Məhəmmədsadıq mirzə Müəzzi - Çevik siyasətin memarı

Xəbər lenti

00:00 / 31-05-2020

Koronavirusla bağlı son durum açıqlandı: "82 xəstə reanimasiyadadır"

23:18 / 30-05-2020

25 yaşlı futbolçu koronavirusdan öldü

21:17 / 30-05-2020

Şıntır-mıntır

20:30 / 30-05-2020

Elsevər. Seymur Elsevər - Etibar Cəbrayıloğlu yazır

20:10 / 30-05-2020

Putinin reytinqi 25 faizə qədər düşüb - Sorğu

20:04 / 30-05-2020

Təyyarənin pilotunda koronavirus aşkarlandı

19:59 / 30-05-2020

Ölkələr çəyirtkə hücumuna məruz qalır - Xəbərdarlıq

19:45 / 30-05-2020

İran Bəşər Əsədə xərclədiyi 30 milyardı geri tələb edir - Foto

19:29 / 30-05-2020

Müğənni Trampa qarşı: “Sizə səs verməyəcəyəm”

19:19 / 30-05-2020

Pompeo: "ABŞ özünü Çin Kommunist Partiyasının tiranlığından müdafiə edəcək"

19:12 / 30-05-2020

Corc Floydun qatili həbs edildi

19:08 / 30-05-2020

Keçmiş millət vəkilinin mafiya başçısı ilə əlaqələri üzə çıxır

19:03 / 30-05-2020

İranda 3 min saxta diplom aşkar edilib

18:57 / 30-05-2020

İran sərhədində atışma: 3 əsgər öldürülüb

18:21 / 30-05-2020

Doğma bacısını və polisi bıçaqlayan şəxs saxlanılıb

18:11 / 30-05-2020

Tural Gəncəliyev: "Erməni icmasını dialoq təklifimizə səs verməyə çağırırıq"

18:05 / 30-05-2020

Azərbaycanda indiyədək 3327 nəfər koronavirusdan sağalıb

17:55 / 30-05-2020

Azərbaycanda daha 257 nəfər koronavirusa yoluxub, 3 nəfər vəfat edib

17:47 / 30-05-2020

Britaniyada daha 183 nəfər koronavirusdan vəfat edib

17:35 / 30-05-2020

Trampın ÜST-lə bağlı qərarı: ABŞ-la Avropa İttifaqı üz-üzə gəldi

17:19 / 30-05-2020

Gürcüstan DTX azərbaycanlılara qarşı diksriminasiya ilə bağlı araşdırma aparır

17:01 / 30-05-2020

Şirvanda ağır qəza oldu: ölən və xəsarət alan var - Foto

16:50 / 30-05-2020

Qarabağ icmasının sədri kanadalı deputata etiraz etdi

16:40 / 30-05-2020

ABŞ-da daha 24266 nəfərdə koronavirus aşkarlanıb

16:32 / 30-05-2020

"Atabank” və “Amrahbank”ın qorunan əmanətləri üzrə kompensasiyalar verilir

16:26 / 30-05-2020

Bakıda fleşmobun iştirakçıları saxlanılıb, təşkilatçıya cinayət işi açılıb - Foto

15:38 / 30-05-2020

"Şərq Tərəfdaşlığı" ölkələrinin Xarici İşlər nazirləri görüşəcək

14:52 / 30-05-2020

Azərbaycanda vəzifəli şəxsə 3 bıçaq zərbəsi vuruldu

14:45 / 30-05-2020

Ermənistanda daha 251nəfər ölümcül virusa yoluxub

14:39 / 30-05-2020

"Real" "Arsenal"ın 18 yaşlı futbolçusuna 30 milyon avro təklif edib

Ən çox oxunanlar

14:08 / 27-05-2020

Şagirdlərin qiymətləri necə yazılacaq? - Nazirlik şöbələrə tapşırıq verdi

20:29 / 26-05-2020

Müdriklik və sadəlik mücəssiməsi - Firuz Mustafa yazır

14:30 / 26-05-2020

Avropa məhkəməsi Ramil Səfərova görə Azərbaycanın əleyhinə qərar verdi

19:44 / 29-05-2020

Lukaşenko: “Koronavirus xəstəliyin yarısıdır, yarısı siyasətdir” - Foto

12:36 / 29-05-2020

Müəllimlərin iş yerini dəyişməsi üçün sənəd qəbulunun vaxtı açıqlandı

17:45 / 27-05-2020

Çin lideri orduya çağırış etdi: “Müharibəyə hazırlaşın!”

16:37 / 26-05-2020

Deputat ermənilərlə danışıqların dayandırılmasını istəyir - Foto

15:46 / 27-05-2020

Zakir Qaralovu həbs təhlükəsi gözləyir - Məhkəmədə vəsatət qaldırıldı

15:47 / 26-05-2020

Türkiyənin dəstəyi ilə qiyamçı generalın ordusu darmadağın edilir - Fotolar

20:30 / 30-05-2020

Elsevər. Seymur Elsevər - Etibar Cəbrayıloğlu yazır

16:56 / 29-05-2020

Karantin rejiminin müddəti uzadıldı: iri ticarət mərkəzləri açıldı, məmurlar işə çıxacaq

13:32 / 26-05-2020

Ermənilər Azərbaycan və Macarıstan hökumətlərini məhkəməyə verib - Səbəb

Məhəmmədsadıq mirzə Müəzzi - Çevik siyasətin memarı - Foto
Tarix: 03-04-2020 19:50 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Şirift ölçüsü:

Məhəmmədsadıq mirzənin babası Abbas mirzədir. Qacarlar dövlətinin hökmüranı Fətəli şahın vəliəhdi olub. Onun haqqında tarixi kitablarda və internet resurslarında kifayət qədər məlumat olduğundan əlavə bilgi verməyi lüzumlu saymırıq.

Məhəmmədsadıq mirzənin atası Bəhram mirzə Abbas mirzə оğlu 1806-cı ildə Təbriz şəhərində anadan оlmuşdu. Mükəmməl saray təhsili almışdı. Müəzzəddövlə ləqəbini daşıyırdı.

Bəhram mirzə 1834-cü ildə Kirmanşah, Lurеstan və Xuzistan əyalətlərinin hakimi təyin еdilmişdi.

Bəhram mirzə 1859-cu ildə, Müzəffərəddin şah Təbrizi vəliəhd kimi idarə еdən zaman оna naiblik еtmişdi.

Bəhram mirzə Nasirəddin şahın hakimiyyəti dönəmində ədliyyə naziri olmuşdu.

Bəhram mirzə 1882-ci ildə vəfat еdib.

Bəhram mirzənin törəməsi Müəzzi sоyadını daşıyır.

Bəhram mirzə Məhəmmədhəsən xan Ziyadoğlu-Qacarın qızı ilə ailə qurmuşdu. İsmayıl mirzə, Məhəmmədsadıq mirzə adlı оğlanları vardı.

Bəhram mirzənin ikinci оğlu Məhəmmədsadıq mirzə 1866-cı ildə Təbriz şəhərində anadan оlmuşdu. Mükəmməl saray təhsili almışdı. Müəzzəddövlə ləqəbini daşıyırdı.

Məhəmmədsadıq mirzə Müəzzəddövlə Qacarlar dövlətinin ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak etmiş görkəmli dövlət xadimi idi. Dövlətin idarə aparətında ən məsul vəzifələr tutmuş və həmin vəzifələrin öhdəsindən şərəflə gəlmişdir. Onun fəaliyyəti çox çətin dövrə təsadüf edirdi.

Birinci Dünya Müharibəsi başlandıqdan sonra Osmanlı dövlətinin cəhdlərinə baxmayaraq, Qacar hökuməti Azərbaycandan rusları çıxara bilmədi. 1914-cü il oktiyabrın 2-də Xarici İşlər vəzirliyi Rusiya səfirliyinə məktubla müraciət edərək, bitərəf olduğunu bildirdi və buna görə də rus qoşunlarının çıxmasını tələb etdi. Lakin Rusiya səfirliyi 4 gün sonra məktuba cavab verərək, bu tələbi qəbul etmədiyini bildirdi. Osmanlı dövləti isə qonşuluğunda rus hərbi qüvvələrinin yerləşməsinə sakit baxa bilmədiyi üçün ordusunu Azərbaycanla sərhədə gətirdi.

Məhəmmədsadıq mirzə Müəzzi - Çevik siyasətin memarı

Məhəmmədsadıq mirzə Müəzzəddövlə həmin dövrdə Urmiyanın hakimi idi. Onun hakimiyyəti dönəmində Urmiyada Osmanlı və Rusiya imperiyalarının qoşunları toqquşmuşdu.

Urmiya 1914-cü il dekabrın axırlarında türk ordusu, 1915-ci il yanvarın 15-də Rusiya qoşunları tərəfindən işğal edilərək, hərb və zorakılıq meydanına çevrildi. Əldə olan məlumata görə, sosial, iqtisadi və maddi çətinliklər qarşısında qalan yerli əhalinin 15 faizi həlak olmuşdu.

Osmanlılar 1915-ci ilin yanvarından 24 may tarixinə qədər Salmas və Urmiyanı nəzarət altında saxladılar. Salmas osmanlıların əlində idi, Xoy isə rusların. 1915-ci il yazın əvvəllərindən etibarən Osmanlılar bütün qüvvələrini Xoy şəhərini tutmaq və rusları Azərbaycandan geri oturtmağa yönəltdilər. Bu məqsədlə 1915-ci il 9 və 15 yanvarda Osmanlı qüvvələri Xoyda rus mövqelərinə hücum etdilər. Yanvarın 12-də isə Təbriz ətrafından Mərəndə hücum edərək, Xoyu təzyiq altında saxladılar. Lakin Mərənd döyüşündə Osmanlılar məğlubiyyətə uğradılar. Onların 8 ağır topu rusların əlinə keçdi. Təbriz şəhəri yanvarın 14-də Osmanlıların əlinə keçmişdi, yanvarın 30-da isə 1500-3000 nəfərlik qüvvə ilə ruslar tərəfindən tutuldu. İngilislər onların sayının 600 nəfər olduğunu göstərmişlər.

1915-ci ildə vəliəhd Məhəmmədhəsən mirzə Azərbaycana vali göndərilmişdi. Müəzzəddövlə onun saray və təşrifat naziri təyin olunmuşdu. Onun əvəzinə Urmiyaya Nasirəddin şahın oğlu Yəminəddövlə vali göndərildi.

Müəzzəddövlənin dəvəti ilə osmanlılar Təbrizdə olduqları iki həftə müddətində yerli əhali ilə yaxşı rəftar etmişdilər. Osmanlı komandanının şəhərə daxil olduğu ilk günlərdə fars və türkcə bəyanatlar verməsi ictimai fikrə böyük təsir etmişdi. Osmanlılar bəyan etmişdilər ki, onlar Təbrizi qarət etmək üçün yox, müsəlman diyarı olan Azərbaycanı erməni və ruslardan qurtarmaq üçün gəlmişlər. 1915-ci il fevral ayının əvvəllərində sayca 520 nəfərdən çox olan Osmanlı əsgərləri Savucbulaqda toplaşmışdılar. Urmiya gölünün şərqi rusların, cənubu isə osmanlıların əlində idi.

Məhəmmədsadıq mirzə 1948-ci ildə vəfat edib.

Məhəmmədsadıq mirzə Müəzzəddövlənin həyat və fəaliyyəti indiyə qədər təhlil və şərh edilməmişdir. O, iti zəkasını, tükənməz enerjisini, yüksək iş qabiliyyətini və erudisiyasını Qacarlar dövlətçiliyinin möhkəmlənməsinə həsr etmişdir.

Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU

Bütün yazarlar

Ana səhifəyə dön