22:37 / 31-03-2025
Zelenski prezident seçkilərinə hazırlaşır
19:41 / 31-03-2025
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
19:03 / 31-03-2025
Donetski ələ keçirmək rus ordusu üçün prioritetdir
18:45 / 31-03-2025
Almaniya səfiri Azərbaycan XİN-ə çağırılıb
18:31 / 31-03-2025
PUA və dronlar mövqelərimizə yaxınlaşıb, hərbçilərimiz atəşə tutulub - (Yenilənib)
17:25 / 31-03-2025
Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun həyətindəki ağacları kəsirlər
17:15 / 31-03-2025
Xaçmaz və Qubanın kəndlərində yanğın olub
15:24 / 31-03-2025
Qlobal fond bazarlarında gərginlik yaranıb
15:11 / 31-03-2025
Atəşkəs Kiyev üçün təhlükə yarada bilər
14:31 / 31-03-2025
Əliyevlə Pezeşkian arasında telefon danışığı olub
14:12 / 31-03-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:26 / 31-03-2025
Gərginlik yenidən artır: İran raketlərini həyəcan vəziyyətinə gətirib
12:49 / 31-03-2025
Sabah Almaniya prezidenti Azərbaycana gəlir
12:01 / 31-03-2025
Abşeronda oğul anasını qətlə yetirib
11:51 / 31-03-2025
Dövlət sərhədində müşahidə edilən uçuş aparatı zərərsizləşdirilib
11:37 / 31-03-2025
Prezident İlham Əliyev paylaşım edib - Foto
11:25 / 31-03-2025
Azərbaycana narkotik gətirən İran vətəndaşları saxlanılıb
10:51 / 31-03-2025
Mehriban Əliyeva Soyqırımı Günü ilə bağlı paylaşım edib - Foto
10:24 / 31-03-2025
Pentaqon rəhbəri məxfi məlumatları xanımı ilə bölüşür - Foto
10:08 / 31-03-2025
Ermənistanın əsassız iddialarına son qoyulmalıdır
09:58 / 31-03-2025
Ombudsman 31 mart soyqırımı ilə əlaqədar bəyanat yayıb
00:03 / 31-03-2025
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
23:39 / 30-03-2025
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
20:02 / 30-03-2025
May ayında iki gün iş olmayacaq
18:01 / 30-03-2025
Şeyx: "Bu, şəxsi işimdir, hər şeyi açıqlamalıyam?"
17:46 / 30-03-2025
Ərdoğan: "Türkiyə Azərbaycanda sülhə və təhlükəsizliyə önəmli töhfə verir"
17:45 / 30-03-2025
Belaruslu müxalifətçi itkin düşüb
15:24 / 30-03-2025
Ermənilər kəşfiyyat uçuşlarına cəhd edib, növbəti təxribata əl atıblar
14:06 / 30-03-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
10:52 / 30-03-2025
Səudiyyə Ərəbistanının Kralı İlham Əliyevi təbrik edib
13:35 / 27-03-2025
Prezident və birinci xanım Qarabağa səfər ediblər - (Yenilənib) - Foto
14:54 / 27-03-2025
İsrail israr edir: Türkiyədənsə, Suriyada Rusiya bazaları qalsın
23:29 / 28-03-2025
Azərbaycan solçuları Türkiyə kommunistlərindən narazıdır
16:12 / 27-03-2025
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşada bir sıra açılışlarda iştirak ediblər - Fotolar
14:31 / 27-03-2025
İlham Əliyev: Ağdam ölkəmizin ən gözəl şəhərlərindən birinə çevriləcək
14:22 / 27-03-2025
İrəvan yenidən Rusiyaya meyllənir
15:42 / 27-03-2025
Cüt bacıların söhbəti - Akif Əli yazır
22:59 / 27-03-2025
Ramazanın 28-ci günü:İmsak və iftar vaxtı
12:28 / 27-03-2025
Nazir: Rusiyaya qarşı sanksiyaların ləğvi Putinin hərəkətlərindən asılıdır
20:24 / 27-03-2025
Beşmərtəbəli villanı “gecəqondu” adı ilə sökmək istəyirlər
21:35 / 28-03-2025
"Qarabağ" "Turan Tovuz"a qalib gəlib
23:32 / 28-03-2025
Tramp: “Əgər Tehran bizimlə razılığa gəlməsə..."
Dərdi içində boğanların yazıçısı - Kənan Hacı yazır
Tarix: 16-10-2022 15:40 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan Hacı
Damət Salmanoğlunu şeirləriylə tanımışam. Məzmun və mündəricə baxımından çoxşaxəli olan bu şeirlər sadə, mütəvazi, lirik arxitektonikası ilə minillik poeziyamızın qaynaqlarından süzülüb gələn ənənəyə söykənir. İnsana, həyata, hadisələrə həssas münasibət, adicə daş parçasına, bir budağa, bir yarpağa şairanə baxış müəlliflə oxucu arasında səmimi münasibət yaradır.
Qiyabi tanışlığımız şeirlə başlasa da tale elə gətirdi ki, bir gün yollar bizi eyni ünvana – Şuşa səfərinə çıxardı. Müqəddəs arzumuzun gerçəkləşməsinə eyni vaxtda şahidlik etdik. Və mən onu bir insan kimi də yaxından tanıdım. Şəxsiyyət defisiti yaşandığı bir zamanda insanın yaxşı dosta hava-su kimi ehtiyacı yaranır. Məlum bir məsəl var, birindən soruşurlar ki, filankəs necə adamdır, deyir hələ yol yoldaşı olmamışam. Şuşa səfəri Damət Salmanoğlu ilə bizi bir-birimizə daha da yaxınlaşdırdı.
Bir gün hekayələrini mənə oxumağa verdi. Bu hekayələri böyük maraqla oxudum. Xarakterlər adama tanış gəlir, onları hardasa gördüyünü xatırlamağa çalışırsan. Damət bəyin hekayələrinin qəhrəmanları ətrafımızdakı sadə insanlardır. “Sən əsl dostsan”, “Solmuş çiçəyin tumurcuğu”, “Boğulan dərd” və digər hekayələrdə 44 günlük Zəfər savaşımızın qəhrəmanları təsvir edilib. Sənət bizə təkcə estetik zövq aşılamır, həm də toplumsal bir yaddaş yaradır. Yarandığı çağın zehniyyətinə, yaşam tərzinə, gələnəklərinə, dəyərlərinə yaradıcı baxış sərgiləyir. Yazıçının göstərdiyi səmtdən baxsaq, qulağımıza pıçıldanan həqiqətləri daha aydın şəkildə eşidə bilərik. Müharibə dövrünün fraqmentləri bu minimalist hekayələrin içinə səpələnib. Düşmən gülləsi dolu kimi yağır, lakin əsgər öz yaralı dostunu döyüş meydanından çıxarmaq üçün geri qayıdır və görür ki, yaralının nəfəsi hələ üstündədir. Dostunu görüb “bilirdim ki, məni aparmağa qayıdacaqsan”,- deyir və gözlərini əbədi yumur.
Bu hekayəni oxuyanda izaholunmaz hislər keçirdim və Aprel döyüşlərində minaya düşmüş zabit yoldaşını xilas etmək üçün geri qayıdan və onu xilas edib özü minaya düşərək həlak olan polkovnik-leytenant Sənan Axundovu xatırladım. Döyüş tariximiz belə fədakarlıqla zəngindir. Zəfər savaşında bircə nəfər belə fərarimiz olmadı. İgid oğullarımız dünya hərb tarixində analoqu olmayan döyüş nümunələri göstərdilər. Ləyaqətlə, mərdcəsinə, qəhrəmanlıqla döyüşdülər. Bu cümlələrdə zərrə qədər pafos yoxdur. Qarabağın döyünən ürəyi Şuşanı cəsur əsgərlərimiz sıldırım qayalara dırmanaraq düşmənlə əlbəyaxa döyüş nəticəsində işğaldan azad etdilər. Damət Salmanoğlunun hekayələrinin qəhrəmanları həmin cəngavərlərdir.
“Boğulan dərd” hekayəsində təhkiyəçi dəniz kənarında bir şəhid anasıyla rastlaşır, onun qüssəli görkəmini görüb dərdinə şərik olmaq istəyir. “Mən də sizin bir övladınız. Əgər istəsəniz, bu dərdli qürurun nədən ibarət olduğunu mən də bilmək istərdim”.
Ana öz həyat hekayətini ona danışır və deyir:
“Əlbəttə, bala. İndi bütün xalqımın övladları mənim övladımdır. Görürəm, siz çox alicənab insansız. Mən də yaşıma və həyat təcrübələrimə söykənərək deyə bilərəm ki, insan sərrafıyam, bala. Üzünə baxan kimi hiss edirəm ki, kimin ürəyi necədir. Mənim oğlum hərbçiydi, polkovnik-leytnant idi. Çox igid və Vətəninə bağlı bir oğlan idi. Öz oğlum olduğuna görə demirəm ha, bunu bütün el-oba deyir”.
Sonra davam edir:
“Şuşa uğrunda gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına Şəhid oldu. Bütün Azərbaycan xalqı fəxr eləyir ki, Vətənin belə cəngavər igidləri var. Mən də fəxr eləyirəm ki, bizim rəşadətli ordumuz Vətənimizi yağılardan azad edib. Mən bir ana kimi, bir vətəndaş kimi qurur duyuram ki, mən igid oğul anasıyam, mən Şəhid anasıyam!”
Budur Azərbaycan qadını! Dərdi öz içində boğmağı bacaran qadın. Ədəbiyyatımızda məhz bu cür yenilməz qadınların, onların böyüdüb tərbiyə verdiyi igidlərin obrazı yaradılmalıdır. Göründüyü kimi, müharibə mövzusu tədricən ədəbiyyatımızda öz əksini tapır. Qalib xalqın yazıçısının mətnlərində bu qalibiyyət təhkiyə tərzinə, cümlələrin ahənginə qədər qabarıq hiss olunur.
“Şuşa fatehi” hekayəsində yazıçı Şuşanın işğaldan azad edilməsini ayrıntıları ilə qələmə alıb. Hekayəni həyəcansız oxumaq mümkün deyil. Qələbənin ehtişamı, dadı-duzu var bu hekayədə.
Damət Salmanoğlunun hekayələri özündə dövrün havasını hiss etdirən mətnlərdir. Bu hekayələrdə hissi baxımdan konsentrasiya son dərəcə güclüdür. Hadisələrin dinamizmi bu hekayələri birnəfəsə oxumağa sövq edir. Sevgi, xəyanət, kənd-şəhər mövzulu hekayələrini oxuduqca İsi Məlikzadə realizmindən süzülüb gələn nostalji hislərə köklənirsən. Xüsusən, “İndiki zamanda”, “Nakam eşqin harayı” hekayələrində. Kənddə yaşayan qoca ata, şəhərdə yaşayan övlad. Sevdiyi qızla əhd-peyman bağlayıb əsgərliyə yollanan və qayıdanda onu görməyib ağlını itirən zavallı gənc. Damət Salmanoğlu bu mövzuda olduqca maraqlı bir hekayə yazıb və fabulada peripetiyanı ustalıqla qura bilib.
Qocaman yazıçı Qərib Mehdi Damət Salmanoğlunun hekayələri haqqında belə yazır:
“Hərdən yazılarda publisist notlar da özünü biruzə verir. Janrın janra qarışması cəmiyyətin ədəbi-siyasi sifarişidir. Nəzərə çatdırdıqlarım müəllifin "İndiki zamanda" hekayəsində özünü daha qabarıq göstərir. Belə təhkiyə tərzi topluda azlıq təşkil edir.
Yazıçının əsas silahlarından biri də yüksək tutumlu bədii dildir. Razılıq doğuran haldır ki, Damət Salmanoğlunun yazıçı dili təbii, koloritli, yumşaq və obrazlıdır”.
Ustad yazıçının fikirlərinə bir şeyi əlavə etmək olar: Damət Salmanoğlu nəsrində mental stixiya hakimdir. Sevgi-xəyanət xətti üzərində qurulan hekayələrdə yazıçı əsasən xəyanət motivini önə çəkir. Sevgisiz qurulan ailələrdə xəyanət detektoru işə düşür və gənc qızlar çox vaxt valideynlərinin istəyinin qurbanına çevrilirlər. “Ağ atlı şahzadə”, “Nakam eşqin harayı”, “Səssiz haray” və digər hekayələrində yazıçı fərqli psixoloji tipləri ailə kontekstində təsvir edir. Bu obrazlar həyatlarını öz əməlləriylə çətinləşdirirlər, sevgiyə zaman ayırmadıqca içlərindəki işıq da öləziyir.
Ədəbi mətnlər bəlli bir kateqoriyaların məhsuludur. Dil, təhkiyə, struktur... Hər mətn də öz leksik məzmun və mündəricəsini diktə edir. Damət Salmanoğlunun hekayələrində fabulaya uyğun olaraq təhkiyə tərzi dəyişir.
Yazıçının nəsil şəcərəsiylə bağlı yazdığı tarixi-sənədli mətn isə geniş bir roman üçün zəngin material verir. Əminəm ki, bu maraqlı tarixçə nə vaxtsa bitkin bir romana çevriləcək.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 16-10-2022 15:40 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan Hacı
Damət Salmanoğlunu şeirləriylə tanımışam. Məzmun və mündəricə baxımından çoxşaxəli olan bu şeirlər sadə, mütəvazi, lirik arxitektonikası ilə minillik poeziyamızın qaynaqlarından süzülüb gələn ənənəyə söykənir. İnsana, həyata, hadisələrə həssas münasibət, adicə daş parçasına, bir budağa, bir yarpağa şairanə baxış müəlliflə oxucu arasında səmimi münasibət yaradır.
Qiyabi tanışlığımız şeirlə başlasa da tale elə gətirdi ki, bir gün yollar bizi eyni ünvana – Şuşa səfərinə çıxardı. Müqəddəs arzumuzun gerçəkləşməsinə eyni vaxtda şahidlik etdik. Və mən onu bir insan kimi də yaxından tanıdım. Şəxsiyyət defisiti yaşandığı bir zamanda insanın yaxşı dosta hava-su kimi ehtiyacı yaranır. Məlum bir məsəl var, birindən soruşurlar ki, filankəs necə adamdır, deyir hələ yol yoldaşı olmamışam. Şuşa səfəri Damət Salmanoğlu ilə bizi bir-birimizə daha da yaxınlaşdırdı.
Bir gün hekayələrini mənə oxumağa verdi. Bu hekayələri böyük maraqla oxudum. Xarakterlər adama tanış gəlir, onları hardasa gördüyünü xatırlamağa çalışırsan. Damət bəyin hekayələrinin qəhrəmanları ətrafımızdakı sadə insanlardır. “Sən əsl dostsan”, “Solmuş çiçəyin tumurcuğu”, “Boğulan dərd” və digər hekayələrdə 44 günlük Zəfər savaşımızın qəhrəmanları təsvir edilib. Sənət bizə təkcə estetik zövq aşılamır, həm də toplumsal bir yaddaş yaradır. Yarandığı çağın zehniyyətinə, yaşam tərzinə, gələnəklərinə, dəyərlərinə yaradıcı baxış sərgiləyir. Yazıçının göstərdiyi səmtdən baxsaq, qulağımıza pıçıldanan həqiqətləri daha aydın şəkildə eşidə bilərik. Müharibə dövrünün fraqmentləri bu minimalist hekayələrin içinə səpələnib. Düşmən gülləsi dolu kimi yağır, lakin əsgər öz yaralı dostunu döyüş meydanından çıxarmaq üçün geri qayıdır və görür ki, yaralının nəfəsi hələ üstündədir. Dostunu görüb “bilirdim ki, məni aparmağa qayıdacaqsan”,- deyir və gözlərini əbədi yumur.
Bu hekayəni oxuyanda izaholunmaz hislər keçirdim və Aprel döyüşlərində minaya düşmüş zabit yoldaşını xilas etmək üçün geri qayıdan və onu xilas edib özü minaya düşərək həlak olan polkovnik-leytenant Sənan Axundovu xatırladım. Döyüş tariximiz belə fədakarlıqla zəngindir. Zəfər savaşında bircə nəfər belə fərarimiz olmadı. İgid oğullarımız dünya hərb tarixində analoqu olmayan döyüş nümunələri göstərdilər. Ləyaqətlə, mərdcəsinə, qəhrəmanlıqla döyüşdülər. Bu cümlələrdə zərrə qədər pafos yoxdur. Qarabağın döyünən ürəyi Şuşanı cəsur əsgərlərimiz sıldırım qayalara dırmanaraq düşmənlə əlbəyaxa döyüş nəticəsində işğaldan azad etdilər. Damət Salmanoğlunun hekayələrinin qəhrəmanları həmin cəngavərlərdir.
“Boğulan dərd” hekayəsində təhkiyəçi dəniz kənarında bir şəhid anasıyla rastlaşır, onun qüssəli görkəmini görüb dərdinə şərik olmaq istəyir. “Mən də sizin bir övladınız. Əgər istəsəniz, bu dərdli qürurun nədən ibarət olduğunu mən də bilmək istərdim”.
Ana öz həyat hekayətini ona danışır və deyir:
“Əlbəttə, bala. İndi bütün xalqımın övladları mənim övladımdır. Görürəm, siz çox alicənab insansız. Mən də yaşıma və həyat təcrübələrimə söykənərək deyə bilərəm ki, insan sərrafıyam, bala. Üzünə baxan kimi hiss edirəm ki, kimin ürəyi necədir. Mənim oğlum hərbçiydi, polkovnik-leytnant idi. Çox igid və Vətəninə bağlı bir oğlan idi. Öz oğlum olduğuna görə demirəm ha, bunu bütün el-oba deyir”.
Sonra davam edir:
“Şuşa uğrunda gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına Şəhid oldu. Bütün Azərbaycan xalqı fəxr eləyir ki, Vətənin belə cəngavər igidləri var. Mən də fəxr eləyirəm ki, bizim rəşadətli ordumuz Vətənimizi yağılardan azad edib. Mən bir ana kimi, bir vətəndaş kimi qurur duyuram ki, mən igid oğul anasıyam, mən Şəhid anasıyam!”
Budur Azərbaycan qadını! Dərdi öz içində boğmağı bacaran qadın. Ədəbiyyatımızda məhz bu cür yenilməz qadınların, onların böyüdüb tərbiyə verdiyi igidlərin obrazı yaradılmalıdır. Göründüyü kimi, müharibə mövzusu tədricən ədəbiyyatımızda öz əksini tapır. Qalib xalqın yazıçısının mətnlərində bu qalibiyyət təhkiyə tərzinə, cümlələrin ahənginə qədər qabarıq hiss olunur.
“Şuşa fatehi” hekayəsində yazıçı Şuşanın işğaldan azad edilməsini ayrıntıları ilə qələmə alıb. Hekayəni həyəcansız oxumaq mümkün deyil. Qələbənin ehtişamı, dadı-duzu var bu hekayədə.
Damət Salmanoğlunun hekayələri özündə dövrün havasını hiss etdirən mətnlərdir. Bu hekayələrdə hissi baxımdan konsentrasiya son dərəcə güclüdür. Hadisələrin dinamizmi bu hekayələri birnəfəsə oxumağa sövq edir. Sevgi, xəyanət, kənd-şəhər mövzulu hekayələrini oxuduqca İsi Məlikzadə realizmindən süzülüb gələn nostalji hislərə köklənirsən. Xüsusən, “İndiki zamanda”, “Nakam eşqin harayı” hekayələrində. Kənddə yaşayan qoca ata, şəhərdə yaşayan övlad. Sevdiyi qızla əhd-peyman bağlayıb əsgərliyə yollanan və qayıdanda onu görməyib ağlını itirən zavallı gənc. Damət Salmanoğlu bu mövzuda olduqca maraqlı bir hekayə yazıb və fabulada peripetiyanı ustalıqla qura bilib.
Qocaman yazıçı Qərib Mehdi Damət Salmanoğlunun hekayələri haqqında belə yazır:
“Hərdən yazılarda publisist notlar da özünü biruzə verir. Janrın janra qarışması cəmiyyətin ədəbi-siyasi sifarişidir. Nəzərə çatdırdıqlarım müəllifin "İndiki zamanda" hekayəsində özünü daha qabarıq göstərir. Belə təhkiyə tərzi topluda azlıq təşkil edir.
Yazıçının əsas silahlarından biri də yüksək tutumlu bədii dildir. Razılıq doğuran haldır ki, Damət Salmanoğlunun yazıçı dili təbii, koloritli, yumşaq və obrazlıdır”.
Ustad yazıçının fikirlərinə bir şeyi əlavə etmək olar: Damət Salmanoğlu nəsrində mental stixiya hakimdir. Sevgi-xəyanət xətti üzərində qurulan hekayələrdə yazıçı əsasən xəyanət motivini önə çəkir. Sevgisiz qurulan ailələrdə xəyanət detektoru işə düşür və gənc qızlar çox vaxt valideynlərinin istəyinin qurbanına çevrilirlər. “Ağ atlı şahzadə”, “Nakam eşqin harayı”, “Səssiz haray” və digər hekayələrində yazıçı fərqli psixoloji tipləri ailə kontekstində təsvir edir. Bu obrazlar həyatlarını öz əməlləriylə çətinləşdirirlər, sevgiyə zaman ayırmadıqca içlərindəki işıq da öləziyir.
Ədəbi mətnlər bəlli bir kateqoriyaların məhsuludur. Dil, təhkiyə, struktur... Hər mətn də öz leksik məzmun və mündəricəsini diktə edir. Damət Salmanoğlunun hekayələrində fabulaya uyğun olaraq təhkiyə tərzi dəyişir.
Yazıçının nəsil şəcərəsiylə bağlı yazdığı tarixi-sənədli mətn isə geniş bir roman üçün zəngin material verir. Əminəm ki, bu maraqlı tarixçə nə vaxtsa bitkin bir romana çevriləcək.
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
