10:27 / 03-07-2025
Dövlət büdcəsinin gəlirləri artıb
10:19 / 03-07-2025
Hindistanda təbii fəlakət: 50-dən çox insan ölüb
10:00 / 03-07-2025
Avropa İttifaqı Çinə sərt xəbərdarlıq edib
09:59 / 03-07-2025
"Lazurit" nəqliyyat dəhlizinin inkişafı müzakirə olunub
09:44 / 03-07-2025
Bir qrup şəxsin aylıq müavinəti dayandırılıb
09:22 / 03-07-2025
Qırğızıstan prezidenti Azərbaycana işgüzar səfərə gəlir
09:11 / 03-07-2025
İki qəsəbədə qaz təchizatı dayandırılacaq
09:07 / 03-07-2025
Rusiya üzərində 69 PUA vurulub
08:22 / 03-07-2025
Meladzenin Yurmala konsertində qalmaqal olub
08:12 / 03-07-2025
Marsın səhraya çevrilməsinə səbəb nədir?
08:08 / 03-07-2025
Bali sahillərində bərə batıb
08:03 / 03-07-2025
Odessada partlayışlar baş verib
07:59 / 03-07-2025
ABŞ-la hərbi ittifaqda, Rusiya ilə praqmatik münasibətdə
07:53 / 03-07-2025
Tramp Ukrayna ilə bağlı hansı addımı atacaq?
22:44 / 02-07-2025
Ayxan Cavadov Avropa çempionu olub
21:18 / 02-07-2025
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri görüşüblər - (Yenilənib) - Fotolar
21:11 / 02-07-2025
Göygöldə təcili tibbi yardım briqadasına hücum olub
20:57 / 02-07-2025
İlham Əliyev və Özbəkistan prezidenti “Sea Breeze”də - Fotolar
20:51 / 02-07-2025
Yekaterinburqda həbs olunan azərbaycanlıların sayı səkkizə çatıb - Yenilənib
19:09 / 02-07-2025
Çexiya rusiyalı məmura sanksiya tətbiq edib
18:55 / 02-07-2025
Roma Papası Türkiyəyə səfər etmək niyyətindədir
18:41 / 02-07-2025
Türkiyədə yenidən zəlzələ baş verib
18:32 / 02-07-2025
Bakıda “Özbəkistan” parkının təməli qoyulub
18:01 / 02-07-2025
Kibercinayətkarlıqda təqsirləndirilən dəstə üzvlərinin məhkəməsi başlayıb
17:54 / 02-07-2025
Əli Əsədov Əfqanıstanın Baş nazirinin müavini ilə görüşüb
17:25 / 02-07-2025
Rusiyanın Bakıdakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb
17:18 / 02-07-2025
Daha üç şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Fotolar
17:05 / 02-07-2025
Məhkəmə vəzifəli şəxslərin cinayət əməlini araşdıracaq
16:55 / 02-07-2025
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
13:16 / 29-06-2025
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
17:57 / 30-06-2025
Bakıda əməliyyat: FTX-nın iki əməkdaşı saxlanılıb - (Yenilənib) - Fotolar
15:08 / 30-06-2025
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
11:12 / 28-06-2025
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
21:03 / 30-06-2025
Rusiyada öldürülən qardaşların cənazəsi Azərbaycana gətirilib - (Yenilənib)
13:20 / 29-06-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
00:40 / 29-06-2025
Aleksey Overçukun Azərbaycana səfəri ləğv olunub
21:41 / 28-06-2025
Zaxarovadan azərbaycanlılarıın saxlanılması haqqında - Açıqlama
13:16 / 02-07-2025
Mədəniyyət nazirinə kulturoloji tövsiyə - Akif Əli yazır
14:15 / 30-06-2025
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
Məhəmməd Moin: müəzzəm sənətkarın mükəmməlliyi
Tarix: 28-03-2022 08:52 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
Məhəmməd Moin İran elminə, mədəniyyətinə, ədəbiyyatşünaslığına və nizamişünaslığa sanballı töhfələr vermiş müəzzəm simalardan biri kimi tanınır.
Məhəmməd Moin 30 aprel 1918-ci il tarixində Qacarlar dövlətinə bağlı Gilan əyalətinin mərkəzi Rəşt şəhərinin Zərcub məhəlləsində doğulub. Bir çox alim yetişdirən bir ailəyə mənsubdur. Atası Şeyx Əbülqasim üləma idi.
Kiçik yaşda ana və atasını itirdiyindən babası Şeyx Məhəmmədtağı Moinülüləmanın himayəsində böyüyüb. İlk və orta təhsilini Rəştdə tamamlayıb. Bu arada babasından və Seyyid Mehdi Rəştabadidən ərəb dili ilə dini və ədəbi elmləri öyrənib. Ardından Tehrana gedərək darülfünunda oxuyub. 1931-ci ildə daxil olduğu Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsinin məzunu olduqdan sonra Əhvazda litsey müdiri təyin edilib (1935). Beş il qaldığı bu şəhərdə digər vəzifələrdə də çalışıb. Bir yandan da təhsil fənləri, psixologiya və fəlsəfə ilə məşğul olub.
1939-cu ildə Tehrana dönən Məhəmməd Moin Mədəniyyət nazirliyindəki vəzifəsi sırasında fars dili və ədəbiyyatı sahəsindəki dissertasiyası ilə doktor elmi ünvanı alıb(1942). Ardından elmi yolu seçərək çalışmalarını universitetdə davam etdirib. 1945-ci ildən etibarən şərqşünas Henri Eugenie Korben (1903-1978) ilə birlikdə fars və ərəb dillərində fəlsəfi-təsəvvüfi mətnlər üzərində apardığı çalışmalar nəticəsində bir sıra kitab nəşr olunub. O, təsəvvüfün humanizmə, əxlaq saflığına və elmi-maarifə meyl etməsini, yalan və harama isə nifrət aşılamasını göstərib.
Məhəmməd Moin 1946-cı ildə Əliəkbər Dehxudanın “Lüğətnamə”sinin nəşr olunması üçün qurulan çap-nəşriyyat komitəsinə seçilib və müəllifin vəsiyyətinə görə onun vəfat etdiyi 1955-ci ildən həyatının sonuna qədər bu komitənin sədri olub; ancaq 1966-1971-ci illərdə xəstəliyi səbəbilə onu Seyyid Cəfər Şəhidi əvəz edib. 1952-1954-cü illər arasında Şura-ye Ali-ye Fərhəngin üzvü olub. 1954-cü ilin yayında, sənət və mədəniyyət təşkilatlarında araşdırma aparmaq məqsədilə Harvard Universitetinin dəvəti ilə Amerikaya gedib. Dönüşdə Henri E. Korben ilə birlikdə Nasır Xosrovun “Camiʿul-ḥikmətəyn”ini nəşr etdirib. Bu çalışması ilə Fransanın Academice des Inscriptions et Belles-Letters tərəfindən Tamhour mükafatına layiq görülüb.
1957-ci ildə Münhen Şərqşünaslar Konqresində İran Kitabələri Kolleksiyası Komitəsi və Pəhləvi Lüğəti Redaksiya təşkilatı üzvülüklərinə seçilən Məhəmməd Moin Almanyada və İsveçrədə incələmələrdə iştirak etdikdən sonra Moskva, Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) və Bakı universitetlərinin dəvəti ilə Sovet İttifaqına yollanıb. 1958-ci ilin baharında Parisdə Fransız Elmi Araşdırmalar Mərkəzində “Mövlanə Cəlaləddin Rumi və İranda təsəvvüf” mövzusunda bir sıra konfranslarda iştirak edib; Societe Asiatique ilə Ernest Renan Fəlsəfə təşkilatının üzvülüklərinə seçilib. Ayrıca İranda Nazirlər Şurasının qərarı ilə Fərhəngistanın (İran Elmlər Akademiyası) üzvü olub. Ertəsi il modern İran şeirinin öncüsü Nima Yuşicin vəsiyyətinə görə onun əsərlərini nəşr etmək üçün çalışmağa başlayıb. 1961-ci ildə Fransa sənət və ədəbiyyat ali ordenini alıb. 1963-cü ildə Princeton Universitetinin dəvətilə Amerikaya yollanıb. Son xarici ezamiyyətini 1966-cı ildə Bölgəsəl İşbirliyi Toplantısına qatılmaq üçün Türkiyəyə edib. Eyni il beyin iflici keçirən Məhəmməd Moin müalicə üçün Kanadaya aparılıb. Ancaq müalicədən müsbət nəticə alınmadığı üçün ölkəsinə gətirilib və 3 iyul 1971-ci ildə Tehranda vəfat edib. Gilan əyalətinin Astane Əşrəfiyyə gorgahında dəfn olunub.
Məhəmməd Moin ədəbiyyat tarixinin bir sıra problemlərini tədqiq edib, elmi yeniliyi və əhəmiyyəti ilə seçilən nəzəri konsepsiya və tezislər irəli şürüb.
Həyatını elmin inkişafına həsr edən alimin İran və Şərq klassik ədəbi irsi, ədəbiyyat tarixləri, ali məktəblər üçün dərs vəsaiti və mühazirə mətnləri bu gün də öz aktuallığını qoruyub saxlayır.
Zəngin ənənələrə malik ağsaçlı İran ədəbiyyatının, həmçinin mədəniyyətinin tanınmış nümayəndələrini tədqiq edən M. Moin qələmə aldığı “Sitarə-e Nahid ya dastan-i Xordad ü Umurdad” (Tehran, 1316 hş./1937); “Hafıẓ Şirinsöxən” (Tehran, 1319 hş./1940); “Yuşt fəryan ü Mərzibannamə” (Tehran, 1322 hş./1943); “Yek qitə şeir dər parsi-i bastan” (Tehran, 1322 hş./1943); Şahan-i Kəyani ü Haxamənişi dər asarül-baqıyə (Tehran, 1324 hş./1945); ʿƏllamə Məhəmməd Qəzvini (Tehran, 1324 hş./1945); Ərdavirafnamə (Tehran, 1325 hş./1946); Purdavud, Tərcümə-i əḥval ü asar (1325 hş./1946); Ruzşümari dər İran-e bastan ü asar-e an dər ədəbiyyat-e parsi (Tehran, 1325 hş./1947); Məzdəyəsna vü təsir-e an dər ədəbiyyat-e parsi (Tehran, 1326 hş./1947, doktorluq dissertasiyasıdır); Şümare-i həft ü Həft peykər-i Niẓami (Tehran, 1327/1948) kimi əsərlərlə tanınıb. Ḥikmət-i işraq u fərhəng-i İran (Tehran, 1329 hş./1950); Qaidəha-ye cəmʿ dər zəban-i farsi (Tehran 1331 hş./1952; əsər daha sonra “Müfrəd ü Cəmʿ, Maʿrifə və nəqrə” adı ilə və bəzi əlavələrlə birlikdə təkrar nəşr olunub, Tehran, 1337 hş./1958); Əmir Xosrov Dəhləvi (Tehran, 1331 hş./1952); Ayinə-i Sikəndər (Tehran, 1333 hş./1953); İsm-i mədər, Haṣıl-e məsdər (Tehran, 1332 hş./1953; 1341 hş./1962); İzafə (I-II. Tehran, 1332-1339/1953-1960); Lüğət-e farsi-i İbn Sina (Tehran, 1333 hş./1954); Nəsirəddin Tusi (Tehran, 1335 hş./1956); Təḥlil-i Həft peykər-i Niẓami (Tehran 1338 hş.); İsm-i cins ü Marifə və nəqirə (Tehran, 1341 hş./1962); Fərhəng-i farsi (I-VI, Tehran, 1342-1347 hş./1963-1968 və bu kimi tədqiqat əsərləri İran ədəbiyyatşünaslığına bəxş etdiyi xüsusi töhfələrdir. (Dehxudanın “Lüğətnamə”sindən sonra fars dilindən fars dilinə izahlı lüğətlərin ən zəngini olub. Son iki cildi xüsusi adlar lüğətidir).
Məhəmməd Moin zəngin təcrübə və tədqiqatçı məharəti ilə tam olaraq elmin zirvəsini fəth edib.
Məhəmməd Moin İranın elmi-mədəni, ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edib, onun bu sahədəki xidmətləri, xüsusilə mətnşünaslıq nəşrləri rəğbətə səbəb olub. İran ədəbiyyatının Orta əsrlərinə aid naməlum və ya az tədqiq edilmiş söz ustadlarını araşdıraraq elmi ictimaiyyətə təqdim edən Məhəmməd Moin bir çox nəşrlərin müəllifidir. Bunlardan: Məhəmməd Hüseyn Xələf Təbrizinin “Burhan-ı Qaṭe” (I-IV, Tehran, 1330 hş./1951; I-V, Tehran 1342); İbn Sinanın “Risalə-i mənṭiq: Danişnamə-e ʿƏlaʾi” (Tehran, 1331 hş./1952, 1975, Seyyid Məhəmməd Mişkət ilə birlikdə); Nasır Xosrovun “Camiʿul-ḥikməteyn” (Tehran, 1332/1953, Henri E. Korben ilə birlikdə); Nizami Aruzinin “Çahar məqalə” (Tehran, 1333 hş./1954); Mirzə Əliəkbər Dehxudanın “Məcmuʿa-i əşʿar-i Dehxuda ba müqəddimə-i məşruḥ dər tərcümə-i əḥval ü asar-ivey” (Tehran, 1334 hş./1955); Şərḥ-i Ḳaṣidə-i Əbül-Həys̱əm (Tehran, 1334/1955, Henri E. Korben ilə birlikdə; Xacə Əbülheysəm Əhməd bin Həsən Cürcaninin qəsidəsinə Məhəmməd bin Surx Nisapurinin yazdığı şərhin nəşridir); Avfinin “Cəvamiʿul-hekayat” (TehranŞ 1335 hş./1956); Ruzbehan Baklinin “Əbhərül-ʿaşıqin” (Tehran-Paris, 1337/1958, Henri E. Korben ilə birlikdə) kimi əsərləri göstərmək olar.
Məhəmməd Moin təkcə klassik ədəbiyyatın nümayəndələrini tədqiq etməyib, həmçinin İran ədəbiyyatı və tarixi haqqında xarici müəlliflərin əsərlərini də tərcümə edib. Onun tərcümələrindən bəzilərini nişan verək. “Rəvanşinasi-i tərbiyəti” (Əli əl-Carim – Mustafa Əminin “Elmün-nəfs və as̱aruhu fit-tərbiyə vət-təʿlim” adlı əsərinin tərcüməsidir, Əhvaz, 1316 hş./1937); “Kətibəha-yi Pəhləvi” (V. B. Henningin İngilis dilindən yazılmış əsərindən edilmiş tərcümədir, Tehran, 1329 hş./1950); “Iran əz ağaz ta İslam” (R. Chirshmanın “Iran des origines à Islam” adlı əsərinin tərcüməsidir, Tehran 1336 hş.).
Məhəmməd Moinin ədəbiyyat, dinlər tarixi, İslam öncəsi və İslam dövrü İranı, ədəbiyyat tarixi, qədim əsərlər, təhsil fənnləri, fəlsəfə və folklorla bağlı 200-dən çox məqaləsi müxtəlif dərgilərdə dərc edilib. Bu məqalələr Mahduxt Moin tərəfindən iki cild halında nəşr edilib (Məcmuʿa-i Maḳalat, Tehran 1364-1367 hş./1985-1988).
Sadaladığımız əsərlərə baxdıqca bir qənaətə gəlirik. Müəllifi оlduğu əsərlər təkcə prоblemlərinə, istiqamətinə görə deyil, həm də üslubuna, fоrma xüsusiyyətlərinə, strukturuna görə də yalnız və yalnız Məhəmməd Moinə məxsusdur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 28-03-2022 08:52 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
Məhəmməd Moin İran elminə, mədəniyyətinə, ədəbiyyatşünaslığına və nizamişünaslığa sanballı töhfələr vermiş müəzzəm simalardan biri kimi tanınır.
Məhəmməd Moin 30 aprel 1918-ci il tarixində Qacarlar dövlətinə bağlı Gilan əyalətinin mərkəzi Rəşt şəhərinin Zərcub məhəlləsində doğulub. Bir çox alim yetişdirən bir ailəyə mənsubdur. Atası Şeyx Əbülqasim üləma idi.
Kiçik yaşda ana və atasını itirdiyindən babası Şeyx Məhəmmədtağı Moinülüləmanın himayəsində böyüyüb. İlk və orta təhsilini Rəştdə tamamlayıb. Bu arada babasından və Seyyid Mehdi Rəştabadidən ərəb dili ilə dini və ədəbi elmləri öyrənib. Ardından Tehrana gedərək darülfünunda oxuyub. 1931-ci ildə daxil olduğu Tehran Universitetinin ədəbiyyat fakültəsinin məzunu olduqdan sonra Əhvazda litsey müdiri təyin edilib (1935). Beş il qaldığı bu şəhərdə digər vəzifələrdə də çalışıb. Bir yandan da təhsil fənləri, psixologiya və fəlsəfə ilə məşğul olub.
1939-cu ildə Tehrana dönən Məhəmməd Moin Mədəniyyət nazirliyindəki vəzifəsi sırasında fars dili və ədəbiyyatı sahəsindəki dissertasiyası ilə doktor elmi ünvanı alıb(1942). Ardından elmi yolu seçərək çalışmalarını universitetdə davam etdirib. 1945-ci ildən etibarən şərqşünas Henri Eugenie Korben (1903-1978) ilə birlikdə fars və ərəb dillərində fəlsəfi-təsəvvüfi mətnlər üzərində apardığı çalışmalar nəticəsində bir sıra kitab nəşr olunub. O, təsəvvüfün humanizmə, əxlaq saflığına və elmi-maarifə meyl etməsini, yalan və harama isə nifrət aşılamasını göstərib.
Məhəmməd Moin 1946-cı ildə Əliəkbər Dehxudanın “Lüğətnamə”sinin nəşr olunması üçün qurulan çap-nəşriyyat komitəsinə seçilib və müəllifin vəsiyyətinə görə onun vəfat etdiyi 1955-ci ildən həyatının sonuna qədər bu komitənin sədri olub; ancaq 1966-1971-ci illərdə xəstəliyi səbəbilə onu Seyyid Cəfər Şəhidi əvəz edib. 1952-1954-cü illər arasında Şura-ye Ali-ye Fərhəngin üzvü olub. 1954-cü ilin yayında, sənət və mədəniyyət təşkilatlarında araşdırma aparmaq məqsədilə Harvard Universitetinin dəvəti ilə Amerikaya gedib. Dönüşdə Henri E. Korben ilə birlikdə Nasır Xosrovun “Camiʿul-ḥikmətəyn”ini nəşr etdirib. Bu çalışması ilə Fransanın Academice des Inscriptions et Belles-Letters tərəfindən Tamhour mükafatına layiq görülüb.
1957-ci ildə Münhen Şərqşünaslar Konqresində İran Kitabələri Kolleksiyası Komitəsi və Pəhləvi Lüğəti Redaksiya təşkilatı üzvülüklərinə seçilən Məhəmməd Moin Almanyada və İsveçrədə incələmələrdə iştirak etdikdən sonra Moskva, Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) və Bakı universitetlərinin dəvəti ilə Sovet İttifaqına yollanıb. 1958-ci ilin baharında Parisdə Fransız Elmi Araşdırmalar Mərkəzində “Mövlanə Cəlaləddin Rumi və İranda təsəvvüf” mövzusunda bir sıra konfranslarda iştirak edib; Societe Asiatique ilə Ernest Renan Fəlsəfə təşkilatının üzvülüklərinə seçilib. Ayrıca İranda Nazirlər Şurasının qərarı ilə Fərhəngistanın (İran Elmlər Akademiyası) üzvü olub. Ertəsi il modern İran şeirinin öncüsü Nima Yuşicin vəsiyyətinə görə onun əsərlərini nəşr etmək üçün çalışmağa başlayıb. 1961-ci ildə Fransa sənət və ədəbiyyat ali ordenini alıb. 1963-cü ildə Princeton Universitetinin dəvətilə Amerikaya yollanıb. Son xarici ezamiyyətini 1966-cı ildə Bölgəsəl İşbirliyi Toplantısına qatılmaq üçün Türkiyəyə edib. Eyni il beyin iflici keçirən Məhəmməd Moin müalicə üçün Kanadaya aparılıb. Ancaq müalicədən müsbət nəticə alınmadığı üçün ölkəsinə gətirilib və 3 iyul 1971-ci ildə Tehranda vəfat edib. Gilan əyalətinin Astane Əşrəfiyyə gorgahında dəfn olunub.
Məhəmməd Moin ədəbiyyat tarixinin bir sıra problemlərini tədqiq edib, elmi yeniliyi və əhəmiyyəti ilə seçilən nəzəri konsepsiya və tezislər irəli şürüb.
Həyatını elmin inkişafına həsr edən alimin İran və Şərq klassik ədəbi irsi, ədəbiyyat tarixləri, ali məktəblər üçün dərs vəsaiti və mühazirə mətnləri bu gün də öz aktuallığını qoruyub saxlayır.
Zəngin ənənələrə malik ağsaçlı İran ədəbiyyatının, həmçinin mədəniyyətinin tanınmış nümayəndələrini tədqiq edən M. Moin qələmə aldığı “Sitarə-e Nahid ya dastan-i Xordad ü Umurdad” (Tehran, 1316 hş./1937); “Hafıẓ Şirinsöxən” (Tehran, 1319 hş./1940); “Yuşt fəryan ü Mərzibannamə” (Tehran, 1322 hş./1943); “Yek qitə şeir dər parsi-i bastan” (Tehran, 1322 hş./1943); Şahan-i Kəyani ü Haxamənişi dər asarül-baqıyə (Tehran, 1324 hş./1945); ʿƏllamə Məhəmməd Qəzvini (Tehran, 1324 hş./1945); Ərdavirafnamə (Tehran, 1325 hş./1946); Purdavud, Tərcümə-i əḥval ü asar (1325 hş./1946); Ruzşümari dər İran-e bastan ü asar-e an dər ədəbiyyat-e parsi (Tehran, 1325 hş./1947); Məzdəyəsna vü təsir-e an dər ədəbiyyat-e parsi (Tehran, 1326 hş./1947, doktorluq dissertasiyasıdır); Şümare-i həft ü Həft peykər-i Niẓami (Tehran, 1327/1948) kimi əsərlərlə tanınıb. Ḥikmət-i işraq u fərhəng-i İran (Tehran, 1329 hş./1950); Qaidəha-ye cəmʿ dər zəban-i farsi (Tehran 1331 hş./1952; əsər daha sonra “Müfrəd ü Cəmʿ, Maʿrifə və nəqrə” adı ilə və bəzi əlavələrlə birlikdə təkrar nəşr olunub, Tehran, 1337 hş./1958); Əmir Xosrov Dəhləvi (Tehran, 1331 hş./1952); Ayinə-i Sikəndər (Tehran, 1333 hş./1953); İsm-i mədər, Haṣıl-e məsdər (Tehran, 1332 hş./1953; 1341 hş./1962); İzafə (I-II. Tehran, 1332-1339/1953-1960); Lüğət-e farsi-i İbn Sina (Tehran, 1333 hş./1954); Nəsirəddin Tusi (Tehran, 1335 hş./1956); Təḥlil-i Həft peykər-i Niẓami (Tehran 1338 hş.); İsm-i cins ü Marifə və nəqirə (Tehran, 1341 hş./1962); Fərhəng-i farsi (I-VI, Tehran, 1342-1347 hş./1963-1968 və bu kimi tədqiqat əsərləri İran ədəbiyyatşünaslığına bəxş etdiyi xüsusi töhfələrdir. (Dehxudanın “Lüğətnamə”sindən sonra fars dilindən fars dilinə izahlı lüğətlərin ən zəngini olub. Son iki cildi xüsusi adlar lüğətidir).
Məhəmməd Moin zəngin təcrübə və tədqiqatçı məharəti ilə tam olaraq elmin zirvəsini fəth edib.
Məhəmməd Moin İranın elmi-mədəni, ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edib, onun bu sahədəki xidmətləri, xüsusilə mətnşünaslıq nəşrləri rəğbətə səbəb olub. İran ədəbiyyatının Orta əsrlərinə aid naməlum və ya az tədqiq edilmiş söz ustadlarını araşdıraraq elmi ictimaiyyətə təqdim edən Məhəmməd Moin bir çox nəşrlərin müəllifidir. Bunlardan: Məhəmməd Hüseyn Xələf Təbrizinin “Burhan-ı Qaṭe” (I-IV, Tehran, 1330 hş./1951; I-V, Tehran 1342); İbn Sinanın “Risalə-i mənṭiq: Danişnamə-e ʿƏlaʾi” (Tehran, 1331 hş./1952, 1975, Seyyid Məhəmməd Mişkət ilə birlikdə); Nasır Xosrovun “Camiʿul-ḥikməteyn” (Tehran, 1332/1953, Henri E. Korben ilə birlikdə); Nizami Aruzinin “Çahar məqalə” (Tehran, 1333 hş./1954); Mirzə Əliəkbər Dehxudanın “Məcmuʿa-i əşʿar-i Dehxuda ba müqəddimə-i məşruḥ dər tərcümə-i əḥval ü asar-ivey” (Tehran, 1334 hş./1955); Şərḥ-i Ḳaṣidə-i Əbül-Həys̱əm (Tehran, 1334/1955, Henri E. Korben ilə birlikdə; Xacə Əbülheysəm Əhməd bin Həsən Cürcaninin qəsidəsinə Məhəmməd bin Surx Nisapurinin yazdığı şərhin nəşridir); Avfinin “Cəvamiʿul-hekayat” (TehranŞ 1335 hş./1956); Ruzbehan Baklinin “Əbhərül-ʿaşıqin” (Tehran-Paris, 1337/1958, Henri E. Korben ilə birlikdə) kimi əsərləri göstərmək olar.
Məhəmməd Moin təkcə klassik ədəbiyyatın nümayəndələrini tədqiq etməyib, həmçinin İran ədəbiyyatı və tarixi haqqında xarici müəlliflərin əsərlərini də tərcümə edib. Onun tərcümələrindən bəzilərini nişan verək. “Rəvanşinasi-i tərbiyəti” (Əli əl-Carim – Mustafa Əminin “Elmün-nəfs və as̱aruhu fit-tərbiyə vət-təʿlim” adlı əsərinin tərcüməsidir, Əhvaz, 1316 hş./1937); “Kətibəha-yi Pəhləvi” (V. B. Henningin İngilis dilindən yazılmış əsərindən edilmiş tərcümədir, Tehran, 1329 hş./1950); “Iran əz ağaz ta İslam” (R. Chirshmanın “Iran des origines à Islam” adlı əsərinin tərcüməsidir, Tehran 1336 hş.).
Məhəmməd Moinin ədəbiyyat, dinlər tarixi, İslam öncəsi və İslam dövrü İranı, ədəbiyyat tarixi, qədim əsərlər, təhsil fənnləri, fəlsəfə və folklorla bağlı 200-dən çox məqaləsi müxtəlif dərgilərdə dərc edilib. Bu məqalələr Mahduxt Moin tərəfindən iki cild halında nəşr edilib (Məcmuʿa-i Maḳalat, Tehran 1364-1367 hş./1985-1988).
Sadaladığımız əsərlərə baxdıqca bir qənaətə gəlirik. Müəllifi оlduğu əsərlər təkcə prоblemlərinə, istiqamətinə görə deyil, həm də üslubuna, fоrma xüsusiyyətlərinə, strukturuna görə də yalnız və yalnız Məhəmməd Moinə məxsusdur.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
