18:09 / 05-07-2025
Mingəçevirdə iki qayıq toqquşub - Beş nəfər xəsarət alıb
14:30 / 05-07-2025
Sabah yağış yağacaq
14:16 / 05-07-2025
Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi qeyd ediləcək - Sərəncam
12:19 / 05-07-2025
“AzerGold”-un qiymətli metal satışından gəlirləri artıb
12:09 / 05-07-2025
Beş kollecə direktor təyin ediblər - Siyahı
12:04 / 05-07-2025
Sadiq Qurbanov: “Xankəndidə keçirilən ECO Zirvəsi Azərbaycanın qələbəsidir”
10:36 / 05-07-2025
DTX-nin Akademiyasında növbəti məzun buraxılışı olub - Video
10:35 / 05-07-2025
Türkiyəyə güclü qar yağıb
10:31 / 05-07-2025
Kürdə boğulan 19 yaşlı gəncin meyiti tapılıb
10:09 / 05-07-2025
Azərbaycanlı “qanuni oğru”lar barədə qərar verilib
09:26 / 05-07-2025
Aşura günü ilə bağlı qanvermə aksiyası başlayıb
19:49 / 04-07-2025
Şəmkirdə üç uşaq göldə batıb - Yenilənib
19:48 / 04-07-2025
İran prezidenti Qarabağa gəlib - (Yenilənib)
19:46 / 04-07-2025
Qərbi Azərbaycana qayıdışın hüquqi əsasları müzakirə olunub - Fotolar
19:14 / 04-07-2025
Ərdoğanı Füzulidən yola salıblar - (Yenilənib) - Foto
18:42 / 04-07-2025
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında görüş olub - Fotolar (Yenilənib)
18:35 / 04-07-2025
Ukrayna və ABŞ prezidentləri telefonla danışıblar
18:25 / 04-07-2025
Müsavat Rusiya səfirliyi qarşısında aksiya keçirmək istəyir
18:19 / 04-07-2025
DTX-nın saxladığı sabiq diplomatın məhkəməsi başlayıb
18:01 / 04-07-2025
Ali Məhkəmə inzibati mübahisələrə dair işlərlə bağlı qərar qəbul edib
17:42 / 04-07-2025
Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana səfəri başa çatıb
17:21 / 04-07-2025
Deputatlar daha 15 qanuna dəyişiklik edəcək - Siyahı
17:05 / 04-07-2025
Fransada “səssiz etiraz”: ABŞ demokratiyasına şübhə ilə yanaşırlar
16:59 / 04-07-2025
Sadır Japarovun Azərbaycana səfəri başa çatıb
16:33 / 04-07-2025
ECO-nun növbəti sammiti İranda keçiriləcək
16:31 / 04-07-2025
Ərdoğan ilə Pezeşkian Xankəndidə görüşüblər
16:20 / 04-07-2025
Meyxanaçı azadlığa buraxılıb
16:17 / 04-07-2025
Azərbaycan diaspor rəhbəri Rusiya vətəndaşlığından çıxarılıb
16:01 / 04-07-2025
Xankəndidə 17-ci Zirvə görüşü: ölkə başçıları mesajlar verir - (Yenilənib) - Fotolar
15:47 / 04-07-2025
Üç şəhidimiz Kəlbəcərdə dəfn edilib - Fotolar
21:03 / 30-06-2025
Rusiyada öldürülən qardaşların cənazəsi Azərbaycana gətirilib - (Yenilənib)
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
13:16 / 02-07-2025
Mədəniyyət nazirinə kulturoloji tövsiyə - Akif Əli yazır
14:40 / 03-07-2025
İlham Əliyev Qarabağa səfər edib - (Yenilənib+) - Fotolar
07:52 / 01-07-2025
ABŞ gözlənilmədən Moskvaya ultimatum verib
12:16 / 02-07-2025
Cəlaloğlu: Güzəştə getsək, Rusiya daha ağır şərtlərlə üstümüzə gələcək
19:48 / 04-07-2025
İran prezidenti Qarabağa gəlib - (Yenilənib)
10:26 / 02-07-2025
Azərbaycana qarşı mənəvi-siyasi strategiya: Rusiya nəyə nail olmaq istəyir?
15:33 / 02-07-2025
Rusiya daha da aqressivləşir
14:53 / 01-07-2025
Təkrar sertifikatlaşdırma: 2006 müəllim keçid balını toplaya bilməyib
16:55 / 02-07-2025
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
Əliəsgər Hikmət: Hikmətin atası - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 11-03-2022 21:09 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran mətnşünaslıq elminin görkəmli nümayəndələrindən biri mənalı ömrünün çoxunu bu çətin və şərəfli işə həsr etmiş ədəbiyyatşünas alim Əliəsgər Hikmətdir. O, fundamental tədqiqatları ilə yanaşı, geniş mətnşünaslıq fəaliyyəti və tərcümələri ilə də elmi mühitdə şöhrət qazanmışdı.
Əliəsgər Hikmət 16 iyun 1892-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Fars əyalətinin mərkəzi Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdi. Müəzzəmüddövlə (Heşmətülməmalik) Əhmədəli Mustovfinin oğlu idi. Əcdad və uluları elm adamları olmuşdular. Ana tərəfdən məşhur təbib Hacı Həsən xan Fəsainin nəvəsi idi. Bəzi tədqiqatçıların qənaətinə görə Hikmət yəhudi əsillidir.
Əliəsgər Hikmət orta təhsilinə “Mədrəse-ye Qədime-ye Mansuriyyə”də başladı. 1915-ci ildə Tehrana gedərək tanınmış alimlərdən dərs aldı. Sonra Tehran Amerikan Kolecinə daxil oldu. Bu kollecdən məzun olduqdan sonra Təhsil nazirliyində çalışmağa başladı (1919). 1925-ci ildə bu nazirliyə müfəttiş təyin edildi. Bir müddət bu vəifədə işlədikdən sonra 1927-ci ildə Ədliyyə nazirliyinə dəyişildi. 1930-cu ildə hüquq sahəsində incələmələr və çalışmalarla məşğul oldu və təhsilini tamamlamaq üzrə Avropaya getdi. 1932-ci ildə Sorbonna universitetinin ədəbiyat fakültəsini bitirdi. 1934-cü ildə Tehrana çağrılaraq Təhsil nazirliyində bir vəzifəyə təyin edildi, ayrıca Tehran universitetində İran ədəbiyatı dərsləri verməyə başladı.
Əliəsgər Hikmət 1935-ci ildə Tehran universitetinin rektoru təyin edildi. UNESCO İran Komissiyası və Milli Əsərlər Cəmiyyətinin sədri olaraq çalışdı. Bir müddət Xarici İşlər naziri və nazir müavini vəzifələrini daşıyan Hikmət 1953-cü ildə Hindistan səfirliyinə təyin edildi. Lahor, Dehli və Aliqarh universitetləri tərəfindən ona fəxri doktor ünvanı verildi. Daha sonra təqaüdə çıxdı (1957).
Əliəsgər Hikmət şəxsi kitabxanasındakı zəngin əlyazma və daşbasma kitab koleksiyasını Tehran universitetinin Ədəbiyat fakültəsi kitabxanasına bağışladı.
Əliəsgər Hikmət 5 mart 1980-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etdi. Ana yurdu Şirazda dəfn edildi.
Əliəsgər Hikmət bir çox əsərləriin müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərlərindən bəzilərini sadalayaq: “Uṣul-i fənn-i münəẓara” (Tehran, 1316 hş.); “Müṭalaʿa-i təṭbiqi-yi Romeo vü Culiyetta ba Leyla vü Məcnun” (Tehran, 1317 hş.); “Dərsi əz divan-i Ḥafiẓ” (Tehran 1319-1320 hş.); “Zindəgi-yi Cami və ya sadəcə Cami” (Tehran, 1322, 1363 hş.. Bu əsəri Türkiyə müəllif M. Nuri Gəncosman tərəfindən “Cami: Həyatı və əsərləri” adıyla Türk dilinə çevrilmişdir [3. basqı, İstanbul, 1991]); “Risalə dər Bab-ı Əmir ʿƏlişir Nəvai” (Tehran, 1326 hş.); “Parsi-yi nəġz” (Tehran, 1330 hş.); “Əms̱al-i Qurʾan” (Tehran, 1333 hş.); Nəqş-i parsi bər əḥcar-i Hind” (Kəlküttə, 1957; Tehran, 1338 hş.); “Sərzəmin-i Hind” (Tehran, 1337 hş.); “Nüh göftar dər tarix-i ədyan” (Şiraz, 1339 hş.; Tehran, 1341 hş.); “İslam əz nəẓərgah-i danişməndan-i qərb” (Tehran, 1340 hş.).
Görkəmli mətnşünas alim İranın klassik irsini tədqiq, tərtib və çapına bir ömür sərf etmişdi.
Əliəsgər Hikmət həm də şair idi. Onun divanı Sadat Nasıri tərəfindən “Söxən-i Ḥikmət” adıyla çap edilmişdir (Tehran, 1351 hş.).
Bu fədakar elm adamının xeyli tərcümələri də var. Nikola Həddad Mısrinin “Rah-i zindəgani” (həyat yolu) (Tehran, 1346 hş.); Şeksipirin “Əfsanə-i dilpəẕir” (Tehran, 1321 hş.); Yenə onun, “Pənc dram” (Beş dram) (Tehran, 1321 hş.); E. Braunun, “Əz Sədi ta Cami” (Sədidən Camiyədək) (Bu əsər E. Braununn “Literary History of Persia” adlı əsərinin III cildinin tərcüməsidir [Tehran, 1327 hş.]). Kalidasanın “Şakuntala ya ənguştər-i qomşudə” (Şakuntala və ya itmiş üzük) (Bu əsər V əsrdə yaşayan Hind şairi Kalidasanın Sanskrit ədəbiyatının şah əsərlərindən “Abhicnanaşakuntala” adlı oyununun tərcüməsidir [Bombay, 1336 hş.]); Lev Tolstoyun “Rəstaxiz” (Dirilmə) (Tehran 1339 hş.); Edvard Şier, “Əlvaḥ-i Babil” (Babil lövhələri) (Tehran, 1341 hş.); Corci Zeydanın “Əmin u Məʾmun” (Tehran, ts.) əsərini fars dilinə tərcümə etmişdir. Bədii tərcümədə orijinalın dilini bilmək, onu hərtərəfli anlamaq vacib şərtdir. Ə. Hikmət bir çox şərq və qərb dillərini bilirdi.
Görkəmli alimin Avropa ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri ilə yanaşı, Şərq, xüsusən fars, hind ədəbiyyatşünaslıq və estetik fikrinə eyni dərəcədə bələd olması, onun tədqiqatlarında özünü göstərir.
Rəşidəddin- Meybudinin, Xacə Abdullah Ənsarinin təfsiri olaraq da bilinən “Kəşfül-əsrar və ʿuddətül-əbrar” (Tehran, 1331-1339/1952-1960) adlı on cildlik əsəriylə Əmir Əlişir Nəvainin “Məcalisün-nəfais”ini (Tehran, 1323 hş.) nəşrə hazırlayan mətnşünas alim Əliəsgər Hikmətin dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var. Yorulmaz tədqiqatçının böyük səyi və gərgin əməyi sayəsində tarixin qaranlığında qalan əsərlər gün işığına çıxmışdı.
"Əmsali-Quran" kitabının müəllifi Əliəsgər Hikmət dəqiq araşdırmalardan sonra zaman ötdükcə camaat arasında məsəl kimi işlənən iki yüz qırx beş ayədən söz açır.
Əliəsgər Hikmətin araşdırmaları təkcə İran tədqiqatçıları tərəfindən deyil, eləcə də Avropanın iranşünas alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir sıra araşdırmalarda ondan istifadə edilmişdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-03-2022 21:09 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran mətnşünaslıq elminin görkəmli nümayəndələrindən biri mənalı ömrünün çoxunu bu çətin və şərəfli işə həsr etmiş ədəbiyyatşünas alim Əliəsgər Hikmətdir. O, fundamental tədqiqatları ilə yanaşı, geniş mətnşünaslıq fəaliyyəti və tərcümələri ilə də elmi mühitdə şöhrət qazanmışdı.
Əliəsgər Hikmət 16 iyun 1892-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Fars əyalətinin mərkəzi Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdi. Müəzzəmüddövlə (Heşmətülməmalik) Əhmədəli Mustovfinin oğlu idi. Əcdad və uluları elm adamları olmuşdular. Ana tərəfdən məşhur təbib Hacı Həsən xan Fəsainin nəvəsi idi. Bəzi tədqiqatçıların qənaətinə görə Hikmət yəhudi əsillidir.
Əliəsgər Hikmət orta təhsilinə “Mədrəse-ye Qədime-ye Mansuriyyə”də başladı. 1915-ci ildə Tehrana gedərək tanınmış alimlərdən dərs aldı. Sonra Tehran Amerikan Kolecinə daxil oldu. Bu kollecdən məzun olduqdan sonra Təhsil nazirliyində çalışmağa başladı (1919). 1925-ci ildə bu nazirliyə müfəttiş təyin edildi. Bir müddət bu vəifədə işlədikdən sonra 1927-ci ildə Ədliyyə nazirliyinə dəyişildi. 1930-cu ildə hüquq sahəsində incələmələr və çalışmalarla məşğul oldu və təhsilini tamamlamaq üzrə Avropaya getdi. 1932-ci ildə Sorbonna universitetinin ədəbiyat fakültəsini bitirdi. 1934-cü ildə Tehrana çağrılaraq Təhsil nazirliyində bir vəzifəyə təyin edildi, ayrıca Tehran universitetində İran ədəbiyatı dərsləri verməyə başladı.
Əliəsgər Hikmət 1935-ci ildə Tehran universitetinin rektoru təyin edildi. UNESCO İran Komissiyası və Milli Əsərlər Cəmiyyətinin sədri olaraq çalışdı. Bir müddət Xarici İşlər naziri və nazir müavini vəzifələrini daşıyan Hikmət 1953-cü ildə Hindistan səfirliyinə təyin edildi. Lahor, Dehli və Aliqarh universitetləri tərəfindən ona fəxri doktor ünvanı verildi. Daha sonra təqaüdə çıxdı (1957).
Əliəsgər Hikmət şəxsi kitabxanasındakı zəngin əlyazma və daşbasma kitab koleksiyasını Tehran universitetinin Ədəbiyat fakültəsi kitabxanasına bağışladı.
Əliəsgər Hikmət 5 mart 1980-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etdi. Ana yurdu Şirazda dəfn edildi.
Əliəsgər Hikmət bir çox əsərləriin müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərlərindən bəzilərini sadalayaq: “Uṣul-i fənn-i münəẓara” (Tehran, 1316 hş.); “Müṭalaʿa-i təṭbiqi-yi Romeo vü Culiyetta ba Leyla vü Məcnun” (Tehran, 1317 hş.); “Dərsi əz divan-i Ḥafiẓ” (Tehran 1319-1320 hş.); “Zindəgi-yi Cami və ya sadəcə Cami” (Tehran, 1322, 1363 hş.. Bu əsəri Türkiyə müəllif M. Nuri Gəncosman tərəfindən “Cami: Həyatı və əsərləri” adıyla Türk dilinə çevrilmişdir [3. basqı, İstanbul, 1991]); “Risalə dər Bab-ı Əmir ʿƏlişir Nəvai” (Tehran, 1326 hş.); “Parsi-yi nəġz” (Tehran, 1330 hş.); “Əms̱al-i Qurʾan” (Tehran, 1333 hş.); Nəqş-i parsi bər əḥcar-i Hind” (Kəlküttə, 1957; Tehran, 1338 hş.); “Sərzəmin-i Hind” (Tehran, 1337 hş.); “Nüh göftar dər tarix-i ədyan” (Şiraz, 1339 hş.; Tehran, 1341 hş.); “İslam əz nəẓərgah-i danişməndan-i qərb” (Tehran, 1340 hş.).
Görkəmli mətnşünas alim İranın klassik irsini tədqiq, tərtib və çapına bir ömür sərf etmişdi.
Əliəsgər Hikmət həm də şair idi. Onun divanı Sadat Nasıri tərəfindən “Söxən-i Ḥikmət” adıyla çap edilmişdir (Tehran, 1351 hş.).
Bu fədakar elm adamının xeyli tərcümələri də var. Nikola Həddad Mısrinin “Rah-i zindəgani” (həyat yolu) (Tehran, 1346 hş.); Şeksipirin “Əfsanə-i dilpəẕir” (Tehran, 1321 hş.); Yenə onun, “Pənc dram” (Beş dram) (Tehran, 1321 hş.); E. Braunun, “Əz Sədi ta Cami” (Sədidən Camiyədək) (Bu əsər E. Braununn “Literary History of Persia” adlı əsərinin III cildinin tərcüməsidir [Tehran, 1327 hş.]). Kalidasanın “Şakuntala ya ənguştər-i qomşudə” (Şakuntala və ya itmiş üzük) (Bu əsər V əsrdə yaşayan Hind şairi Kalidasanın Sanskrit ədəbiyatının şah əsərlərindən “Abhicnanaşakuntala” adlı oyununun tərcüməsidir [Bombay, 1336 hş.]); Lev Tolstoyun “Rəstaxiz” (Dirilmə) (Tehran 1339 hş.); Edvard Şier, “Əlvaḥ-i Babil” (Babil lövhələri) (Tehran, 1341 hş.); Corci Zeydanın “Əmin u Məʾmun” (Tehran, ts.) əsərini fars dilinə tərcümə etmişdir. Bədii tərcümədə orijinalın dilini bilmək, onu hərtərəfli anlamaq vacib şərtdir. Ə. Hikmət bir çox şərq və qərb dillərini bilirdi.
Görkəmli alimin Avropa ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri ilə yanaşı, Şərq, xüsusən fars, hind ədəbiyyatşünaslıq və estetik fikrinə eyni dərəcədə bələd olması, onun tədqiqatlarında özünü göstərir.
Rəşidəddin- Meybudinin, Xacə Abdullah Ənsarinin təfsiri olaraq da bilinən “Kəşfül-əsrar və ʿuddətül-əbrar” (Tehran, 1331-1339/1952-1960) adlı on cildlik əsəriylə Əmir Əlişir Nəvainin “Məcalisün-nəfais”ini (Tehran, 1323 hş.) nəşrə hazırlayan mətnşünas alim Əliəsgər Hikmətin dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var. Yorulmaz tədqiqatçının böyük səyi və gərgin əməyi sayəsində tarixin qaranlığında qalan əsərlər gün işığına çıxmışdı.
"Əmsali-Quran" kitabının müəllifi Əliəsgər Hikmət dəqiq araşdırmalardan sonra zaman ötdükcə camaat arasında məsəl kimi işlənən iki yüz qırx beş ayədən söz açır.
Əliəsgər Hikmətin araşdırmaları təkcə İran tədqiqatçıları tərəfindən deyil, eləcə də Avropanın iranşünas alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir sıra araşdırmalarda ondan istifadə edilmişdir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
