15:08 / 30-09-2023
Baş Prokurorluq: separatçı qurumun daha iki təmsilçisi həbs olunub
14:52 / 30-09-2023
Silah-sursat və döyüş texnikası müsadirə olunub - Video
13:06 / 30-09-2023
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:38 / 30-09-2023
Prezident İlham Əliyev Beynəlxalq Astronavtika Federasiyasının prezidentini qəbul edib - Yenilənib
12:35 / 30-09-2023
Milli Qəhrəman Fəxri Xiyabanda dəfn edilib - Fotolar
11:43 / 30-09-2023
XİN: "Ermənistanın Azərbaycana qarşı irəli sürdüyü növbəti iddialar tamamilə əsassızdır"
11:35 / 30-09-2023
Müsadirə edilən artilleriya qurğuları... - Video
11:06 / 30-09-2023
Abşeronda dava: 3 nəfər bir-birlərini bıçaqlayıb, biri ölüb
09:58 / 30-09-2023
Elizabet - Akif Abbasovun tərcüməsi
09:15 / 30-09-2023
Qarabağdakı döyüş mövqeləri ləğv edilir - Video
02:04 / 30-09-2023
Nyu-Yorkda fövqəladə vəziyyət elan edilib - Fotolar
22:02 / 29-09-2023
Şuşa-Xankəndi yolunda tərk edilmiş döyüş mövqeləri... - Video
21:59 / 29-09-2023
Belçikada kilsədə rüsvayçılıq - Din xadimləri illərlə uşaqları zorlayıblar
19:48 / 29-09-2023
İlham Əliyev Zəngilanda Forumda: "Bizim səbrimizlə oynamasınlar" - Tam mətn - Fotolar (Yenilənib)
19:24 / 29-09-2023
İşçi qrup üzvlərinin Xankəndiyə səfəri nəzərdə tutulub
19:20 / 29-09-2023
Yevlaxda ermənilərlə növbəti görüş keçirilib - (Yenilənib) - Foto
19:18 / 29-09-2023
Yeddi ölkə Ukrayna üçün sursat sifarişi verib
19:07 / 29-09-2023
Üç ölkə qanunsuz miqrasiyaya qarşı işçi qrup yaradır
18:50 / 29-09-2023
Ukraynalı diversantlar Rusiya ərazisinə daxil olmağa cəhd ediblər
18:13 / 29-09-2023
Qarabağda müsadirə edilmiş döyüş texnikası, silah və sursatın yeni - Siyahısı (Yenilənib)
18:03 / 29-09-2023
Separatçı rejimin keçmiş “müdafiə naziri” Laçında ələ keçib
17:58 / 29-09-2023
Mikayıl Cabbarov Gürcüstana səfər edib
17:48 / 29-09-2023
FHN: "Xankəndi yaxınlığında partlayışda 48 nəfərin cəsədi çıxarılıb" - Video
17:35 / 29-09-2023
Bakıda əməliyyat: daha üç nəfər tutulub
17:17 / 29-09-2023
Xaricdə doktorantura təhsilinə dair sənəd qəbulunun müddəti uzadılıb
16:56 / 29-09-2023
Azərbaycan BMT-nin müvafiq qurumlarını Qarabağ bölgəsinə dəvət edib
16:33 / 29-09-2023
Qarabağda terrorlar törədən general-mayor həbs edilib - (Video) - Yenilənib
16:11 / 29-09-2023
İlham Əliyev: "Biz Qafqazda sülh və sabitlik istəyirik"
15:48 / 29-09-2023
Prezident: "Biz Qarabağın erməni əhalisinin hüquqlarını təmin edəcəyik"
09:31 / 27-09-2023
Şadlıq sarayında yanğın: yüzdən çox insan ölüb, çoxsaylı yaralı var - (Video) - Yenilənib
16:30 / 25-09-2023
Ağdərə tam olaraq Azərbaycan dövlətinin nəzarətinə keçib
20:08 / 25-09-2023
Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasəti müzakirə olunub - Fotolar
14:14 / 27-09-2023
Separatçı Ruben Vardanyan sərhəddə saxlanılıb - (Yenilənib+)
16:17 / 25-09-2023
Əliyev ilə Ərdoğan Naxçıvanda: qaz boru kəmərinin təməlqoyma mərasimi olub (Yenilənib)
11:50 / 26-09-2023
13 550 erməni Qarabağı tərk edib
00:05 / 26-09-2023
“Qənirə Paşayevanın ölməsi ilə bağlı yayılan xəbər yalandır”
00:01 / 26-09-2023
Bakıdan Xankəndinə tibbi yardım göndərilib
00:04 / 27-09-2023
Azərbaycanda Anım Günüdür
19:55 / 27-09-2023
Xocalı soyqırımına görə axtarışda olan terrorçu Laçında ələ keçib
18:00 / 25-09-2023
Ermənilər Əsgəranı boşaldır
Gələcək üçün yazılmış kitab
Tarix: 08-03-2020 14:16 | Bölmə: Kənan HACI
“Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər”.
Bu iki cilddən ibarət fundamental kitab bir Azərbaycan qadınının, bir ananın, bir bacının 2016-cı ilin aprel döyüşlərində şəhidlik məqamına yüksəlmiş Vətən oğullarına ağısıdır, oxşamasıdır. Amma bu ağı mübarizəyə səsləyən ağıdır. Bu ağı qəvi düşmənin üzərinə od püskürən bir ağıdır. Aida xanımın ürək qanıyla yazdığı şəhidlik dastanı sanki minalanmış ərazidir, düşmən yaxınlaşınca külünü göyə sovuracaq. Bu kitab şəhidlərin ölümsüzlüyünə şəhadət verən bir kitabdır. Bu kitabı Azərbaycan qadını, sözüylə döyüşən cəngavər qələm sahibi qələmə alıb. Sözləri, kəlmələri qəlbinin şəfqəti ilə, ruhunun sızıltılarıyla itiləyib, hər şəhid anasıyla görüşdə sanki o da bu böyük itginin ağırlığı altında əzilib, qanlı göz yaşı çöhrəsini şırım-şırım edib...
Bu kitab Azərbaycan əsgərinin qələbəsi haqqındadır. Müəllif o qələbəyə aparan yollardan keçir, o şəhidləri vətənə qurban deyən ataların, anaların yaralı qəlb sızıltılarını, göynərtili xatirələrini sözün yaddaşına köçürür. Şəhidlər haqqında şahidlər danışır və bu şahidlər həm də onların valideynləridir.
Elə qəhrəmanlar var ki, bioloji olaraq sağ qalır, amma ideyaca ölür. Amma elə şəhidlər də var ki, cismi torpağa qarışır, uğrunda döyüşdüyü dəyərlər əbədi olaraq yaşayır. Aida xanımın yazdığı bu kitabın əsas məziyyətlərindən biri şahidlərin danışdığı əhvalatların vahid süjet xəttinə tabe etdirilərək bütöv bir mətn kimi təqdim olunmasıdır. Müəllif özünəməxsus təhkiyə tərzi və unikal həssaslıqla, araşdırıcı fəhmi ilə bu qan süzülən, kədər yağan hadisələri, qəhrəmanların döyüşkən xarakterini, onların valideynlərinin, dost-tanışlarının xatirələrini, xalqın mübarizə ruhunu bəzi hallarda bədii təsvir vasitələrindən ustalıqla istifadə edərək gözlərimiz önündə canlandırır.
A. Eyvazlı
Mən bu kitabı oxuyarkən Belarus yazıçısı, bir neçə il bundan öncə Nobel mükafatı almış Svetlana Aleksiyeviçin “Müharibə qadın simalı deyil” romanını xatırladım. Xatırlayıram, əsəri oxuduğum müddətdə neçə dəfə təzyiqim qalxdı, ürək dərmanı qəbul etdim, amma kitabı yarımçıq saxlamadım, oxuyub bitirdim. Həyatım boyunca bu cür dəhşətli əsər heç vaxt oxumamışdım. Dəhşət sözü belə bu sarsıntını tam ifadə etmir. Bu əsər təxəyyül məhsulu deyil, yazıçı heç nəyi uydurmur. Şahidlər danışır, qadınlar... Müharibə başlayanda sevib-sevilmək çağlarını yaşayan, ürəyi həyat eşqiylə çırpınan və bir günün içində odun-alovun içinə düşmüş, başına mərmilər yağan qızlar... Könüllü olaraq ön cəbhəyə atılan, kişilərlə çiyin-çiyinə döyüşən qızlar, gördüyü dəhşətlərdən bir gecədə saçı ağaran qızlar... Həlak olmuş ərinin, qardaşının, sevgilisinin intiqamını almaq istəyən qadınlar, silaha yerikləyən qadınlar...
Yüzlərlə şahidi dinləyən və onların danışdıqlarını sonradan yazıya köçürən bu qadın yazıçının səbrinə, dözümünə heyrət etmişdim. Səhifələrdən qan fışqırır, ah-nalə, inilti səslərindən huşunu itirmək həddinə çatırsan. Svetlana Aleksiyeviç bu romanı müharibədən sağ çıxmış qadın döyüşçülərin danışdıqları əsasında qələmə alıb. Eynən həmin hisləri Aida Eyvazlının əsərini oxuyanda yaşadım.
Bilmirsən hardan, nədən başlayasan... Bu cümləni yazandan sonra uzun müddət monitora baxıb düşünürəm. Uzun müddət... Müharibə haqqında oxuduğum kitabları xatırlayıram. Remarkı, Heminqueyi, Şoloxovu, Henrix Böllü, Vonnequtu... Müharibə bu yazıçıların taleyini zədələyib keçib. Tale həm də ömür sözünün sinonimidir. Remarkın “Dönüş yolu” romanından bir detal yadıma düşdü; əsərin qəhrəmanı, döyüşlərdən sağ çıxmış Ernst deyir ki, “sülh imzalanandan sonra evimizə qayıdanda amerikalı əsgərlərlə üz-üzə gəldik. Bir birimizə yaxınlaşdıq. Söhbət elədik. Biz bir-birimizi niyə öldürdüyümüzü bilmirdik”. Bu, həm də Remarkın özünün taleyidir. Heminquey könüllü dəstənin tərkibində Avropaya, Birinci Dünya müharibəsi cəbhələrinə yollanmışdı. Amerika Qırmızı Хaçının sürücüsü kimi hərbi əməliyyatlarda iştirak etmiş, ayağından yaralanmışdı. “Əvida, silah”, “Əcəl zəngi” əsərlərində Heminqueyin gördüyü, şahidi olduğu müharibə öz əksini tapmışdı.
Müharibə ədəbiyyatından danışarkən “Sakit Don”u (M. Şoloxov), “O illərin çörəyi”ni (H. Böll), “Sallaqxana № 5 və ya uşaqların səlib yürüşü”nü ( K. Vonnequt) xatırlamamaq mümkün deyil. Amma bütün hallarda biz bu əsərləri bədii əsər kimi oxuyuruq, yazıçı təxəyyülünün məhsulu kimi qavrayırıq. Aida xanımın kitabında şahidlərin dilindən nəql olunan əhvalatlar isə təxəyyülün məhsulu deyil, bu kitabda heç təxəyyülə ehtiyac da yoxdur.
Atalar, analar övladlarının gələcəklə bağlı xəyallarından, arzularından, nakam sevgilərindən, təbəssümündən, hər hansı bir hadisəyə reaksiyasından, ailədəki davranışından, dostlarıyla münasibətlərindən, hansı yeməyi xoşlamasından... hər şeydən danışırlar və indi onlara qalan da heç vaxt dəyişməyəcək xatirələrdir. Daha bu xatirələrə heç vaxt yeni detallar əlavə olunmayacaq... Onlar gələcəkdən daha çox keçmişlə yaşayırlar, çünki keçmişdə itgilər yoxdur, övladları sağ-salamat yanlarındadır. Keçmişin yaddaş lentini dönə-dönə geriyə çevirib o xoşbəxt anları yenidən yaşayacaqlar, bir çimdik təsəlli ilə ovunacaqlar... Ovuna biləcəklərmi?! Onlar bir də “Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər” kitabını dönə-dönə vərəqləyəcəklər və övladlarıyla o kitabın səhifələrində görüşəcəklər. Onların övladları bu kitabda diridir və həmişə də dipdiri qalacaq.
Aida xanım özünün yazdığı kimi “ayağına dəmir çarıq geyinib əlinə əsa alaraq” yollara çıxıb, ev-ev, qapı-qapı aprel şəhidlərinin ömründən qalan xatirələri toplayıb sözə çevirib. Gözü yaşlı anaları, bacıları, gəlinləri, uşaqları dinləmək, onların dərdini bölüşmək hər qadının çəkə biləcəyi yük deyil. O özü də qadındır axı, həssas qəlbli bir qadın!.. Qadın kədər üçün doğulmayıb axı! Qadın anadır axı! Övlad anadan nə qədər uzaqda olur-olsun, başına bir iş gəlirsə, dərhal ana qəlbi bunu hiss edir. Aida xanımın həmsöhbəti olan şəhid analarının danışdıqlarından da görünür ki, övladlarının şəhadətə yetişdiyi xəbəri onlara gəlib çatmamış intuisiya hamıdan əvvəl bu acını onlara pıçıldayıb. Onların gördüyü yuxular və yaxud rastlaşdıqları hansısa əlamətlər, telepatik kontaktlar mənalara açılan çoxsaylı pəncərələr kimidir. Aida xanım o pəncərələrdən görünənləri qələmə alıb. Bu kitab gələcəkdə Lələtəpə döyüşləri, ümumiyyətlə, Qarabağ savaşı haqda yazılacaq romanlar üçün zəngin material verir. Hər şəhidin həyat hekayəti ayrıca bir roman mövzusudur.
Bəzən insana hansısa bəla, fəlakət üz verəndə Tanrıya asi çıxır. Tanrıya ünvanlanan əbədi sualların klassik forması belədir: əgər Tanrı doğrudan da bu qədər mükəmməl, bu qədər şəfqətlidirsə, onda niyə dünyada müharibələr, fəlakətlər baş verir? Bu sualın cavabı kainatın dərin əsrarəngizliyi və həyatın əsl mənasının arxasında yatır. Şəhid anaları, şəhid ataları, onların qardaş-bacıları heç vədə Tanrıya asi çıxmadılar. “Vətən sağ olsun!” dedilər. Allaha qəlbən yaxın və sadiq olduğunu sübut etmək istəyən İbrahim peyğəmbərin oğlu İsmayılı qurban verməsiylə övladını vətənə qurban verən ataların imanı, sevgisi, sədaqəti eynidir. Vətən sevgisi imandandır deyiblər və bu iman onları sınmağa qoymur. Mənəviyyatın bu mərtəbəsinə imanın kamilliyi ilə yetişmək mümkündür. Vətən əmanəti, yurd əmanəti deyiblər, bu sözlər hər gələn yeni nəsilə vəsiyyət kimi səslənib. Vətənin bütövlüyü hər gələn nəslə əmanət olaraq belə ötürülür. Torpaqları işğaldan azad etmək həm də mənəvi anlayışdır, bu təkcə yurdundan-yuvasından didərgin düşmüş insanlar üçün deyil, bu torpaqda yaşayan, bu torpağın havasını udan, suyunu içən hər kəs üçün mənəvi bir amil olmalıdır. Vətən insan ömründə ata kimi, ana kimi dəyişməzdir və bu üç sözün birləşməsi insanın taleyinə əsaslı şəkildə təsir göstərir. Bu anlayışlar insanın şəxsiyyət vəsiqəsində həkk olunur, onun kimliyini ifadə edir.
Aprel şəhidlərinin qısa həyat hekayətləri də bir-birindən fərqlidir; bir qıza könül verib gedəni də var, övladlarını ömür-gün yoldaşına əmanət edib yola çıxanı da var, elə ilk döyüşdə gülləyə tuş gələni də...
Analar, atalar övladlarının ruhlarıyla bağlı elə mistik əhvalatlar danışırlar ki... Bu əhvalatlarla bağlı ümumi qənaətim budur ki, onlar geridə, bu fani həyatda buraxdıqları əzizlərinin, doğmalarının sarsıntılarından xəbərdar olurlar, hansısa əlamətlərlə onların acılarına, kədərinə reaksiya verirlər. Ruhun yaşadığı vaxt ölçüsü ilə bədənin yaşadığı vaxt ölçüsü ayrı-ayrı şeylərdr. Ruha zaval yoxdur. Fatalist olmasam da bu həqiqətə həmişə sidq-ürəkdən inanmışam. Şəhidlərin ruhu o zaman dinclik tapacaq ki, torpaqlarımız bütövlükdə işğaldan azad ediləcək. Şahidlər də nə vaxtsa ruh olub göyə çəkiləcəklər. Onda yerdə qalanlara bu kitab şahidlik edəcək.
Bu kitabın müəllifi təkcə Aida xanım deyil, həm də şahidlər və şəhidlərdir. Aida xanımın qələmi usta qələmidir, istəsəydi, bu hadisələri nəsrin süzgəcindən keçirib roman yazardı. Amma indi həyat nəsrdən güclüdür, həm də bu ikicildlik janr etibarilə salnamə-roman kimi də təqdim oluna bilər. Adı bu kitaba düşmüş qəhrəmanlar hər biri öz həyatının romanını yazıb gedib. Onlar həm də tarixi yazan oğullardır. Aida xanım sadəcə, o tale yazılarının üzünü köçürüb, sənədləşmə işini görüb.
Bu kitab bizim qalibiyyətimiz haqqındadır və bu gündən daha çox gələcək üçün yazılıb. Gələcək nəsillər heç nəyi unutmasın...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-03-2020 14:16 | Bölmə: Kənan HACI
“Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər”.
Bu iki cilddən ibarət fundamental kitab bir Azərbaycan qadınının, bir ananın, bir bacının 2016-cı ilin aprel döyüşlərində şəhidlik məqamına yüksəlmiş Vətən oğullarına ağısıdır, oxşamasıdır. Amma bu ağı mübarizəyə səsləyən ağıdır. Bu ağı qəvi düşmənin üzərinə od püskürən bir ağıdır. Aida xanımın ürək qanıyla yazdığı şəhidlik dastanı sanki minalanmış ərazidir, düşmən yaxınlaşınca külünü göyə sovuracaq. Bu kitab şəhidlərin ölümsüzlüyünə şəhadət verən bir kitabdır. Bu kitabı Azərbaycan qadını, sözüylə döyüşən cəngavər qələm sahibi qələmə alıb. Sözləri, kəlmələri qəlbinin şəfqəti ilə, ruhunun sızıltılarıyla itiləyib, hər şəhid anasıyla görüşdə sanki o da bu böyük itginin ağırlığı altında əzilib, qanlı göz yaşı çöhrəsini şırım-şırım edib...
Bu kitab Azərbaycan əsgərinin qələbəsi haqqındadır. Müəllif o qələbəyə aparan yollardan keçir, o şəhidləri vətənə qurban deyən ataların, anaların yaralı qəlb sızıltılarını, göynərtili xatirələrini sözün yaddaşına köçürür. Şəhidlər haqqında şahidlər danışır və bu şahidlər həm də onların valideynləridir.
Elə qəhrəmanlar var ki, bioloji olaraq sağ qalır, amma ideyaca ölür. Amma elə şəhidlər də var ki, cismi torpağa qarışır, uğrunda döyüşdüyü dəyərlər əbədi olaraq yaşayır. Aida xanımın yazdığı bu kitabın əsas məziyyətlərindən biri şahidlərin danışdığı əhvalatların vahid süjet xəttinə tabe etdirilərək bütöv bir mətn kimi təqdim olunmasıdır. Müəllif özünəməxsus təhkiyə tərzi və unikal həssaslıqla, araşdırıcı fəhmi ilə bu qan süzülən, kədər yağan hadisələri, qəhrəmanların döyüşkən xarakterini, onların valideynlərinin, dost-tanışlarının xatirələrini, xalqın mübarizə ruhunu bəzi hallarda bədii təsvir vasitələrindən ustalıqla istifadə edərək gözlərimiz önündə canlandırır.
A. Eyvazlı
Mən bu kitabı oxuyarkən Belarus yazıçısı, bir neçə il bundan öncə Nobel mükafatı almış Svetlana Aleksiyeviçin “Müharibə qadın simalı deyil” romanını xatırladım. Xatırlayıram, əsəri oxuduğum müddətdə neçə dəfə təzyiqim qalxdı, ürək dərmanı qəbul etdim, amma kitabı yarımçıq saxlamadım, oxuyub bitirdim. Həyatım boyunca bu cür dəhşətli əsər heç vaxt oxumamışdım. Dəhşət sözü belə bu sarsıntını tam ifadə etmir. Bu əsər təxəyyül məhsulu deyil, yazıçı heç nəyi uydurmur. Şahidlər danışır, qadınlar... Müharibə başlayanda sevib-sevilmək çağlarını yaşayan, ürəyi həyat eşqiylə çırpınan və bir günün içində odun-alovun içinə düşmüş, başına mərmilər yağan qızlar... Könüllü olaraq ön cəbhəyə atılan, kişilərlə çiyin-çiyinə döyüşən qızlar, gördüyü dəhşətlərdən bir gecədə saçı ağaran qızlar... Həlak olmuş ərinin, qardaşının, sevgilisinin intiqamını almaq istəyən qadınlar, silaha yerikləyən qadınlar...
Yüzlərlə şahidi dinləyən və onların danışdıqlarını sonradan yazıya köçürən bu qadın yazıçının səbrinə, dözümünə heyrət etmişdim. Səhifələrdən qan fışqırır, ah-nalə, inilti səslərindən huşunu itirmək həddinə çatırsan. Svetlana Aleksiyeviç bu romanı müharibədən sağ çıxmış qadın döyüşçülərin danışdıqları əsasında qələmə alıb. Eynən həmin hisləri Aida Eyvazlının əsərini oxuyanda yaşadım.
Bilmirsən hardan, nədən başlayasan... Bu cümləni yazandan sonra uzun müddət monitora baxıb düşünürəm. Uzun müddət... Müharibə haqqında oxuduğum kitabları xatırlayıram. Remarkı, Heminqueyi, Şoloxovu, Henrix Böllü, Vonnequtu... Müharibə bu yazıçıların taleyini zədələyib keçib. Tale həm də ömür sözünün sinonimidir. Remarkın “Dönüş yolu” romanından bir detal yadıma düşdü; əsərin qəhrəmanı, döyüşlərdən sağ çıxmış Ernst deyir ki, “sülh imzalanandan sonra evimizə qayıdanda amerikalı əsgərlərlə üz-üzə gəldik. Bir birimizə yaxınlaşdıq. Söhbət elədik. Biz bir-birimizi niyə öldürdüyümüzü bilmirdik”. Bu, həm də Remarkın özünün taleyidir. Heminquey könüllü dəstənin tərkibində Avropaya, Birinci Dünya müharibəsi cəbhələrinə yollanmışdı. Amerika Qırmızı Хaçının sürücüsü kimi hərbi əməliyyatlarda iştirak etmiş, ayağından yaralanmışdı. “Əvida, silah”, “Əcəl zəngi” əsərlərində Heminqueyin gördüyü, şahidi olduğu müharibə öz əksini tapmışdı.
Müharibə ədəbiyyatından danışarkən “Sakit Don”u (M. Şoloxov), “O illərin çörəyi”ni (H. Böll), “Sallaqxana № 5 və ya uşaqların səlib yürüşü”nü ( K. Vonnequt) xatırlamamaq mümkün deyil. Amma bütün hallarda biz bu əsərləri bədii əsər kimi oxuyuruq, yazıçı təxəyyülünün məhsulu kimi qavrayırıq. Aida xanımın kitabında şahidlərin dilindən nəql olunan əhvalatlar isə təxəyyülün məhsulu deyil, bu kitabda heç təxəyyülə ehtiyac da yoxdur.
Atalar, analar övladlarının gələcəklə bağlı xəyallarından, arzularından, nakam sevgilərindən, təbəssümündən, hər hansı bir hadisəyə reaksiyasından, ailədəki davranışından, dostlarıyla münasibətlərindən, hansı yeməyi xoşlamasından... hər şeydən danışırlar və indi onlara qalan da heç vaxt dəyişməyəcək xatirələrdir. Daha bu xatirələrə heç vaxt yeni detallar əlavə olunmayacaq... Onlar gələcəkdən daha çox keçmişlə yaşayırlar, çünki keçmişdə itgilər yoxdur, övladları sağ-salamat yanlarındadır. Keçmişin yaddaş lentini dönə-dönə geriyə çevirib o xoşbəxt anları yenidən yaşayacaqlar, bir çimdik təsəlli ilə ovunacaqlar... Ovuna biləcəklərmi?! Onlar bir də “Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər” kitabını dönə-dönə vərəqləyəcəklər və övladlarıyla o kitabın səhifələrində görüşəcəklər. Onların övladları bu kitabda diridir və həmişə də dipdiri qalacaq.
Aida xanım özünün yazdığı kimi “ayağına dəmir çarıq geyinib əlinə əsa alaraq” yollara çıxıb, ev-ev, qapı-qapı aprel şəhidlərinin ömründən qalan xatirələri toplayıb sözə çevirib. Gözü yaşlı anaları, bacıları, gəlinləri, uşaqları dinləmək, onların dərdini bölüşmək hər qadının çəkə biləcəyi yük deyil. O özü də qadındır axı, həssas qəlbli bir qadın!.. Qadın kədər üçün doğulmayıb axı! Qadın anadır axı! Övlad anadan nə qədər uzaqda olur-olsun, başına bir iş gəlirsə, dərhal ana qəlbi bunu hiss edir. Aida xanımın həmsöhbəti olan şəhid analarının danışdıqlarından da görünür ki, övladlarının şəhadətə yetişdiyi xəbəri onlara gəlib çatmamış intuisiya hamıdan əvvəl bu acını onlara pıçıldayıb. Onların gördüyü yuxular və yaxud rastlaşdıqları hansısa əlamətlər, telepatik kontaktlar mənalara açılan çoxsaylı pəncərələr kimidir. Aida xanım o pəncərələrdən görünənləri qələmə alıb. Bu kitab gələcəkdə Lələtəpə döyüşləri, ümumiyyətlə, Qarabağ savaşı haqda yazılacaq romanlar üçün zəngin material verir. Hər şəhidin həyat hekayəti ayrıca bir roman mövzusudur.
Bəzən insana hansısa bəla, fəlakət üz verəndə Tanrıya asi çıxır. Tanrıya ünvanlanan əbədi sualların klassik forması belədir: əgər Tanrı doğrudan da bu qədər mükəmməl, bu qədər şəfqətlidirsə, onda niyə dünyada müharibələr, fəlakətlər baş verir? Bu sualın cavabı kainatın dərin əsrarəngizliyi və həyatın əsl mənasının arxasında yatır. Şəhid anaları, şəhid ataları, onların qardaş-bacıları heç vədə Tanrıya asi çıxmadılar. “Vətən sağ olsun!” dedilər. Allaha qəlbən yaxın və sadiq olduğunu sübut etmək istəyən İbrahim peyğəmbərin oğlu İsmayılı qurban verməsiylə övladını vətənə qurban verən ataların imanı, sevgisi, sədaqəti eynidir. Vətən sevgisi imandandır deyiblər və bu iman onları sınmağa qoymur. Mənəviyyatın bu mərtəbəsinə imanın kamilliyi ilə yetişmək mümkündür. Vətən əmanəti, yurd əmanəti deyiblər, bu sözlər hər gələn yeni nəsilə vəsiyyət kimi səslənib. Vətənin bütövlüyü hər gələn nəslə əmanət olaraq belə ötürülür. Torpaqları işğaldan azad etmək həm də mənəvi anlayışdır, bu təkcə yurdundan-yuvasından didərgin düşmüş insanlar üçün deyil, bu torpaqda yaşayan, bu torpağın havasını udan, suyunu içən hər kəs üçün mənəvi bir amil olmalıdır. Vətən insan ömründə ata kimi, ana kimi dəyişməzdir və bu üç sözün birləşməsi insanın taleyinə əsaslı şəkildə təsir göstərir. Bu anlayışlar insanın şəxsiyyət vəsiqəsində həkk olunur, onun kimliyini ifadə edir.
Aprel şəhidlərinin qısa həyat hekayətləri də bir-birindən fərqlidir; bir qıza könül verib gedəni də var, övladlarını ömür-gün yoldaşına əmanət edib yola çıxanı da var, elə ilk döyüşdə gülləyə tuş gələni də...
Analar, atalar övladlarının ruhlarıyla bağlı elə mistik əhvalatlar danışırlar ki... Bu əhvalatlarla bağlı ümumi qənaətim budur ki, onlar geridə, bu fani həyatda buraxdıqları əzizlərinin, doğmalarının sarsıntılarından xəbərdar olurlar, hansısa əlamətlərlə onların acılarına, kədərinə reaksiya verirlər. Ruhun yaşadığı vaxt ölçüsü ilə bədənin yaşadığı vaxt ölçüsü ayrı-ayrı şeylərdr. Ruha zaval yoxdur. Fatalist olmasam da bu həqiqətə həmişə sidq-ürəkdən inanmışam. Şəhidlərin ruhu o zaman dinclik tapacaq ki, torpaqlarımız bütövlükdə işğaldan azad ediləcək. Şahidlər də nə vaxtsa ruh olub göyə çəkiləcəklər. Onda yerdə qalanlara bu kitab şahidlik edəcək.
Bu kitabın müəllifi təkcə Aida xanım deyil, həm də şahidlər və şəhidlərdir. Aida xanımın qələmi usta qələmidir, istəsəydi, bu hadisələri nəsrin süzgəcindən keçirib roman yazardı. Amma indi həyat nəsrdən güclüdür, həm də bu ikicildlik janr etibarilə salnamə-roman kimi də təqdim oluna bilər. Adı bu kitaba düşmüş qəhrəmanlar hər biri öz həyatının romanını yazıb gedib. Onlar həm də tarixi yazan oğullardır. Aida xanım sadəcə, o tale yazılarının üzünü köçürüb, sənədləşmə işini görüb.
Bu kitab bizim qalibiyyətimiz haqqındadır və bu gündən daha çox gələcək üçün yazılıb. Gələcək nəsillər heç nəyi unutmasın...
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Pavlo Narojnı deyir ki, Rusiyada hərbi obyektlər çoxdur və ruslar bunları hücumlardan qoruya bilməyəcəklər
Valeri Kondratyuk deyir ki, ya Rusiya elitasının, ya da silahlı qüvvələrin sui-qəsdi Putini hakimiyyətdən uzaqlaşdıra bilər
Taras Jovtenko deyir ki, Rusiyanın hərbi-siyasi rəhbərliyi uzunmüddətli qarşıdurmanı özünün geosiyasi planlarına daxil edib
Avropa Kino Akademiyasının üzvü deyir ki, Azərbaycan kinosunun problemləri çoxdur: “Azərbaycanfilm” kimi unikal sənət ocağına 6-7 aydır ki, dövlətdən maliyyə ayrılmırsa milli kinodakı vəziyyətdən necə rahat olmaq olar?”
Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ehtiyatda olan zabiti: “Hərbi əməliyyatlar başlayandan bəri rusların 18 gəmi və katerini zədələmiş və məhv etmişik”
