21:20 / 04-04-2025
General idarə rəisi təyin edilib
19:54 / 04-04-2025
Regional Mədəniyyət İdarəsinə rəis təyin olunub
19:03 / 04-04-2025
Yermak: ABŞ Rusiyanın sülhə can atmadığını başa düşüb
18:57 / 04-04-2025
Ali Məhkəmə Plenumunun növbəti iclası keçirilib
18:50 / 04-04-2025
27 vilayətdə FETÖ-ya qarşı əməliyyat keçirilib
18:46 / 04-04-2025
ABŞ ilə Çin arasında ticarət müharibəsi şiddətlənir
18:29 / 04-04-2025
Musiqili Teatra direktor təyinatı olub
18:20 / 04-04-2025
Rusiya hərbi istehsalda ABŞ və Avropanı üstələyir
18:03 / 04-04-2025
Lalayev teatr direktoru vəzifəsindən azad edilib
18:01 / 04-04-2025
Millimiz Macarıstan yığması ilə qarşılaşacaq
17:58 / 04-04-2025
Təyyarənin pərvanəsi uçuş-enmə zolağına çırpılıb - Foto
17:53 / 04-04-2025
Tramp Rusiya ilə danışıqları dayandıra bilər
17:41 / 04-04-2025
Növbəti iki gündə külək güclənəcək - Xəbərdarlıq
17:34 / 04-04-2025
AFFA "Səbail"in futbolçusu barədə qərar verib
17:33 / 04-04-2025
İqtisadi Şura makroiqtisadi məsələləri müzakirə edib
17:28 / 04-04-2025
Ticarət müharibəsi neftin qiymətini ən aşağı səviyyəyə endirib
17:25 / 04-04-2025
“Bazarstore” qanunu pozub
17:15 / 04-04-2025
Ermənistan vəziyyəti yenidən gərginləşdirir
17:09 / 04-04-2025
Dövlət Mahnı Teatrına yeni direktor təyin olunub
17:03 / 04-04-2025
İlham Əliyev Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası iclasında çıxış edib - (Yenilənib)
16:51 / 04-04-2025
Mərkəzin daha iki həkimi istintaqa cəlb edilib - Fotolar
16:43 / 04-04-2025
Cəbrayıl və və Naxçıvanda yeni stansiyalar tikiləcək
16:30 / 04-04-2025
Polis 27 yaşlı şəxsi 20 kq narkotiklə tutub
16:18 / 04-04-2025
Aİ Özbəkistanla strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayacaq
16:03 / 04-04-2025
Dövlət qulluğuna imtahan keçiriləcək
15:59 / 04-04-2025
Bakıda Beynəlxalq Xalça Festivalı keçiriləcək
15:40 / 04-04-2025
Sumqayıt, Bərdə, Xaçmaz, Beyləqan və Şəkidə torpaq hərracı keçirilib
15:21 / 04-04-2025
Prezident İlham Əliyev Türkiyənin enerji və təbii sərvətlər nazirini qəbul edib - Yenilənib
15:17 / 04-04-2025
Sabahdan rayonlarda hava dəyişəcək - Xəbərdarlıq
15:07 / 04-04-2025
Əli Əsədov miqrantlarla bağlı qərar imzalayıb
13:54 / 01-04-2025
Professorun arzuları - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
23:39 / 30-03-2025
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
00:03 / 31-03-2025
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
18:31 / 31-03-2025
PUA və dronlar mövqelərimizə yaxınlaşıb, hərbçilərimiz atəşə tutulub - (Yenilənib)
12:54 / 01-04-2025
İran prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə hazırlaşır
19:41 / 31-03-2025
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
08:25 / 01-04-2025
Ordumuzun mövqeləri 7 istiqamətdən atəşə tutulub
14:12 / 02-04-2025
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
11:01 / 01-04-2025
CHP-nin boykot çağırışı: Türkiyədə narazılıq dalğası daha da genişlənə bilər
15:44 / 02-04-2025
Bakı və İrəvan vaxtında sülhə nail olmasa... - Kreml fürsət gözləyir
00:03 / 02-04-2025
İran böyük təhlükə ilə üz-üzədir - Ekspert
14:30 / 02-04-2025
Tarif Şurası dərmanlarla bağlı qərar verib - Siyahı
Əliəsgər Hikmət: Hikmətin atası - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 11-03-2022 21:09 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran mətnşünaslıq elminin görkəmli nümayəndələrindən biri mənalı ömrünün çoxunu bu çətin və şərəfli işə həsr etmiş ədəbiyyatşünas alim Əliəsgər Hikmətdir. O, fundamental tədqiqatları ilə yanaşı, geniş mətnşünaslıq fəaliyyəti və tərcümələri ilə də elmi mühitdə şöhrət qazanmışdı.
Əliəsgər Hikmət 16 iyun 1892-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Fars əyalətinin mərkəzi Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdi. Müəzzəmüddövlə (Heşmətülməmalik) Əhmədəli Mustovfinin oğlu idi. Əcdad və uluları elm adamları olmuşdular. Ana tərəfdən məşhur təbib Hacı Həsən xan Fəsainin nəvəsi idi. Bəzi tədqiqatçıların qənaətinə görə Hikmət yəhudi əsillidir.
Əliəsgər Hikmət orta təhsilinə “Mədrəse-ye Qədime-ye Mansuriyyə”də başladı. 1915-ci ildə Tehrana gedərək tanınmış alimlərdən dərs aldı. Sonra Tehran Amerikan Kolecinə daxil oldu. Bu kollecdən məzun olduqdan sonra Təhsil nazirliyində çalışmağa başladı (1919). 1925-ci ildə bu nazirliyə müfəttiş təyin edildi. Bir müddət bu vəifədə işlədikdən sonra 1927-ci ildə Ədliyyə nazirliyinə dəyişildi. 1930-cu ildə hüquq sahəsində incələmələr və çalışmalarla məşğul oldu və təhsilini tamamlamaq üzrə Avropaya getdi. 1932-ci ildə Sorbonna universitetinin ədəbiyat fakültəsini bitirdi. 1934-cü ildə Tehrana çağrılaraq Təhsil nazirliyində bir vəzifəyə təyin edildi, ayrıca Tehran universitetində İran ədəbiyatı dərsləri verməyə başladı.
Əliəsgər Hikmət 1935-ci ildə Tehran universitetinin rektoru təyin edildi. UNESCO İran Komissiyası və Milli Əsərlər Cəmiyyətinin sədri olaraq çalışdı. Bir müddət Xarici İşlər naziri və nazir müavini vəzifələrini daşıyan Hikmət 1953-cü ildə Hindistan səfirliyinə təyin edildi. Lahor, Dehli və Aliqarh universitetləri tərəfindən ona fəxri doktor ünvanı verildi. Daha sonra təqaüdə çıxdı (1957).
Əliəsgər Hikmət şəxsi kitabxanasındakı zəngin əlyazma və daşbasma kitab koleksiyasını Tehran universitetinin Ədəbiyat fakültəsi kitabxanasına bağışladı.
Əliəsgər Hikmət 5 mart 1980-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etdi. Ana yurdu Şirazda dəfn edildi.
Əliəsgər Hikmət bir çox əsərləriin müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərlərindən bəzilərini sadalayaq: “Uṣul-i fənn-i münəẓara” (Tehran, 1316 hş.); “Müṭalaʿa-i təṭbiqi-yi Romeo vü Culiyetta ba Leyla vü Məcnun” (Tehran, 1317 hş.); “Dərsi əz divan-i Ḥafiẓ” (Tehran 1319-1320 hş.); “Zindəgi-yi Cami və ya sadəcə Cami” (Tehran, 1322, 1363 hş.. Bu əsəri Türkiyə müəllif M. Nuri Gəncosman tərəfindən “Cami: Həyatı və əsərləri” adıyla Türk dilinə çevrilmişdir [3. basqı, İstanbul, 1991]); “Risalə dər Bab-ı Əmir ʿƏlişir Nəvai” (Tehran, 1326 hş.); “Parsi-yi nəġz” (Tehran, 1330 hş.); “Əms̱al-i Qurʾan” (Tehran, 1333 hş.); Nəqş-i parsi bər əḥcar-i Hind” (Kəlküttə, 1957; Tehran, 1338 hş.); “Sərzəmin-i Hind” (Tehran, 1337 hş.); “Nüh göftar dər tarix-i ədyan” (Şiraz, 1339 hş.; Tehran, 1341 hş.); “İslam əz nəẓərgah-i danişməndan-i qərb” (Tehran, 1340 hş.).
Görkəmli mətnşünas alim İranın klassik irsini tədqiq, tərtib və çapına bir ömür sərf etmişdi.
Əliəsgər Hikmət həm də şair idi. Onun divanı Sadat Nasıri tərəfindən “Söxən-i Ḥikmət” adıyla çap edilmişdir (Tehran, 1351 hş.).
Bu fədakar elm adamının xeyli tərcümələri də var. Nikola Həddad Mısrinin “Rah-i zindəgani” (həyat yolu) (Tehran, 1346 hş.); Şeksipirin “Əfsanə-i dilpəẕir” (Tehran, 1321 hş.); Yenə onun, “Pənc dram” (Beş dram) (Tehran, 1321 hş.); E. Braunun, “Əz Sədi ta Cami” (Sədidən Camiyədək) (Bu əsər E. Braununn “Literary History of Persia” adlı əsərinin III cildinin tərcüməsidir [Tehran, 1327 hş.]). Kalidasanın “Şakuntala ya ənguştər-i qomşudə” (Şakuntala və ya itmiş üzük) (Bu əsər V əsrdə yaşayan Hind şairi Kalidasanın Sanskrit ədəbiyatının şah əsərlərindən “Abhicnanaşakuntala” adlı oyununun tərcüməsidir [Bombay, 1336 hş.]); Lev Tolstoyun “Rəstaxiz” (Dirilmə) (Tehran 1339 hş.); Edvard Şier, “Əlvaḥ-i Babil” (Babil lövhələri) (Tehran, 1341 hş.); Corci Zeydanın “Əmin u Məʾmun” (Tehran, ts.) əsərini fars dilinə tərcümə etmişdir. Bədii tərcümədə orijinalın dilini bilmək, onu hərtərəfli anlamaq vacib şərtdir. Ə. Hikmət bir çox şərq və qərb dillərini bilirdi.
Görkəmli alimin Avropa ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri ilə yanaşı, Şərq, xüsusən fars, hind ədəbiyyatşünaslıq və estetik fikrinə eyni dərəcədə bələd olması, onun tədqiqatlarında özünü göstərir.
Rəşidəddin- Meybudinin, Xacə Abdullah Ənsarinin təfsiri olaraq da bilinən “Kəşfül-əsrar və ʿuddətül-əbrar” (Tehran, 1331-1339/1952-1960) adlı on cildlik əsəriylə Əmir Əlişir Nəvainin “Məcalisün-nəfais”ini (Tehran, 1323 hş.) nəşrə hazırlayan mətnşünas alim Əliəsgər Hikmətin dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var. Yorulmaz tədqiqatçının böyük səyi və gərgin əməyi sayəsində tarixin qaranlığında qalan əsərlər gün işığına çıxmışdı.
"Əmsali-Quran" kitabının müəllifi Əliəsgər Hikmət dəqiq araşdırmalardan sonra zaman ötdükcə camaat arasında məsəl kimi işlənən iki yüz qırx beş ayədən söz açır.
Əliəsgər Hikmətin araşdırmaları təkcə İran tədqiqatçıları tərəfindən deyil, eləcə də Avropanın iranşünas alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir sıra araşdırmalarda ondan istifadə edilmişdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-03-2022 21:09 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran mətnşünaslıq elminin görkəmli nümayəndələrindən biri mənalı ömrünün çoxunu bu çətin və şərəfli işə həsr etmiş ədəbiyyatşünas alim Əliəsgər Hikmətdir. O, fundamental tədqiqatları ilə yanaşı, geniş mətnşünaslıq fəaliyyəti və tərcümələri ilə də elmi mühitdə şöhrət qazanmışdı.
Əliəsgər Hikmət 16 iyun 1892-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Fars əyalətinin mərkəzi Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdi. Müəzzəmüddövlə (Heşmətülməmalik) Əhmədəli Mustovfinin oğlu idi. Əcdad və uluları elm adamları olmuşdular. Ana tərəfdən məşhur təbib Hacı Həsən xan Fəsainin nəvəsi idi. Bəzi tədqiqatçıların qənaətinə görə Hikmət yəhudi əsillidir.
Əliəsgər Hikmət orta təhsilinə “Mədrəse-ye Qədime-ye Mansuriyyə”də başladı. 1915-ci ildə Tehrana gedərək tanınmış alimlərdən dərs aldı. Sonra Tehran Amerikan Kolecinə daxil oldu. Bu kollecdən məzun olduqdan sonra Təhsil nazirliyində çalışmağa başladı (1919). 1925-ci ildə bu nazirliyə müfəttiş təyin edildi. Bir müddət bu vəifədə işlədikdən sonra 1927-ci ildə Ədliyyə nazirliyinə dəyişildi. 1930-cu ildə hüquq sahəsində incələmələr və çalışmalarla məşğul oldu və təhsilini tamamlamaq üzrə Avropaya getdi. 1932-ci ildə Sorbonna universitetinin ədəbiyat fakültəsini bitirdi. 1934-cü ildə Tehrana çağrılaraq Təhsil nazirliyində bir vəzifəyə təyin edildi, ayrıca Tehran universitetində İran ədəbiyatı dərsləri verməyə başladı.
Əliəsgər Hikmət 1935-ci ildə Tehran universitetinin rektoru təyin edildi. UNESCO İran Komissiyası və Milli Əsərlər Cəmiyyətinin sədri olaraq çalışdı. Bir müddət Xarici İşlər naziri və nazir müavini vəzifələrini daşıyan Hikmət 1953-cü ildə Hindistan səfirliyinə təyin edildi. Lahor, Dehli və Aliqarh universitetləri tərəfindən ona fəxri doktor ünvanı verildi. Daha sonra təqaüdə çıxdı (1957).
Əliəsgər Hikmət şəxsi kitabxanasındakı zəngin əlyazma və daşbasma kitab koleksiyasını Tehran universitetinin Ədəbiyat fakültəsi kitabxanasına bağışladı.
Əliəsgər Hikmət 5 mart 1980-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etdi. Ana yurdu Şirazda dəfn edildi.
Əliəsgər Hikmət bir çox əsərləriin müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərlərindən bəzilərini sadalayaq: “Uṣul-i fənn-i münəẓara” (Tehran, 1316 hş.); “Müṭalaʿa-i təṭbiqi-yi Romeo vü Culiyetta ba Leyla vü Məcnun” (Tehran, 1317 hş.); “Dərsi əz divan-i Ḥafiẓ” (Tehran 1319-1320 hş.); “Zindəgi-yi Cami və ya sadəcə Cami” (Tehran, 1322, 1363 hş.. Bu əsəri Türkiyə müəllif M. Nuri Gəncosman tərəfindən “Cami: Həyatı və əsərləri” adıyla Türk dilinə çevrilmişdir [3. basqı, İstanbul, 1991]); “Risalə dər Bab-ı Əmir ʿƏlişir Nəvai” (Tehran, 1326 hş.); “Parsi-yi nəġz” (Tehran, 1330 hş.); “Əms̱al-i Qurʾan” (Tehran, 1333 hş.); Nəqş-i parsi bər əḥcar-i Hind” (Kəlküttə, 1957; Tehran, 1338 hş.); “Sərzəmin-i Hind” (Tehran, 1337 hş.); “Nüh göftar dər tarix-i ədyan” (Şiraz, 1339 hş.; Tehran, 1341 hş.); “İslam əz nəẓərgah-i danişməndan-i qərb” (Tehran, 1340 hş.).
Görkəmli mətnşünas alim İranın klassik irsini tədqiq, tərtib və çapına bir ömür sərf etmişdi.
Əliəsgər Hikmət həm də şair idi. Onun divanı Sadat Nasıri tərəfindən “Söxən-i Ḥikmət” adıyla çap edilmişdir (Tehran, 1351 hş.).
Bu fədakar elm adamının xeyli tərcümələri də var. Nikola Həddad Mısrinin “Rah-i zindəgani” (həyat yolu) (Tehran, 1346 hş.); Şeksipirin “Əfsanə-i dilpəẕir” (Tehran, 1321 hş.); Yenə onun, “Pənc dram” (Beş dram) (Tehran, 1321 hş.); E. Braunun, “Əz Sədi ta Cami” (Sədidən Camiyədək) (Bu əsər E. Braununn “Literary History of Persia” adlı əsərinin III cildinin tərcüməsidir [Tehran, 1327 hş.]). Kalidasanın “Şakuntala ya ənguştər-i qomşudə” (Şakuntala və ya itmiş üzük) (Bu əsər V əsrdə yaşayan Hind şairi Kalidasanın Sanskrit ədəbiyatının şah əsərlərindən “Abhicnanaşakuntala” adlı oyununun tərcüməsidir [Bombay, 1336 hş.]); Lev Tolstoyun “Rəstaxiz” (Dirilmə) (Tehran 1339 hş.); Edvard Şier, “Əlvaḥ-i Babil” (Babil lövhələri) (Tehran, 1341 hş.); Corci Zeydanın “Əmin u Məʾmun” (Tehran, ts.) əsərini fars dilinə tərcümə etmişdir. Bədii tərcümədə orijinalın dilini bilmək, onu hərtərəfli anlamaq vacib şərtdir. Ə. Hikmət bir çox şərq və qərb dillərini bilirdi.
Görkəmli alimin Avropa ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri ilə yanaşı, Şərq, xüsusən fars, hind ədəbiyyatşünaslıq və estetik fikrinə eyni dərəcədə bələd olması, onun tədqiqatlarında özünü göstərir.
Rəşidəddin- Meybudinin, Xacə Abdullah Ənsarinin təfsiri olaraq da bilinən “Kəşfül-əsrar və ʿuddətül-əbrar” (Tehran, 1331-1339/1952-1960) adlı on cildlik əsəriylə Əmir Əlişir Nəvainin “Məcalisün-nəfais”ini (Tehran, 1323 hş.) nəşrə hazırlayan mətnşünas alim Əliəsgər Hikmətin dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var. Yorulmaz tədqiqatçının böyük səyi və gərgin əməyi sayəsində tarixin qaranlığında qalan əsərlər gün işığına çıxmışdı.
"Əmsali-Quran" kitabının müəllifi Əliəsgər Hikmət dəqiq araşdırmalardan sonra zaman ötdükcə camaat arasında məsəl kimi işlənən iki yüz qırx beş ayədən söz açır.
Əliəsgər Hikmətin araşdırmaları təkcə İran tədqiqatçıları tərəfindən deyil, eləcə də Avropanın iranşünas alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir sıra araşdırmalarda ondan istifadə edilmişdir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
