09:32 / 22-11-2024
Moskva səsdəniti raketlərini işə salıb
09:26 / 22-11-2024
Bayden Netanyahunun həbsinə dair qərara münasibət bildirib
08:01 / 22-11-2024
Hindistandan Almaniyaya uçan təyyarə Bakıya təcili eniş edib
00:55 / 22-11-2024
Silvester Stallone yeni seriala çəkilir
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
23:28 / 21-11-2024
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
22:07 / 21-11-2024
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
20:55 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistanın xarici işlər naziri ilə telefonda danışıb
20:08 / 21-11-2024
Milli Məclis bəyanat yayıb
19:12 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - Fotolar
18:08 / 21-11-2024
SPECA İqlim Ağıllı Şəhərlər Forumu üzrə Bakı Bəyannaməsi imzalanıb
18:03 / 21-11-2024
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
17:49 / 21-11-2024
Pərviz Şahbazov İstanbula gedir
17:25 / 21-11-2024
Əli Əsədov “Elektron hökumət” portalı ilə bağlı qərar imzalayıb
17:18 / 21-11-2024
Rusiya Tramp haqqında filmin yayımına icazə verməyib - Fotolar
17:08 / 21-11-2024
Nazirlər Kabineti riskli vergi ödəyiciləri haqqında qərar imzalayıb
16:48 / 21-11-2024
Matviyenko Azərbaycana gəlir
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
16:32 / 21-11-2024
Deputatlar daha 12 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
16:23 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva COP29-da: nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələr olub - Fotolar
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
16:17 / 21-11-2024
Milli Məclisin deputatı NATO PA-nın illik sessiyasında iştirak edəcək
16:06 / 21-11-2024
Putin Şimali Koreya liderinə 75 vəhşi heyvan göndərib
16:00 / 21-11-2024
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
15:45 / 21-11-2024
Dünya şöhrətli rejissorun 10 ən yaxşı filmi... - Siyahı
15:32 / 21-11-2024
Məşhur musiqi qrupu dünya turuna çıxır
15:29 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov misirli nazirlə telefonda danışıb
14:46 / 21-11-2024
Quterreş Bakıda: "Razılaşma istəyi hiss olunur"
14:43 / 21-11-2024
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 11-04-2022 21:25 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İranın kitabşünaslıq və mətnşünaslıq sahələrində mühüm xidmətləri olan görkəmli alimlərdən biri də Məhəmmədtağı Danişpejuhdur. Böyük alimin elmi və yaradıcı fəaliyyətinin bütöv bir hissəsi Tehran Universiteti ilə bağlı olub.
Məhəmmədtağı Danişpejuh 1911-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Mazandaran əyalətinin Larican vilayətinin Nandel kəndində doğulub. Bir üləma ailəsindən gələn atası Hacı Mirzə Əhməd Dərkai babaları kimi Amul və Laricanın tanınmış müctəhidlərindən idi. İbtidai təhsilinə atasının yanında başlayan Məhəmməd daha sonra yaxınlıqdakı Amul şəhərində bəzi mədrəsələrdə oxuyub. Sonra yenidən atasının yanına qayıdıb, ondan fiqh, fəlsəfə, məntiq və təsəvvüfü geniş şəkildə öyrənib. Digər müəllimləri arasında Şeyx Əbülhəsən Amuli, Mirzə Əbülhəsən Pişnamaz Amuli və Ağa Mirzə Əzizullah Tabərsi kimi alimlər olub. Məhəmmədtağı dönəmin xəttatlarından Mirzə Cəlal İtisamidən xətt sənətini öyrənib.
On səkkiz yaşında ikən atasını itirən Məhəmməd Quma gedərək iki il boyunca Mirzə Əbülfəzl Gülpayiqani, Mirzə Qumi, Axund Molla Əli Həmədani, Ayətullah Mərəşi və digər alimlərdən dərs alıb. Bu sırada qısa müddətlərlə uğradığı Tehranda Mirzə Tahir Tənəkabuni kimi alimlərin elm məclislərinə qatılma fürsəti tapıb. Amuldə Əbülqasım Fərsivi İrani və Ağa Məhəmməd Qarevinin dərslərinə qatılıb.
Məhəmmədtağı Danişpejuh 1937-ci ildə Tehrana gedərək Mərvi mədrəsəsində iki il təhsil alıb, ardından Sipəhsalar-e Qədim mədrəsəsində təhsilini davam etdirib. Fəlsəfə sahəsindəki bilgisini, daha çox bu mədrəsədə Mirzə Mehdi Aştiyanidən İbn Sinanın “əş-Şifa” və Molla Sədranın “əl-Əsfarül-ərbaʿa” adlı əsərlərini oxuyaraq artırıb. Qum və Amulda öyrəndiyi ərəb və fransız dillərini burada inkişaf etdirib, ayrıca ingilis dilini də öyrənib. Daha sonra Tehran Universitetinin ilahiyat fakültəsinə daxi olaraq, bu sırada hüquq fakültəsinin kitabxanasında işləməyə başlayıb.
Məhəmmədtağı Danişpejuh 1941-ci ildə ilahiyyat fakültəsindən məzun olunca paytaxt orta təhsil qurumları katibi, ardından universitet katibi vəzifələrinə təyin edilib. 1951-ci ildə hüquq fakültəsi kitabxanasının müdir müavinliyinə, 1954-cü ildə Tehran Universiteti kitabxanasının əlyazmalar bölümü başçılığına və ertəsi il kitabxananın başına gətirilib. Kitabxanaçılıq və əlyazma əsərlər mövzusunda Seyyid Məhəmməd Mişkatdan faydalanıb. Xarici ölkələr səyahatlərində bilxassə əlyazma nüsxələrin olduğu kitabxanalarda araşdırma aparıb. Onun işgüzarlığı sayəsində kitabxananın fondu daim zənginləşib və beynəlxalq əlaqələri genişlənib.
Məhəmmədtağı Danişpejuh 1969-cu ildə ilahiyat fakültəsində İslam fəlsəfəsi kafedrasında dosentliyə, 1976-cı ildə professorluğa təyin edilib. 1977-ci ildə əməkliyə ayrılınca “Fərhəngistan-i zəban u ədəb-i farsi” cəmiyyətinin üzvlüyinə seçilib. Çox sayda beynəlxalq elmi konfranslara qatılan Məhəmmədtağı, “Fərhəng-i İranzəmin” adlı dərginin qurucuları arasında yer aldığı kimi, Fransanın “Société Asiatiquete” fondunun da üzvü idi.
Məhəmmədtağı Danişpejuh uzun sürən bir xəstəlik sonunda 17 dekabr 1996-cı ildə Tehranda vəfat edib. Behişti-Zəhra gorgahında torpağa tapşırılıb.
Məhəmmədtağı Danişpejuhun müxtəlif səpkidə əsərləri var. O, elmi fəaliyyətində kitab və kitabçılıq işinin öyrənilməsinə böyük əhəmiyyət verib. Görkəmli alim kitab tanıtma mövzusundakı çalışmalarıyla təkcə İranda deyil, Qərbdə də böyük şöhrət qazanıb. Hazırladığı kitab kataloqları İrandakı iyirmi beş və ABŞ, Rusiya, Hindistan, Pakistan, Əfqanıstan, Türkiyə, Fransa, İngiltərə, Hollandiya, Səudiyyə Ərabistandakı qırxdan çox kitabxana ilə on özəl kitabxanada olan təqribən 50.000 əlyazma əsəri əhatə edir. Qırxa yaxın kitab və 400-ə yaxın məqalə yazan Danişpejuhun çalışmalarından bəzilərini sizə təqdim etmək istəyirik.
İranda yazı, yazılı abidələr, əlyazma kitabının yaranması, inkişafı, istehsalı, tərtibatı və yayılması sahəsindəki fəaliyyətini genişləndirən Məhəmmədtağı Danişpejuh qələmindən çıxan əsərlər:
“Fihrist-i nüsxəha-ye xəṭṭi-yi kitabxane-i danişkede-i hüquq və ulum-i siyasi və iqtiṣadi-yi danişgah-ı Tehran” (Tehran, 1340.), “Fihrist-i kitabxane-i mərkəzi-yi danişgah-i Tehran” (VIII-XV, Tehran, 1339-1345.), “Fihristvare-i kitabxane-i Minovi” (Tehran, 1375.), “Fihrist-i mikrofilmha-yi kitabxane-i mərkəzi-yi danişgah-i Tehran” (Tehran, 1348.), “Fihrist-i kitabxane-i ihda-i Ağa-yi Seyyid Mişkat be-kitabxane-i danişgah-e Tehran” (I-VII, Tehran, 1332-1335.), “Fihrist-i nüsxəha-yı xəṭṭi-yi kitabxane-i Məclis-i Şura-ye İslami” (XI-XVI, Tehran, 1345-1348, İrəc Əfşar və Əlinağı Münzəvi ilə birlikdə), “Fihristvare-i fiqh-e həzar u çahar sədsale-i İslami dər zəban-ı farsi” (Tehran, 1367.), Həzar sal təfsir-i Farsi” (Tehran, 1369, Seyyid Həsən Salat Nasıri ilə birlikdə), “Fihrist-i nüsax-i xəṭṭi-yi kitabxane-i Astan-ı Müqəddəse-ye Qum” (Qum, 1355.), “Fihrist-i nüsxəha-ye xəṭṭi-yi danişkede-i ədəbiyyat” (Tehran, 1339.).
Gördüyümüz kimi, Məhəmmədtağı Danişpejuh İran kitab mədəniyyəti və kitabxanalarının fəaliyyətinə dair qiymətli əsərlər yazıb, İran kitabşünaslığını əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirib.
Məhəmmədtağı Danişpəjuh görkəmli ədəbiyyatşünas alim, fədakar tərtibçi-mətnşünas və bacarıqlı kitabşünas kimi İran ədəbiyyatşünaslıq elminin inkişafına özünün qiymətli töhfələrini verib. Onun sanballı elmi əsərləri milli ədəbiyyatşünaslıq elmini zənginləşdirmiş əhəmiyyətli tədqiqatlardır. O, ədəbiyyatşünaslıq elminin tarixində qalan, mənbəyə çevrilən sanballı elmi əsərlərin müəllifi idi. Onun nəşirlərini nəzərdən keçirək:
İbn Sinanın “Ən-nicat minəl-Şərq fi bəḥrid-dəlalat” (Tehran, 1364.), Rəşidəddin Fəzlullah Həmədaninin “Sevanixul-əfkar-e Rəşidi” (Tehran, 1358.), “Camiʿut-təvarix” (bəzi bölümlərin tərcümə və nəşri, Tehran, 1338.); Fərabinin “Əl-Məntiqiyyat: ən-Nuṣuṣül-məntiqiyyə” (I-III, Tehran, 1408.), Nəsirəddin Tusinin “Əxlaq-i möhtəşəmi və se risale-i digər” (Tehran 1339.), “Güşayişname” (Tehran, 1341.); Əbubəkir Məhəmməd bin Zəkəriyya ər-Razinin “Kitabül-əsrar və sırrül-əsrar” (Tehran, 1343.); “İbn Mükaffanın “əl-Məntiq” (Tehran, 1357.), Məhəmmədtağı Əstərabadinin “Şərḥu fuṣuṣil-ḥikmə” (Tehran, 1358.), Əbülfəzl Məhəmməd bin Hüseyn əl-Beyhakinin “Tarix-i Beyhaḳi” (I-II, Tehran, 1376.), “Nəcməddin Quminin “Tarixul-vüzəra” (Tehran, 1985), Məhəmməd bin Mahmud əş-Şəhrizurinin “Nüzhətül-ərvaḥ və rövżətül-əfraḥ” (Farsca trc. Maqsudəli Təbrizi, Tehran, 1365.); Abdullah ibn Əli əl-Kaşaninin “Zübdətüt-təvarix” (bəzi bölümləri, Tehran, 1366.), Ömər bin Səhlan əs-Savinin “ət-Təbṣıra” (Tehran, 1337.), İbn Hindunun “Miftaḥuṭ-ṭibb” (Tehran, 1368, Mehdi Mühəqqiq ilə birlikdə), Əli ibn Zeyd əl-Beyhakinin “Meʿaricü nəhcil-bəlağa” (Qum, 1409.), Əbdülqədir ibn Həmzə əl-Əhərinin “əl-Aḳṭabül-ḳuṭbiyye ev əl-Bulġa fil-ḥikmə” (Tehran, 1358 .), Mühəqqiq əl-Hillinin “Tərcümə-i farsi-yi şeraʾiʿil-İslam” (tərcümə Əbülqasım ibn Əhməd Yəzdi, I-IV, Tehran, 1346-1352 hş.).
Mətnşünas alimin nəşr etdirdiyi kitablar sırasında Rəşidəddin Fəzlullah, Nəsrəddin Tusi, Fərabi və Əbdülqədir ibn Həmzə əl-Əhəri kimi söz ustalarının, sənətkarların əsərləri Azərbaycan tədqiqatçıları üçün əhəmiyyətlidir.
Məhəmmədtağı Danişpəjuh tərcümə sahəsində öz sözünü deyib, yerini və mövqeyini müəyyənləşdirib. Onun tərcümələri arasında “Mücməlül-ḥikmə” kimi dünyaca ünlü əsərlər var.
Gördüyümüz kimi, M. Danişpəjuhun elmi yaradıcılığı olduqca geniş və çoxşaxəlidir. O, bir sıra ümumiləşdirici əsərlərin hazırlanmasında yaxından iştirak edib. Görkəmli alim və təcrübəli pedaqoq tələbələri üçün bir sıra dərs və tədris vəsaitləri hazırlayaraq onların istifadəsinə verib.
M. Danişpejuhun ayrıca müxtəlif dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var.
Alim dünyanın onlarla şəhərində - Məkkə, Bağdad, Nəcəf, Kərbəla, Kazımeyn və başqa şəhərlərdə elmi tədqiqatlar aparıb. O, Almaniya, Fransa, SSRİ, İraq, Səudiyyə Ərəbistanı və digər ölkələrdə keçirilmiş beynəlxalq tədbirlərdə İran elmini layiqincə təmsil edib, maraqlı və əhəmiyyətli elmi məruzələr səsləndirib.
M. Danişpəjuhun tərtib etdiyi kitablar arasında Məhəmmədrəfi Ənsarinin “Dəstur ül-müluk” kitabı da var. Biz bu kitabı Azərbaycan dilinə çevirib, Bakıda, 2015-ci ildə "Mütərcim" nəşriyyatında çap etdirmişik. Əsərin redaktəsi, dəqiqləşdirməsi, giriş və tərtibatı bizə məxsusdur.
Mirzə Rəfia kimi tanınan Məhəmmədrəfi ibn Həsən Ənsarinin (XVII-ХVIII əsrlər) "Dəstur ül-müluk" (“Hökmdarlar üçün nizamnamə”) əsəri Səfəvilər dövlətinin (1502-1732) inzibati və maliyyə-vergi quruculuğunu əks etdirir. “Dəstur ül-müluk” Səfəvilərin hökmranlığının sonunda yazılsa da, o daha əvvəlki dövrlərin qayda və qanunlarını əks etdirir, həmin vaxt Səfəvilər dövlətinin ən yüksək qüdrətinə çatdığı mərhələ və mərkəzi hakimiyyətin daha qüvvətli dövrü idi, yerli feodalları və ruhaniləri özünə tabe etmişdi.
Söz uzaq düşməsin, Məhəmmədtağı Danişpejuh həm İranda, həm də dünyada görkəmli mətnşünas alim kimi tanınır, onun tədqiqatlarının ciddiliyi və mötəbərliyi qəbul edilir. O, tədqiqatları ilə ədəbiyyatşünaslığı zənginləşdirən, bu sahədə öz sözü, öz fikri olan alimlərdəndir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-04-2022 21:25 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İranın kitabşünaslıq və mətnşünaslıq sahələrində mühüm xidmətləri olan görkəmli alimlərdən biri də Məhəmmədtağı Danişpejuhdur. Böyük alimin elmi və yaradıcı fəaliyyətinin bütöv bir hissəsi Tehran Universiteti ilə bağlı olub.
Məhəmmədtağı Danişpejuh 1911-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Mazandaran əyalətinin Larican vilayətinin Nandel kəndində doğulub. Bir üləma ailəsindən gələn atası Hacı Mirzə Əhməd Dərkai babaları kimi Amul və Laricanın tanınmış müctəhidlərindən idi. İbtidai təhsilinə atasının yanında başlayan Məhəmməd daha sonra yaxınlıqdakı Amul şəhərində bəzi mədrəsələrdə oxuyub. Sonra yenidən atasının yanına qayıdıb, ondan fiqh, fəlsəfə, məntiq və təsəvvüfü geniş şəkildə öyrənib. Digər müəllimləri arasında Şeyx Əbülhəsən Amuli, Mirzə Əbülhəsən Pişnamaz Amuli və Ağa Mirzə Əzizullah Tabərsi kimi alimlər olub. Məhəmmədtağı dönəmin xəttatlarından Mirzə Cəlal İtisamidən xətt sənətini öyrənib.
On səkkiz yaşında ikən atasını itirən Məhəmməd Quma gedərək iki il boyunca Mirzə Əbülfəzl Gülpayiqani, Mirzə Qumi, Axund Molla Əli Həmədani, Ayətullah Mərəşi və digər alimlərdən dərs alıb. Bu sırada qısa müddətlərlə uğradığı Tehranda Mirzə Tahir Tənəkabuni kimi alimlərin elm məclislərinə qatılma fürsəti tapıb. Amuldə Əbülqasım Fərsivi İrani və Ağa Məhəmməd Qarevinin dərslərinə qatılıb.
Məhəmmədtağı Danişpejuh 1937-ci ildə Tehrana gedərək Mərvi mədrəsəsində iki il təhsil alıb, ardından Sipəhsalar-e Qədim mədrəsəsində təhsilini davam etdirib. Fəlsəfə sahəsindəki bilgisini, daha çox bu mədrəsədə Mirzə Mehdi Aştiyanidən İbn Sinanın “əş-Şifa” və Molla Sədranın “əl-Əsfarül-ərbaʿa” adlı əsərlərini oxuyaraq artırıb. Qum və Amulda öyrəndiyi ərəb və fransız dillərini burada inkişaf etdirib, ayrıca ingilis dilini də öyrənib. Daha sonra Tehran Universitetinin ilahiyat fakültəsinə daxi olaraq, bu sırada hüquq fakültəsinin kitabxanasında işləməyə başlayıb.
Məhəmmədtağı Danişpejuh 1941-ci ildə ilahiyyat fakültəsindən məzun olunca paytaxt orta təhsil qurumları katibi, ardından universitet katibi vəzifələrinə təyin edilib. 1951-ci ildə hüquq fakültəsi kitabxanasının müdir müavinliyinə, 1954-cü ildə Tehran Universiteti kitabxanasının əlyazmalar bölümü başçılığına və ertəsi il kitabxananın başına gətirilib. Kitabxanaçılıq və əlyazma əsərlər mövzusunda Seyyid Məhəmməd Mişkatdan faydalanıb. Xarici ölkələr səyahatlərində bilxassə əlyazma nüsxələrin olduğu kitabxanalarda araşdırma aparıb. Onun işgüzarlığı sayəsində kitabxananın fondu daim zənginləşib və beynəlxalq əlaqələri genişlənib.
Məhəmmədtağı Danişpejuh 1969-cu ildə ilahiyat fakültəsində İslam fəlsəfəsi kafedrasında dosentliyə, 1976-cı ildə professorluğa təyin edilib. 1977-ci ildə əməkliyə ayrılınca “Fərhəngistan-i zəban u ədəb-i farsi” cəmiyyətinin üzvlüyinə seçilib. Çox sayda beynəlxalq elmi konfranslara qatılan Məhəmmədtağı, “Fərhəng-i İranzəmin” adlı dərginin qurucuları arasında yer aldığı kimi, Fransanın “Société Asiatiquete” fondunun da üzvü idi.
Məhəmmədtağı Danişpejuh uzun sürən bir xəstəlik sonunda 17 dekabr 1996-cı ildə Tehranda vəfat edib. Behişti-Zəhra gorgahında torpağa tapşırılıb.
Məhəmmədtağı Danişpejuhun müxtəlif səpkidə əsərləri var. O, elmi fəaliyyətində kitab və kitabçılıq işinin öyrənilməsinə böyük əhəmiyyət verib. Görkəmli alim kitab tanıtma mövzusundakı çalışmalarıyla təkcə İranda deyil, Qərbdə də böyük şöhrət qazanıb. Hazırladığı kitab kataloqları İrandakı iyirmi beş və ABŞ, Rusiya, Hindistan, Pakistan, Əfqanıstan, Türkiyə, Fransa, İngiltərə, Hollandiya, Səudiyyə Ərabistandakı qırxdan çox kitabxana ilə on özəl kitabxanada olan təqribən 50.000 əlyazma əsəri əhatə edir. Qırxa yaxın kitab və 400-ə yaxın məqalə yazan Danişpejuhun çalışmalarından bəzilərini sizə təqdim etmək istəyirik.
İranda yazı, yazılı abidələr, əlyazma kitabının yaranması, inkişafı, istehsalı, tərtibatı və yayılması sahəsindəki fəaliyyətini genişləndirən Məhəmmədtağı Danişpejuh qələmindən çıxan əsərlər:
“Fihrist-i nüsxəha-ye xəṭṭi-yi kitabxane-i danişkede-i hüquq və ulum-i siyasi və iqtiṣadi-yi danişgah-ı Tehran” (Tehran, 1340.), “Fihrist-i kitabxane-i mərkəzi-yi danişgah-i Tehran” (VIII-XV, Tehran, 1339-1345.), “Fihristvare-i kitabxane-i Minovi” (Tehran, 1375.), “Fihrist-i mikrofilmha-yi kitabxane-i mərkəzi-yi danişgah-i Tehran” (Tehran, 1348.), “Fihrist-i kitabxane-i ihda-i Ağa-yi Seyyid Mişkat be-kitabxane-i danişgah-e Tehran” (I-VII, Tehran, 1332-1335.), “Fihrist-i nüsxəha-yı xəṭṭi-yi kitabxane-i Məclis-i Şura-ye İslami” (XI-XVI, Tehran, 1345-1348, İrəc Əfşar və Əlinağı Münzəvi ilə birlikdə), “Fihristvare-i fiqh-e həzar u çahar sədsale-i İslami dər zəban-ı farsi” (Tehran, 1367.), Həzar sal təfsir-i Farsi” (Tehran, 1369, Seyyid Həsən Salat Nasıri ilə birlikdə), “Fihrist-i nüsax-i xəṭṭi-yi kitabxane-i Astan-ı Müqəddəse-ye Qum” (Qum, 1355.), “Fihrist-i nüsxəha-ye xəṭṭi-yi danişkede-i ədəbiyyat” (Tehran, 1339.).
Gördüyümüz kimi, Məhəmmədtağı Danişpejuh İran kitab mədəniyyəti və kitabxanalarının fəaliyyətinə dair qiymətli əsərlər yazıb, İran kitabşünaslığını əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirib.
Məhəmmədtağı Danişpəjuh görkəmli ədəbiyyatşünas alim, fədakar tərtibçi-mətnşünas və bacarıqlı kitabşünas kimi İran ədəbiyyatşünaslıq elminin inkişafına özünün qiymətli töhfələrini verib. Onun sanballı elmi əsərləri milli ədəbiyyatşünaslıq elmini zənginləşdirmiş əhəmiyyətli tədqiqatlardır. O, ədəbiyyatşünaslıq elminin tarixində qalan, mənbəyə çevrilən sanballı elmi əsərlərin müəllifi idi. Onun nəşirlərini nəzərdən keçirək:
İbn Sinanın “Ən-nicat minəl-Şərq fi bəḥrid-dəlalat” (Tehran, 1364.), Rəşidəddin Fəzlullah Həmədaninin “Sevanixul-əfkar-e Rəşidi” (Tehran, 1358.), “Camiʿut-təvarix” (bəzi bölümlərin tərcümə və nəşri, Tehran, 1338.); Fərabinin “Əl-Məntiqiyyat: ən-Nuṣuṣül-məntiqiyyə” (I-III, Tehran, 1408.), Nəsirəddin Tusinin “Əxlaq-i möhtəşəmi və se risale-i digər” (Tehran 1339.), “Güşayişname” (Tehran, 1341.); Əbubəkir Məhəmməd bin Zəkəriyya ər-Razinin “Kitabül-əsrar və sırrül-əsrar” (Tehran, 1343.); “İbn Mükaffanın “əl-Məntiq” (Tehran, 1357.), Məhəmmədtağı Əstərabadinin “Şərḥu fuṣuṣil-ḥikmə” (Tehran, 1358.), Əbülfəzl Məhəmməd bin Hüseyn əl-Beyhakinin “Tarix-i Beyhaḳi” (I-II, Tehran, 1376.), “Nəcməddin Quminin “Tarixul-vüzəra” (Tehran, 1985), Məhəmməd bin Mahmud əş-Şəhrizurinin “Nüzhətül-ərvaḥ və rövżətül-əfraḥ” (Farsca trc. Maqsudəli Təbrizi, Tehran, 1365.); Abdullah ibn Əli əl-Kaşaninin “Zübdətüt-təvarix” (bəzi bölümləri, Tehran, 1366.), Ömər bin Səhlan əs-Savinin “ət-Təbṣıra” (Tehran, 1337.), İbn Hindunun “Miftaḥuṭ-ṭibb” (Tehran, 1368, Mehdi Mühəqqiq ilə birlikdə), Əli ibn Zeyd əl-Beyhakinin “Meʿaricü nəhcil-bəlağa” (Qum, 1409.), Əbdülqədir ibn Həmzə əl-Əhərinin “əl-Aḳṭabül-ḳuṭbiyye ev əl-Bulġa fil-ḥikmə” (Tehran, 1358 .), Mühəqqiq əl-Hillinin “Tərcümə-i farsi-yi şeraʾiʿil-İslam” (tərcümə Əbülqasım ibn Əhməd Yəzdi, I-IV, Tehran, 1346-1352 hş.).
Mətnşünas alimin nəşr etdirdiyi kitablar sırasında Rəşidəddin Fəzlullah, Nəsrəddin Tusi, Fərabi və Əbdülqədir ibn Həmzə əl-Əhəri kimi söz ustalarının, sənətkarların əsərləri Azərbaycan tədqiqatçıları üçün əhəmiyyətlidir.
Məhəmmədtağı Danişpəjuh tərcümə sahəsində öz sözünü deyib, yerini və mövqeyini müəyyənləşdirib. Onun tərcümələri arasında “Mücməlül-ḥikmə” kimi dünyaca ünlü əsərlər var.
Gördüyümüz kimi, M. Danişpəjuhun elmi yaradıcılığı olduqca geniş və çoxşaxəlidir. O, bir sıra ümumiləşdirici əsərlərin hazırlanmasında yaxından iştirak edib. Görkəmli alim və təcrübəli pedaqoq tələbələri üçün bir sıra dərs və tədris vəsaitləri hazırlayaraq onların istifadəsinə verib.
M. Danişpejuhun ayrıca müxtəlif dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var.
Alim dünyanın onlarla şəhərində - Məkkə, Bağdad, Nəcəf, Kərbəla, Kazımeyn və başqa şəhərlərdə elmi tədqiqatlar aparıb. O, Almaniya, Fransa, SSRİ, İraq, Səudiyyə Ərəbistanı və digər ölkələrdə keçirilmiş beynəlxalq tədbirlərdə İran elmini layiqincə təmsil edib, maraqlı və əhəmiyyətli elmi məruzələr səsləndirib.
M. Danişpəjuhun tərtib etdiyi kitablar arasında Məhəmmədrəfi Ənsarinin “Dəstur ül-müluk” kitabı da var. Biz bu kitabı Azərbaycan dilinə çevirib, Bakıda, 2015-ci ildə "Mütərcim" nəşriyyatında çap etdirmişik. Əsərin redaktəsi, dəqiqləşdirməsi, giriş və tərtibatı bizə məxsusdur.
Mirzə Rəfia kimi tanınan Məhəmmədrəfi ibn Həsən Ənsarinin (XVII-ХVIII əsrlər) "Dəstur ül-müluk" (“Hökmdarlar üçün nizamnamə”) əsəri Səfəvilər dövlətinin (1502-1732) inzibati və maliyyə-vergi quruculuğunu əks etdirir. “Dəstur ül-müluk” Səfəvilərin hökmranlığının sonunda yazılsa da, o daha əvvəlki dövrlərin qayda və qanunlarını əks etdirir, həmin vaxt Səfəvilər dövlətinin ən yüksək qüdrətinə çatdığı mərhələ və mərkəzi hakimiyyətin daha qüvvətli dövrü idi, yerli feodalları və ruhaniləri özünə tabe etmişdi.
Söz uzaq düşməsin, Məhəmmədtağı Danişpejuh həm İranda, həm də dünyada görkəmli mətnşünas alim kimi tanınır, onun tədqiqatlarının ciddiliyi və mötəbərliyi qəbul edilir. O, tədqiqatları ilə ədəbiyyatşünaslığı zənginləşdirən, bu sahədə öz sözü, öz fikri olan alimlərdəndir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
