23:58 / 17-08-2022
Qurban Qurbanov: "Cavab matçında daha çox güc sərf etməliyik"
22:41 / 17-08-2022
"Qarabağ" Çexiya klubu ilə heç-heçə edib
22:09 / 17-08-2022
Prezident və birinci xanım Müslüm Maqomayevin xatirəsinə həsr olunan gecədə iştirak edib
22:04 / 17-08-2022
Türkiyə Aralıq dənizində qazma işlərinə başlayıb
21:21 / 17-08-2022
NATO: "Rusiya hərbçiləri dərhal Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasından çıxmalıdır"
20:27 / 17-08-2022
BMT-də Azərbaycanın dövri məruzəsi təqdim olunub
20:17 / 17-08-2022
İran Orta Asiya ölkələri ilə müqavilə imzalayıb
20:09 / 17-08-2022
İslamiada: Azərbaycan daha bir medalı qazanıb
19:09 / 17-08-2022
Palata Gənclər və İdman Nazirliyində nöqsanlar aşkarlayıb
18:24 / 17-08-2022
BMT Baş katibi Ukraynaya gedib
18:05 / 17-08-2022
"Qarabağ"ın Çempionlar Liqasındakı oyununa qanunsuz bilet satan 7 nəfər saxlanılıb
17:57 / 17-08-2022
Ekspert: “Buğda böhranının Azərbaycana mənfi təsirləri qaçılmazdır”
17:49 / 17-08-2022
Azərbaycanın qadın cüdo millisi bürünc medal qazanıb
17:42 / 17-08-2022
Elxan Əliyev bürünc medal qazanıb
17:36 / 17-08-2022
Mixail Mişustin Əli Əsədova zəng edib
17:30 / 17-08-2022
Şabranda yanğınların söndürülməsinə helikopter cəlb edilib
17:18 / 17-08-2022
Xudatda meşə massivində yanğın başlayıb
17:12 / 17-08-2022
Azərbaycanın daha bir millisi qızıl medal qazanıb
17:05 / 17-08-2022
Mərkəzi Bank dolların sabaha olan rəsmi məzənnəsini açıqlayıb
16:56 / 17-08-2022
Ukrayna MN: "Yaxın vaxtlarda bütün cəbhəboyu ciddi hadisələr gözlənilir"
16:39 / 17-08-2022
Ölkəmizdə daha 710 nəfər COVİD-19-a yoluxub
16:37 / 17-08-2022
I Divizionunun təqvimi açıqlanıb
16:27 / 17-08-2022
Şabrandakı yanğın hotellərə çatır
16:19 / 17-08-2022
Nazirliyin işçilərinin sayı artırılıb - Fərman
16:13 / 17-08-2022
İlham Əliyev bir qrup hərbi qulluqçunu təltif edib - Siyahı
16:07 / 17-08-2022
DSX-nin hərbi qulluqçularına ali hərbi rütbələr verilib - Siyahı
16:04 / 17-08-2022
İslamiadanın mükafatçısı Avropa çempionatında mübarizəni dayandırıb
15:56 / 17-08-2022
İrəvandakı partlayışla Sumqayıtdakı hadisə arasında paralellik var
15:47 / 17-08-2022
Səfir: "Britaniya Azərbaycanla əməkdaşlığı genişləndirmək üçün çalışacağıq”
15:29 / 17-08-2022
Türkiyə İsrailə yeni səfir göndərir
12:29 / 13-08-2022
Zakir Həsənov müşavirə keçirib, yeni tapşırıqlar verib
06:25 / 13-08-2022
La Liqada yeni mövsüm başlayıb
09:32 / 13-08-2022
Meymunçiçəyinin yeni variantlarına ad müəyyənləşdiriblər
22:29 / 13-08-2022
Premyer Liqa: "Turan Tovuz" qalib gəlib
17:31 / 15-08-2022
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
15:28 / 14-08-2022
İslamiada: Azərbaycan yığması İrana uduzub
20:29 / 13-08-2022
Komitə: "Laçın şəhərinə, Zabux və Sus kəndlərinə qayıdış başlayacaq"
20:19 / 13-08-2022
Azərbaycanın aerobika gimnastika millisi İslamiada gümüş medal qazanıb
15:05 / 14-08-2022
Rusiya Ukraynanın daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
06:20 / 13-08-2022
Xocalı soyqırımını törədənlərdən biri ölüb
Əliəsgər Hikmət: Hikmətin atası - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 11-03-2022 21:09 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran mətnşünaslıq elminin görkəmli nümayəndələrindən biri mənalı ömrünün çoxunu bu çətin və şərəfli işə həsr etmiş ədəbiyyatşünas alim Əliəsgər Hikmətdir. O, fundamental tədqiqatları ilə yanaşı, geniş mətnşünaslıq fəaliyyəti və tərcümələri ilə də elmi mühitdə şöhrət qazanmışdı.
Əliəsgər Hikmət 16 iyun 1892-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Fars əyalətinin mərkəzi Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdi. Müəzzəmüddövlə (Heşmətülməmalik) Əhmədəli Mustovfinin oğlu idi. Əcdad və uluları elm adamları olmuşdular. Ana tərəfdən məşhur təbib Hacı Həsən xan Fəsainin nəvəsi idi. Bəzi tədqiqatçıların qənaətinə görə Hikmət yəhudi əsillidir.
Əliəsgər Hikmət orta təhsilinə “Mədrəse-ye Qədime-ye Mansuriyyə”də başladı. 1915-ci ildə Tehrana gedərək tanınmış alimlərdən dərs aldı. Sonra Tehran Amerikan Kolecinə daxil oldu. Bu kollecdən məzun olduqdan sonra Təhsil nazirliyində çalışmağa başladı (1919). 1925-ci ildə bu nazirliyə müfəttiş təyin edildi. Bir müddət bu vəifədə işlədikdən sonra 1927-ci ildə Ədliyyə nazirliyinə dəyişildi. 1930-cu ildə hüquq sahəsində incələmələr və çalışmalarla məşğul oldu və təhsilini tamamlamaq üzrə Avropaya getdi. 1932-ci ildə Sorbonna universitetinin ədəbiyat fakültəsini bitirdi. 1934-cü ildə Tehrana çağrılaraq Təhsil nazirliyində bir vəzifəyə təyin edildi, ayrıca Tehran universitetində İran ədəbiyatı dərsləri verməyə başladı.
Əliəsgər Hikmət 1935-ci ildə Tehran universitetinin rektoru təyin edildi. UNESCO İran Komissiyası və Milli Əsərlər Cəmiyyətinin sədri olaraq çalışdı. Bir müddət Xarici İşlər naziri və nazir müavini vəzifələrini daşıyan Hikmət 1953-cü ildə Hindistan səfirliyinə təyin edildi. Lahor, Dehli və Aliqarh universitetləri tərəfindən ona fəxri doktor ünvanı verildi. Daha sonra təqaüdə çıxdı (1957).
Əliəsgər Hikmət şəxsi kitabxanasındakı zəngin əlyazma və daşbasma kitab koleksiyasını Tehran universitetinin Ədəbiyat fakültəsi kitabxanasına bağışladı.
Əliəsgər Hikmət 5 mart 1980-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etdi. Ana yurdu Şirazda dəfn edildi.
Əliəsgər Hikmət bir çox əsərləriin müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərlərindən bəzilərini sadalayaq: “Uṣul-i fənn-i münəẓara” (Tehran, 1316 hş.); “Müṭalaʿa-i təṭbiqi-yi Romeo vü Culiyetta ba Leyla vü Məcnun” (Tehran, 1317 hş.); “Dərsi əz divan-i Ḥafiẓ” (Tehran 1319-1320 hş.); “Zindəgi-yi Cami və ya sadəcə Cami” (Tehran, 1322, 1363 hş.. Bu əsəri Türkiyə müəllif M. Nuri Gəncosman tərəfindən “Cami: Həyatı və əsərləri” adıyla Türk dilinə çevrilmişdir [3. basqı, İstanbul, 1991]); “Risalə dər Bab-ı Əmir ʿƏlişir Nəvai” (Tehran, 1326 hş.); “Parsi-yi nəġz” (Tehran, 1330 hş.); “Əms̱al-i Qurʾan” (Tehran, 1333 hş.); Nəqş-i parsi bər əḥcar-i Hind” (Kəlküttə, 1957; Tehran, 1338 hş.); “Sərzəmin-i Hind” (Tehran, 1337 hş.); “Nüh göftar dər tarix-i ədyan” (Şiraz, 1339 hş.; Tehran, 1341 hş.); “İslam əz nəẓərgah-i danişməndan-i qərb” (Tehran, 1340 hş.).
Görkəmli mətnşünas alim İranın klassik irsini tədqiq, tərtib və çapına bir ömür sərf etmişdi.
Əliəsgər Hikmət həm də şair idi. Onun divanı Sadat Nasıri tərəfindən “Söxən-i Ḥikmət” adıyla çap edilmişdir (Tehran, 1351 hş.).
Bu fədakar elm adamının xeyli tərcümələri də var. Nikola Həddad Mısrinin “Rah-i zindəgani” (həyat yolu) (Tehran, 1346 hş.); Şeksipirin “Əfsanə-i dilpəẕir” (Tehran, 1321 hş.); Yenə onun, “Pənc dram” (Beş dram) (Tehran, 1321 hş.); E. Braunun, “Əz Sədi ta Cami” (Sədidən Camiyədək) (Bu əsər E. Braununn “Literary History of Persia” adlı əsərinin III cildinin tərcüməsidir [Tehran, 1327 hş.]). Kalidasanın “Şakuntala ya ənguştər-i qomşudə” (Şakuntala və ya itmiş üzük) (Bu əsər V əsrdə yaşayan Hind şairi Kalidasanın Sanskrit ədəbiyatının şah əsərlərindən “Abhicnanaşakuntala” adlı oyununun tərcüməsidir [Bombay, 1336 hş.]); Lev Tolstoyun “Rəstaxiz” (Dirilmə) (Tehran 1339 hş.); Edvard Şier, “Əlvaḥ-i Babil” (Babil lövhələri) (Tehran, 1341 hş.); Corci Zeydanın “Əmin u Məʾmun” (Tehran, ts.) əsərini fars dilinə tərcümə etmişdir. Bədii tərcümədə orijinalın dilini bilmək, onu hərtərəfli anlamaq vacib şərtdir. Ə. Hikmət bir çox şərq və qərb dillərini bilirdi.
Görkəmli alimin Avropa ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri ilə yanaşı, Şərq, xüsusən fars, hind ədəbiyyatşünaslıq və estetik fikrinə eyni dərəcədə bələd olması, onun tədqiqatlarında özünü göstərir.
Rəşidəddin- Meybudinin, Xacə Abdullah Ənsarinin təfsiri olaraq da bilinən “Kəşfül-əsrar və ʿuddətül-əbrar” (Tehran, 1331-1339/1952-1960) adlı on cildlik əsəriylə Əmir Əlişir Nəvainin “Məcalisün-nəfais”ini (Tehran, 1323 hş.) nəşrə hazırlayan mətnşünas alim Əliəsgər Hikmətin dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var. Yorulmaz tədqiqatçının böyük səyi və gərgin əməyi sayəsində tarixin qaranlığında qalan əsərlər gün işığına çıxmışdı.
"Əmsali-Quran" kitabının müəllifi Əliəsgər Hikmət dəqiq araşdırmalardan sonra zaman ötdükcə camaat arasında məsəl kimi işlənən iki yüz qırx beş ayədən söz açır.
Əliəsgər Hikmətin araşdırmaları təkcə İran tədqiqatçıları tərəfindən deyil, eləcə də Avropanın iranşünas alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir sıra araşdırmalarda ondan istifadə edilmişdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-03-2022 21:09 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Jurnalist-etnoqraf
İran mətnşünaslıq elminin görkəmli nümayəndələrindən biri mənalı ömrünün çoxunu bu çətin və şərəfli işə həsr etmiş ədəbiyyatşünas alim Əliəsgər Hikmətdir. O, fundamental tədqiqatları ilə yanaşı, geniş mətnşünaslıq fəaliyyəti və tərcümələri ilə də elmi mühitdə şöhrət qazanmışdı.
Əliəsgər Hikmət 16 iyun 1892-ci ildə Qacarlar dövlətinə bağlı Fars əyalətinin mərkəzi Şiraz şəhərində dünyaya gəlmişdi. Müəzzəmüddövlə (Heşmətülməmalik) Əhmədəli Mustovfinin oğlu idi. Əcdad və uluları elm adamları olmuşdular. Ana tərəfdən məşhur təbib Hacı Həsən xan Fəsainin nəvəsi idi. Bəzi tədqiqatçıların qənaətinə görə Hikmət yəhudi əsillidir.
Əliəsgər Hikmət orta təhsilinə “Mədrəse-ye Qədime-ye Mansuriyyə”də başladı. 1915-ci ildə Tehrana gedərək tanınmış alimlərdən dərs aldı. Sonra Tehran Amerikan Kolecinə daxil oldu. Bu kollecdən məzun olduqdan sonra Təhsil nazirliyində çalışmağa başladı (1919). 1925-ci ildə bu nazirliyə müfəttiş təyin edildi. Bir müddət bu vəifədə işlədikdən sonra 1927-ci ildə Ədliyyə nazirliyinə dəyişildi. 1930-cu ildə hüquq sahəsində incələmələr və çalışmalarla məşğul oldu və təhsilini tamamlamaq üzrə Avropaya getdi. 1932-ci ildə Sorbonna universitetinin ədəbiyat fakültəsini bitirdi. 1934-cü ildə Tehrana çağrılaraq Təhsil nazirliyində bir vəzifəyə təyin edildi, ayrıca Tehran universitetində İran ədəbiyatı dərsləri verməyə başladı.
Əliəsgər Hikmət 1935-ci ildə Tehran universitetinin rektoru təyin edildi. UNESCO İran Komissiyası və Milli Əsərlər Cəmiyyətinin sədri olaraq çalışdı. Bir müddət Xarici İşlər naziri və nazir müavini vəzifələrini daşıyan Hikmət 1953-cü ildə Hindistan səfirliyinə təyin edildi. Lahor, Dehli və Aliqarh universitetləri tərəfindən ona fəxri doktor ünvanı verildi. Daha sonra təqaüdə çıxdı (1957).
Əliəsgər Hikmət şəxsi kitabxanasındakı zəngin əlyazma və daşbasma kitab koleksiyasını Tehran universitetinin Ədəbiyat fakültəsi kitabxanasına bağışladı.
Əliəsgər Hikmət 5 mart 1980-ci ildə Tehran şəhərində vəfat etdi. Ana yurdu Şirazda dəfn edildi.
Əliəsgər Hikmət bir çox əsərləriin müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərlərindən bəzilərini sadalayaq: “Uṣul-i fənn-i münəẓara” (Tehran, 1316 hş.); “Müṭalaʿa-i təṭbiqi-yi Romeo vü Culiyetta ba Leyla vü Məcnun” (Tehran, 1317 hş.); “Dərsi əz divan-i Ḥafiẓ” (Tehran 1319-1320 hş.); “Zindəgi-yi Cami və ya sadəcə Cami” (Tehran, 1322, 1363 hş.. Bu əsəri Türkiyə müəllif M. Nuri Gəncosman tərəfindən “Cami: Həyatı və əsərləri” adıyla Türk dilinə çevrilmişdir [3. basqı, İstanbul, 1991]); “Risalə dər Bab-ı Əmir ʿƏlişir Nəvai” (Tehran, 1326 hş.); “Parsi-yi nəġz” (Tehran, 1330 hş.); “Əms̱al-i Qurʾan” (Tehran, 1333 hş.); Nəqş-i parsi bər əḥcar-i Hind” (Kəlküttə, 1957; Tehran, 1338 hş.); “Sərzəmin-i Hind” (Tehran, 1337 hş.); “Nüh göftar dər tarix-i ədyan” (Şiraz, 1339 hş.; Tehran, 1341 hş.); “İslam əz nəẓərgah-i danişməndan-i qərb” (Tehran, 1340 hş.).
Görkəmli mətnşünas alim İranın klassik irsini tədqiq, tərtib və çapına bir ömür sərf etmişdi.
Əliəsgər Hikmət həm də şair idi. Onun divanı Sadat Nasıri tərəfindən “Söxən-i Ḥikmət” adıyla çap edilmişdir (Tehran, 1351 hş.).
Bu fədakar elm adamının xeyli tərcümələri də var. Nikola Həddad Mısrinin “Rah-i zindəgani” (həyat yolu) (Tehran, 1346 hş.); Şeksipirin “Əfsanə-i dilpəẕir” (Tehran, 1321 hş.); Yenə onun, “Pənc dram” (Beş dram) (Tehran, 1321 hş.); E. Braunun, “Əz Sədi ta Cami” (Sədidən Camiyədək) (Bu əsər E. Braununn “Literary History of Persia” adlı əsərinin III cildinin tərcüməsidir [Tehran, 1327 hş.]). Kalidasanın “Şakuntala ya ənguştər-i qomşudə” (Şakuntala və ya itmiş üzük) (Bu əsər V əsrdə yaşayan Hind şairi Kalidasanın Sanskrit ədəbiyatının şah əsərlərindən “Abhicnanaşakuntala” adlı oyununun tərcüməsidir [Bombay, 1336 hş.]); Lev Tolstoyun “Rəstaxiz” (Dirilmə) (Tehran 1339 hş.); Edvard Şier, “Əlvaḥ-i Babil” (Babil lövhələri) (Tehran, 1341 hş.); Corci Zeydanın “Əmin u Məʾmun” (Tehran, ts.) əsərini fars dilinə tərcümə etmişdir. Bədii tərcümədə orijinalın dilini bilmək, onu hərtərəfli anlamaq vacib şərtdir. Ə. Hikmət bir çox şərq və qərb dillərini bilirdi.
Görkəmli alimin Avropa ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri ilə yanaşı, Şərq, xüsusən fars, hind ədəbiyyatşünaslıq və estetik fikrinə eyni dərəcədə bələd olması, onun tədqiqatlarında özünü göstərir.
Rəşidəddin- Meybudinin, Xacə Abdullah Ənsarinin təfsiri olaraq da bilinən “Kəşfül-əsrar və ʿuddətül-əbrar” (Tehran, 1331-1339/1952-1960) adlı on cildlik əsəriylə Əmir Əlişir Nəvainin “Məcalisün-nəfais”ini (Tehran, 1323 hş.) nəşrə hazırlayan mətnşünas alim Əliəsgər Hikmətin dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda məqaləsi var. Yorulmaz tədqiqatçının böyük səyi və gərgin əməyi sayəsində tarixin qaranlığında qalan əsərlər gün işığına çıxmışdı.
"Əmsali-Quran" kitabının müəllifi Əliəsgər Hikmət dəqiq araşdırmalardan sonra zaman ötdükcə camaat arasında məsəl kimi işlənən iki yüz qırx beş ayədən söz açır.
Əliəsgər Hikmətin araşdırmaları təkcə İran tədqiqatçıları tərəfindən deyil, eləcə də Avropanın iranşünas alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir sıra araşdırmalarda ondan istifadə edilmişdir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
AMİP lideri deyir ki, Ukraynada baş verənlər anqlosaks-rus müharibəsi deyil, dünyanın faşist Rusiyası ilə müharibəsidir
Əli Məsimli deyir ki, Azərbaycan əhalisinin xeyli hissəsi pis yaşayır, özünü gündəlik tələbat malları ilə lazımı səviyyədə təmin edə bilmir
Preobrajenski deyir ki, Rusiyada müharibəyə qarşı regional elitaların narazılığı səngiməyəcək və həmin elita Kremlin onları eşitməsini istəyir
Rusiya prezidentinin xəstə olduğunu deyən Con Herbst: “Rusiya elitasının və rus xalqının Ukraynaya qarşı təcavüzü dəstəkləməsi həqiqətə uyğun deyil”
İqal Levin: “Danışıqlar bu müharibəni hansısa yolla bitirmək, hansısa uğurlar üçün bazarlıq etmək, bu uğurları Rusiya ictimaiyyətinə qələbə kimi təqdim etmək imkanıdır”
