13:48 / 23-04-2024
Spikerdən deputata cavab: "Hamı bilir ki, ölkədə bu nikah qanunsuzdur"
13:23 / 23-04-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:19 / 23-04-2024
Narkotik vasitələrin siyahısına dəyişiklik edilib
13:12 / 23-04-2024
Alkoqollu içkilərin idxalı və istehsalı yeni şərtlərlə müəyyən olunacaq
13:07 / 23-04-2024
Yeni dövlət rüsumu müəyyənləşir
12:45 / 23-04-2024
Körpələr evində mənimsəmə: cinayət işi açılıb
12:34 / 23-04-2024
Direktorun cinayət işi məhkəməyə göndərilib
12:26 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
12:20 / 23-04-2024
Azərbaycanla Albaniya arasında viza tələbi ləğv olunur
12:11 / 23-04-2024
Əliyev Zelenskini COP29-a dəvət edib
11:59 / 23-04-2024
İran və İsrailin bir-birinə mesajı... - Kölgə müharibəsinin yeni mərhələsi başlayıb
11:48 / 23-04-2024
Azərbaycanla Türkiyə arasında daha bir saziş təsdiqlənib
11:39 / 23-04-2024
Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin koordinatları dəqiqləşdirilir
11:10 / 23-04-2024
Məhkəmə Əvəz Zeynallı ilə bağlı qərar verib
10:47 / 23-04-2024
Səadət Bənənyarlı: "Qubad bəyin ev dustaqlığına buraxılmasını yüksək qiymətləndirirəm"
10:35 / 23-04-2024
Rəsmi Tehrandan 4 kəndin geri qaytarılmasına reaksiya: "Bu, sülhün bərqərar olması üçün zəruridir"
10:28 / 23-04-2024
Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib - Təsərrüfat
10:24 / 23-04-2024
İdarə müdiri məhkəməyə verilib
10:04 / 23-04-2024
Xankəndidə silah-sursat aşkarlanıb
09:54 / 23-04-2024
Azərbaycan ərazisində zəlzələ olub
09:19 / 23-04-2024
Növbədə anklav kəndlərdir
08:42 / 23-04-2024
NATO Polşada nüvə silahı yerləşdirə bilər
08:12 / 23-04-2024
Qız bürcündə qaz kütləsi aşkar edilib
08:08 / 23-04-2024
Rusiyalı diplomatların Avropaya səfərlərini məhdudlaşdırmaq təklif olunur
08:04 / 23-04-2024
Baş katibi gərgin görüşlər gözləyir
08:01 / 23-04-2024
İsrailin şimalında hava həyəcanı siqnalı çalınıb
07:49 / 23-04-2024
London Kiyevə yardım vəd edib
00:13 / 23-04-2024
Tayvanda iki güclü zəlzələ baş verib - 6,1 və 6 bal gücündə
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
19:13 / 20-04-2024
Bakıda taxta bazarında yanğın olub - Fotolar (Yenilənib)
22:20 / 20-04-2024
ABŞ Ukraynaya 61 milyard dollar ayırıb
21:22 / 19-04-2024
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
23:26 / 19-04-2024
Aİ-dən 4 kəndin qaytarılmasına reaksiya: "Davamlı nizamlanmanı tam dəstəkləyirik"
00:37 / 20-04-2024
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
20:45 / 19-04-2024
19-cu əsrin solğun dagerreotiplərini bərpa ediblər
18:35 / 19-04-2024
MKİ: “Moskva yaxınlığındakı terror aktını İŞİD təşkil edib”
Gələcək üçün yazılmış kitab
Tarix: 08-03-2020 14:16 | Bölmə: Kənan HACI
“Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər”.
Bu iki cilddən ibarət fundamental kitab bir Azərbaycan qadınının, bir ananın, bir bacının 2016-cı ilin aprel döyüşlərində şəhidlik məqamına yüksəlmiş Vətən oğullarına ağısıdır, oxşamasıdır. Amma bu ağı mübarizəyə səsləyən ağıdır. Bu ağı qəvi düşmənin üzərinə od püskürən bir ağıdır. Aida xanımın ürək qanıyla yazdığı şəhidlik dastanı sanki minalanmış ərazidir, düşmən yaxınlaşınca külünü göyə sovuracaq. Bu kitab şəhidlərin ölümsüzlüyünə şəhadət verən bir kitabdır. Bu kitabı Azərbaycan qadını, sözüylə döyüşən cəngavər qələm sahibi qələmə alıb. Sözləri, kəlmələri qəlbinin şəfqəti ilə, ruhunun sızıltılarıyla itiləyib, hər şəhid anasıyla görüşdə sanki o da bu böyük itginin ağırlığı altında əzilib, qanlı göz yaşı çöhrəsini şırım-şırım edib...
Bu kitab Azərbaycan əsgərinin qələbəsi haqqındadır. Müəllif o qələbəyə aparan yollardan keçir, o şəhidləri vətənə qurban deyən ataların, anaların yaralı qəlb sızıltılarını, göynərtili xatirələrini sözün yaddaşına köçürür. Şəhidlər haqqında şahidlər danışır və bu şahidlər həm də onların valideynləridir.
Elə qəhrəmanlar var ki, bioloji olaraq sağ qalır, amma ideyaca ölür. Amma elə şəhidlər də var ki, cismi torpağa qarışır, uğrunda döyüşdüyü dəyərlər əbədi olaraq yaşayır. Aida xanımın yazdığı bu kitabın əsas məziyyətlərindən biri şahidlərin danışdığı əhvalatların vahid süjet xəttinə tabe etdirilərək bütöv bir mətn kimi təqdim olunmasıdır. Müəllif özünəməxsus təhkiyə tərzi və unikal həssaslıqla, araşdırıcı fəhmi ilə bu qan süzülən, kədər yağan hadisələri, qəhrəmanların döyüşkən xarakterini, onların valideynlərinin, dost-tanışlarının xatirələrini, xalqın mübarizə ruhunu bəzi hallarda bədii təsvir vasitələrindən ustalıqla istifadə edərək gözlərimiz önündə canlandırır.
A. Eyvazlı
Mən bu kitabı oxuyarkən Belarus yazıçısı, bir neçə il bundan öncə Nobel mükafatı almış Svetlana Aleksiyeviçin “Müharibə qadın simalı deyil” romanını xatırladım. Xatırlayıram, əsəri oxuduğum müddətdə neçə dəfə təzyiqim qalxdı, ürək dərmanı qəbul etdim, amma kitabı yarımçıq saxlamadım, oxuyub bitirdim. Həyatım boyunca bu cür dəhşətli əsər heç vaxt oxumamışdım. Dəhşət sözü belə bu sarsıntını tam ifadə etmir. Bu əsər təxəyyül məhsulu deyil, yazıçı heç nəyi uydurmur. Şahidlər danışır, qadınlar... Müharibə başlayanda sevib-sevilmək çağlarını yaşayan, ürəyi həyat eşqiylə çırpınan və bir günün içində odun-alovun içinə düşmüş, başına mərmilər yağan qızlar... Könüllü olaraq ön cəbhəyə atılan, kişilərlə çiyin-çiyinə döyüşən qızlar, gördüyü dəhşətlərdən bir gecədə saçı ağaran qızlar... Həlak olmuş ərinin, qardaşının, sevgilisinin intiqamını almaq istəyən qadınlar, silaha yerikləyən qadınlar...
Yüzlərlə şahidi dinləyən və onların danışdıqlarını sonradan yazıya köçürən bu qadın yazıçının səbrinə, dözümünə heyrət etmişdim. Səhifələrdən qan fışqırır, ah-nalə, inilti səslərindən huşunu itirmək həddinə çatırsan. Svetlana Aleksiyeviç bu romanı müharibədən sağ çıxmış qadın döyüşçülərin danışdıqları əsasında qələmə alıb. Eynən həmin hisləri Aida Eyvazlının əsərini oxuyanda yaşadım.
Bilmirsən hardan, nədən başlayasan... Bu cümləni yazandan sonra uzun müddət monitora baxıb düşünürəm. Uzun müddət... Müharibə haqqında oxuduğum kitabları xatırlayıram. Remarkı, Heminqueyi, Şoloxovu, Henrix Böllü, Vonnequtu... Müharibə bu yazıçıların taleyini zədələyib keçib. Tale həm də ömür sözünün sinonimidir. Remarkın “Dönüş yolu” romanından bir detal yadıma düşdü; əsərin qəhrəmanı, döyüşlərdən sağ çıxmış Ernst deyir ki, “sülh imzalanandan sonra evimizə qayıdanda amerikalı əsgərlərlə üz-üzə gəldik. Bir birimizə yaxınlaşdıq. Söhbət elədik. Biz bir-birimizi niyə öldürdüyümüzü bilmirdik”. Bu, həm də Remarkın özünün taleyidir. Heminquey könüllü dəstənin tərkibində Avropaya, Birinci Dünya müharibəsi cəbhələrinə yollanmışdı. Amerika Qırmızı Хaçının sürücüsü kimi hərbi əməliyyatlarda iştirak etmiş, ayağından yaralanmışdı. “Əvida, silah”, “Əcəl zəngi” əsərlərində Heminqueyin gördüyü, şahidi olduğu müharibə öz əksini tapmışdı.
Müharibə ədəbiyyatından danışarkən “Sakit Don”u (M. Şoloxov), “O illərin çörəyi”ni (H. Böll), “Sallaqxana № 5 və ya uşaqların səlib yürüşü”nü ( K. Vonnequt) xatırlamamaq mümkün deyil. Amma bütün hallarda biz bu əsərləri bədii əsər kimi oxuyuruq, yazıçı təxəyyülünün məhsulu kimi qavrayırıq. Aida xanımın kitabında şahidlərin dilindən nəql olunan əhvalatlar isə təxəyyülün məhsulu deyil, bu kitabda heç təxəyyülə ehtiyac da yoxdur.
Atalar, analar övladlarının gələcəklə bağlı xəyallarından, arzularından, nakam sevgilərindən, təbəssümündən, hər hansı bir hadisəyə reaksiyasından, ailədəki davranışından, dostlarıyla münasibətlərindən, hansı yeməyi xoşlamasından... hər şeydən danışırlar və indi onlara qalan da heç vaxt dəyişməyəcək xatirələrdir. Daha bu xatirələrə heç vaxt yeni detallar əlavə olunmayacaq... Onlar gələcəkdən daha çox keçmişlə yaşayırlar, çünki keçmişdə itgilər yoxdur, övladları sağ-salamat yanlarındadır. Keçmişin yaddaş lentini dönə-dönə geriyə çevirib o xoşbəxt anları yenidən yaşayacaqlar, bir çimdik təsəlli ilə ovunacaqlar... Ovuna biləcəklərmi?! Onlar bir də “Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər” kitabını dönə-dönə vərəqləyəcəklər və övladlarıyla o kitabın səhifələrində görüşəcəklər. Onların övladları bu kitabda diridir və həmişə də dipdiri qalacaq.
Aida xanım özünün yazdığı kimi “ayağına dəmir çarıq geyinib əlinə əsa alaraq” yollara çıxıb, ev-ev, qapı-qapı aprel şəhidlərinin ömründən qalan xatirələri toplayıb sözə çevirib. Gözü yaşlı anaları, bacıları, gəlinləri, uşaqları dinləmək, onların dərdini bölüşmək hər qadının çəkə biləcəyi yük deyil. O özü də qadındır axı, həssas qəlbli bir qadın!.. Qadın kədər üçün doğulmayıb axı! Qadın anadır axı! Övlad anadan nə qədər uzaqda olur-olsun, başına bir iş gəlirsə, dərhal ana qəlbi bunu hiss edir. Aida xanımın həmsöhbəti olan şəhid analarının danışdıqlarından da görünür ki, övladlarının şəhadətə yetişdiyi xəbəri onlara gəlib çatmamış intuisiya hamıdan əvvəl bu acını onlara pıçıldayıb. Onların gördüyü yuxular və yaxud rastlaşdıqları hansısa əlamətlər, telepatik kontaktlar mənalara açılan çoxsaylı pəncərələr kimidir. Aida xanım o pəncərələrdən görünənləri qələmə alıb. Bu kitab gələcəkdə Lələtəpə döyüşləri, ümumiyyətlə, Qarabağ savaşı haqda yazılacaq romanlar üçün zəngin material verir. Hər şəhidin həyat hekayəti ayrıca bir roman mövzusudur.
Bəzən insana hansısa bəla, fəlakət üz verəndə Tanrıya asi çıxır. Tanrıya ünvanlanan əbədi sualların klassik forması belədir: əgər Tanrı doğrudan da bu qədər mükəmməl, bu qədər şəfqətlidirsə, onda niyə dünyada müharibələr, fəlakətlər baş verir? Bu sualın cavabı kainatın dərin əsrarəngizliyi və həyatın əsl mənasının arxasında yatır. Şəhid anaları, şəhid ataları, onların qardaş-bacıları heç vədə Tanrıya asi çıxmadılar. “Vətən sağ olsun!” dedilər. Allaha qəlbən yaxın və sadiq olduğunu sübut etmək istəyən İbrahim peyğəmbərin oğlu İsmayılı qurban verməsiylə övladını vətənə qurban verən ataların imanı, sevgisi, sədaqəti eynidir. Vətən sevgisi imandandır deyiblər və bu iman onları sınmağa qoymur. Mənəviyyatın bu mərtəbəsinə imanın kamilliyi ilə yetişmək mümkündür. Vətən əmanəti, yurd əmanəti deyiblər, bu sözlər hər gələn yeni nəsilə vəsiyyət kimi səslənib. Vətənin bütövlüyü hər gələn nəslə əmanət olaraq belə ötürülür. Torpaqları işğaldan azad etmək həm də mənəvi anlayışdır, bu təkcə yurdundan-yuvasından didərgin düşmüş insanlar üçün deyil, bu torpaqda yaşayan, bu torpağın havasını udan, suyunu içən hər kəs üçün mənəvi bir amil olmalıdır. Vətən insan ömründə ata kimi, ana kimi dəyişməzdir və bu üç sözün birləşməsi insanın taleyinə əsaslı şəkildə təsir göstərir. Bu anlayışlar insanın şəxsiyyət vəsiqəsində həkk olunur, onun kimliyini ifadə edir.
Aprel şəhidlərinin qısa həyat hekayətləri də bir-birindən fərqlidir; bir qıza könül verib gedəni də var, övladlarını ömür-gün yoldaşına əmanət edib yola çıxanı da var, elə ilk döyüşdə gülləyə tuş gələni də...
Analar, atalar övladlarının ruhlarıyla bağlı elə mistik əhvalatlar danışırlar ki... Bu əhvalatlarla bağlı ümumi qənaətim budur ki, onlar geridə, bu fani həyatda buraxdıqları əzizlərinin, doğmalarının sarsıntılarından xəbərdar olurlar, hansısa əlamətlərlə onların acılarına, kədərinə reaksiya verirlər. Ruhun yaşadığı vaxt ölçüsü ilə bədənin yaşadığı vaxt ölçüsü ayrı-ayrı şeylərdr. Ruha zaval yoxdur. Fatalist olmasam da bu həqiqətə həmişə sidq-ürəkdən inanmışam. Şəhidlərin ruhu o zaman dinclik tapacaq ki, torpaqlarımız bütövlükdə işğaldan azad ediləcək. Şahidlər də nə vaxtsa ruh olub göyə çəkiləcəklər. Onda yerdə qalanlara bu kitab şahidlik edəcək.
Bu kitabın müəllifi təkcə Aida xanım deyil, həm də şahidlər və şəhidlərdir. Aida xanımın qələmi usta qələmidir, istəsəydi, bu hadisələri nəsrin süzgəcindən keçirib roman yazardı. Amma indi həyat nəsrdən güclüdür, həm də bu ikicildlik janr etibarilə salnamə-roman kimi də təqdim oluna bilər. Adı bu kitaba düşmüş qəhrəmanlar hər biri öz həyatının romanını yazıb gedib. Onlar həm də tarixi yazan oğullardır. Aida xanım sadəcə, o tale yazılarının üzünü köçürüb, sənədləşmə işini görüb.
Bu kitab bizim qalibiyyətimiz haqqındadır və bu gündən daha çox gələcək üçün yazılıb. Gələcək nəsillər heç nəyi unutmasın...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-03-2020 14:16 | Bölmə: Kənan HACI
“Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər”.
Bu iki cilddən ibarət fundamental kitab bir Azərbaycan qadınının, bir ananın, bir bacının 2016-cı ilin aprel döyüşlərində şəhidlik məqamına yüksəlmiş Vətən oğullarına ağısıdır, oxşamasıdır. Amma bu ağı mübarizəyə səsləyən ağıdır. Bu ağı qəvi düşmənin üzərinə od püskürən bir ağıdır. Aida xanımın ürək qanıyla yazdığı şəhidlik dastanı sanki minalanmış ərazidir, düşmən yaxınlaşınca külünü göyə sovuracaq. Bu kitab şəhidlərin ölümsüzlüyünə şəhadət verən bir kitabdır. Bu kitabı Azərbaycan qadını, sözüylə döyüşən cəngavər qələm sahibi qələmə alıb. Sözləri, kəlmələri qəlbinin şəfqəti ilə, ruhunun sızıltılarıyla itiləyib, hər şəhid anasıyla görüşdə sanki o da bu böyük itginin ağırlığı altında əzilib, qanlı göz yaşı çöhrəsini şırım-şırım edib...
Bu kitab Azərbaycan əsgərinin qələbəsi haqqındadır. Müəllif o qələbəyə aparan yollardan keçir, o şəhidləri vətənə qurban deyən ataların, anaların yaralı qəlb sızıltılarını, göynərtili xatirələrini sözün yaddaşına köçürür. Şəhidlər haqqında şahidlər danışır və bu şahidlər həm də onların valideynləridir.
Elə qəhrəmanlar var ki, bioloji olaraq sağ qalır, amma ideyaca ölür. Amma elə şəhidlər də var ki, cismi torpağa qarışır, uğrunda döyüşdüyü dəyərlər əbədi olaraq yaşayır. Aida xanımın yazdığı bu kitabın əsas məziyyətlərindən biri şahidlərin danışdığı əhvalatların vahid süjet xəttinə tabe etdirilərək bütöv bir mətn kimi təqdim olunmasıdır. Müəllif özünəməxsus təhkiyə tərzi və unikal həssaslıqla, araşdırıcı fəhmi ilə bu qan süzülən, kədər yağan hadisələri, qəhrəmanların döyüşkən xarakterini, onların valideynlərinin, dost-tanışlarının xatirələrini, xalqın mübarizə ruhunu bəzi hallarda bədii təsvir vasitələrindən ustalıqla istifadə edərək gözlərimiz önündə canlandırır.
A. Eyvazlı
Mən bu kitabı oxuyarkən Belarus yazıçısı, bir neçə il bundan öncə Nobel mükafatı almış Svetlana Aleksiyeviçin “Müharibə qadın simalı deyil” romanını xatırladım. Xatırlayıram, əsəri oxuduğum müddətdə neçə dəfə təzyiqim qalxdı, ürək dərmanı qəbul etdim, amma kitabı yarımçıq saxlamadım, oxuyub bitirdim. Həyatım boyunca bu cür dəhşətli əsər heç vaxt oxumamışdım. Dəhşət sözü belə bu sarsıntını tam ifadə etmir. Bu əsər təxəyyül məhsulu deyil, yazıçı heç nəyi uydurmur. Şahidlər danışır, qadınlar... Müharibə başlayanda sevib-sevilmək çağlarını yaşayan, ürəyi həyat eşqiylə çırpınan və bir günün içində odun-alovun içinə düşmüş, başına mərmilər yağan qızlar... Könüllü olaraq ön cəbhəyə atılan, kişilərlə çiyin-çiyinə döyüşən qızlar, gördüyü dəhşətlərdən bir gecədə saçı ağaran qızlar... Həlak olmuş ərinin, qardaşının, sevgilisinin intiqamını almaq istəyən qadınlar, silaha yerikləyən qadınlar...
Yüzlərlə şahidi dinləyən və onların danışdıqlarını sonradan yazıya köçürən bu qadın yazıçının səbrinə, dözümünə heyrət etmişdim. Səhifələrdən qan fışqırır, ah-nalə, inilti səslərindən huşunu itirmək həddinə çatırsan. Svetlana Aleksiyeviç bu romanı müharibədən sağ çıxmış qadın döyüşçülərin danışdıqları əsasında qələmə alıb. Eynən həmin hisləri Aida Eyvazlının əsərini oxuyanda yaşadım.
Bilmirsən hardan, nədən başlayasan... Bu cümləni yazandan sonra uzun müddət monitora baxıb düşünürəm. Uzun müddət... Müharibə haqqında oxuduğum kitabları xatırlayıram. Remarkı, Heminqueyi, Şoloxovu, Henrix Böllü, Vonnequtu... Müharibə bu yazıçıların taleyini zədələyib keçib. Tale həm də ömür sözünün sinonimidir. Remarkın “Dönüş yolu” romanından bir detal yadıma düşdü; əsərin qəhrəmanı, döyüşlərdən sağ çıxmış Ernst deyir ki, “sülh imzalanandan sonra evimizə qayıdanda amerikalı əsgərlərlə üz-üzə gəldik. Bir birimizə yaxınlaşdıq. Söhbət elədik. Biz bir-birimizi niyə öldürdüyümüzü bilmirdik”. Bu, həm də Remarkın özünün taleyidir. Heminquey könüllü dəstənin tərkibində Avropaya, Birinci Dünya müharibəsi cəbhələrinə yollanmışdı. Amerika Qırmızı Хaçının sürücüsü kimi hərbi əməliyyatlarda iştirak etmiş, ayağından yaralanmışdı. “Əvida, silah”, “Əcəl zəngi” əsərlərində Heminqueyin gördüyü, şahidi olduğu müharibə öz əksini tapmışdı.
Müharibə ədəbiyyatından danışarkən “Sakit Don”u (M. Şoloxov), “O illərin çörəyi”ni (H. Böll), “Sallaqxana № 5 və ya uşaqların səlib yürüşü”nü ( K. Vonnequt) xatırlamamaq mümkün deyil. Amma bütün hallarda biz bu əsərləri bədii əsər kimi oxuyuruq, yazıçı təxəyyülünün məhsulu kimi qavrayırıq. Aida xanımın kitabında şahidlərin dilindən nəql olunan əhvalatlar isə təxəyyülün məhsulu deyil, bu kitabda heç təxəyyülə ehtiyac da yoxdur.
Atalar, analar övladlarının gələcəklə bağlı xəyallarından, arzularından, nakam sevgilərindən, təbəssümündən, hər hansı bir hadisəyə reaksiyasından, ailədəki davranışından, dostlarıyla münasibətlərindən, hansı yeməyi xoşlamasından... hər şeydən danışırlar və indi onlara qalan da heç vaxt dəyişməyəcək xatirələrdir. Daha bu xatirələrə heç vaxt yeni detallar əlavə olunmayacaq... Onlar gələcəkdən daha çox keçmişlə yaşayırlar, çünki keçmişdə itgilər yoxdur, övladları sağ-salamat yanlarındadır. Keçmişin yaddaş lentini dönə-dönə geriyə çevirib o xoşbəxt anları yenidən yaşayacaqlar, bir çimdik təsəlli ilə ovunacaqlar... Ovuna biləcəklərmi?! Onlar bir də “Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər” kitabını dönə-dönə vərəqləyəcəklər və övladlarıyla o kitabın səhifələrində görüşəcəklər. Onların övladları bu kitabda diridir və həmişə də dipdiri qalacaq.
Aida xanım özünün yazdığı kimi “ayağına dəmir çarıq geyinib əlinə əsa alaraq” yollara çıxıb, ev-ev, qapı-qapı aprel şəhidlərinin ömründən qalan xatirələri toplayıb sözə çevirib. Gözü yaşlı anaları, bacıları, gəlinləri, uşaqları dinləmək, onların dərdini bölüşmək hər qadının çəkə biləcəyi yük deyil. O özü də qadındır axı, həssas qəlbli bir qadın!.. Qadın kədər üçün doğulmayıb axı! Qadın anadır axı! Övlad anadan nə qədər uzaqda olur-olsun, başına bir iş gəlirsə, dərhal ana qəlbi bunu hiss edir. Aida xanımın həmsöhbəti olan şəhid analarının danışdıqlarından da görünür ki, övladlarının şəhadətə yetişdiyi xəbəri onlara gəlib çatmamış intuisiya hamıdan əvvəl bu acını onlara pıçıldayıb. Onların gördüyü yuxular və yaxud rastlaşdıqları hansısa əlamətlər, telepatik kontaktlar mənalara açılan çoxsaylı pəncərələr kimidir. Aida xanım o pəncərələrdən görünənləri qələmə alıb. Bu kitab gələcəkdə Lələtəpə döyüşləri, ümumiyyətlə, Qarabağ savaşı haqda yazılacaq romanlar üçün zəngin material verir. Hər şəhidin həyat hekayəti ayrıca bir roman mövzusudur.
Bəzən insana hansısa bəla, fəlakət üz verəndə Tanrıya asi çıxır. Tanrıya ünvanlanan əbədi sualların klassik forması belədir: əgər Tanrı doğrudan da bu qədər mükəmməl, bu qədər şəfqətlidirsə, onda niyə dünyada müharibələr, fəlakətlər baş verir? Bu sualın cavabı kainatın dərin əsrarəngizliyi və həyatın əsl mənasının arxasında yatır. Şəhid anaları, şəhid ataları, onların qardaş-bacıları heç vədə Tanrıya asi çıxmadılar. “Vətən sağ olsun!” dedilər. Allaha qəlbən yaxın və sadiq olduğunu sübut etmək istəyən İbrahim peyğəmbərin oğlu İsmayılı qurban verməsiylə övladını vətənə qurban verən ataların imanı, sevgisi, sədaqəti eynidir. Vətən sevgisi imandandır deyiblər və bu iman onları sınmağa qoymur. Mənəviyyatın bu mərtəbəsinə imanın kamilliyi ilə yetişmək mümkündür. Vətən əmanəti, yurd əmanəti deyiblər, bu sözlər hər gələn yeni nəsilə vəsiyyət kimi səslənib. Vətənin bütövlüyü hər gələn nəslə əmanət olaraq belə ötürülür. Torpaqları işğaldan azad etmək həm də mənəvi anlayışdır, bu təkcə yurdundan-yuvasından didərgin düşmüş insanlar üçün deyil, bu torpaqda yaşayan, bu torpağın havasını udan, suyunu içən hər kəs üçün mənəvi bir amil olmalıdır. Vətən insan ömründə ata kimi, ana kimi dəyişməzdir və bu üç sözün birləşməsi insanın taleyinə əsaslı şəkildə təsir göstərir. Bu anlayışlar insanın şəxsiyyət vəsiqəsində həkk olunur, onun kimliyini ifadə edir.
Aprel şəhidlərinin qısa həyat hekayətləri də bir-birindən fərqlidir; bir qıza könül verib gedəni də var, övladlarını ömür-gün yoldaşına əmanət edib yola çıxanı da var, elə ilk döyüşdə gülləyə tuş gələni də...
Analar, atalar övladlarının ruhlarıyla bağlı elə mistik əhvalatlar danışırlar ki... Bu əhvalatlarla bağlı ümumi qənaətim budur ki, onlar geridə, bu fani həyatda buraxdıqları əzizlərinin, doğmalarının sarsıntılarından xəbərdar olurlar, hansısa əlamətlərlə onların acılarına, kədərinə reaksiya verirlər. Ruhun yaşadığı vaxt ölçüsü ilə bədənin yaşadığı vaxt ölçüsü ayrı-ayrı şeylərdr. Ruha zaval yoxdur. Fatalist olmasam da bu həqiqətə həmişə sidq-ürəkdən inanmışam. Şəhidlərin ruhu o zaman dinclik tapacaq ki, torpaqlarımız bütövlükdə işğaldan azad ediləcək. Şahidlər də nə vaxtsa ruh olub göyə çəkiləcəklər. Onda yerdə qalanlara bu kitab şahidlik edəcək.
Bu kitabın müəllifi təkcə Aida xanım deyil, həm də şahidlər və şəhidlərdir. Aida xanımın qələmi usta qələmidir, istəsəydi, bu hadisələri nəsrin süzgəcindən keçirib roman yazardı. Amma indi həyat nəsrdən güclüdür, həm də bu ikicildlik janr etibarilə salnamə-roman kimi də təqdim oluna bilər. Adı bu kitaba düşmüş qəhrəmanlar hər biri öz həyatının romanını yazıb gedib. Onlar həm də tarixi yazan oğullardır. Aida xanım sadəcə, o tale yazılarının üzünü köçürüb, sənədləşmə işini görüb.
Bu kitab bizim qalibiyyətimiz haqqındadır və bu gündən daha çox gələcək üçün yazılıb. Gələcək nəsillər heç nəyi unutmasın...
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
