17:38 / 28-03-2024
Əməkdar artist vəfat edib
Təşəkkür, Maestro! - Kənan Hacı yazır
Tarix: 15-11-2022 08:40 | Bölmə: Kənan HACI
Təşəkkür, Maestro!
Kənan Hacı

Cavanşir Quliyev personası ətrafında gəzişmələr

Onun bəstələri 90-cı illər musiqi dünyamıza yeni rənglər gətirdi. Şərq və Avropa musiqilərinin sintezini gördük onun bəstələrində. O, ilk dəfə sazı kamera musiqisində kamanla, violonçellə, fleyta ilə bərabər şəkildə tədbiq edib. İlk dəfə sazı və zurnanı simfonik və simfo-caz orkestrlərin tərkibinə daxil edərək, əsas alətlər şəklində işləyib. Bu yaradıcılıq axtarışları, davamlı eksperimentlər Azərbaycan musiqi sənətində yeni bir cığır, yeni bir yol açdı – bu, Cavanşir Quliyev dəst-xətti idi. Onun musiqiləri tez bir zamanda xalqın ürəyinə yol tapdı, sevildi.

Məmləkətin müstəqillik havasından doğulmuş, ruhumuzu oxşayan bu havalar laylalarımız, cəng havalarımız qədər qədim idi. Təsadüfi deyil ki, ilk hərbi marşımızın müəllifi məhz Cavanşir Quliyevdir. O, Azərbaycan musiqisini dünya musiqisinə qovuşdurmaq istəyirdi. Cavanşir Quliyev faktı müstəqillik dövrü musiqi sənətimiz üçün bir hadisə idi. Bütün parametrləriylə!

Əlbəttə, mən bu yazını yazanda çətinlik çəkirəm. Çünki musiqişünas deyiləm, amma sənət və sənətkarlıqla bağlı elə mətləblər var ki, bəzən sənətşünaslar yaradıcı personaya müxtəlif baxış bucaqlarından yanaşa bilmirlər və yaxud onun yaradıcılığını akademik dildə şərh etməklə bir az da duman haləsinə bürüyürlər.

Sənət xalq üçündürsə, Cavanşir Quliyevin bəstələdiyi mahnıları xalq su kimi ruhuna səpir. O zaman da, onun məmləkətdə olmadığı vaxtlarda da, indi də.

Bir maraqlı məqamı da qeyd etməyə bilmərəm. Cavanşir müəllim on doqquz il Vətəndən kənarda yaşadı. Təbii, qardaş ölkədə, Türkiyədə də yaradıcı və pedaqoji fəaliyyətini davam etdirdi və orda da Azərbaycan mədəniyyətinə xidmət etdi. Türk öyrənciləri də ondan çox şeylər öyrəndilər. Sənət heç bir sərhəd tanımır, amma bu sənətin qaynağı var, o hardansa su içir, qidalanır. Cavanşir Quliyev Azərbaycan torpağının ruhundan mayalanmış bir sənətkardır, bu torpağın musiqi dili onun barmaqlarında səsə çevrilib.

O, balet də yazıb, oratoriya da, simfoniya da... Lakin bu fenomenal istedada malik sənətkarın başlıca özünüifadə sahəsi mahnılardır. On doqquz illik qürbət həyatı boyunca (bilmirəm, qardaş ölkədə yaşamaq nə dərəcədə qürbət hesab oluna bilər – müəllif) onu doğma vətənində unudulmağa qoymayan başlıca səbəblərdən biri də onun mahnılarıdır. Bir də heç şübhəsiz, şəxsiyyət və vətəndaş mövqeyi. Cavanşir Quliyev heç bir zaman harada yaşamağından asılı olmayaraq xalqın, vətənin taleyilə bağlı hər hansı bir məsələyə biganə qalmayıb, həmişə öz vicdanlı ziyalı mövqeyini bildirib. Bu məqam da onun yaradıcılığı qədər vacib bir xüsusiyyətdir.

Bu yaxınlarda Bakıda Milli Kitab Sərgisi keçirilirdi. Əl Oyunları Sarayında keçirilən bu möhtəşəm tədbir boyunca bir sıra dəyərli ziyalılar, yazıçılar, alimlər, sənət adamlarıyla görüşlər keçirildi. Zənnimcə, Cavanşir Quliyevlə keçirilən görüş müstəsna görüşlərdən idi.

Əvvəla, Vətənə birdəfəlik dönüşündən sonra ilk dəfə idi ki, auditoriya qarşısına çıxırdı, ikincisi, onun Azərbaycan musiqisinin bugünkü inkişaf səviyyəsiylə bağlı fikirləri son dərəcə maraqlı idi. Görüşdə olduqca səmimi ortam vardı, onunla söhbətləşmək, fikir mübadiləsi aparmaq imkanımız oldu. Azərbaycan reallığında bir bəstəkarın yetişməsi üçün hansı keyfiyyətlərin gərəkli olması, sovet dövrü ilə müqayisədə bəstəkarlıq məktəbinin bir qədər zəifləməsinin səbəbləri, Azərbaycan və Türkiyə arasındakı professional musiqinin fərqləri və digər məsələrlə bağlı öz düşüncələrini bizimlə bölüşdü. İlk dəfə idi ki, yaxın ünsiyyət imkanımız yaranmışdı və mən ona bir neçə sual verdim. 1990-cı illərin əvvəllərində bir qrup incəsənət xadimi ilə cəbhə bölgəsinə, Laçına, Şuşaya getdiyi günləri xatırladı, “Əsgər marşı”nı yazmağın tarixçəsini danışdı. Təmas xəttinə yaxın yerdə imişlər, Afaq Bəşirqızının qırmızı paltosu seçilirmiş və bu da təhlükə yaradırmış. Cəbhə bölgəsində diqqəti cəlb etməklə düşmənin hədəfinə çevrilə bilərsən. Cavanşir müəllim “Afaq, nişangaha gəlirsən” deyib və xoşbəxtlikdən təhlükədən yan keçiblər.

Soruşdum ki, necə oldu birdəfəlik Vətənə dönmək qərarını verdiniz. Cavab verdi ki, əslində mən bu illər ərzində Vətənlə əlaqələri heç vaxt kəsməmişəm, mütəmadi gəlib-getmişəm, burada yaradıcı işlərim də olub. Amma müəyyən yaşdan sonra torpaq, doğulduğun yer səni özünə çəkir.

Cavanşir müəllim Azərbaycan mədəniyyəti haqqında dəyərli fikirlər söylədi və düşünürəm ki, onun düşüncələri bugünkü peşəkar musiqi mühitinin canlanması üçün katalizator rolunu oynaya bilər. Peşəkarlıq, intellekt, təcrübə, geniş erudisiya ona imkan verir ki, fikirlərini sərrast formada ifadə etsin.
Cavanşir Quliyev məktəbi var və gənc musiqiçilərin, vokalistlərin bu məktəbdən öyrənəcəyi çox şeylər var. Soruşdum ki, Cavanşir müəllim, niyə son dövrlər peşəkar bəstəkarlar yetişmir? Belə cavab verdi:

“İndi bizim dövrümüzdən fərqli olaraq texniki imkanlar genişdir, öyrənmək üçün də şərait var. Bəstəkar kimi yetişmək üçün özünü bütünlüklə bu sənətə həsr etməlisən və davamlı olaraq çalışmalısan. Bizim gənclərin buna hövsələsi çatmır, əyləncələrə daha çox vaxt ayırırlar. Öyrənmək, bu sənətin dərinliklərinə enə bilmək, peşəkar kimi yetişmək üçün əyləncələrdən imtina etməlisən, bu sənət fədakarlıq tələb edir, təkcə istedadla kifayətlənmək olmaz. İstedad xammaldır, sən onu mütəmadi qidalandırmalısan. Yalnız fasiləsiz zəhmət. Özünü buna alışdırmaq lazımdır”.



Söhbətimiz mədəniyyətin müxtəlif sahələrini əhatə etdi və hiss etdim ki, Cavanşir müəllimin yanaşmaları, təmkinli və sərrast cavabları gənclərin marağına səbəb olur. Bu görüş məndə zəngin təəssürat oyatdı. Öz gənclik illərimi xatırladım, hansı ki, həmin dövrdə Cavanşir Quliyevin mahnıları əksər gənclər kimi bizim evdə də az qala, hər gün maqnitofon vasitəsilə audiokasetlərdə səslənirdi. Həmin mahnıları Brilyant Dadaşova, Aygün Kazımova, Zülfiyyə Xanbabayeva oxuyurdu. Onun həzin, kövrək bəstələri mənim gəncliyimin ayrılmaz parçasıdır. İndi də o mahnıları dinləyəndə gəncliyin təkrarsız duyğuları içimi bürüyür və nostalji hissinə qapılıram. Əlbəttə, bu, xoş hislərdir.

Ümumiyyətlə, 90-cı illərin gəncliyi, bizim mənsub olduğumuz nəsil yeni paradiqmaların yarandığı, azad düşüncənin şüurlara hakim kəsildiyi yeni dövrün, yeni situasiyanın insanları idi. Bizim musiqi zövqümüz, musiqiyə münasibətimiz məhz o illərdə formalaşdı. Bu haqda düşünəndə yada düşənlərdən birincisi məhz Cavanşir Quliyev olur. “Əsgər marşı” dilimizin əzbəri idi:

Nə gözəldir ölmək bizə sevgili Vətən üçün,

Yanar ürək yurd eşqiylə daima için-için.


Hərbi xidmət müddətində əsgərlərə hər gün bu marşı oxudurduq. Hər birimizin içində qələbəyə sarsılmaz inam vardı. Nəticədə bu inam bizi Qələbəyə apardı.

Bir də sevgi mahnıları...

Ölüm bu dünyanın o üzündədi,

Bu üzü dünyanın güldür, çiçəkdir...


“İtgin gəlin” filmindən məşhur olan bu mahnı milyonlarla insanın ürəyini sızladıb.

Brilyant Dadaşova ilə Akif İslamzadənin ifasında səslənən “Hər şey gözəldir həyatda” mahnısı mahnı yaradıcılığının zirvələrindəndir. Cütlük bu mahnıya öz möhürünü vurub və bu gün də həmin mahnı səslənəndə qəlbimizin ən dərin duyğuları içimizdə ləpələnir və həzin ovqata bürünürük.

Cavanşir Quliyev bu melodiyaları milli musiqimizin ən dərin qatlarından tapıb çıxarıb və yenidən, yeni oranjemanda xalqa qaytarıb, xalqın yaddaşını təzələyib. Bu mənada o, həm də reformatordur.

Hər dəfə bu mahnılar səslənəndə ömrümün əbədi keçmişdə qalan o gözəl illəri ilə bağlı içimdə bir nisgil başq qaldırır. Əlbəttə, bu nisgilə xoş xatirələr də qarışır, düşünürəm ki, nə yaxşı bizim mənəvi dünyamızda bir çox gözəl nəsnələrlə bərabər Cavanşir Quliyevin də təkrarsız mahnıları olub.

Təşəkkür, Maestro!

Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI



Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}