15:08 / 30-09-2023
Baş Prokurorluq: separatçı qurumun daha iki təmsilçisi həbs olunub
14:52 / 30-09-2023
Silah-sursat və döyüş texnikası müsadirə olunub - Video
13:06 / 30-09-2023
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:38 / 30-09-2023
Prezident İlham Əliyev Beynəlxalq Astronavtika Federasiyasının prezidentini qəbul edib - Yenilənib
12:35 / 30-09-2023
Milli Qəhrəman Fəxri Xiyabanda dəfn edilib - Fotolar
11:43 / 30-09-2023
XİN: "Ermənistanın Azərbaycana qarşı irəli sürdüyü növbəti iddialar tamamilə əsassızdır"
11:35 / 30-09-2023
Müsadirə edilən artilleriya qurğuları... - Video
11:06 / 30-09-2023
Abşeronda dava: 3 nəfər bir-birlərini bıçaqlayıb, biri ölüb
09:58 / 30-09-2023
Elizabet - Akif Abbasovun tərcüməsi
09:15 / 30-09-2023
Qarabağdakı döyüş mövqeləri ləğv edilir - Video
02:04 / 30-09-2023
Nyu-Yorkda fövqəladə vəziyyət elan edilib - Fotolar
22:02 / 29-09-2023
Şuşa-Xankəndi yolunda tərk edilmiş döyüş mövqeləri... - Video
21:59 / 29-09-2023
Belçikada kilsədə rüsvayçılıq - Din xadimləri illərlə uşaqları zorlayıblar
19:48 / 29-09-2023
İlham Əliyev Zəngilanda Forumda: "Bizim səbrimizlə oynamasınlar" - Tam mətn - Fotolar (Yenilənib)
19:24 / 29-09-2023
İşçi qrup üzvlərinin Xankəndiyə səfəri nəzərdə tutulub
19:20 / 29-09-2023
Yevlaxda ermənilərlə növbəti görüş keçirilib - (Yenilənib) - Foto
19:18 / 29-09-2023
Yeddi ölkə Ukrayna üçün sursat sifarişi verib
19:07 / 29-09-2023
Üç ölkə qanunsuz miqrasiyaya qarşı işçi qrup yaradır
18:50 / 29-09-2023
Ukraynalı diversantlar Rusiya ərazisinə daxil olmağa cəhd ediblər
18:13 / 29-09-2023
Qarabağda müsadirə edilmiş döyüş texnikası, silah və sursatın yeni - Siyahısı (Yenilənib)
18:03 / 29-09-2023
Separatçı rejimin keçmiş “müdafiə naziri” Laçında ələ keçib
17:58 / 29-09-2023
Mikayıl Cabbarov Gürcüstana səfər edib
17:48 / 29-09-2023
FHN: "Xankəndi yaxınlığında partlayışda 48 nəfərin cəsədi çıxarılıb" - Video
17:35 / 29-09-2023
Bakıda əməliyyat: daha üç nəfər tutulub
17:17 / 29-09-2023
Xaricdə doktorantura təhsilinə dair sənəd qəbulunun müddəti uzadılıb
16:56 / 29-09-2023
Azərbaycan BMT-nin müvafiq qurumlarını Qarabağ bölgəsinə dəvət edib
16:33 / 29-09-2023
Qarabağda terrorlar törədən general-mayor həbs edilib - (Video) - Yenilənib
16:11 / 29-09-2023
İlham Əliyev: "Biz Qafqazda sülh və sabitlik istəyirik"
15:48 / 29-09-2023
Prezident: "Biz Qarabağın erməni əhalisinin hüquqlarını təmin edəcəyik"
09:31 / 27-09-2023
Şadlıq sarayında yanğın: yüzdən çox insan ölüb, çoxsaylı yaralı var - (Video) - Yenilənib
16:30 / 25-09-2023
Ağdərə tam olaraq Azərbaycan dövlətinin nəzarətinə keçib
20:08 / 25-09-2023
Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasəti müzakirə olunub - Fotolar
14:14 / 27-09-2023
Separatçı Ruben Vardanyan sərhəddə saxlanılıb - (Yenilənib+)
16:17 / 25-09-2023
Əliyev ilə Ərdoğan Naxçıvanda: qaz boru kəmərinin təməlqoyma mərasimi olub (Yenilənib)
11:50 / 26-09-2023
13 550 erməni Qarabağı tərk edib
00:05 / 26-09-2023
“Qənirə Paşayevanın ölməsi ilə bağlı yayılan xəbər yalandır”
00:01 / 26-09-2023
Bakıdan Xankəndinə tibbi yardım göndərilib
00:04 / 27-09-2023
Azərbaycanda Anım Günüdür
19:55 / 27-09-2023
Xocalı soyqırımına görə axtarışda olan terrorçu Laçında ələ keçib
18:00 / 25-09-2023
Ermənilər Əsgəranı boşaldır
XX əsrin Yusif və Züleyxası - Kənan Hacı yazır
Tarix: 31-07-2020 12:44 | Bölmə: Kənan HACI
İnsan dözümünün həddi-hüdudu yoxdur, o, həyatda qalmaqdan ötrü bütün əzablara, məşəqqətlərə tab gətirə bilir. Tanrı ona yenilməz güc bəxş edib. Tarix boyu davam edən repressiyalar, sürgünlər, soyqırımları insanların iradəsini qıra bilməyib, onları məğlub etməkdə aciz qalıb. Çox uzağa getməyək, ötən əsrin tarixi repressiyalarla, sürgünlərlə, deportasiyalarla zəngindir. Sovet Ukraynasında süni olaraq törədilən Holodomor soyqırımı, Hirosima və Naqasaki qırğınları, 37-ci il repressiyası və elitanın, daha sonra bütöv xalqların Sibirə, qazax çöllərinə sürgün edilməsi bəşəriyyətin tarixində sağalmayan yaralar kimi hələ də qövr edir.
Bu günlərdə tatar yazıçısı Güzəl Yaxinanın “Züleyxa gözlərini açır” romanını oxudum. Son dərəcə ağır əsərdir və bu roman haqlı olaraq “insan dözümünün müdhiş hekayəsi” kimi dəyərləndirilir. Ən heyrət doğuran məqam isə bu əsərin bir qadın yazıçı tərəfindən yazılmasıdır. Deyə bilərsiniz ki, burda təəccüblü nə var? Dünya ədəbiyyatında, eləcə də Azərbaycan ədəbiyyatında kifayət qədər qüdrətli qadın yazıçıları var. Sözsüz, bu belədir, amma Güzəl Yaxinanın yazdığı əsər tatar xalqının sovet kommunist rejimi tərəfindən amansızlıqla əzilməsini təsvir edir, imperiyanın mahiyyətini, xislətini açıb ortaya qoyur. Qolçomaq ovuna çıxmış bolşeviklər əyalətlərdə sadə insanları sorğu-sualsız güllələyirlər, öz təsərrüfatını yaradaraq ailəsini dolandıran zəhmət adamlarına qarşı vəhşicəsinə davranırlar, onların bütün var-yoxunu əlindən alıb özlərini ucsuz-bucaqsız səhralara sürgün edirlər. Dustaqlar aylarla ac-susuz vəziyyətdə qatarla naməlum istiqamətə aparılır, yol boyu davam edən şəraitsizlik onların içindəki heyvani instinktləri oyadır və qeyri-insani situasiya bütün mənəvi dəyərləri yerlə-yeksan edir.
Başqa bir rus qadın yazıçısı Lyudmila Ulitskaya romana yazdığı “Cəhənnəmdə sevgi və şəfqət” adlı ön sözdə vurğulayır:
“Züleyxa gözlərini açır” romanı möhtəşəm debütdür. Bu əsər ədəbiyyatın ən başlıca məqsədinə - ürəyə toxunmaq keyfiyyətinə malikdir. Baş qəhrəman, qolçomaq təsərrüfatının ləğv edilməsi dövründə yaşamış kəndli tatar qadını Züleyxanın taleyindən bəhs edən bu hekayə son illərin müasir nəsr axınında nadir rast gəlinən dərinliyə, səhihliyə, ülviliyə və cazibədarlığa sahibdir”.
Züleyxa ərləri güllələnmiş, sürgün edilmiş tatar qadınlarının ümumiləşdirilmiş obrazıdır. 1930-cu ilin qışında gözdən-qulaqdan uzaq bir tatar kəndində baş verən hadisələr oxucunu sürətlə inqilabın içinə sürükləyir. On beş yaşından zalım, kor qayınanası və özündən yaşca xeyli böyük olan əriylə birlikdə yaşayan Züleyxa olmazın zülümlərlə üzləşir. İnqilab baş verir və ucqar bölgələri nəzarətə götürən sovet əsgərləri onun ərini güllələyirlər, özünü isə uzaq Sibirə sürgün edirlər. Kor və zalım qayınana isə taleyin ümidinə buraxılır. Yolda xəstələr, zəiflər canını tapşırır və onları ucsuz-bucaqsız çöllükdə xəndəyə quylayırlar. Meyitlərin quylandığı xəndək açıq qalır və quzğunlar gəlib onları parçalayır.
Səhifələri çevirdikcə həyəcan dalğası səngimir, yazıçının amansız təsvirləri ürəyə xəncər kimi saplanır. Qadın yazıçı sərt həqiqətləri bütün çılpaqlığı ilə rəhmsizcəsinə oxucunun gözləri önünə sərir. Qoy dünya bilsin ki, tatar xalqı dişli repressiya maşınının çarxları altında beləcə əzilib, amma onu məhv edə bilməyiblər. Tatar xalqının Musa Cəlil, Abdulla Əliş kimi döyüşkən, mübariz oğulları xalqın milli ruhunun ifadəçisi idilər.
Dibindən kəsərəm biləklərini,
Düşmən əl uzatsa azadlığıma.
Onun dırnağı da toxuna bilməz
Ana Vətənimə, doğma xalqıma.
Musa Cəlil edam ərəfəsində belə yazırdı. Onun başını bədənindən ayırdılar, amma hər şeiri yüz minlərlə tatarın dilində əzbər oldu və “Moabit dəftəri” şairi ölümündən sonra da yaşatdı, onun danışan dili oldu.
Güzəl Yaxina da öz xalqının azadlıq dastanını yanar ürəklə qələmə alıb. Bu roman dünyanın otuzdan çox dilinə tərcümə edilib, Rusiyanın ən nüfuzlu “Böyük kitab” mükafatını qazanıb. Sovet tarixinin qaranlıq məqamlarını əks etdirən çox kitablar yazılıb. “Züleyxa gözlərini açır” romanı isə bir xalqın faciəsini əks etdirməklə yanaşı qadın dözümünə, qadın iradəsinə abidə ucaldır. Züleyxa dini dəyərlərin, mental düşüncənin dominant olduğu mühitdə böyüyüb. Lakin anasının vaxtilə ona aşıladığı qaydalar, mövhumi qadağalar düşdüyü şərait nəticəsində mahiyyətini itirir, dağlır, məhv olur. O, əri Murtuzaya kor-koranə itaət edirdi, kor və zalım qayınana hər gün ona qarğış tökürdü, ağır fiziki əmək onun qadın təravətini soldururdu. Züleyxa əri üçün dörd qız doğur, lakin bu qızların hamısı körpə ikən ölür. Bolşeviklər Murtuzanın varidatını əlindən almağa gələndə o, buğda kisələrini aparıb qızının qəbrində gizlədir. Yazıçı bu səhnələri yüksək vizual təhkiyə ilə qələmə alıb və mütaliə prosesində oxucu birbaşa o hadisələrin sanki iştirakçısına çevrilir. Komendant İqnatov onun ərini gözünün qabağında güllələyib, lakin əsir aparıldıqları müddətdə daim Züleyxanı qoruyur, dustaqlar qatardan enib gəmiyə mindirildikdən sonra gəmi dustaqlarla birgə sularda qərq olur, bu zaman komendant hamilə Züleyxanın həyatını xilas edir. Köçkünlərin yerləşdiyi sahil qəsəbəsində məskunlaşdıqdan sonra Züleyxa Murtuzadan olan oğlunu – Yusifi dünyaya gətirir. Züleyxa hər an, hər dəqiqə Yusifin də o biri övladları kimi tez öləcəyi qorxusu ilə yaşayır. Lakin Yusif yaşayır. İqnatov bu ötkəm tatar qadınının iradəsini qırıb onu yatağına salanda Yusif diqqətdən kənarda qalıb meşədə qar uçqununa düşür. Züleyxa bunu Tanrının cəzası kimi qəbul edir. Ərinin qatili ilə nikahsız yatağa girməyin cəzası. Lakin bu dəfə də möcüzə baş verir; gecənin qaranlığında qarın içiylə dəli kimi meşəyə cuman Züleyxa qurd kimi ulayıb övladını haraylayır. Meşədə ac canavarların əhatəsinə düşür, çiynindəki tüfənglə canavarları öldürüb Yusifini xilas edir. Analıq hissi qorxunu dəf edir. Yazıçı qadının nə qədər böyük və müəzzəm bir qüvvə olduğunu əyani şəkildə göstərir. Demək, Tanrı nəzərini onun üzərindən çəkməyibmiş. Yusif yaşayacaqdı. İşıqlı gələcək Yusifi gözləyirdi. Yusif Züleyxanın xilası idi.
Tatar yazıçısı Güzəl Yaxina müasir dövrün “Yusif və Züleyxa”sını yazıb. Heç şübhəsiz ki, romanın ideyası, mükəmməl üslub və süjet xətti, hadisələrin sənətkarlıqla bədii həllini tapması onu bitkin bir mətnə çevirir və bu nöqteyi-nəzərdən “Züleyxa gözlərini açır” Əbdürrəhman Caminin “Yusif və Züleyxa”sı kimi əbədi oxunan əsərlərdən olacaq.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 31-07-2020 12:44 | Bölmə: Kənan HACI
İnsan dözümünün həddi-hüdudu yoxdur, o, həyatda qalmaqdan ötrü bütün əzablara, məşəqqətlərə tab gətirə bilir. Tanrı ona yenilməz güc bəxş edib. Tarix boyu davam edən repressiyalar, sürgünlər, soyqırımları insanların iradəsini qıra bilməyib, onları məğlub etməkdə aciz qalıb. Çox uzağa getməyək, ötən əsrin tarixi repressiyalarla, sürgünlərlə, deportasiyalarla zəngindir. Sovet Ukraynasında süni olaraq törədilən Holodomor soyqırımı, Hirosima və Naqasaki qırğınları, 37-ci il repressiyası və elitanın, daha sonra bütöv xalqların Sibirə, qazax çöllərinə sürgün edilməsi bəşəriyyətin tarixində sağalmayan yaralar kimi hələ də qövr edir.
Bu günlərdə tatar yazıçısı Güzəl Yaxinanın “Züleyxa gözlərini açır” romanını oxudum. Son dərəcə ağır əsərdir və bu roman haqlı olaraq “insan dözümünün müdhiş hekayəsi” kimi dəyərləndirilir. Ən heyrət doğuran məqam isə bu əsərin bir qadın yazıçı tərəfindən yazılmasıdır. Deyə bilərsiniz ki, burda təəccüblü nə var? Dünya ədəbiyyatında, eləcə də Azərbaycan ədəbiyyatında kifayət qədər qüdrətli qadın yazıçıları var. Sözsüz, bu belədir, amma Güzəl Yaxinanın yazdığı əsər tatar xalqının sovet kommunist rejimi tərəfindən amansızlıqla əzilməsini təsvir edir, imperiyanın mahiyyətini, xislətini açıb ortaya qoyur. Qolçomaq ovuna çıxmış bolşeviklər əyalətlərdə sadə insanları sorğu-sualsız güllələyirlər, öz təsərrüfatını yaradaraq ailəsini dolandıran zəhmət adamlarına qarşı vəhşicəsinə davranırlar, onların bütün var-yoxunu əlindən alıb özlərini ucsuz-bucaqsız səhralara sürgün edirlər. Dustaqlar aylarla ac-susuz vəziyyətdə qatarla naməlum istiqamətə aparılır, yol boyu davam edən şəraitsizlik onların içindəki heyvani instinktləri oyadır və qeyri-insani situasiya bütün mənəvi dəyərləri yerlə-yeksan edir.
Başqa bir rus qadın yazıçısı Lyudmila Ulitskaya romana yazdığı “Cəhənnəmdə sevgi və şəfqət” adlı ön sözdə vurğulayır:
“Züleyxa gözlərini açır” romanı möhtəşəm debütdür. Bu əsər ədəbiyyatın ən başlıca məqsədinə - ürəyə toxunmaq keyfiyyətinə malikdir. Baş qəhrəman, qolçomaq təsərrüfatının ləğv edilməsi dövründə yaşamış kəndli tatar qadını Züleyxanın taleyindən bəhs edən bu hekayə son illərin müasir nəsr axınında nadir rast gəlinən dərinliyə, səhihliyə, ülviliyə və cazibədarlığa sahibdir”.
Züleyxa ərləri güllələnmiş, sürgün edilmiş tatar qadınlarının ümumiləşdirilmiş obrazıdır. 1930-cu ilin qışında gözdən-qulaqdan uzaq bir tatar kəndində baş verən hadisələr oxucunu sürətlə inqilabın içinə sürükləyir. On beş yaşından zalım, kor qayınanası və özündən yaşca xeyli böyük olan əriylə birlikdə yaşayan Züleyxa olmazın zülümlərlə üzləşir. İnqilab baş verir və ucqar bölgələri nəzarətə götürən sovet əsgərləri onun ərini güllələyirlər, özünü isə uzaq Sibirə sürgün edirlər. Kor və zalım qayınana isə taleyin ümidinə buraxılır. Yolda xəstələr, zəiflər canını tapşırır və onları ucsuz-bucaqsız çöllükdə xəndəyə quylayırlar. Meyitlərin quylandığı xəndək açıq qalır və quzğunlar gəlib onları parçalayır.
Səhifələri çevirdikcə həyəcan dalğası səngimir, yazıçının amansız təsvirləri ürəyə xəncər kimi saplanır. Qadın yazıçı sərt həqiqətləri bütün çılpaqlığı ilə rəhmsizcəsinə oxucunun gözləri önünə sərir. Qoy dünya bilsin ki, tatar xalqı dişli repressiya maşınının çarxları altında beləcə əzilib, amma onu məhv edə bilməyiblər. Tatar xalqının Musa Cəlil, Abdulla Əliş kimi döyüşkən, mübariz oğulları xalqın milli ruhunun ifadəçisi idilər.
Dibindən kəsərəm biləklərini,
Düşmən əl uzatsa azadlığıma.
Onun dırnağı da toxuna bilməz
Ana Vətənimə, doğma xalqıma.
Musa Cəlil edam ərəfəsində belə yazırdı. Onun başını bədənindən ayırdılar, amma hər şeiri yüz minlərlə tatarın dilində əzbər oldu və “Moabit dəftəri” şairi ölümündən sonra da yaşatdı, onun danışan dili oldu.
Güzəl Yaxina da öz xalqının azadlıq dastanını yanar ürəklə qələmə alıb. Bu roman dünyanın otuzdan çox dilinə tərcümə edilib, Rusiyanın ən nüfuzlu “Böyük kitab” mükafatını qazanıb. Sovet tarixinin qaranlıq məqamlarını əks etdirən çox kitablar yazılıb. “Züleyxa gözlərini açır” romanı isə bir xalqın faciəsini əks etdirməklə yanaşı qadın dözümünə, qadın iradəsinə abidə ucaldır. Züleyxa dini dəyərlərin, mental düşüncənin dominant olduğu mühitdə böyüyüb. Lakin anasının vaxtilə ona aşıladığı qaydalar, mövhumi qadağalar düşdüyü şərait nəticəsində mahiyyətini itirir, dağlır, məhv olur. O, əri Murtuzaya kor-koranə itaət edirdi, kor və zalım qayınana hər gün ona qarğış tökürdü, ağır fiziki əmək onun qadın təravətini soldururdu. Züleyxa əri üçün dörd qız doğur, lakin bu qızların hamısı körpə ikən ölür. Bolşeviklər Murtuzanın varidatını əlindən almağa gələndə o, buğda kisələrini aparıb qızının qəbrində gizlədir. Yazıçı bu səhnələri yüksək vizual təhkiyə ilə qələmə alıb və mütaliə prosesində oxucu birbaşa o hadisələrin sanki iştirakçısına çevrilir. Komendant İqnatov onun ərini gözünün qabağında güllələyib, lakin əsir aparıldıqları müddətdə daim Züleyxanı qoruyur, dustaqlar qatardan enib gəmiyə mindirildikdən sonra gəmi dustaqlarla birgə sularda qərq olur, bu zaman komendant hamilə Züleyxanın həyatını xilas edir. Köçkünlərin yerləşdiyi sahil qəsəbəsində məskunlaşdıqdan sonra Züleyxa Murtuzadan olan oğlunu – Yusifi dünyaya gətirir. Züleyxa hər an, hər dəqiqə Yusifin də o biri övladları kimi tez öləcəyi qorxusu ilə yaşayır. Lakin Yusif yaşayır. İqnatov bu ötkəm tatar qadınının iradəsini qırıb onu yatağına salanda Yusif diqqətdən kənarda qalıb meşədə qar uçqununa düşür. Züleyxa bunu Tanrının cəzası kimi qəbul edir. Ərinin qatili ilə nikahsız yatağa girməyin cəzası. Lakin bu dəfə də möcüzə baş verir; gecənin qaranlığında qarın içiylə dəli kimi meşəyə cuman Züleyxa qurd kimi ulayıb övladını haraylayır. Meşədə ac canavarların əhatəsinə düşür, çiynindəki tüfənglə canavarları öldürüb Yusifini xilas edir. Analıq hissi qorxunu dəf edir. Yazıçı qadının nə qədər böyük və müəzzəm bir qüvvə olduğunu əyani şəkildə göstərir. Demək, Tanrı nəzərini onun üzərindən çəkməyibmiş. Yusif yaşayacaqdı. İşıqlı gələcək Yusifi gözləyirdi. Yusif Züleyxanın xilası idi.
Tatar yazıçısı Güzəl Yaxina müasir dövrün “Yusif və Züleyxa”sını yazıb. Heç şübhəsiz ki, romanın ideyası, mükəmməl üslub və süjet xətti, hadisələrin sənətkarlıqla bədii həllini tapması onu bitkin bir mətnə çevirir və bu nöqteyi-nəzərdən “Züleyxa gözlərini açır” Əbdürrəhman Caminin “Yusif və Züleyxa”sı kimi əbədi oxunan əsərlərdən olacaq.
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Pavlo Narojnı deyir ki, Rusiyada hərbi obyektlər çoxdur və ruslar bunları hücumlardan qoruya bilməyəcəklər
Valeri Kondratyuk deyir ki, ya Rusiya elitasının, ya da silahlı qüvvələrin sui-qəsdi Putini hakimiyyətdən uzaqlaşdıra bilər
Taras Jovtenko deyir ki, Rusiyanın hərbi-siyasi rəhbərliyi uzunmüddətli qarşıdurmanı özünün geosiyasi planlarına daxil edib
Avropa Kino Akademiyasının üzvü deyir ki, Azərbaycan kinosunun problemləri çoxdur: “Azərbaycanfilm” kimi unikal sənət ocağına 6-7 aydır ki, dövlətdən maliyyə ayrılmırsa milli kinodakı vəziyyətdən necə rahat olmaq olar?”
Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ehtiyatda olan zabiti: “Hərbi əməliyyatlar başlayandan bəri rusların 18 gəmi və katerini zədələmiş və məhv etmişik”
