18:45 / 20-05-2025
Yanacaqsız işləyən mühərrik kəşf ediblər
18:23 / 20-05-2025
Tramp Avropa liderlərini çıxılmaz vəziyyətlə üzləşdirir
18:14 / 20-05-2025
Tofiq Yaqublunun şikayəti rədd olunub
18:12 / 20-05-2025
Ukrayna nümayəndələri İstanbul görüşündə rus dilində danışıblar
18:02 / 20-05-2025
İlham Əliyevlə Viktor Orban görüşüb - Birgə bəyanat - (Yenilənib) - Fotolar
17:54 / 20-05-2025
Bələdiyyələrin vahid informasiya sistemi yaradılacaq
17:48 / 20-05-2025
Polis 75 kq narkotik maddəni dövriyyədən çıxarıb - 10 nəfər saxlanılıb
17:24 / 20-05-2025
10 kiloqram qızılı talayan dəstə tutulub - Video
17:12 / 20-05-2025
Prokuror "Abzas işi" ilə bağlı cəza istəyib
16:34 / 20-05-2025
Tanınmış musiqiçi xeyriyyəçilik edib - Fotolar
16:01 / 20-05-2025
Ər arvadını öldürərək Kür çayına atıb
15:55 / 20-05-2025
Tramp sülh danışıqlarından çıxa bilər: “Bu, mənim müharibəm deyil”
15:43 / 20-05-2025
Xamnəi ABŞ-la danışıqlardan müsbət nəticə gözləmir
14:50 / 20-05-2025
III Çarlz Azərbaycan prezidentinə məktub göndərib - Mətn
14:47 / 20-05-2025
Kral Salman İlham Əliyevə məktub ünvanlayıb
14:30 / 20-05-2025
Sabah güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
14:29 / 20-05-2025
Rusiyaya qarşı 17-ci sanksiya paketi təsdiqlənib
14:20 / 20-05-2025
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
14:04 / 20-05-2025
İlham Əliyev Macarıstanda işgüzar səfərdədir - Fotolar
14:00 / 20-05-2025
İcra başçısı onları vəzifədən azad edib
13:33 / 20-05-2025
Hindistan Ermənistanın silah bazarında Rusiyanı əvəz edir
13:08 / 20-05-2025
Sumqayıtdakı zavodda partlayış olub - (Yenilənib)
13:02 / 20-05-2025
Limana və gəmilərə hücum ola bilər
12:59 / 20-05-2025
İki direktora şiddətli töhmət veriblər
12:51 / 20-05-2025
“Son zəng” iyunun 14-də çalınacaq
12:34 / 20-05-2025
Pakistan və Hindistan razılaşıb
12:22 / 20-05-2025
Ərdoğan vasitəçilikdən nə qazanır?
12:01 / 20-05-2025
Un neçəyədir? - Açıqlama
11:56 / 20-05-2025
Əleyhdarları lüks təyyarəni Trampdan almaq istəyirlər
11:34 / 20-05-2025
Üç ölkə İsraili sanksiyalarla hədələyir
15:02 / 16-05-2025
15 gün sovetlərsiz yaşayan Lənkəran...
09:51 / 16-05-2025
Professor: Əsas şüar “Vahid vətən, vahid dövlət, vahid bayraq!” ola bilər
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
08:45 / 16-05-2025
Çindən Qazaxıstana turist axını var
01:38 / 16-05-2025
“Avroviziya-2025”-in finalçıları bəlli olub - Siyahı
14:21 / 16-05-2025
İlham Əliyev Avropa İttifaqı rəhbərləri ilə görüşüb - Fotolar
10:38 / 17-05-2025
Venera planetində yaşayış mümkündür
16:30 / 19-05-2025
Zülfüqarov: Şərtlər Avropadan Azərbaycanla sağlam münasibətlər qurmağı tələb edir
12:20 / 16-05-2025
“Əmək pensiyaları haqqında” qanun dəyişib
08:33 / 16-05-2025
Məşhur müğənni hücuma görə həbs edilib
11:12 / 16-05-2025
Kirayə mənzillər layihəsində dələduzluq: kreditlər necə "fırladılır"? - Açıqlamalar
09:20 / 16-05-2025
Tədris Cərrahiyyə Klinikası deputatın şirkətindən 1.2 milyonluq dərman alır
Bir qalanın sirri - Kənan Hacı yazır
Tarix: 14-05-2024 14:52 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan HACI
Şüvəlandakı müəzzəm qala ilk baxışda mənə Dino Bussatinin “Tatar çölü” romanındakı Bastiani qalasını xatırlatdı. Fəthedilməz, insanın ruhuna hakim kəsilən bu qalanı ucaldan görəsən hansı dövrün cəngavəri idi?!
Mən bu qalaya hardan gəlib çıxmışdım? Bəlkə bura Orxan Pamukun “Bəyaz qala”sıdır?! Ya da Şərqin dünyaya açılan qapısıdır?!
Buzovna kəndinin axundu Hacı Soltan Əlizadə bir gün gümüşü saqqalına tumar çəkib “səni çox maraqlı bir yerə aparacağam”,- dedi. Məşədi Qərib məscidində ondan Quran dərsləri almışdım və bu dərslər mənim uşaq yaddaşımda düşüncə qatının açılması kimi qalıb. O, təkcə Quranın oxunuşu ilə kifayətlənmirdi, həm də surələrin, ayələrin təfsirini verirdi. Bu məqamda o, mürşid, mən isə mürid idim. Mürşidim məni görəsən hansı maraqlı görüşə hazırlayırdı? Bir-iki gün intizar içində yaşadım. Nəhayət, mülayim qış günlərinin birində günün ikinci yarısı Şüvəlana üz tutduq. Qarşımda əzəmətli bir qala ucalmışdı. Hacı Soltan mənə baxıb məmnunluq hissiylə gülümsəyirdi. Bu qaladan içəri adlamaq üçün müəyyən bir yol keçməli, mənəvi səlahiyyət qazanmalı idin. Burda ya daşa dönməli idin, ya da çevrilib başqa bir adam olmalıydın... Bu qala hər insanı öz həndəvərinə yaxın buraxmazdı. Müəyyən hikmətlərdən gərək bir azca halı olaydın. Yoxsa “kəmər” belində dayanmayacaqdı... Necə deyərlər, “hal əhli bilər halını hal əhlinin, ey dil”...
Bir anlıq özümü tarixin dərinliklərində hiss etdim. Bu oxşarlıqları sadəcə, bir xəyal fantaziyası bilməyin. Mən zərrəcə yanılmıram, milli adət-ənənələrimiz bir daha sübut edir ki, xalqımızın alt şüuru, insanımızın altereqosu hardan qaynaqlanır, hansı tarixi təcrübənin halal məhsuludur. Qan yaddaşımızın xəritəsində qala, istehkam həmişə gücün atributu olub. Qarşımızda ucalan qala da mənəvi gücün görüntüsü idi. Qalaların təyinatı heç zaman dəyişmir. Tarixin bu inkişaf xətti fərdi nümunə ilə təsdiqlənməsə, inandırıcı olmur. O fərdi nümunə Hacı İntiqam Atayev idi. Həmin qalanın sahibi Qala kəndində dünyaya göz açıb. Bu da taleyin bir şifrəsi deyilmi?! Mistika!
Onun mülkündə bir söz məclisi düzənlənmişdi. Biz də bu mübarək məclisin qonaqları idik.
Vur-tut, iyirmi iki yaşım vardı. Hacı İntiqamın personası mənə son dərəcə maraqlı görünmüşdü. Qazancını şeir-sənət məclislərinə xərcləyən bu insan gördüyü işdən inanılmaz dərəcədə zövq alırdı. Sanki Mahmud ağa dirilib Şamaxıdan Bakıya, Şüvəlana gəlib çıxmışdı.
Zövqü-səfa məclisinin qonaqları kimlər idi? Xalq şairləri Qabil, Balaş Azəroğlu, qüdrətli qələm ustaları Fikrət Sadıq, Nurəngiz Gün, Hacı Mayıl, ilahiyyatçı alim, akademik Vasim Məmmədəliyev, tarix elmləri doktoru Təvəkkül Səlimov, Hacı Soltan Əlizadə...
Sazəndələr, xanəndələr Şərq saraylarındakı kimi dinləyiciləri cuşə gətirməkdə idilər. Mənim yaddaşımda o məclis belə incə naxışlarla, miniatür cilvəsiylə qalıb.
Hacı İntiqam şeir-sənət xiridarıdır, bakılılar demiş, köhnə kişidir. Zahirən sərt, zəhmli görünsə də (əsl kişinin xarakterik cizgiləri elə belə də olmalıdır!) ruh adamıdır. Mən bəzən onu at belində döyüşə amadə qoşun başçısına bənzədirəm. Mən onu ilk dəfə görəndə Hacının hələ 50 yaşı da yox idi. İndi 75 yaşın zirvəsində elə həmin qıvraq görkəmiylə dayanıb zamana meydan oxumaqdadır. Onu cavan saxlayan el-oba sevgisi, zəhmət, bir də təşkil etdiyi ədəbi məclislərdir. Bu ədəbi məclislərin sorağı hələ 90-cı illərdə Ulu Öndər Heydər Əliyevə də çatmışdı. Ölkə başçısı onu qəbul etmiş, gördüyü işlərlə maraqlanmışdı və təqdir etmişdi.
Hacı İntiqamın lüğətində təmənna sözü yoxdur. Milyonları olmayan xeyriyyəçi qəlbən dünyanın ən zəngin adamıdır. Ürəyinin genişliyi ona hər yerdə qapı açıb. Gördüyü işləri sadalamaqla bitməz. Hər insan bədii əsər qəhrəmanına çevrilmir. Hacı İntiqam haqqında bir neçə kitab yazılıb.
İnsanlığın da bir istedad ölçüsü var. Hacı İntiqam şair, rəssam, bəstəkar olmasa da son dərəcə böyük istedad sahibidir. Onun insanlarla ünsiyyəti səmimiyyət mücəssəməsidir. Hacı Şüvəlan kəndinin mənəvi pasportuna çevrilib. Hər kəs ona sayğı, ehtiram göstərir. Onun ətrafında həmişə bir işıq haləsi olur. O olan yerdə həmişə canlanma olur. Hacı sükutu sevməyən adamdır, onun bütün enerjisi sanki səsində toplanıb. Bir də tərifi heç sevməz. Təşkil etdiyi məclislərdə hamıdan xahişi bu olur:
- Məni tərifləməyin. Nizamidən, Nəsimidən, Hüseyn Caviddən, Şah İsmayıl Xətaidən danışın. Qoy qonaqlar sizin danışığınızdan feyz alsın.
Özü dürüst, sözübütöv, mərd adam olduğu üçün hamıdan da bunu tələb edir. Təsvir etdiyim qala qədər etibarlıdır, dostluğa sadiqdir. Köhnə kişilərə xas olan nadir xüsusiyyətləri özündə birləşdirən ağsaqqalın görüşünə gedəndə Buzovnanın göyündə pərvaz edən göyərçinlərlə danışdığım da az olmayıb. Onunla görüşün mübtədası, məşqi, sınağı idi bu... Axı o, göyərçinləri çox sevir. Atam da göyərçinləri sevərdi, mən göz açandan həyətimizdə göyərçin görmüşəm və bu haqda eyni adlı hekayəm də var. Göyərçin insandan sədaqətli olur, deyirlər. Bəlkə Hacı bizə demək istəyir ki, sədaqətli, vəfalı olmağı bu görərçinlərdən öyrənin?!
Hacı İntiqam Azərbaycanın az qala, bütün klassiklər şairləri ilə bağlı məclislər keçirib. Bu məclislərin demək olar ki, hamısı lentə alınıb. Bu lentlər tariximizin qiymətli səhifələridir. Zaman keçdikcə bu görüntülər əvəzsiz bir sərvətə çevriləcək. Hacı İntiqamın adı mədəniyyət tariximizin təkzibolunmaz faktı kimi hər zaman xatırlanacaq. O, bizim müasirimizdir, bizə əlçatandır. Gələcək nəsillər onu da Mahmud ağa kimi xatırlayacaqlar. Buna şübhə yoxdur.
Hacı İntiqam hər gün dostlarına Vatsap vasitəsilə salam göndərir, salam alır. Özünə dost bildiyi insanları bir gün də unutmur. Bu da insanlığın ali keyfiyyətlərindəndir. Gündəlik ünsiyyətin bir forması kimi bütün dostları bu qaydaya əməl edir.
Hacı İntiqam Abşeronun şimal-şərqində, Xəzərin sahilində mənəviyyat qalası kimi görünür. Gələcəyə zillənən baxışları olduqca məmnundur. Bu gözəl coğrafi ərazidə şeir-qəzəl ətirli gecələr olur, hər kəs bu havanın səmtini bilir. Bilirlər ki, “hal əhli bu gün şeirə qonaqdır Şüvəlanda”. Yerinə düşən bu misra Yavər Şüvəlanlıdan bizə yadigar qalıb. O da bir zamanlar Hacı İntiqamın təşkil etdiyi məclislərin bəzəyi olardı. Hacının adıyla qoşa çəkiləsi o qədər munis insanlar var ki... O insanlar Hacının ocağı başında olub həmişə. Bizdən ayrı düşənləri də xatırlayırıq.
Bir sözlə, tale həmişə uğurlu insanların yanındadır. Hacı İntiqam qeyri-adi personası ilə həmişə diqqət mərkəzindədir. Biz isə ona can sağlığı arzulayırıq. Nöqtə heç də həmişə fikrin bitməyinə dəlalət eləmir. Növbəti abzasa keçid üçün bir vasitə də olur. Növbəti abzas isə gələn dəfə...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 14-05-2024 14:52 | Bölmə: Kənan HACI
Kənan HACI
Şüvəlandakı müəzzəm qala ilk baxışda mənə Dino Bussatinin “Tatar çölü” romanındakı Bastiani qalasını xatırlatdı. Fəthedilməz, insanın ruhuna hakim kəsilən bu qalanı ucaldan görəsən hansı dövrün cəngavəri idi?!
Mən bu qalaya hardan gəlib çıxmışdım? Bəlkə bura Orxan Pamukun “Bəyaz qala”sıdır?! Ya da Şərqin dünyaya açılan qapısıdır?!
Buzovna kəndinin axundu Hacı Soltan Əlizadə bir gün gümüşü saqqalına tumar çəkib “səni çox maraqlı bir yerə aparacağam”,- dedi. Məşədi Qərib məscidində ondan Quran dərsləri almışdım və bu dərslər mənim uşaq yaddaşımda düşüncə qatının açılması kimi qalıb. O, təkcə Quranın oxunuşu ilə kifayətlənmirdi, həm də surələrin, ayələrin təfsirini verirdi. Bu məqamda o, mürşid, mən isə mürid idim. Mürşidim məni görəsən hansı maraqlı görüşə hazırlayırdı? Bir-iki gün intizar içində yaşadım. Nəhayət, mülayim qış günlərinin birində günün ikinci yarısı Şüvəlana üz tutduq. Qarşımda əzəmətli bir qala ucalmışdı. Hacı Soltan mənə baxıb məmnunluq hissiylə gülümsəyirdi. Bu qaladan içəri adlamaq üçün müəyyən bir yol keçməli, mənəvi səlahiyyət qazanmalı idin. Burda ya daşa dönməli idin, ya da çevrilib başqa bir adam olmalıydın... Bu qala hər insanı öz həndəvərinə yaxın buraxmazdı. Müəyyən hikmətlərdən gərək bir azca halı olaydın. Yoxsa “kəmər” belində dayanmayacaqdı... Necə deyərlər, “hal əhli bilər halını hal əhlinin, ey dil”...
Bir anlıq özümü tarixin dərinliklərində hiss etdim. Bu oxşarlıqları sadəcə, bir xəyal fantaziyası bilməyin. Mən zərrəcə yanılmıram, milli adət-ənənələrimiz bir daha sübut edir ki, xalqımızın alt şüuru, insanımızın altereqosu hardan qaynaqlanır, hansı tarixi təcrübənin halal məhsuludur. Qan yaddaşımızın xəritəsində qala, istehkam həmişə gücün atributu olub. Qarşımızda ucalan qala da mənəvi gücün görüntüsü idi. Qalaların təyinatı heç zaman dəyişmir. Tarixin bu inkişaf xətti fərdi nümunə ilə təsdiqlənməsə, inandırıcı olmur. O fərdi nümunə Hacı İntiqam Atayev idi. Həmin qalanın sahibi Qala kəndində dünyaya göz açıb. Bu da taleyin bir şifrəsi deyilmi?! Mistika!
Onun mülkündə bir söz məclisi düzənlənmişdi. Biz də bu mübarək məclisin qonaqları idik.
Vur-tut, iyirmi iki yaşım vardı. Hacı İntiqamın personası mənə son dərəcə maraqlı görünmüşdü. Qazancını şeir-sənət məclislərinə xərcləyən bu insan gördüyü işdən inanılmaz dərəcədə zövq alırdı. Sanki Mahmud ağa dirilib Şamaxıdan Bakıya, Şüvəlana gəlib çıxmışdı.
Zövqü-səfa məclisinin qonaqları kimlər idi? Xalq şairləri Qabil, Balaş Azəroğlu, qüdrətli qələm ustaları Fikrət Sadıq, Nurəngiz Gün, Hacı Mayıl, ilahiyyatçı alim, akademik Vasim Məmmədəliyev, tarix elmləri doktoru Təvəkkül Səlimov, Hacı Soltan Əlizadə...
Sazəndələr, xanəndələr Şərq saraylarındakı kimi dinləyiciləri cuşə gətirməkdə idilər. Mənim yaddaşımda o məclis belə incə naxışlarla, miniatür cilvəsiylə qalıb.
Hacı İntiqam şeir-sənət xiridarıdır, bakılılar demiş, köhnə kişidir. Zahirən sərt, zəhmli görünsə də (əsl kişinin xarakterik cizgiləri elə belə də olmalıdır!) ruh adamıdır. Mən bəzən onu at belində döyüşə amadə qoşun başçısına bənzədirəm. Mən onu ilk dəfə görəndə Hacının hələ 50 yaşı da yox idi. İndi 75 yaşın zirvəsində elə həmin qıvraq görkəmiylə dayanıb zamana meydan oxumaqdadır. Onu cavan saxlayan el-oba sevgisi, zəhmət, bir də təşkil etdiyi ədəbi məclislərdir. Bu ədəbi məclislərin sorağı hələ 90-cı illərdə Ulu Öndər Heydər Əliyevə də çatmışdı. Ölkə başçısı onu qəbul etmiş, gördüyü işlərlə maraqlanmışdı və təqdir etmişdi.
Hacı İntiqamın lüğətində təmənna sözü yoxdur. Milyonları olmayan xeyriyyəçi qəlbən dünyanın ən zəngin adamıdır. Ürəyinin genişliyi ona hər yerdə qapı açıb. Gördüyü işləri sadalamaqla bitməz. Hər insan bədii əsər qəhrəmanına çevrilmir. Hacı İntiqam haqqında bir neçə kitab yazılıb.
İnsanlığın da bir istedad ölçüsü var. Hacı İntiqam şair, rəssam, bəstəkar olmasa da son dərəcə böyük istedad sahibidir. Onun insanlarla ünsiyyəti səmimiyyət mücəssəməsidir. Hacı Şüvəlan kəndinin mənəvi pasportuna çevrilib. Hər kəs ona sayğı, ehtiram göstərir. Onun ətrafında həmişə bir işıq haləsi olur. O olan yerdə həmişə canlanma olur. Hacı sükutu sevməyən adamdır, onun bütün enerjisi sanki səsində toplanıb. Bir də tərifi heç sevməz. Təşkil etdiyi məclislərdə hamıdan xahişi bu olur:
- Məni tərifləməyin. Nizamidən, Nəsimidən, Hüseyn Caviddən, Şah İsmayıl Xətaidən danışın. Qoy qonaqlar sizin danışığınızdan feyz alsın.
Özü dürüst, sözübütöv, mərd adam olduğu üçün hamıdan da bunu tələb edir. Təsvir etdiyim qala qədər etibarlıdır, dostluğa sadiqdir. Köhnə kişilərə xas olan nadir xüsusiyyətləri özündə birləşdirən ağsaqqalın görüşünə gedəndə Buzovnanın göyündə pərvaz edən göyərçinlərlə danışdığım da az olmayıb. Onunla görüşün mübtədası, məşqi, sınağı idi bu... Axı o, göyərçinləri çox sevir. Atam da göyərçinləri sevərdi, mən göz açandan həyətimizdə göyərçin görmüşəm və bu haqda eyni adlı hekayəm də var. Göyərçin insandan sədaqətli olur, deyirlər. Bəlkə Hacı bizə demək istəyir ki, sədaqətli, vəfalı olmağı bu görərçinlərdən öyrənin?!
Hacı İntiqam Azərbaycanın az qala, bütün klassiklər şairləri ilə bağlı məclislər keçirib. Bu məclislərin demək olar ki, hamısı lentə alınıb. Bu lentlər tariximizin qiymətli səhifələridir. Zaman keçdikcə bu görüntülər əvəzsiz bir sərvətə çevriləcək. Hacı İntiqamın adı mədəniyyət tariximizin təkzibolunmaz faktı kimi hər zaman xatırlanacaq. O, bizim müasirimizdir, bizə əlçatandır. Gələcək nəsillər onu da Mahmud ağa kimi xatırlayacaqlar. Buna şübhə yoxdur.
Hacı İntiqam hər gün dostlarına Vatsap vasitəsilə salam göndərir, salam alır. Özünə dost bildiyi insanları bir gün də unutmur. Bu da insanlığın ali keyfiyyətlərindəndir. Gündəlik ünsiyyətin bir forması kimi bütün dostları bu qaydaya əməl edir.
Hacı İntiqam Abşeronun şimal-şərqində, Xəzərin sahilində mənəviyyat qalası kimi görünür. Gələcəyə zillənən baxışları olduqca məmnundur. Bu gözəl coğrafi ərazidə şeir-qəzəl ətirli gecələr olur, hər kəs bu havanın səmtini bilir. Bilirlər ki, “hal əhli bu gün şeirə qonaqdır Şüvəlanda”. Yerinə düşən bu misra Yavər Şüvəlanlıdan bizə yadigar qalıb. O da bir zamanlar Hacı İntiqamın təşkil etdiyi məclislərin bəzəyi olardı. Hacının adıyla qoşa çəkiləsi o qədər munis insanlar var ki... O insanlar Hacının ocağı başında olub həmişə. Bizdən ayrı düşənləri də xatırlayırıq.
Bir sözlə, tale həmişə uğurlu insanların yanındadır. Hacı İntiqam qeyri-adi personası ilə həmişə diqqət mərkəzindədir. Biz isə ona can sağlığı arzulayırıq. Nöqtə heç də həmişə fikrin bitməyinə dəlalət eləmir. Növbəti abzasa keçid üçün bir vasitə də olur. Növbəti abzas isə gələn dəfə...
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
