00:38 / 19-05-2025
Baydendə ağır xəstəlik aşkar ediblər
18:12 / 18-05-2025
Mənim çayımı tünd elə, a bala! - İmarət Cəlilqızı yazır
17:40 / 18-05-2025
Hikmət Hacıyev: Sülh üçün ideal şərait yaranıb
17:34 / 18-05-2025
İlham Əliyevin nəvəsi dünya çempionu olub
12:42 / 18-05-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
10:03 / 18-05-2025
Polşada prezident seçkisi keçirilir
08:36 / 18-05-2025
“Avroviziya-2025” mahnı müsabiqəsinin qalibi müəyyənləşib
19:28 / 17-05-2025
İranın konsorsium ideyası... - Tehran Körfəz qonşularına arxalanmaq istəyir
19:28 / 17-05-2025
General vəzifədən çıxarılıb
18:30 / 17-05-2025
Gəncədə 18 yaşlı gənc bıçaqlanıb
15:54 / 17-05-2025
Ədalət Partiyasına yeni sədr seçiblər - Yenilənib
13:59 / 17-05-2025
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
13:15 / 17-05-2025
Dövlət qulluqçularının reyestri aparılacaq - Fərman
13:00 / 17-05-2025
İlham Əliyev Tokayevə zəng edib
12:52 / 17-05-2025
Prokurorluq və DİN məktəblinin ölümü ilə bağlı birgə məlumat yayıb
12:06 / 17-05-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
10:38 / 17-05-2025
Venera planetində yaşayış mümkündür
09:35 / 17-05-2025
Kim Çen In orduya "müharibəyə hazır ol" tapşırığı verib
09:32 / 17-05-2025
Səfir Trampa görə istefa verib
09:18 / 17-05-2025
Gəncə Dövlət Filarmoniyasına direktor təyin olunub
00:07 / 17-05-2025
İlham Əliyev Azərbaycana dönüb
21:39 / 16-05-2025
Sumqayıtda daha bir nəfər dəm qazından ölüb
21:31 / 16-05-2025
Ermənistan ordusunun cinayətləri ilə bağlı hesabat məhkəmədə nümayiş olunub - Yenilənib
19:47 / 16-05-2025
Bu generallar üçün yaş məhdudiyyəti ləğv edilir
19:17 / 16-05-2025
Oleq Bakinskinin məhkəməsində mülki iddia qaldırılıb
18:31 / 16-05-2025
Gizlədilmiş üç vaqon qızılın yerini müəyyən ediblər - Foto
18:20 / 16-05-2025
MDB-nin təhlükəsizlik orqanlarının növbəti iclası keçirilib - Fotolar
17:38 / 16-05-2025
Bu gün Əfv Komissiyası 100-dən çox müraciətə baxıb - (Yenilənib)
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
16:02 / 16-05-2025
İlham Əliyev Albaniyada Zirvə toplantısında - Yenilənib - Foto
08:33 / 14-05-2025
Putini İstanbulda Uşakov və Lavrov əvəz edə bilər
15:02 / 16-05-2025
15 gün sovetlərsiz yaşayan Lənkəran...
23:22 / 14-05-2025
Qələm fədailərindən biri... - Foto
10:14 / 15-05-2025
İstanbul danışıqları öncəsi: ruslar daha bir kəndi işğal edib, Dnepropetovskə yaxınlaşır
15:22 / 15-05-2025
Ərdoğanın zəfəri: PKK niyə silahı yerə qoyur?
12:42 / 15-05-2025
Vəkil müğənnini həbs etdirib
11:59 / 15-05-2025
Cəlaloğlu: Azərbaycan-Ermənistan müharibəsinin başlamasına nə şərait var, nə də səbəb
19:34 / 14-05-2025
Xəstəlik məşhur aktyoru taqətdən salıb - Fotolar
13:11 / 14-05-2025
AFFA daha iki klubu cəzalandırıb
14:34 / 14-05-2025
İsrailli müğənni Türkiyədəki konsertlərini təxirə salmaq istəmir
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
Məhəmməd Moin: müəzzəm sənətkarın mükəmməlliyi
Tarix: 28-03-2022 08:52 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
Məhəmməd Moin İran elminə, mədəniyyətinə, ədəbiyyatşünaslığına və nizamişünaslığa sanballı töhfələr vermiş müəzzəm simalardan biri kimi tanınır.
Məhəmməd Moin 30 aprel 1918-ci il tarixində Qacarlar dövlətinə bağlı Gilan əyalətinin mərkəzi Rəşt şəhərinin Zərcub məhəlləsində doğulub. Bir çox alim yetişdirən bir ailəyə mənsubdur. Atası Şeyx Əbülqasim üləma idi.
Kiçik yaşda ana və atasını itirdiyindən babası Şeyx Məhəmmədtağı Moinülüləmanın himayəsində böyüyüb. İlk və orta təhsilini Rəştdə tamamlayıb. Bu arada babasından və Seyyid Mehdi Rəştabadidən ərəb dili ilə dini və ədəbi elmləri öyrənib. Ardından Tehrana gedərək darülfünunda oxuyub. 1931-ci ildə daxil olduğu Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsinin məzunu olduqdan sonra Əhvazda litsey müdiri təyin edilib (1935). Beş il qaldığı bu şəhərdə digər vəzifələrdə də çalışıb. Bir yandan da təhsil fənləri, psixologiya və fəlsəfə ilə məşğul olub.
1939-cu ildə Tehrana dönən Məhəmməd Moin Mədəniyyət nazirliyindəki vəzifəsi sırasında fars dili və ədəbiyyatı sahəsindəki dissertasiyası ilə doktor elmi ünvanı alıb(1942). Ardından elmi yolu seçərək çalışmalarını universitetdə davam etdirib. 1945-ci ildən etibarən şərqşünas Henri Eugenie Korben (1903-1978) ilə birlikdə fars və ərəb dillərində fəlsəfi-təsəvvüfi mətnlər üzərində apardığı çalışmalar nəticəsində bir sıra kitab nəşr olunub. O, təsəvvüfün humanizmə, əxlaq saflığına və elmi-maarifə meyl etməsini, yalan və harama isə nifrət aşılamasını göstərib.
Məhəmməd Moin 1946-cı ildə Əliəkbər Dehxudanın “Lüğətnamə”sinin nəşr olunması üçün qurulan çap-nəşriyyat komitəsinə seçilib və müəllifin vəsiyyətinə görə onun vəfat etdiyi 1955-ci ildən həyatının sonuna qədər bu komitənin sədri olub; ancaq 1966-1971-ci illərdə xəstəliyi səbəbilə onu Seyyid Cəfər Şəhidi əvəz edib. 1952-1954-cü illər arasında Şura-ye Ali-ye Fərhəngin üzvü olub. 1954-cü ilin yayında, sənət və mədəniyyət təşkilatlarında araşdırma aparmaq məqsədilə Harvard Universitetinin dəvəti ilə Amerikaya gedib. Dönüşdə Henri E. Korben ilə birlikdə Nasır Xosrovun “Camiʿul-ḥikmətəyn”ini nəşr etdirib. Bu çalışması ilə Fransanın Academice des Inscriptions et Belles-Letters tərəfindən Tamhour mükafatına layiq görülüb.
1957-ci ildə Münhen Şərqşünaslar Konqresində İran Kitabələri Kolleksiyası Komitəsi və Pəhləvi Lüğəti Redaksiya təşkilatı üzvülüklərinə seçilən Məhəmməd Moin Almanyada və İsveçrədə incələmələrdə iştirak etdikdən sonra Moskva, Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) və Bakı universitetlərinin dəvəti ilə Sovet İttifaqına yollanıb. 1958-ci ilin baharında Parisdə Fransız Elmi Araşdırmalar Mərkəzində “Mövlanə Cəlaləddin Rumi və İranda təsəvvüf” mövzusunda bir sıra konfranslarda iştirak edib; Societe Asiatique ilə Ernest Renan Fəlsəfə təşkilatının üzvülüklərinə seçilib. Ayrıca İranda Nazirlər Şurasının qərarı ilə Fərhəngistanın (İran Elmlər Akademiyası) üzvü olub. Ertəsi il modern İran şeirinin öncüsü Nima Yuşicin vəsiyyətinə görə onun əsərlərini nəşr etmək üçün çalışmağa başlayıb. 1961-ci ildə Fransa sənət və ədəbiyyat ali ordenini alıb. 1963-cü ildə Princeton Universitetinin dəvətilə Amerikaya yollanıb. Son xarici ezamiyyətini 1966-cı ildə Bölgəsəl İşbirliyi Toplantısına qatılmaq üçün Türkiyəyə edib. Eyni il beyin iflici keçirən Məhəmməd Moin müalicə üçün Kanadaya aparılıb. Ancaq müalicədən müsbət nəticə alınmadığı üçün ölkəsinə gətirilib və 3 iyul 1971-ci ildə Tehranda vəfat edib. Gilan əyalətinin Astane Əşrəfiyyə gorgahında dəfn olunub.
Məhəmməd Moin ədəbiyyat tarixinin bir sıra problemlərini tədqiq edib, elmi yeniliyi və əhəmiyyəti ilə seçilən nəzəri konsepsiya və tezislər irəli şürüb.
Həyatını elmin inkişafına həsr edən alimin İran və Şərq klassik ədəbi irsi, ədəbiyyat tarixləri, ali məktəblər üçün dərs vəsaiti və mühazirə mətnləri bu gün də öz aktuallığını qoruyub saxlayır.
Zəngin ənənələrə malik ağsaçlı İran ədəbiyyatının, həmçinin mədəniyyətinin tanınmış nümayəndələrini tədqiq edən M. Moin qələmə aldığı “Sitarə-e Nahid ya dastan-i Xordad ü Umurdad” (Tehran, 1316 hş./1937); “Hafıẓ Şirinsöxən” (Tehran, 1319 hş./1940); “Yuşt fəryan ü Mərzibannamə” (Tehran, 1322 hş./1943); “Yek qitə şeir dər parsi-i bastan” (Tehran, 1322 hş./1943); Şahan-i Kəyani ü Haxamənişi dər asarül-baqıyə (Tehran, 1324 hş./1945); ʿƏllamə Məhəmməd Qəzvini (Tehran, 1324 hş./1945); Ərdavirafnamə (Tehran, 1325 hş./1946); Purdavud, Tərcümə-i əḥval ü asar (1325 hş./1946); Ruzşümari dər İran-e bastan ü asar-e an dər ədəbiyyat-e parsi (Tehran, 1325 hş./1947); Məzdəyəsna vü təsir-e an dər ədəbiyyat-e parsi (Tehran, 1326 hş./1947, doktorluq dissertasiyasıdır); Şümare-i həft ü Həft peykər-i Niẓami (Tehran, 1327/1948) kimi əsərlərlə tanınıb. Ḥikmət-i işraq u fərhəng-i İran (Tehran, 1329 hş./1950); Qaidəha-ye cəmʿ dər zəban-i farsi (Tehran 1331 hş./1952; əsər daha sonra “Müfrəd ü Cəmʿ, Maʿrifə və nəqrə” adı ilə və bəzi əlavələrlə birlikdə təkrar nəşr olunub, Tehran, 1337 hş./1958); Əmir Xosrov Dəhləvi (Tehran, 1331 hş./1952); Ayinə-i Sikəndər (Tehran, 1333 hş./1953); İsm-i mədər, Haṣıl-e məsdər (Tehran, 1332 hş./1953; 1341 hş./1962); İzafə (I-II. Tehran, 1332-1339/1953-1960); Lüğət-e farsi-i İbn Sina (Tehran, 1333 hş./1954); Nəsirəddin Tusi (Tehran, 1335 hş./1956); Təḥlil-i Həft peykər-i Niẓami (Tehran 1338 hş.); İsm-i cins ü Marifə və nəqirə (Tehran, 1341 hş./1962); Fərhəng-i farsi (I-VI, Tehran, 1342-1347 hş./1963-1968 və bu kimi tədqiqat əsərləri İran ədəbiyyatşünaslığına bəxş etdiyi xüsusi töhfələrdir. (Dehxudanın “Lüğətnamə”sindən sonra fars dilindən fars dilinə izahlı lüğətlərin ən zəngini olub. Son iki cildi xüsusi adlar lüğətidir).
Məhəmməd Moin zəngin təcrübə və tədqiqatçı məharəti ilə tam olaraq elmin zirvəsini fəth edib.
Məhəmməd Moin İranın elmi-mədəni, ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edib, onun bu sahədəki xidmətləri, xüsusilə mətnşünaslıq nəşrləri rəğbətə səbəb olub. İran ədəbiyyatının Orta əsrlərinə aid naməlum və ya az tədqiq edilmiş söz ustadlarını araşdıraraq elmi ictimaiyyətə təqdim edən Məhəmməd Moin bir çox nəşrlərin müəllifidir. Bunlardan: Məhəmməd Hüseyn Xələf Təbrizinin “Burhan-ı Qaṭe” (I-IV, Tehran, 1330 hş./1951; I-V, Tehran 1342); İbn Sinanın “Risalə-i mənṭiq: Danişnamə-e ʿƏlaʾi” (Tehran, 1331 hş./1952, 1975, Seyyid Məhəmməd Mişkət ilə birlikdə); Nasır Xosrovun “Camiʿul-ḥikməteyn” (Tehran, 1332/1953, Henri E. Korben ilə birlikdə); Nizami Aruzinin “Çahar məqalə” (Tehran, 1333 hş./1954); Mirzə Əliəkbər Dehxudanın “Məcmuʿa-i əşʿar-i Dehxuda ba müqəddimə-i məşruḥ dər tərcümə-i əḥval ü asar-ivey” (Tehran, 1334 hş./1955); Şərḥ-i Ḳaṣidə-i Əbül-Həys̱əm (Tehran, 1334/1955, Henri E. Korben ilə birlikdə; Xacə Əbülheysəm Əhməd bin Həsən Cürcaninin qəsidəsinə Məhəmməd bin Surx Nisapurinin yazdığı şərhin nəşridir); Avfinin “Cəvamiʿul-hekayat” (TehranŞ 1335 hş./1956); Ruzbehan Baklinin “Əbhərül-ʿaşıqin” (Tehran-Paris, 1337/1958, Henri E. Korben ilə birlikdə) kimi əsərləri göstərmək olar.
Məhəmməd Moin təkcə klassik ədəbiyyatın nümayəndələrini tədqiq etməyib, həmçinin İran ədəbiyyatı və tarixi haqqında xarici müəlliflərin əsərlərini də tərcümə edib. Onun tərcümələrindən bəzilərini nişan verək. “Rəvanşinasi-i tərbiyəti” (Əli əl-Carim – Mustafa Əminin “Elmün-nəfs və as̱aruhu fit-tərbiyə vət-təʿlim” adlı əsərinin tərcüməsidir, Əhvaz, 1316 hş./1937); “Kətibəha-yi Pəhləvi” (V. B. Henningin İngilis dilindən yazılmış əsərindən edilmiş tərcümədir, Tehran, 1329 hş./1950); “Iran əz ağaz ta İslam” (R. Chirshmanın “Iran des origines à Islam” adlı əsərinin tərcüməsidir, Tehran 1336 hş.).
Məhəmməd Moinin ədəbiyyat, dinlər tarixi, İslam öncəsi və İslam dövrü İranı, ədəbiyyat tarixi, qədim əsərlər, təhsil fənnləri, fəlsəfə və folklorla bağlı 200-dən çox məqaləsi müxtəlif dərgilərdə dərc edilib. Bu məqalələr Mahduxt Moin tərəfindən iki cild halında nəşr edilib (Məcmuʿa-i Maḳalat, Tehran 1364-1367 hş./1985-1988).
Sadaladığımız əsərlərə baxdıqca bir qənaətə gəlirik. Müəllifi оlduğu əsərlər təkcə prоblemlərinə, istiqamətinə görə deyil, həm də üslubuna, fоrma xüsusiyyətlərinə, strukturuna görə də yalnız və yalnız Məhəmməd Moinə məxsusdur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 28-03-2022 08:52 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
Məhəmməd Moin İran elminə, mədəniyyətinə, ədəbiyyatşünaslığına və nizamişünaslığa sanballı töhfələr vermiş müəzzəm simalardan biri kimi tanınır.
Məhəmməd Moin 30 aprel 1918-ci il tarixində Qacarlar dövlətinə bağlı Gilan əyalətinin mərkəzi Rəşt şəhərinin Zərcub məhəlləsində doğulub. Bir çox alim yetişdirən bir ailəyə mənsubdur. Atası Şeyx Əbülqasim üləma idi.
Kiçik yaşda ana və atasını itirdiyindən babası Şeyx Məhəmmədtağı Moinülüləmanın himayəsində böyüyüb. İlk və orta təhsilini Rəştdə tamamlayıb. Bu arada babasından və Seyyid Mehdi Rəştabadidən ərəb dili ilə dini və ədəbi elmləri öyrənib. Ardından Tehrana gedərək darülfünunda oxuyub. 1931-ci ildə daxil olduğu Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsinin məzunu olduqdan sonra Əhvazda litsey müdiri təyin edilib (1935). Beş il qaldığı bu şəhərdə digər vəzifələrdə də çalışıb. Bir yandan da təhsil fənləri, psixologiya və fəlsəfə ilə məşğul olub.
1939-cu ildə Tehrana dönən Məhəmməd Moin Mədəniyyət nazirliyindəki vəzifəsi sırasında fars dili və ədəbiyyatı sahəsindəki dissertasiyası ilə doktor elmi ünvanı alıb(1942). Ardından elmi yolu seçərək çalışmalarını universitetdə davam etdirib. 1945-ci ildən etibarən şərqşünas Henri Eugenie Korben (1903-1978) ilə birlikdə fars və ərəb dillərində fəlsəfi-təsəvvüfi mətnlər üzərində apardığı çalışmalar nəticəsində bir sıra kitab nəşr olunub. O, təsəvvüfün humanizmə, əxlaq saflığına və elmi-maarifə meyl etməsini, yalan və harama isə nifrət aşılamasını göstərib.
Məhəmməd Moin 1946-cı ildə Əliəkbər Dehxudanın “Lüğətnamə”sinin nəşr olunması üçün qurulan çap-nəşriyyat komitəsinə seçilib və müəllifin vəsiyyətinə görə onun vəfat etdiyi 1955-ci ildən həyatının sonuna qədər bu komitənin sədri olub; ancaq 1966-1971-ci illərdə xəstəliyi səbəbilə onu Seyyid Cəfər Şəhidi əvəz edib. 1952-1954-cü illər arasında Şura-ye Ali-ye Fərhəngin üzvü olub. 1954-cü ilin yayında, sənət və mədəniyyət təşkilatlarında araşdırma aparmaq məqsədilə Harvard Universitetinin dəvəti ilə Amerikaya gedib. Dönüşdə Henri E. Korben ilə birlikdə Nasır Xosrovun “Camiʿul-ḥikmətəyn”ini nəşr etdirib. Bu çalışması ilə Fransanın Academice des Inscriptions et Belles-Letters tərəfindən Tamhour mükafatına layiq görülüb.
1957-ci ildə Münhen Şərqşünaslar Konqresində İran Kitabələri Kolleksiyası Komitəsi və Pəhləvi Lüğəti Redaksiya təşkilatı üzvülüklərinə seçilən Məhəmməd Moin Almanyada və İsveçrədə incələmələrdə iştirak etdikdən sonra Moskva, Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) və Bakı universitetlərinin dəvəti ilə Sovet İttifaqına yollanıb. 1958-ci ilin baharında Parisdə Fransız Elmi Araşdırmalar Mərkəzində “Mövlanə Cəlaləddin Rumi və İranda təsəvvüf” mövzusunda bir sıra konfranslarda iştirak edib; Societe Asiatique ilə Ernest Renan Fəlsəfə təşkilatının üzvülüklərinə seçilib. Ayrıca İranda Nazirlər Şurasının qərarı ilə Fərhəngistanın (İran Elmlər Akademiyası) üzvü olub. Ertəsi il modern İran şeirinin öncüsü Nima Yuşicin vəsiyyətinə görə onun əsərlərini nəşr etmək üçün çalışmağa başlayıb. 1961-ci ildə Fransa sənət və ədəbiyyat ali ordenini alıb. 1963-cü ildə Princeton Universitetinin dəvətilə Amerikaya yollanıb. Son xarici ezamiyyətini 1966-cı ildə Bölgəsəl İşbirliyi Toplantısına qatılmaq üçün Türkiyəyə edib. Eyni il beyin iflici keçirən Məhəmməd Moin müalicə üçün Kanadaya aparılıb. Ancaq müalicədən müsbət nəticə alınmadığı üçün ölkəsinə gətirilib və 3 iyul 1971-ci ildə Tehranda vəfat edib. Gilan əyalətinin Astane Əşrəfiyyə gorgahında dəfn olunub.
Məhəmməd Moin ədəbiyyat tarixinin bir sıra problemlərini tədqiq edib, elmi yeniliyi və əhəmiyyəti ilə seçilən nəzəri konsepsiya və tezislər irəli şürüb.
Həyatını elmin inkişafına həsr edən alimin İran və Şərq klassik ədəbi irsi, ədəbiyyat tarixləri, ali məktəblər üçün dərs vəsaiti və mühazirə mətnləri bu gün də öz aktuallığını qoruyub saxlayır.
Zəngin ənənələrə malik ağsaçlı İran ədəbiyyatının, həmçinin mədəniyyətinin tanınmış nümayəndələrini tədqiq edən M. Moin qələmə aldığı “Sitarə-e Nahid ya dastan-i Xordad ü Umurdad” (Tehran, 1316 hş./1937); “Hafıẓ Şirinsöxən” (Tehran, 1319 hş./1940); “Yuşt fəryan ü Mərzibannamə” (Tehran, 1322 hş./1943); “Yek qitə şeir dər parsi-i bastan” (Tehran, 1322 hş./1943); Şahan-i Kəyani ü Haxamənişi dər asarül-baqıyə (Tehran, 1324 hş./1945); ʿƏllamə Məhəmməd Qəzvini (Tehran, 1324 hş./1945); Ərdavirafnamə (Tehran, 1325 hş./1946); Purdavud, Tərcümə-i əḥval ü asar (1325 hş./1946); Ruzşümari dər İran-e bastan ü asar-e an dər ədəbiyyat-e parsi (Tehran, 1325 hş./1947); Məzdəyəsna vü təsir-e an dər ədəbiyyat-e parsi (Tehran, 1326 hş./1947, doktorluq dissertasiyasıdır); Şümare-i həft ü Həft peykər-i Niẓami (Tehran, 1327/1948) kimi əsərlərlə tanınıb. Ḥikmət-i işraq u fərhəng-i İran (Tehran, 1329 hş./1950); Qaidəha-ye cəmʿ dər zəban-i farsi (Tehran 1331 hş./1952; əsər daha sonra “Müfrəd ü Cəmʿ, Maʿrifə və nəqrə” adı ilə və bəzi əlavələrlə birlikdə təkrar nəşr olunub, Tehran, 1337 hş./1958); Əmir Xosrov Dəhləvi (Tehran, 1331 hş./1952); Ayinə-i Sikəndər (Tehran, 1333 hş./1953); İsm-i mədər, Haṣıl-e məsdər (Tehran, 1332 hş./1953; 1341 hş./1962); İzafə (I-II. Tehran, 1332-1339/1953-1960); Lüğət-e farsi-i İbn Sina (Tehran, 1333 hş./1954); Nəsirəddin Tusi (Tehran, 1335 hş./1956); Təḥlil-i Həft peykər-i Niẓami (Tehran 1338 hş.); İsm-i cins ü Marifə və nəqirə (Tehran, 1341 hş./1962); Fərhəng-i farsi (I-VI, Tehran, 1342-1347 hş./1963-1968 və bu kimi tədqiqat əsərləri İran ədəbiyyatşünaslığına bəxş etdiyi xüsusi töhfələrdir. (Dehxudanın “Lüğətnamə”sindən sonra fars dilindən fars dilinə izahlı lüğətlərin ən zəngini olub. Son iki cildi xüsusi adlar lüğətidir).
Məhəmməd Moin zəngin təcrübə və tədqiqatçı məharəti ilə tam olaraq elmin zirvəsini fəth edib.
Məhəmməd Moin İranın elmi-mədəni, ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edib, onun bu sahədəki xidmətləri, xüsusilə mətnşünaslıq nəşrləri rəğbətə səbəb olub. İran ədəbiyyatının Orta əsrlərinə aid naməlum və ya az tədqiq edilmiş söz ustadlarını araşdıraraq elmi ictimaiyyətə təqdim edən Məhəmməd Moin bir çox nəşrlərin müəllifidir. Bunlardan: Məhəmməd Hüseyn Xələf Təbrizinin “Burhan-ı Qaṭe” (I-IV, Tehran, 1330 hş./1951; I-V, Tehran 1342); İbn Sinanın “Risalə-i mənṭiq: Danişnamə-e ʿƏlaʾi” (Tehran, 1331 hş./1952, 1975, Seyyid Məhəmməd Mişkət ilə birlikdə); Nasır Xosrovun “Camiʿul-ḥikməteyn” (Tehran, 1332/1953, Henri E. Korben ilə birlikdə); Nizami Aruzinin “Çahar məqalə” (Tehran, 1333 hş./1954); Mirzə Əliəkbər Dehxudanın “Məcmuʿa-i əşʿar-i Dehxuda ba müqəddimə-i məşruḥ dər tərcümə-i əḥval ü asar-ivey” (Tehran, 1334 hş./1955); Şərḥ-i Ḳaṣidə-i Əbül-Həys̱əm (Tehran, 1334/1955, Henri E. Korben ilə birlikdə; Xacə Əbülheysəm Əhməd bin Həsən Cürcaninin qəsidəsinə Məhəmməd bin Surx Nisapurinin yazdığı şərhin nəşridir); Avfinin “Cəvamiʿul-hekayat” (TehranŞ 1335 hş./1956); Ruzbehan Baklinin “Əbhərül-ʿaşıqin” (Tehran-Paris, 1337/1958, Henri E. Korben ilə birlikdə) kimi əsərləri göstərmək olar.
Məhəmməd Moin təkcə klassik ədəbiyyatın nümayəndələrini tədqiq etməyib, həmçinin İran ədəbiyyatı və tarixi haqqında xarici müəlliflərin əsərlərini də tərcümə edib. Onun tərcümələrindən bəzilərini nişan verək. “Rəvanşinasi-i tərbiyəti” (Əli əl-Carim – Mustafa Əminin “Elmün-nəfs və as̱aruhu fit-tərbiyə vət-təʿlim” adlı əsərinin tərcüməsidir, Əhvaz, 1316 hş./1937); “Kətibəha-yi Pəhləvi” (V. B. Henningin İngilis dilindən yazılmış əsərindən edilmiş tərcümədir, Tehran, 1329 hş./1950); “Iran əz ağaz ta İslam” (R. Chirshmanın “Iran des origines à Islam” adlı əsərinin tərcüməsidir, Tehran 1336 hş.).
Məhəmməd Moinin ədəbiyyat, dinlər tarixi, İslam öncəsi və İslam dövrü İranı, ədəbiyyat tarixi, qədim əsərlər, təhsil fənnləri, fəlsəfə və folklorla bağlı 200-dən çox məqaləsi müxtəlif dərgilərdə dərc edilib. Bu məqalələr Mahduxt Moin tərəfindən iki cild halında nəşr edilib (Məcmuʿa-i Maḳalat, Tehran 1364-1367 hş./1985-1988).
Sadaladığımız əsərlərə baxdıqca bir qənaətə gəlirik. Müəllifi оlduğu əsərlər təkcə prоblemlərinə, istiqamətinə görə deyil, həm də üslubuna, fоrma xüsusiyyətlərinə, strukturuna görə də yalnız və yalnız Məhəmməd Moinə məxsusdur.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
