Mirzə Məhəmməd xan Cavanşir: sərkərdə və diplomat kimi
Tarix: 30-04-2020 15:46 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Mirzə Məhəmməd xan Cavanşir: sərkərdə və diplomat kimi

Ta qədimdən yüksək dövlətçilik mədəniyyətinə malik olan Azərbaycanda da zaman-zaman vətən tarixinə adını əbədi həkk etdirən sərkərdələr yetişib. Bu şəxsiyyətlərdən biri də Mirzə Məhəmməd xan Cavanşirdir.

Əvvəlcə Mirzə Məhəmməd xan Cavanşirin soykötüyü haqqında məlumat verək. İbrahimxəlil xanın oğlu, Qacarlar ordusunun komandanı (əmirəlümərası) Əbülfət xanın nəvəsidir. Atası general-mayor Məhəmmədəli xan da Qacarlar ordusunda xidmət etmişdi.

Məhəmməd xan Məhəmmədəli xan oğlu Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Savadlı olduğundan dolayı mirzə ünvanı daşıyırdı. Sonra hərbi məktəbdə oxumuşdu. Qacarlar ordusunda xidmət etmişdi. Əvvəlcə atasının rəhbərliyi altında süvari döyüş taktikasına yiyələnmiş, hərbi tarixi öyrənmişdi. O, gənc yaşında sərkərdəlik bacarığına yiyələnmişdir. O, ordunu arxasınca aparmaq qabiliyyətinə malik bir sərkərdə olmuşdur.

Mirzə Məhəmməd xan Cavanşir atasından sonra da hərbi qulluğunu ləyaqətlə davam etdirmişdir. Cənubi Azərbaycanda ilk milli diviziyanın, bir çox sınaq və təlim poliqonlarının yaradılması məhz onun adı ilə bağlıdır. O, ordunu təkmilləşdirmək və nizami ordu yaratmaq məqsədilə Rusiyadan mütəxəssislər də çağırmışdı. Orduda xidmət etdiyi ilk gündən bütün səy və bacarığını hərbi qüvvələrin davamlı inkişafına, iqtisadi və döyüş qüdrətinin artmasına, silah və sursat cəhətdən tərəqqisinə sərf etmişdi.

Mirzə Məhəmməd xan Cavanşir təkcə sərkərdə kimi deyil, həm də bir siyasi xadim olaraq tanınmışdı.

Mirzə Məhəmməd xan Cavanşir fars, rus və fransız dillərini bilirdi.

Mirzə Məhəmməd xan Cavanşir bir çox diplomatik vəzifələrdə çalışmışdı. Onun milli maraqlara söykənən xarici siyasəti nəticəsində Qacarlar dövləti müstəqil mövqeyi ilə seçilən dövlət kimi tanınıb, həm də beynəlxalq nüfuzu getdikcə yüksəlmişdi.
Mirzə Məhəmməd xan Cavanşir: sərkərdə və diplomat kimi
Mirzə Məhəmməd xan Cavanşirin Xarici İşlər vəzarətində çalışanların hamısı ilə münasibətləri yaxşı olsa da, Rusiya məsələləri ilə məşğul olan müşavir və sonra vəzir Mirzə Abbas xan Təfrişi ilə münasibətləri yaxşı deyildi. Mirzə Abbas xan Təfrişi ona işdə maneçilik törədirdi. Onun vəzifəsi əvvəlkinə nisbətən az prestijli olan Tiflisdə səfirlikdə baş münşi vəzifəsi ilə əvəz olunmuşdu.

Mirzə Məhəmməd xan Cavanşirin əleyhinə müxtəlif dairələrdə törədilən maneə, həmçinin Avropanın hərbi-siyasi güc sahiblərinin aşkar və gizli maneələri onun islahatları qarşısında ciddi problemlər yaratmış, məqsədlərinə çatması yolunda keçilməz sipər çəkmişdir. Onu ruspərəstlikdə ittiham edirdilər.

Mirzə Məhəmməd xan Cavanşir 7 oktyabr 1897-ci ildə Tiflis konsulluğunda baş münşi işləyərkən yaşına görə təqaüdə çıxmışdı.

Onun iti ağlı, dünyagörüşü, danışıqlar aparmaq bacarığı, yumor hissi, zamanın tələbini duymaq, psixoloq məharəti barədə dövrünün bioqrafları qeyd edirlər.

Mirzə Məhəmməd xanın törəmələri Rusiyada Məmmədbəyov soyadını daşıyırdılar. İranda isə Pənahpur soyadını qəbul etdilər.

Mirzə Məhəmməd xanın Yusif xan, Davud xan adlı oğulları vardı. Görkəmli hərbi xadim övladlarına çox bağlı, onların tərbiyəsi üçün bütün enerjisini sərf edən valideyn olub. Heç kəsə sirr deyildir ki, övladlarda mərdlik, qəhrəmanlıq, kişilik, iradə, dözümlülük, cəsarətlilik kimi bir sıra əxlaqi keyfiyyətlərin formalaşmasında atanın rolu əvəzsizdir.

Bütün qüvvə və bacarığını Vətənin, xalqın gələcəyinə sərf etmiş görkəmli sərkərdə, ictimai xadim Mirzə Məhəmməd xan Cavanşirin həyat yolu indi də hər bir insan üçün yaxşı nümunə və örnək, gənc nəsil üçün vətənpərvərlik nümunəsidir. Ona görə onun zəngin irsi dərindən öyrənməli və geniş təbliğ olunmalıdır.

Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU



Bölməyə aid digər xəbərlər
bütün xəbərlər