22:37 / 31-03-2025
Zelenski prezident seçkilərinə hazırlaşır
19:41 / 31-03-2025
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
19:03 / 31-03-2025
Donetski ələ keçirmək rus ordusu üçün prioritetdir
18:45 / 31-03-2025
Almaniya səfiri Azərbaycan XİN-ə çağırılıb
18:31 / 31-03-2025
PUA və dronlar mövqelərimizə yaxınlaşıb, hərbçilərimiz atəşə tutulub - (Yenilənib)
17:25 / 31-03-2025
Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun həyətindəki ağacları kəsirlər
17:15 / 31-03-2025
Xaçmaz və Qubanın kəndlərində yanğın olub
15:24 / 31-03-2025
Qlobal fond bazarlarında gərginlik yaranıb
15:11 / 31-03-2025
Atəşkəs Kiyev üçün təhlükə yarada bilər
14:31 / 31-03-2025
Əliyevlə Pezeşkian arasında telefon danışığı olub
14:12 / 31-03-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:26 / 31-03-2025
Gərginlik yenidən artır: İran raketlərini həyəcan vəziyyətinə gətirib
12:49 / 31-03-2025
Sabah Almaniya prezidenti Azərbaycana gəlir
12:01 / 31-03-2025
Abşeronda oğul anasını qətlə yetirib
11:51 / 31-03-2025
Dövlət sərhədində müşahidə edilən uçuş aparatı zərərsizləşdirilib
11:37 / 31-03-2025
Prezident İlham Əliyev paylaşım edib - Foto
11:25 / 31-03-2025
Azərbaycana narkotik gətirən İran vətəndaşları saxlanılıb
10:51 / 31-03-2025
Mehriban Əliyeva Soyqırımı Günü ilə bağlı paylaşım edib - Foto
10:24 / 31-03-2025
Pentaqon rəhbəri məxfi məlumatları xanımı ilə bölüşür - Foto
10:08 / 31-03-2025
Ermənistanın əsassız iddialarına son qoyulmalıdır
09:58 / 31-03-2025
Ombudsman 31 mart soyqırımı ilə əlaqədar bəyanat yayıb
00:03 / 31-03-2025
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
23:39 / 30-03-2025
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
20:02 / 30-03-2025
May ayında iki gün iş olmayacaq
18:01 / 30-03-2025
Şeyx: "Bu, şəxsi işimdir, hər şeyi açıqlamalıyam?"
17:46 / 30-03-2025
Ərdoğan: "Türkiyə Azərbaycanda sülhə və təhlükəsizliyə önəmli töhfə verir"
17:45 / 30-03-2025
Belaruslu müxalifətçi itkin düşüb
15:24 / 30-03-2025
Ermənilər kəşfiyyat uçuşlarına cəhd edib, növbəti təxribata əl atıblar
14:06 / 30-03-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
10:52 / 30-03-2025
Səudiyyə Ərəbistanının Kralı İlham Əliyevi təbrik edib
13:35 / 27-03-2025

14:54 / 27-03-2025

23:29 / 28-03-2025

16:12 / 27-03-2025

14:31 / 27-03-2025

14:22 / 27-03-2025

15:42 / 27-03-2025

22:59 / 27-03-2025

12:28 / 27-03-2025

20:24 / 27-03-2025

21:35 / 28-03-2025

23:32 / 28-03-2025

Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
Tarix: 26-12-2022 17:30 | Bölmə: Kənan HACI

Kənan Hacı
Yazıçının dünyagörüşü necə formalaşır? Düşüncəsinin miqyası necə genişlənir?
Öz qılafında qalan yazıçı öz dar əyalət pəncərəsindən aqrar təfəkkürün məhsulu olan düşüncələrini, gördüklərini yazıya köçürür. Təsəvvür edin ki, tamaşaçı ekran qarşısında əyləşib və televizor yalnız bir kanalı göstərir. Tamaşaçı yekrənglikdən, monotonluqdan bezməzmi? Yazan adamın beynindəki qutu ancaq bir kanalı göstərir, düşüncə və təfəkkür qısıtlanması oxucunu kitabdan uzaqlaşdırır.
Azərbaycan yazıçısının problemlərindən biri də dünyanı gəzə bilməməsidir. Görmədiyi, gəzmədiyi dünya haqqında necə yazsın?
Güclü mütaliə belə dünyagörüşünün formalaşmasına yardımçı ola bilmir. Əbəs yerə deyilməyib ki, çox oxuyan yox, çox gəzən insanlar bilik baxımından zəngin olurlar.
Dünya ədəbiyyatına imzasını atmış böyük yazıçıların həyat yoluna nəzər salın, görəcəksiniz ki, onlar yaşadıqları ölkədən kənara çıxıblar, bir neçə qitəni dolaşıblar, zaman-zaman müxtəlif ölkələrdə yaşayıblar. Və onların əsərlərinə nəzər salanda düşüncə miqyasının genişliyinə heyrət etməyə bilmirsən. Çünki fərqli mədəniyyətlərin, fərqli qütbələrin, ayrı-ayrı yaşam tərzlərinin içindən keçərək bədii əsərlərində dünya insanının maraq dairəsini əhatə etməyi bacarıblar.
Bizim yazıçıların əsərlərində isə (tək-tük istisnaları çıxmaq şərtilə) urbanizasiya prosesi demək olar ki, baş verməyib, bu səbəbdən ədəbi tənqiddə lüzumuz “kənd nəsri”, “şəhər nəsri” qütbləşməsi meydana çıxıb. Dünya ədəbiyyatında siz belə qütbləşməyə rast gələ bilməzsiniz. Azərbaycan ədəbiyyatını inkişafdan saxlayan, “Biləcəri sindromu”nun yaranmasına səbəb olan əsas amil də məhz budur. Dünyaya başqa dillərin pəncərəsindən baxa bilmək üçün yazıçı başqa ölkələri, başqa qitələri gəzib-dolaşmalıdır. Başqa insanların necə yaşadıqlarını, necə düşündüklərini görməlidir. Biz isə evimizin pəncərəsindən eyni mənzərəni seyr etməkdən yorulmuruq. Azərbaycan insanı dünyanı görmək imkanından məhrumdur. Öz kəndində, öz şəhərində nə görürsə, onu yazır. Müqayisə imkanları yoxdur.
Azərbaycan ədəbiyyatının dünya ədəbiyyatı ilə əlaqələri kosmetik xarakter daşıyır. Nüfuzlu beynəlxalq ədəbi təşkilatlarla yaradıcı münasibətlərdən danışmağa dəyməz. Bizim yazıçıların əsərləri nəinki Avropa ölkələrində, heç postsovet məkanında belə tərcümə olunub yayımlanmır. Tək-tük antologiyalar bir ölkənin ədəbiyyatı haqqında heç bir təsəvvür yarada bilməz. Dərd odur ki, hansısa ölkədə Azərbaycan ədəbiyyatıyla bağlı antologiyalar belə tanışlıq prinsipi ilə hazırlanır və nədənsə hər dəfə bu antologiyalara enyi müəlliflərin adları düşür.
Azərbaycan ədəbiyyatının dünyaya çıxması üçün çalışan iki-üç nəfərin adını çəkə bilərik. Dəyərli şairlərimiz Səlim Babullaoğlu və Fərid Hüseyn uzun illərdir ki, bu sahədə şəxsi imkanlarından istifadə edərək Azərbaycan ədəbiyyatını dünyada tanıtmağa çalışırlar.
Xəyal Rzanın, Əkbər Qoşalının, İntiqam Yaşarın Türkiyə və Orta Asiyada Azərbaycan ədəbiyyatının təbliği istiqamətində gördükləri işləri də unutmuruq.
Amma və lakin... yaxşılığa doğru heç nə dəyişmir. Qardaş Türkiyədə adda-budda hansısa yazıçımızın kitabının çıxması hələ dünyaya çıxmağımız demək deyil. Mən bir neçə dəfə Türkiyədə olmuşam və İstanbulda ciddi sənət adamlarıyla görüşlərimizdə onların bizim ədəbiyyatımız haqda tamamilə məlumatsız olduğunu görəndə son dərəcə məyus olmuşam.
İki-üç il bundan öncə Bakıda Beynəlxalq Ədəbiyyat Festivalında Türkiyənin ünlü şairlərindən olan Tuğrul Tanyolla söhbətimizi xatırlayıram. “Türkiyədə bir-iki nəfərdən başqa heç bir Azərbaycan yazıçısı, şairinı tanımırlar”,- dedi. “Azərbaycanda kifayət qədər ciddi şairlər var. Lakin biz tanımırıq. Bunun üçün çox işlər görməlisiniz”, - deyə əlavə etdi.
Bir neçə ay bundan öncə sosial şəbəkələr vasitəsilə qələm dostlarımız Eyvaz Zeynalovun, Arif Ərşadın, Qalib Şəfaətin və Aslan Quliyevin İstanbul Kitab Fuarında fəal iştirak etdiyini gördüm. Bu, son dərəcə sevindirici bir hadisə idi.
Bizim yazıçılarımızın kitabları Türkiyədə türk dilində çap olunub və türk oxucuları bu kitabları alıb oxuyur, Azərbaycan ədəbiyyatıyla tanış olur. Di gəl, Azərbaycan mətbuatında bu haqda bircə yazıya belə rast gəlmədim. Bu qədər biganəlikmi olar?!
Şikayətlənməyə adətkərdə olmuşuq. Fərdi təşəbbüskarlıq belə laqeydliklə qarşılanır. Öz hesablarına türk yazıçılarıyla ədəbi əlaqə quran və müəyyən işlərə imza atan qələm dostlarımızın uğurlarına sevinməyi belə bacarmırıq.
XXI əsrdir və yeni əsr kommunikasiya əsridir. Biz dünyanı oxuyuruqsa, dünya da bizi oxumalıdır. Dünya oxucusu həm də Azərbaycan ədəbiyyatı vasitəsilə bizim həqiqətlərimizdən agah olmalıdır. Avropa insanı Azərbaycanın 44 günlük haqq savaşı haqqında mediadan xəbərlər oxuyur və bizim ədəbiyyatımızla da tanış olmaq istəyir. Ədəbiyyatımız isə dünyadan çox-çox uzaqdır.... Ciddi problemdir...
Bu günlərdə İstanbulda Beynəlxaq Kitab Festivalı keçirildi. Azərbaycan bu festivalda Fəxri Qonaq qismində iştirak etməliydi. Yüzlərlə, minlərlə kitabın içində Azərbaycan kitabı olmadı. Bu rəzaləti hansı sözlə ifadə etmək olar?!
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-12-2022 17:30 | Bölmə: Kənan HACI

Kənan Hacı
Yazıçının dünyagörüşü necə formalaşır? Düşüncəsinin miqyası necə genişlənir?
Öz qılafında qalan yazıçı öz dar əyalət pəncərəsindən aqrar təfəkkürün məhsulu olan düşüncələrini, gördüklərini yazıya köçürür. Təsəvvür edin ki, tamaşaçı ekran qarşısında əyləşib və televizor yalnız bir kanalı göstərir. Tamaşaçı yekrənglikdən, monotonluqdan bezməzmi? Yazan adamın beynindəki qutu ancaq bir kanalı göstərir, düşüncə və təfəkkür qısıtlanması oxucunu kitabdan uzaqlaşdırır.
Azərbaycan yazıçısının problemlərindən biri də dünyanı gəzə bilməməsidir. Görmədiyi, gəzmədiyi dünya haqqında necə yazsın?
Güclü mütaliə belə dünyagörüşünün formalaşmasına yardımçı ola bilmir. Əbəs yerə deyilməyib ki, çox oxuyan yox, çox gəzən insanlar bilik baxımından zəngin olurlar.
Dünya ədəbiyyatına imzasını atmış böyük yazıçıların həyat yoluna nəzər salın, görəcəksiniz ki, onlar yaşadıqları ölkədən kənara çıxıblar, bir neçə qitəni dolaşıblar, zaman-zaman müxtəlif ölkələrdə yaşayıblar. Və onların əsərlərinə nəzər salanda düşüncə miqyasının genişliyinə heyrət etməyə bilmirsən. Çünki fərqli mədəniyyətlərin, fərqli qütbələrin, ayrı-ayrı yaşam tərzlərinin içindən keçərək bədii əsərlərində dünya insanının maraq dairəsini əhatə etməyi bacarıblar.
Bizim yazıçıların əsərlərində isə (tək-tük istisnaları çıxmaq şərtilə) urbanizasiya prosesi demək olar ki, baş verməyib, bu səbəbdən ədəbi tənqiddə lüzumuz “kənd nəsri”, “şəhər nəsri” qütbləşməsi meydana çıxıb. Dünya ədəbiyyatında siz belə qütbləşməyə rast gələ bilməzsiniz. Azərbaycan ədəbiyyatını inkişafdan saxlayan, “Biləcəri sindromu”nun yaranmasına səbəb olan əsas amil də məhz budur. Dünyaya başqa dillərin pəncərəsindən baxa bilmək üçün yazıçı başqa ölkələri, başqa qitələri gəzib-dolaşmalıdır. Başqa insanların necə yaşadıqlarını, necə düşündüklərini görməlidir. Biz isə evimizin pəncərəsindən eyni mənzərəni seyr etməkdən yorulmuruq. Azərbaycan insanı dünyanı görmək imkanından məhrumdur. Öz kəndində, öz şəhərində nə görürsə, onu yazır. Müqayisə imkanları yoxdur.
Azərbaycan ədəbiyyatının dünya ədəbiyyatı ilə əlaqələri kosmetik xarakter daşıyır. Nüfuzlu beynəlxalq ədəbi təşkilatlarla yaradıcı münasibətlərdən danışmağa dəyməz. Bizim yazıçıların əsərləri nəinki Avropa ölkələrində, heç postsovet məkanında belə tərcümə olunub yayımlanmır. Tək-tük antologiyalar bir ölkənin ədəbiyyatı haqqında heç bir təsəvvür yarada bilməz. Dərd odur ki, hansısa ölkədə Azərbaycan ədəbiyyatıyla bağlı antologiyalar belə tanışlıq prinsipi ilə hazırlanır və nədənsə hər dəfə bu antologiyalara enyi müəlliflərin adları düşür.
Azərbaycan ədəbiyyatının dünyaya çıxması üçün çalışan iki-üç nəfərin adını çəkə bilərik. Dəyərli şairlərimiz Səlim Babullaoğlu və Fərid Hüseyn uzun illərdir ki, bu sahədə şəxsi imkanlarından istifadə edərək Azərbaycan ədəbiyyatını dünyada tanıtmağa çalışırlar.
Xəyal Rzanın, Əkbər Qoşalının, İntiqam Yaşarın Türkiyə və Orta Asiyada Azərbaycan ədəbiyyatının təbliği istiqamətində gördükləri işləri də unutmuruq.
Amma və lakin... yaxşılığa doğru heç nə dəyişmir. Qardaş Türkiyədə adda-budda hansısa yazıçımızın kitabının çıxması hələ dünyaya çıxmağımız demək deyil. Mən bir neçə dəfə Türkiyədə olmuşam və İstanbulda ciddi sənət adamlarıyla görüşlərimizdə onların bizim ədəbiyyatımız haqda tamamilə məlumatsız olduğunu görəndə son dərəcə məyus olmuşam.
İki-üç il bundan öncə Bakıda Beynəlxalq Ədəbiyyat Festivalında Türkiyənin ünlü şairlərindən olan Tuğrul Tanyolla söhbətimizi xatırlayıram. “Türkiyədə bir-iki nəfərdən başqa heç bir Azərbaycan yazıçısı, şairinı tanımırlar”,- dedi. “Azərbaycanda kifayət qədər ciddi şairlər var. Lakin biz tanımırıq. Bunun üçün çox işlər görməlisiniz”, - deyə əlavə etdi.
Bir neçə ay bundan öncə sosial şəbəkələr vasitəsilə qələm dostlarımız Eyvaz Zeynalovun, Arif Ərşadın, Qalib Şəfaətin və Aslan Quliyevin İstanbul Kitab Fuarında fəal iştirak etdiyini gördüm. Bu, son dərəcə sevindirici bir hadisə idi.
Bizim yazıçılarımızın kitabları Türkiyədə türk dilində çap olunub və türk oxucuları bu kitabları alıb oxuyur, Azərbaycan ədəbiyyatıyla tanış olur. Di gəl, Azərbaycan mətbuatında bu haqda bircə yazıya belə rast gəlmədim. Bu qədər biganəlikmi olar?!
Şikayətlənməyə adətkərdə olmuşuq. Fərdi təşəbbüskarlıq belə laqeydliklə qarşılanır. Öz hesablarına türk yazıçılarıyla ədəbi əlaqə quran və müəyyən işlərə imza atan qələm dostlarımızın uğurlarına sevinməyi belə bacarmırıq.
XXI əsrdir və yeni əsr kommunikasiya əsridir. Biz dünyanı oxuyuruqsa, dünya da bizi oxumalıdır. Dünya oxucusu həm də Azərbaycan ədəbiyyatı vasitəsilə bizim həqiqətlərimizdən agah olmalıdır. Avropa insanı Azərbaycanın 44 günlük haqq savaşı haqqında mediadan xəbərlər oxuyur və bizim ədəbiyyatımızla da tanış olmaq istəyir. Ədəbiyyatımız isə dünyadan çox-çox uzaqdır.... Ciddi problemdir...
Bu günlərdə İstanbulda Beynəlxaq Kitab Festivalı keçirildi. Azərbaycan bu festivalda Fəxri Qonaq qismində iştirak etməliydi. Yüzlərlə, minlərlə kitabın içində Azərbaycan kitabı olmadı. Bu rəzaləti hansı sözlə ifadə etmək olar?!
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır