15:29 / 18-04-2024
Zəngilanda silah-sursat aşkarlanıb
14:29 / 18-04-2024
Zaxarova: "Moskva Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin nizamlanması üçün hər şeyi edib"
14:20 / 18-04-2024
QHT-lər Nobel Komitəsinə məktub göndərib
14:12 / 18-04-2024
Raketlərə qarşı yeni silah hazırlanır
13:54 / 18-04-2024
Azərbaycan və Yeni Kaledoniya parlamentləri əməkdaşlıq memorandumu imzalayıb
13:39 / 18-04-2024
Məhkəmə kokain kralı ilə bağlı qərar verib
13:12 / 18-04-2024
İki kluba texniki məğlubiyyət verilib
12:58 / 18-04-2024
Süni intellektdən qoruna biləcək sahələr sadalanıb
12:48 / 18-04-2024
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması başlayır
12:46 / 18-04-2024
400-ə yaxın müəllim öz ərizəsi ilə işdən azad edilib
12:24 / 18-04-2024
İsrail İrana zərbəni niyə ləngidir?
12:19 / 18-04-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:10 / 18-04-2024
Energetika naziri ABŞ-a gedib
11:56 / 18-04-2024
Ukrayna ilə bağlı vacib qərar... - Avropa liderləri təcili tədbir görəcək
11:51 / 18-04-2024
46 mindən çox şagird buraxılış imtahanı verəcək
11:39 / 18-04-2024
Keçid balları qalxır? - Açqılama (Video)
11:33 / 18-04-2024
Ukrayna Rusiyanın uzaq ərazilərini hədəf seçir - Foto
11:17 / 18-04-2024
Komitə sədri: "Bədxassəli şişlərin əmələ gəlməsində trans yağlar əsas rol oynayır"
11:09 / 18-04-2024
Prezident nazir müavini təyin edib - Sərəncam
10:57 / 18-04-2024
60 milyard dollarlıq yardımın önü açılır
10:56 / 18-04-2024
Qırğızıstanda "TikTok"a giriş məhdudlaşdırılıb
10:40 / 18-04-2024
Abşeronda 16 min manatlıq pul və zinət əşyaları oğurlanıb
10:39 / 18-04-2024
Paşinyan: “Ermənistanın müstəqil dövlət olması üçün özümü qurban verməyə hazıram”
10:21 / 18-04-2024
Bakıda azyaşlı qıza hədə-qorxu gələn iki nəfər saxlanılıb
10:17 / 18-04-2024
Konfrans Liqası: “Fənərbağça” bu gün yunan komandası ilə "döyüşəcək"
10:00 / 18-04-2024
Dövlət Departamenti Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsinə münasibət bildirib
09:45 / 18-04-2024
Yeni model avtomobil həvəskarlarını heyran edir - Fotolar
21:57 / 13-04-2024
Nəhəng rəqəmsal kamera kainatı araşdıracaq - Fotolar
22:08 / 13-04-2024
Nadir heyvan növü insan ovcuna yerləşir
00:07 / 14-04-2024
İran İsrailə PUA-larla hücum edib
00:02 / 15-04-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistana gedib - Yenilənib
18:06 / 14-04-2024
İordaniya Kralı COP29-a dəvət olunub
20:08 / 15-04-2024
Rusiya Ukrayna ilə savaşa özgələri göndərir
21:49 / 13-04-2024
Məşhur müğənni ağır xəstəlikdən əziyyət çəkir - Foto
23:11 / 14-04-2024
Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
14:18 / 14-04-2024
Azərbaycan və İordaniya müdafiə sahəsində əməkdaşlığa dair Saziş imzalayıb
18:51 / 15-04-2024
“Şəhid Əhməd – Oğluma məktub” filminin təqdimatı keçirilib - Fotolar
09:07 / 14-04-2024
Bu gün 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək
22:33 / 14-04-2024
İsrail prezidenti: "Bu, əsil müharibə elanıdır"
XX əsrin Yusif və Züleyxası - Kənan Hacı yazır
Tarix: 31-07-2020 12:44 | Bölmə: Kənan HACI
İnsan dözümünün həddi-hüdudu yoxdur, o, həyatda qalmaqdan ötrü bütün əzablara, məşəqqətlərə tab gətirə bilir. Tanrı ona yenilməz güc bəxş edib. Tarix boyu davam edən repressiyalar, sürgünlər, soyqırımları insanların iradəsini qıra bilməyib, onları məğlub etməkdə aciz qalıb. Çox uzağa getməyək, ötən əsrin tarixi repressiyalarla, sürgünlərlə, deportasiyalarla zəngindir. Sovet Ukraynasında süni olaraq törədilən Holodomor soyqırımı, Hirosima və Naqasaki qırğınları, 37-ci il repressiyası və elitanın, daha sonra bütöv xalqların Sibirə, qazax çöllərinə sürgün edilməsi bəşəriyyətin tarixində sağalmayan yaralar kimi hələ də qövr edir.
Bu günlərdə tatar yazıçısı Güzəl Yaxinanın “Züleyxa gözlərini açır” romanını oxudum. Son dərəcə ağır əsərdir və bu roman haqlı olaraq “insan dözümünün müdhiş hekayəsi” kimi dəyərləndirilir. Ən heyrət doğuran məqam isə bu əsərin bir qadın yazıçı tərəfindən yazılmasıdır. Deyə bilərsiniz ki, burda təəccüblü nə var? Dünya ədəbiyyatında, eləcə də Azərbaycan ədəbiyyatında kifayət qədər qüdrətli qadın yazıçıları var. Sözsüz, bu belədir, amma Güzəl Yaxinanın yazdığı əsər tatar xalqının sovet kommunist rejimi tərəfindən amansızlıqla əzilməsini təsvir edir, imperiyanın mahiyyətini, xislətini açıb ortaya qoyur. Qolçomaq ovuna çıxmış bolşeviklər əyalətlərdə sadə insanları sorğu-sualsız güllələyirlər, öz təsərrüfatını yaradaraq ailəsini dolandıran zəhmət adamlarına qarşı vəhşicəsinə davranırlar, onların bütün var-yoxunu əlindən alıb özlərini ucsuz-bucaqsız səhralara sürgün edirlər. Dustaqlar aylarla ac-susuz vəziyyətdə qatarla naməlum istiqamətə aparılır, yol boyu davam edən şəraitsizlik onların içindəki heyvani instinktləri oyadır və qeyri-insani situasiya bütün mənəvi dəyərləri yerlə-yeksan edir.
Başqa bir rus qadın yazıçısı Lyudmila Ulitskaya romana yazdığı “Cəhənnəmdə sevgi və şəfqət” adlı ön sözdə vurğulayır:
“Züleyxa gözlərini açır” romanı möhtəşəm debütdür. Bu əsər ədəbiyyatın ən başlıca məqsədinə - ürəyə toxunmaq keyfiyyətinə malikdir. Baş qəhrəman, qolçomaq təsərrüfatının ləğv edilməsi dövründə yaşamış kəndli tatar qadını Züleyxanın taleyindən bəhs edən bu hekayə son illərin müasir nəsr axınında nadir rast gəlinən dərinliyə, səhihliyə, ülviliyə və cazibədarlığa sahibdir”.
Züleyxa ərləri güllələnmiş, sürgün edilmiş tatar qadınlarının ümumiləşdirilmiş obrazıdır. 1930-cu ilin qışında gözdən-qulaqdan uzaq bir tatar kəndində baş verən hadisələr oxucunu sürətlə inqilabın içinə sürükləyir. On beş yaşından zalım, kor qayınanası və özündən yaşca xeyli böyük olan əriylə birlikdə yaşayan Züleyxa olmazın zülümlərlə üzləşir. İnqilab baş verir və ucqar bölgələri nəzarətə götürən sovet əsgərləri onun ərini güllələyirlər, özünü isə uzaq Sibirə sürgün edirlər. Kor və zalım qayınana isə taleyin ümidinə buraxılır. Yolda xəstələr, zəiflər canını tapşırır və onları ucsuz-bucaqsız çöllükdə xəndəyə quylayırlar. Meyitlərin quylandığı xəndək açıq qalır və quzğunlar gəlib onları parçalayır.
Səhifələri çevirdikcə həyəcan dalğası səngimir, yazıçının amansız təsvirləri ürəyə xəncər kimi saplanır. Qadın yazıçı sərt həqiqətləri bütün çılpaqlığı ilə rəhmsizcəsinə oxucunun gözləri önünə sərir. Qoy dünya bilsin ki, tatar xalqı dişli repressiya maşınının çarxları altında beləcə əzilib, amma onu məhv edə bilməyiblər. Tatar xalqının Musa Cəlil, Abdulla Əliş kimi döyüşkən, mübariz oğulları xalqın milli ruhunun ifadəçisi idilər.
Dibindən kəsərəm biləklərini,
Düşmən əl uzatsa azadlığıma.
Onun dırnağı da toxuna bilməz
Ana Vətənimə, doğma xalqıma.
Musa Cəlil edam ərəfəsində belə yazırdı. Onun başını bədənindən ayırdılar, amma hər şeiri yüz minlərlə tatarın dilində əzbər oldu və “Moabit dəftəri” şairi ölümündən sonra da yaşatdı, onun danışan dili oldu.
Güzəl Yaxina da öz xalqının azadlıq dastanını yanar ürəklə qələmə alıb. Bu roman dünyanın otuzdan çox dilinə tərcümə edilib, Rusiyanın ən nüfuzlu “Böyük kitab” mükafatını qazanıb. Sovet tarixinin qaranlıq məqamlarını əks etdirən çox kitablar yazılıb. “Züleyxa gözlərini açır” romanı isə bir xalqın faciəsini əks etdirməklə yanaşı qadın dözümünə, qadın iradəsinə abidə ucaldır. Züleyxa dini dəyərlərin, mental düşüncənin dominant olduğu mühitdə böyüyüb. Lakin anasının vaxtilə ona aşıladığı qaydalar, mövhumi qadağalar düşdüyü şərait nəticəsində mahiyyətini itirir, dağlır, məhv olur. O, əri Murtuzaya kor-koranə itaət edirdi, kor və zalım qayınana hər gün ona qarğış tökürdü, ağır fiziki əmək onun qadın təravətini soldururdu. Züleyxa əri üçün dörd qız doğur, lakin bu qızların hamısı körpə ikən ölür. Bolşeviklər Murtuzanın varidatını əlindən almağa gələndə o, buğda kisələrini aparıb qızının qəbrində gizlədir. Yazıçı bu səhnələri yüksək vizual təhkiyə ilə qələmə alıb və mütaliə prosesində oxucu birbaşa o hadisələrin sanki iştirakçısına çevrilir. Komendant İqnatov onun ərini gözünün qabağında güllələyib, lakin əsir aparıldıqları müddətdə daim Züleyxanı qoruyur, dustaqlar qatardan enib gəmiyə mindirildikdən sonra gəmi dustaqlarla birgə sularda qərq olur, bu zaman komendant hamilə Züleyxanın həyatını xilas edir. Köçkünlərin yerləşdiyi sahil qəsəbəsində məskunlaşdıqdan sonra Züleyxa Murtuzadan olan oğlunu – Yusifi dünyaya gətirir. Züleyxa hər an, hər dəqiqə Yusifin də o biri övladları kimi tez öləcəyi qorxusu ilə yaşayır. Lakin Yusif yaşayır. İqnatov bu ötkəm tatar qadınının iradəsini qırıb onu yatağına salanda Yusif diqqətdən kənarda qalıb meşədə qar uçqununa düşür. Züleyxa bunu Tanrının cəzası kimi qəbul edir. Ərinin qatili ilə nikahsız yatağa girməyin cəzası. Lakin bu dəfə də möcüzə baş verir; gecənin qaranlığında qarın içiylə dəli kimi meşəyə cuman Züleyxa qurd kimi ulayıb övladını haraylayır. Meşədə ac canavarların əhatəsinə düşür, çiynindəki tüfənglə canavarları öldürüb Yusifini xilas edir. Analıq hissi qorxunu dəf edir. Yazıçı qadının nə qədər böyük və müəzzəm bir qüvvə olduğunu əyani şəkildə göstərir. Demək, Tanrı nəzərini onun üzərindən çəkməyibmiş. Yusif yaşayacaqdı. İşıqlı gələcək Yusifi gözləyirdi. Yusif Züleyxanın xilası idi.
Tatar yazıçısı Güzəl Yaxina müasir dövrün “Yusif və Züleyxa”sını yazıb. Heç şübhəsiz ki, romanın ideyası, mükəmməl üslub və süjet xətti, hadisələrin sənətkarlıqla bədii həllini tapması onu bitkin bir mətnə çevirir və bu nöqteyi-nəzərdən “Züleyxa gözlərini açır” Əbdürrəhman Caminin “Yusif və Züleyxa”sı kimi əbədi oxunan əsərlərdən olacaq.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 31-07-2020 12:44 | Bölmə: Kənan HACI
İnsan dözümünün həddi-hüdudu yoxdur, o, həyatda qalmaqdan ötrü bütün əzablara, məşəqqətlərə tab gətirə bilir. Tanrı ona yenilməz güc bəxş edib. Tarix boyu davam edən repressiyalar, sürgünlər, soyqırımları insanların iradəsini qıra bilməyib, onları məğlub etməkdə aciz qalıb. Çox uzağa getməyək, ötən əsrin tarixi repressiyalarla, sürgünlərlə, deportasiyalarla zəngindir. Sovet Ukraynasında süni olaraq törədilən Holodomor soyqırımı, Hirosima və Naqasaki qırğınları, 37-ci il repressiyası və elitanın, daha sonra bütöv xalqların Sibirə, qazax çöllərinə sürgün edilməsi bəşəriyyətin tarixində sağalmayan yaralar kimi hələ də qövr edir.
Bu günlərdə tatar yazıçısı Güzəl Yaxinanın “Züleyxa gözlərini açır” romanını oxudum. Son dərəcə ağır əsərdir və bu roman haqlı olaraq “insan dözümünün müdhiş hekayəsi” kimi dəyərləndirilir. Ən heyrət doğuran məqam isə bu əsərin bir qadın yazıçı tərəfindən yazılmasıdır. Deyə bilərsiniz ki, burda təəccüblü nə var? Dünya ədəbiyyatında, eləcə də Azərbaycan ədəbiyyatında kifayət qədər qüdrətli qadın yazıçıları var. Sözsüz, bu belədir, amma Güzəl Yaxinanın yazdığı əsər tatar xalqının sovet kommunist rejimi tərəfindən amansızlıqla əzilməsini təsvir edir, imperiyanın mahiyyətini, xislətini açıb ortaya qoyur. Qolçomaq ovuna çıxmış bolşeviklər əyalətlərdə sadə insanları sorğu-sualsız güllələyirlər, öz təsərrüfatını yaradaraq ailəsini dolandıran zəhmət adamlarına qarşı vəhşicəsinə davranırlar, onların bütün var-yoxunu əlindən alıb özlərini ucsuz-bucaqsız səhralara sürgün edirlər. Dustaqlar aylarla ac-susuz vəziyyətdə qatarla naməlum istiqamətə aparılır, yol boyu davam edən şəraitsizlik onların içindəki heyvani instinktləri oyadır və qeyri-insani situasiya bütün mənəvi dəyərləri yerlə-yeksan edir.
Başqa bir rus qadın yazıçısı Lyudmila Ulitskaya romana yazdığı “Cəhənnəmdə sevgi və şəfqət” adlı ön sözdə vurğulayır:
“Züleyxa gözlərini açır” romanı möhtəşəm debütdür. Bu əsər ədəbiyyatın ən başlıca məqsədinə - ürəyə toxunmaq keyfiyyətinə malikdir. Baş qəhrəman, qolçomaq təsərrüfatının ləğv edilməsi dövründə yaşamış kəndli tatar qadını Züleyxanın taleyindən bəhs edən bu hekayə son illərin müasir nəsr axınında nadir rast gəlinən dərinliyə, səhihliyə, ülviliyə və cazibədarlığa sahibdir”.
Züleyxa ərləri güllələnmiş, sürgün edilmiş tatar qadınlarının ümumiləşdirilmiş obrazıdır. 1930-cu ilin qışında gözdən-qulaqdan uzaq bir tatar kəndində baş verən hadisələr oxucunu sürətlə inqilabın içinə sürükləyir. On beş yaşından zalım, kor qayınanası və özündən yaşca xeyli böyük olan əriylə birlikdə yaşayan Züleyxa olmazın zülümlərlə üzləşir. İnqilab baş verir və ucqar bölgələri nəzarətə götürən sovet əsgərləri onun ərini güllələyirlər, özünü isə uzaq Sibirə sürgün edirlər. Kor və zalım qayınana isə taleyin ümidinə buraxılır. Yolda xəstələr, zəiflər canını tapşırır və onları ucsuz-bucaqsız çöllükdə xəndəyə quylayırlar. Meyitlərin quylandığı xəndək açıq qalır və quzğunlar gəlib onları parçalayır.
Səhifələri çevirdikcə həyəcan dalğası səngimir, yazıçının amansız təsvirləri ürəyə xəncər kimi saplanır. Qadın yazıçı sərt həqiqətləri bütün çılpaqlığı ilə rəhmsizcəsinə oxucunun gözləri önünə sərir. Qoy dünya bilsin ki, tatar xalqı dişli repressiya maşınının çarxları altında beləcə əzilib, amma onu məhv edə bilməyiblər. Tatar xalqının Musa Cəlil, Abdulla Əliş kimi döyüşkən, mübariz oğulları xalqın milli ruhunun ifadəçisi idilər.
Dibindən kəsərəm biləklərini,
Düşmən əl uzatsa azadlığıma.
Onun dırnağı da toxuna bilməz
Ana Vətənimə, doğma xalqıma.
Musa Cəlil edam ərəfəsində belə yazırdı. Onun başını bədənindən ayırdılar, amma hər şeiri yüz minlərlə tatarın dilində əzbər oldu və “Moabit dəftəri” şairi ölümündən sonra da yaşatdı, onun danışan dili oldu.
Güzəl Yaxina da öz xalqının azadlıq dastanını yanar ürəklə qələmə alıb. Bu roman dünyanın otuzdan çox dilinə tərcümə edilib, Rusiyanın ən nüfuzlu “Böyük kitab” mükafatını qazanıb. Sovet tarixinin qaranlıq məqamlarını əks etdirən çox kitablar yazılıb. “Züleyxa gözlərini açır” romanı isə bir xalqın faciəsini əks etdirməklə yanaşı qadın dözümünə, qadın iradəsinə abidə ucaldır. Züleyxa dini dəyərlərin, mental düşüncənin dominant olduğu mühitdə böyüyüb. Lakin anasının vaxtilə ona aşıladığı qaydalar, mövhumi qadağalar düşdüyü şərait nəticəsində mahiyyətini itirir, dağlır, məhv olur. O, əri Murtuzaya kor-koranə itaət edirdi, kor və zalım qayınana hər gün ona qarğış tökürdü, ağır fiziki əmək onun qadın təravətini soldururdu. Züleyxa əri üçün dörd qız doğur, lakin bu qızların hamısı körpə ikən ölür. Bolşeviklər Murtuzanın varidatını əlindən almağa gələndə o, buğda kisələrini aparıb qızının qəbrində gizlədir. Yazıçı bu səhnələri yüksək vizual təhkiyə ilə qələmə alıb və mütaliə prosesində oxucu birbaşa o hadisələrin sanki iştirakçısına çevrilir. Komendant İqnatov onun ərini gözünün qabağında güllələyib, lakin əsir aparıldıqları müddətdə daim Züleyxanı qoruyur, dustaqlar qatardan enib gəmiyə mindirildikdən sonra gəmi dustaqlarla birgə sularda qərq olur, bu zaman komendant hamilə Züleyxanın həyatını xilas edir. Köçkünlərin yerləşdiyi sahil qəsəbəsində məskunlaşdıqdan sonra Züleyxa Murtuzadan olan oğlunu – Yusifi dünyaya gətirir. Züleyxa hər an, hər dəqiqə Yusifin də o biri övladları kimi tez öləcəyi qorxusu ilə yaşayır. Lakin Yusif yaşayır. İqnatov bu ötkəm tatar qadınının iradəsini qırıb onu yatağına salanda Yusif diqqətdən kənarda qalıb meşədə qar uçqununa düşür. Züleyxa bunu Tanrının cəzası kimi qəbul edir. Ərinin qatili ilə nikahsız yatağa girməyin cəzası. Lakin bu dəfə də möcüzə baş verir; gecənin qaranlığında qarın içiylə dəli kimi meşəyə cuman Züleyxa qurd kimi ulayıb övladını haraylayır. Meşədə ac canavarların əhatəsinə düşür, çiynindəki tüfənglə canavarları öldürüb Yusifini xilas edir. Analıq hissi qorxunu dəf edir. Yazıçı qadının nə qədər böyük və müəzzəm bir qüvvə olduğunu əyani şəkildə göstərir. Demək, Tanrı nəzərini onun üzərindən çəkməyibmiş. Yusif yaşayacaqdı. İşıqlı gələcək Yusifi gözləyirdi. Yusif Züleyxanın xilası idi.
Tatar yazıçısı Güzəl Yaxina müasir dövrün “Yusif və Züleyxa”sını yazıb. Heç şübhəsiz ki, romanın ideyası, mükəmməl üslub və süjet xətti, hadisələrin sənətkarlıqla bədii həllini tapması onu bitkin bir mətnə çevirir və bu nöqteyi-nəzərdən “Züleyxa gözlərini açır” Əbdürrəhman Caminin “Yusif və Züleyxa”sı kimi əbədi oxunan əsərlərdən olacaq.
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
