12:25 / 20-08-2025
Sərhədimizi pozmağa cəhd edən şəxslər saxlanılıb
12:17 / 20-08-2025
Bakıda 60 yaşlı kişi öldürülüb
12:15 / 20-08-2025
Müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsahibə başlayıb
12:13 / 20-08-2025
Ərdoğan və Rutte təhlükəsizlik təminatlarını müzakirə ediblər
12:03 / 20-08-2025
Lisey və gimnaziyalara seçim prosesinin nəticələri elan olunub
11:50 / 20-08-2025
İrəvan Tehranın simasında özünə strateji tərəfdaş tapıb
11:30 / 20-08-2025
Düşənbəyə uçan təyyarə Bakıda məcburi eniş edib
11:29 / 20-08-2025
Keçmiş deputat məxfi məlumatları Qərbə ötürüb
11:19 / 20-08-2025
10-a yaxın ölkə Ukraynaya qoşun göndərməyə hazırdır
10:58 / 20-08-2025
Azərbaycan və Fransa səfirləri görüşüb
10:57 / 20-08-2025
“Avroviziya 2026” Vyanada keçiriləcək
10:54 / 20-08-2025
Baş nazir prezidenti antisemitizmdə ittiham edib
10:35 / 20-08-2025
Vətəndaşların hərbi xidmətlə bağlı məlumatları “mygov”a əlavə olunub
10:31 / 20-08-2025
TV rəhbəri kassasiya şikayəti verib
10:17 / 20-08-2025
Rusiya üzərində daha 42 PUA vurulub
10:17 / 20-08-2025
Magistraturaya qəbul: elektron qeydiyyatın vaxtı açıqlanıb
10:09 / 20-08-2025
Qobustanda torpaq uçqunu olub - Bir nəfər ölüb
10:07 / 20-08-2025
Hərbi Prokurorluqda Etimad xətti yaradılıb
09:56 / 20-08-2025
Ali məktəblərə ixtisas seçimi başa çatıb
08:32 / 20-08-2025
30-dan çox alpinist təxliyə edilib
08:22 / 20-08-2025
Tribunal sədri: Fələstinlilərin vəziyyəti çıxılmazdır
08:15 / 20-08-2025
Tramp: İranın nüvə silahı yaratmasına 4 həftə qalmışdı
08:09 / 20-08-2025
Bred Pitt evini alınmaz qalaya çevirib
08:01 / 20-08-2025
Azarov: Putin və Zelenskinin avqustun sonunda görüşmək ehtimalı yoxdur
07:57 / 20-08-2025
Mask siyasi partiya yaratmaq fikrindən daşınıb
07:31 / 20-08-2025
Cənubi Koreya KXDR ilə barışmaq istəyir
00:58 / 20-08-2025
Çempionlar Liqası: "Qarabağ" səfərdə qalib gəlib
00:10 / 20-08-2025
Fransa Azərbaycana səfir təyin edib
23:46 / 19-08-2025
ABŞ Ukraynaya qoşun yerləşdirməyəcək
22:36 / 19-08-2025
Gəncədə 15 yaşlı oğlan öldürülüb
03:20 / 16-08-2025

14:59 / 15-08-2025

17:57 / 18-08-2025

21:45 / 18-08-2025

20:53 / 16-08-2025

20:42 / 15-08-2025

19:18 / 18-08-2025

13:35 / 15-08-2025

08:20 / 16-08-2025

12:48 / 16-08-2025

21:22 / 17-08-2025

22:05 / 15-08-2025

Əliəsgər Hikmət: Hikmətin atası - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 11-03-2022 21:09 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran mətnşünaslıq elminin görkəmli nümayəndələrindən biri mənalı ömrünün çoxunu bu çətin və şərəfli işə həsr etmiş ədəbiyyatşünas alim Əliəsgər Hikmətdir. O, fundamental tədqiqatları ilə yanaşı, geniş mətnşünaslıq fəaliyyəti və tərcümələri ilə də elmi mühitdə şöhrət qazanmışdı.
Əliəsgər Hikmət 16 iyun 1892-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Fars əyalətinin mərkəzi Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdi. Müəzzəmüddövlə (Heşmətülməmalik) Əhmədəli Mustovfinin oğlu idi. Əcdad və uluları elm adamları olmuşdular. Ana tərəfdən məşhur təbib Hacı Həsən xan Fəsainin nəvəsi idi. Bəzi tədqiqatçıların qənaətinə görə Hikmət yəhudi əsillidir.

Əliəsgər Hikmət orta təhsilinə “Mədrəse-ye Qədime-ye Mansuriyyə”də başladı. 1915-ci ildə Tehrana gedərək tanınmış alimlərdən dərs aldı. Sonra Tehran Amerikan Kolecinə daxil oldu. Bu kollecdən məzun olduqdan sonra Təhsil nazirliyində çalışmağa başladı (1919). 1925-ci ildə bu nazirliyə müfəttiş təyin edildi. Bir müddət bu vəifədə işlədikdən sonra 1927-ci ildə Ədliyyə nazirliyinə dəyişildi. 1930-cu ildə hüquq sahəsində incələmələr və çalışmalarla məşğul oldu və təhsilini tamamlamaq üzrə Avropaya getdi. 1932-ci ildə Sorbonna universitetinin ədəbiyat fakültəsini bitirdi. 1934-cü ildə Tehrana çağrılaraq Təhsil nazirliyində bir vəzifəyə təyin edildi, ayrıca Tehran universitetində İran ədəbiyatı dərsləri verməyə başladı.
Əliəsgər Hikmət 1935-ci ildə Tehran universitetinin rektoru təyin edildi. UNESCO İran Komissiyası və Milli Əsərlər Cəmiyyətinin sədri olaraq çalışdı. Bir müddət Xarici İşlər naziri və nazir müavini vəzifələrini daşıyan Hikmət 1953-cü ildə Hindistan səfirliyinə təyin edildi. Lahor, Dehli və Aliqarh universitetləri tərəfindən ona fəxri doktor ünvanı verildi. Daha sonra təqaüdə çıxdı (1957).
Əliəsgər Hikmət şəxsi kitabxanasındakı zəngin əlyazma və daşbasma kitab koleksiyasını Tehran universitetinin Ədəbiyat fakültəsi kitabxanasına bağışladı.
Əliəsgər Hikmət 5 mart 1980-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etdi. Ana yurdu Şirazda dəfn edildi.

Əliəsgər Hikmət bir çox əsərləriin müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərlərindən bəzilərini sadalayaq: “Uṣul-i fənn-i münəẓara” (Tehran, 1316 hş.); “Müṭalaʿa-i təṭbiqi-yi Romeo vü Culiyetta ba Leyla vü Məcnun” (Tehran, 1317 hş.); “Dərsi əz divan-i Ḥafiẓ” (Tehran 1319-1320 hş.); “Zindəgi-yi Cami və ya sadəcə Cami” (Tehran, 1322, 1363 hş.. Bu əsəri Türkiyə müəllif M. Nuri Gəncosman tərəfindən “Cami: Həyatı və əsərləri” adıyla Türk dilinə çevrilmişdir [3. basqı, İstanbul, 1991]); “Risalə dər Bab-ı Əmir ʿƏlişir Nəvai” (Tehran, 1326 hş.); “Parsi-yi nəġz” (Tehran, 1330 hş.); “Əms̱al-i Qurʾan” (Tehran, 1333 hş.); Nəqş-i parsi bər əḥcar-i Hind” (Kəlküttə, 1957; Tehran, 1338 hş.); “Sərzəmin-i Hind” (Tehran, 1337 hş.); “Nüh göftar dər tarix-i ədyan” (Şiraz, 1339 hş.; Tehran, 1341 hş.); “İslam əz nəẓərgah-i danişməndan-i qərb” (Tehran, 1340 hş.).
Görkəmli mətnşünas alim İranın klassik irsini tədqiq, tərtib və çapına bir ömür sərf etmişdi.
Əliəsgər Hikmət həm də şair idi. Onun divanı Sadat Nasıri tərəfindən “Söxən-i Ḥikmət” adıyla çap edilmişdir (Tehran, 1351 hş.).
Bu fədakar elm adamının xeyli tərcümələri də var. Nikola Həddad Mısrinin “Rah-i zindəgani” (həyat yolu) (Tehran, 1346 hş.); Şeksipirin “Əfsanə-i dilpəẕir” (Tehran, 1321 hş.); Yenə onun, “Pənc dram” (Beş dram) (Tehran, 1321 hş.); E. Braunun, “Əz Sədi ta Cami” (Sədidən Camiyədək) (Bu əsər E. Braununn “Literary History of Persia” adlı əsərinin III cildinin tərcüməsidir [Tehran, 1327 hş.]). Kalidasanın “Şakuntala ya ənguştər-i qomşudə” (Şakuntala və ya itmiş üzük) (Bu əsər V əsrdə yaşayan Hind şairi Kalidasanın Sanskrit ədəbiyatının şah əsərlərindən “Abhicnanaşakuntala” adlı oyununun tərcüməsidir [Bombay, 1336 hş.]); Lev Tolstoyun “Rəstaxiz” (Dirilmə) (Tehran 1339 hş.); Edvard Şier, “Əlvaḥ-i Babil” (Babil lövhələri) (Tehran, 1341 hş.); Corci Zeydanın “Əmin u Məʾmun” (Tehran, ts.) əsərini fars dilinə tərcümə etmişdir. Bədii tərcümədə orijinalın dilini bilmək, onu hərtərəfli anlamaq vacib şərtdir. Ə. Hikmət bir çox şərq və qərb dillərini bilirdi.
Görkəmli alimin Avropa ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri ilə yanaşı, Şərq, xüsusən fars, hind ədəbiyyatşünaslıq və estetik fikrinə eyni dərəcədə bələd olması, onun tədqiqatlarında özünü göstərir.

Rəşidəddin- Meybudinin, Xacə Abdullah Ənsarinin təfsiri olaraq da bilinən “Kəşfül-əsrar və ʿuddətül-əbrar” (Tehran, 1331-1339/1952-1960) adlı on cildlik əsəriylə Əmir Əlişir Nəvainin “Məcalisün-nəfais”ini (Tehran, 1323 hş.) nəşrə hazırlayan mətnşünas alim Əliəsgər Hikmətin dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var. Yorulmaz tədqiqatçının böyük səyi və gərgin əməyi sayəsində tarixin qaranlığında qalan əsərlər gün işığına çıxmışdı.
"Əmsali-Quran" kitabının müəllifi Əliəsgər Hikmət dəqiq araşdırmalardan sonra zaman ötdükcə camaat arasında məsəl kimi işlənən iki yüz qırx beş ayədən söz açır.
Əliəsgər Hikmətin araşdırmaları təkcə İran tədqiqatçıları tərəfindən deyil, eləcə də Avropanın iranşünas alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir sıra araşdırmalarda ondan istifadə edilmişdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-03-2022 21:09 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran mətnşünaslıq elminin görkəmli nümayəndələrindən biri mənalı ömrünün çoxunu bu çətin və şərəfli işə həsr etmiş ədəbiyyatşünas alim Əliəsgər Hikmətdir. O, fundamental tədqiqatları ilə yanaşı, geniş mətnşünaslıq fəaliyyəti və tərcümələri ilə də elmi mühitdə şöhrət qazanmışdı.
Əliəsgər Hikmət 16 iyun 1892-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Fars əyalətinin mərkəzi Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdi. Müəzzəmüddövlə (Heşmətülməmalik) Əhmədəli Mustovfinin oğlu idi. Əcdad və uluları elm adamları olmuşdular. Ana tərəfdən məşhur təbib Hacı Həsən xan Fəsainin nəvəsi idi. Bəzi tədqiqatçıların qənaətinə görə Hikmət yəhudi əsillidir.

Əliəsgər Hikmət orta təhsilinə “Mədrəse-ye Qədime-ye Mansuriyyə”də başladı. 1915-ci ildə Tehrana gedərək tanınmış alimlərdən dərs aldı. Sonra Tehran Amerikan Kolecinə daxil oldu. Bu kollecdən məzun olduqdan sonra Təhsil nazirliyində çalışmağa başladı (1919). 1925-ci ildə bu nazirliyə müfəttiş təyin edildi. Bir müddət bu vəifədə işlədikdən sonra 1927-ci ildə Ədliyyə nazirliyinə dəyişildi. 1930-cu ildə hüquq sahəsində incələmələr və çalışmalarla məşğul oldu və təhsilini tamamlamaq üzrə Avropaya getdi. 1932-ci ildə Sorbonna universitetinin ədəbiyat fakültəsini bitirdi. 1934-cü ildə Tehrana çağrılaraq Təhsil nazirliyində bir vəzifəyə təyin edildi, ayrıca Tehran universitetində İran ədəbiyatı dərsləri verməyə başladı.
Əliəsgər Hikmət 1935-ci ildə Tehran universitetinin rektoru təyin edildi. UNESCO İran Komissiyası və Milli Əsərlər Cəmiyyətinin sədri olaraq çalışdı. Bir müddət Xarici İşlər naziri və nazir müavini vəzifələrini daşıyan Hikmət 1953-cü ildə Hindistan səfirliyinə təyin edildi. Lahor, Dehli və Aliqarh universitetləri tərəfindən ona fəxri doktor ünvanı verildi. Daha sonra təqaüdə çıxdı (1957).
Əliəsgər Hikmət şəxsi kitabxanasındakı zəngin əlyazma və daşbasma kitab koleksiyasını Tehran universitetinin Ədəbiyat fakültəsi kitabxanasına bağışladı.
Əliəsgər Hikmət 5 mart 1980-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etdi. Ana yurdu Şirazda dəfn edildi.

Əliəsgər Hikmət bir çox əsərləriin müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərlərindən bəzilərini sadalayaq: “Uṣul-i fənn-i münəẓara” (Tehran, 1316 hş.); “Müṭalaʿa-i təṭbiqi-yi Romeo vü Culiyetta ba Leyla vü Məcnun” (Tehran, 1317 hş.); “Dərsi əz divan-i Ḥafiẓ” (Tehran 1319-1320 hş.); “Zindəgi-yi Cami və ya sadəcə Cami” (Tehran, 1322, 1363 hş.. Bu əsəri Türkiyə müəllif M. Nuri Gəncosman tərəfindən “Cami: Həyatı və əsərləri” adıyla Türk dilinə çevrilmişdir [3. basqı, İstanbul, 1991]); “Risalə dər Bab-ı Əmir ʿƏlişir Nəvai” (Tehran, 1326 hş.); “Parsi-yi nəġz” (Tehran, 1330 hş.); “Əms̱al-i Qurʾan” (Tehran, 1333 hş.); Nəqş-i parsi bər əḥcar-i Hind” (Kəlküttə, 1957; Tehran, 1338 hş.); “Sərzəmin-i Hind” (Tehran, 1337 hş.); “Nüh göftar dər tarix-i ədyan” (Şiraz, 1339 hş.; Tehran, 1341 hş.); “İslam əz nəẓərgah-i danişməndan-i qərb” (Tehran, 1340 hş.).
Görkəmli mətnşünas alim İranın klassik irsini tədqiq, tərtib və çapına bir ömür sərf etmişdi.
Əliəsgər Hikmət həm də şair idi. Onun divanı Sadat Nasıri tərəfindən “Söxən-i Ḥikmət” adıyla çap edilmişdir (Tehran, 1351 hş.).
Bu fədakar elm adamının xeyli tərcümələri də var. Nikola Həddad Mısrinin “Rah-i zindəgani” (həyat yolu) (Tehran, 1346 hş.); Şeksipirin “Əfsanə-i dilpəẕir” (Tehran, 1321 hş.); Yenə onun, “Pənc dram” (Beş dram) (Tehran, 1321 hş.); E. Braunun, “Əz Sədi ta Cami” (Sədidən Camiyədək) (Bu əsər E. Braununn “Literary History of Persia” adlı əsərinin III cildinin tərcüməsidir [Tehran, 1327 hş.]). Kalidasanın “Şakuntala ya ənguştər-i qomşudə” (Şakuntala və ya itmiş üzük) (Bu əsər V əsrdə yaşayan Hind şairi Kalidasanın Sanskrit ədəbiyatının şah əsərlərindən “Abhicnanaşakuntala” adlı oyununun tərcüməsidir [Bombay, 1336 hş.]); Lev Tolstoyun “Rəstaxiz” (Dirilmə) (Tehran 1339 hş.); Edvard Şier, “Əlvaḥ-i Babil” (Babil lövhələri) (Tehran, 1341 hş.); Corci Zeydanın “Əmin u Məʾmun” (Tehran, ts.) əsərini fars dilinə tərcümə etmişdir. Bədii tərcümədə orijinalın dilini bilmək, onu hərtərəfli anlamaq vacib şərtdir. Ə. Hikmət bir çox şərq və qərb dillərini bilirdi.
Görkəmli alimin Avropa ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri ilə yanaşı, Şərq, xüsusən fars, hind ədəbiyyatşünaslıq və estetik fikrinə eyni dərəcədə bələd olması, onun tədqiqatlarında özünü göstərir.

Rəşidəddin- Meybudinin, Xacə Abdullah Ənsarinin təfsiri olaraq da bilinən “Kəşfül-əsrar və ʿuddətül-əbrar” (Tehran, 1331-1339/1952-1960) adlı on cildlik əsəriylə Əmir Əlişir Nəvainin “Məcalisün-nəfais”ini (Tehran, 1323 hş.) nəşrə hazırlayan mətnşünas alim Əliəsgər Hikmətin dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var. Yorulmaz tədqiqatçının böyük səyi və gərgin əməyi sayəsində tarixin qaranlığında qalan əsərlər gün işığına çıxmışdı.
"Əmsali-Quran" kitabının müəllifi Əliəsgər Hikmət dəqiq araşdırmalardan sonra zaman ötdükcə camaat arasında məsəl kimi işlənən iki yüz qırx beş ayədən söz açır.
Əliəsgər Hikmətin araşdırmaları təkcə İran tədqiqatçıları tərəfindən deyil, eləcə də Avropanın iranşünas alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir sıra araşdırmalarda ondan istifadə edilmişdir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır