15:13 / 22-11-2024
AFFA-nın sabiq vitse-prezidenti: "Artıq olanımızı da itirməyə başlamışıq"
14:59 / 22-11-2024
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
14:50 / 22-11-2024
Həlak olan azərbaycanlı hərbçinin nəşi 2 ay sonra tapılıb
14:47 / 22-11-2024
Pentaqon: ABŞ Rusiya ilə müharibə istəmir, amma...
14:43 / 22-11-2024
Nizami Rayon Məhkəməsində yoxlama başlayıb
14:40 / 22-11-2024
Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Qlobal Cənub QHT Platforması yaradılır
14:13 / 22-11-2024
İran ABŞ-la danışıqlara gedəcək, yoxsa...
14:06 / 22-11-2024
Pərviz Şahbazov türkiyəli nazirlə müzakirə aparıb
13:54 / 22-11-2024
Ana və qızı xuliqanlığa görə həbs edilib
13:47 / 22-11-2024
Ruslar şəhərin 25 faizini ələ keçirib, döyüşlər davam edir - Foto
13:36 / 22-11-2024
ABŞ Polşadakı hərbi bazasını yüksək hazırlıq vəziyyətinə gətirib
13:27 / 22-11-2024
Türk ordusu daha beş terrorçunu zərərsizləşdirib
13:23 / 22-11-2024
Dövlət Xidməti daha 12 maşını satışa çıxarıb - Siyahı
13:21 / 22-11-2024
Putin Rusiyasını ifşa edən "Pis ruslar" kitabı nəşr olunub
13:09 / 22-11-2024
Putin nüvə silahından istifadə edə bilər - Xəbərdarlıq
13:02 / 22-11-2024
Keçmiş mərkəz direktoru vəzifəyə təyin olunub
12:53 / 22-11-2024
ABŞ rus ordusunu məğlub edə biləcək silah hazırlayıb
12:47 / 22-11-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:35 / 22-11-2024
Ruslar bir məntəqəni işğal edib, daha səkkizinə doğru irəliləyir - Foto
12:23 / 22-11-2024
Dövlətə məxsus 35 su nəqliyyatı vasitəsi hərraca çıxarılıb - Siyahı
12:06 / 22-11-2024
İlham Əliyev İsrailin nəqliyyat və yol təhlükəsizliyi nazirini qəbul edib
12:00 / 22-11-2024
FIFA referisi Kamal Umudlu beynəlxalq oyuna təyinat alıb
11:54 / 22-11-2024
“Əmək miqrasiyası kvotasının müəyyən edilməsi Qaydası” dəyişib
11:45 / 22-11-2024
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
11:09 / 22-11-2024
Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva sərgiləri ziyarət ediblər - Fotolar
11:05 / 22-11-2024
20 təyyarə və 6 döyüş gəmisi Tayvan sahillərinə yaxınlaşıb
11:01 / 22-11-2024
Dünyanın ən hündür və ən balaca qadını bir araya gəlib - Foto
10:38 / 22-11-2024
PSJ futbolçu ilə müqavilənin müddətini uzadacaq
10:21 / 22-11-2024
“Vətəndaş A” serialının rejissoru: "Həmin qeyri-etik ifadə montajda gözdən yayınıb"
10:04 / 22-11-2024
Klarnet ifaçısı aparıcıları hədələyib - Foto
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
Gələcək üçün yazılmış kitab
Tarix: 08-03-2020 14:16 | Bölmə: Kənan HACI
“Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər”.
Bu iki cilddən ibarət fundamental kitab bir Azərbaycan qadınının, bir ananın, bir bacının 2016-cı ilin aprel döyüşlərində şəhidlik məqamına yüksəlmiş Vətən oğullarına ağısıdır, oxşamasıdır. Amma bu ağı mübarizəyə səsləyən ağıdır. Bu ağı qəvi düşmənin üzərinə od püskürən bir ağıdır. Aida xanımın ürək qanıyla yazdığı şəhidlik dastanı sanki minalanmış ərazidir, düşmən yaxınlaşınca külünü göyə sovuracaq. Bu kitab şəhidlərin ölümsüzlüyünə şəhadət verən bir kitabdır. Bu kitabı Azərbaycan qadını, sözüylə döyüşən cəngavər qələm sahibi qələmə alıb. Sözləri, kəlmələri qəlbinin şəfqəti ilə, ruhunun sızıltılarıyla itiləyib, hər şəhid anasıyla görüşdə sanki o da bu böyük itginin ağırlığı altında əzilib, qanlı göz yaşı çöhrəsini şırım-şırım edib...
Bu kitab Azərbaycan əsgərinin qələbəsi haqqındadır. Müəllif o qələbəyə aparan yollardan keçir, o şəhidləri vətənə qurban deyən ataların, anaların yaralı qəlb sızıltılarını, göynərtili xatirələrini sözün yaddaşına köçürür. Şəhidlər haqqında şahidlər danışır və bu şahidlər həm də onların valideynləridir.
Elə qəhrəmanlar var ki, bioloji olaraq sağ qalır, amma ideyaca ölür. Amma elə şəhidlər də var ki, cismi torpağa qarışır, uğrunda döyüşdüyü dəyərlər əbədi olaraq yaşayır. Aida xanımın yazdığı bu kitabın əsas məziyyətlərindən biri şahidlərin danışdığı əhvalatların vahid süjet xəttinə tabe etdirilərək bütöv bir mətn kimi təqdim olunmasıdır. Müəllif özünəməxsus təhkiyə tərzi və unikal həssaslıqla, araşdırıcı fəhmi ilə bu qan süzülən, kədər yağan hadisələri, qəhrəmanların döyüşkən xarakterini, onların valideynlərinin, dost-tanışlarının xatirələrini, xalqın mübarizə ruhunu bəzi hallarda bədii təsvir vasitələrindən ustalıqla istifadə edərək gözlərimiz önündə canlandırır.
A. Eyvazlı
Mən bu kitabı oxuyarkən Belarus yazıçısı, bir neçə il bundan öncə Nobel mükafatı almış Svetlana Aleksiyeviçin “Müharibə qadın simalı deyil” romanını xatırladım. Xatırlayıram, əsəri oxuduğum müddətdə neçə dəfə təzyiqim qalxdı, ürək dərmanı qəbul etdim, amma kitabı yarımçıq saxlamadım, oxuyub bitirdim. Həyatım boyunca bu cür dəhşətli əsər heç vaxt oxumamışdım. Dəhşət sözü belə bu sarsıntını tam ifadə etmir. Bu əsər təxəyyül məhsulu deyil, yazıçı heç nəyi uydurmur. Şahidlər danışır, qadınlar... Müharibə başlayanda sevib-sevilmək çağlarını yaşayan, ürəyi həyat eşqiylə çırpınan və bir günün içində odun-alovun içinə düşmüş, başına mərmilər yağan qızlar... Könüllü olaraq ön cəbhəyə atılan, kişilərlə çiyin-çiyinə döyüşən qızlar, gördüyü dəhşətlərdən bir gecədə saçı ağaran qızlar... Həlak olmuş ərinin, qardaşının, sevgilisinin intiqamını almaq istəyən qadınlar, silaha yerikləyən qadınlar...
Yüzlərlə şahidi dinləyən və onların danışdıqlarını sonradan yazıya köçürən bu qadın yazıçının səbrinə, dözümünə heyrət etmişdim. Səhifələrdən qan fışqırır, ah-nalə, inilti səslərindən huşunu itirmək həddinə çatırsan. Svetlana Aleksiyeviç bu romanı müharibədən sağ çıxmış qadın döyüşçülərin danışdıqları əsasında qələmə alıb. Eynən həmin hisləri Aida Eyvazlının əsərini oxuyanda yaşadım.
Bilmirsən hardan, nədən başlayasan... Bu cümləni yazandan sonra uzun müddət monitora baxıb düşünürəm. Uzun müddət... Müharibə haqqında oxuduğum kitabları xatırlayıram. Remarkı, Heminqueyi, Şoloxovu, Henrix Böllü, Vonnequtu... Müharibə bu yazıçıların taleyini zədələyib keçib. Tale həm də ömür sözünün sinonimidir. Remarkın “Dönüş yolu” romanından bir detal yadıma düşdü; əsərin qəhrəmanı, döyüşlərdən sağ çıxmış Ernst deyir ki, “sülh imzalanandan sonra evimizə qayıdanda amerikalı əsgərlərlə üz-üzə gəldik. Bir birimizə yaxınlaşdıq. Söhbət elədik. Biz bir-birimizi niyə öldürdüyümüzü bilmirdik”. Bu, həm də Remarkın özünün taleyidir. Heminquey könüllü dəstənin tərkibində Avropaya, Birinci Dünya müharibəsi cəbhələrinə yollanmışdı. Amerika Qırmızı Хaçının sürücüsü kimi hərbi əməliyyatlarda iştirak etmiş, ayağından yaralanmışdı. “Əvida, silah”, “Əcəl zəngi” əsərlərində Heminqueyin gördüyü, şahidi olduğu müharibə öz əksini tapmışdı.
Müharibə ədəbiyyatından danışarkən “Sakit Don”u (M. Şoloxov), “O illərin çörəyi”ni (H. Böll), “Sallaqxana № 5 və ya uşaqların səlib yürüşü”nü ( K. Vonnequt) xatırlamamaq mümkün deyil. Amma bütün hallarda biz bu əsərləri bədii əsər kimi oxuyuruq, yazıçı təxəyyülünün məhsulu kimi qavrayırıq. Aida xanımın kitabında şahidlərin dilindən nəql olunan əhvalatlar isə təxəyyülün məhsulu deyil, bu kitabda heç təxəyyülə ehtiyac da yoxdur.
Atalar, analar övladlarının gələcəklə bağlı xəyallarından, arzularından, nakam sevgilərindən, təbəssümündən, hər hansı bir hadisəyə reaksiyasından, ailədəki davranışından, dostlarıyla münasibətlərindən, hansı yeməyi xoşlamasından... hər şeydən danışırlar və indi onlara qalan da heç vaxt dəyişməyəcək xatirələrdir. Daha bu xatirələrə heç vaxt yeni detallar əlavə olunmayacaq... Onlar gələcəkdən daha çox keçmişlə yaşayırlar, çünki keçmişdə itgilər yoxdur, övladları sağ-salamat yanlarındadır. Keçmişin yaddaş lentini dönə-dönə geriyə çevirib o xoşbəxt anları yenidən yaşayacaqlar, bir çimdik təsəlli ilə ovunacaqlar... Ovuna biləcəklərmi?! Onlar bir də “Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər” kitabını dönə-dönə vərəqləyəcəklər və övladlarıyla o kitabın səhifələrində görüşəcəklər. Onların övladları bu kitabda diridir və həmişə də dipdiri qalacaq.
Aida xanım özünün yazdığı kimi “ayağına dəmir çarıq geyinib əlinə əsa alaraq” yollara çıxıb, ev-ev, qapı-qapı aprel şəhidlərinin ömründən qalan xatirələri toplayıb sözə çevirib. Gözü yaşlı anaları, bacıları, gəlinləri, uşaqları dinləmək, onların dərdini bölüşmək hər qadının çəkə biləcəyi yük deyil. O özü də qadındır axı, həssas qəlbli bir qadın!.. Qadın kədər üçün doğulmayıb axı! Qadın anadır axı! Övlad anadan nə qədər uzaqda olur-olsun, başına bir iş gəlirsə, dərhal ana qəlbi bunu hiss edir. Aida xanımın həmsöhbəti olan şəhid analarının danışdıqlarından da görünür ki, övladlarının şəhadətə yetişdiyi xəbəri onlara gəlib çatmamış intuisiya hamıdan əvvəl bu acını onlara pıçıldayıb. Onların gördüyü yuxular və yaxud rastlaşdıqları hansısa əlamətlər, telepatik kontaktlar mənalara açılan çoxsaylı pəncərələr kimidir. Aida xanım o pəncərələrdən görünənləri qələmə alıb. Bu kitab gələcəkdə Lələtəpə döyüşləri, ümumiyyətlə, Qarabağ savaşı haqda yazılacaq romanlar üçün zəngin material verir. Hər şəhidin həyat hekayəti ayrıca bir roman mövzusudur.
Bəzən insana hansısa bəla, fəlakət üz verəndə Tanrıya asi çıxır. Tanrıya ünvanlanan əbədi sualların klassik forması belədir: əgər Tanrı doğrudan da bu qədər mükəmməl, bu qədər şəfqətlidirsə, onda niyə dünyada müharibələr, fəlakətlər baş verir? Bu sualın cavabı kainatın dərin əsrarəngizliyi və həyatın əsl mənasının arxasında yatır. Şəhid anaları, şəhid ataları, onların qardaş-bacıları heç vədə Tanrıya asi çıxmadılar. “Vətən sağ olsun!” dedilər. Allaha qəlbən yaxın və sadiq olduğunu sübut etmək istəyən İbrahim peyğəmbərin oğlu İsmayılı qurban verməsiylə övladını vətənə qurban verən ataların imanı, sevgisi, sədaqəti eynidir. Vətən sevgisi imandandır deyiblər və bu iman onları sınmağa qoymur. Mənəviyyatın bu mərtəbəsinə imanın kamilliyi ilə yetişmək mümkündür. Vətən əmanəti, yurd əmanəti deyiblər, bu sözlər hər gələn yeni nəsilə vəsiyyət kimi səslənib. Vətənin bütövlüyü hər gələn nəslə əmanət olaraq belə ötürülür. Torpaqları işğaldan azad etmək həm də mənəvi anlayışdır, bu təkcə yurdundan-yuvasından didərgin düşmüş insanlar üçün deyil, bu torpaqda yaşayan, bu torpağın havasını udan, suyunu içən hər kəs üçün mənəvi bir amil olmalıdır. Vətən insan ömründə ata kimi, ana kimi dəyişməzdir və bu üç sözün birləşməsi insanın taleyinə əsaslı şəkildə təsir göstərir. Bu anlayışlar insanın şəxsiyyət vəsiqəsində həkk olunur, onun kimliyini ifadə edir.
Aprel şəhidlərinin qısa həyat hekayətləri də bir-birindən fərqlidir; bir qıza könül verib gedəni də var, övladlarını ömür-gün yoldaşına əmanət edib yola çıxanı da var, elə ilk döyüşdə gülləyə tuş gələni də...
Analar, atalar övladlarının ruhlarıyla bağlı elə mistik əhvalatlar danışırlar ki... Bu əhvalatlarla bağlı ümumi qənaətim budur ki, onlar geridə, bu fani həyatda buraxdıqları əzizlərinin, doğmalarının sarsıntılarından xəbərdar olurlar, hansısa əlamətlərlə onların acılarına, kədərinə reaksiya verirlər. Ruhun yaşadığı vaxt ölçüsü ilə bədənin yaşadığı vaxt ölçüsü ayrı-ayrı şeylərdr. Ruha zaval yoxdur. Fatalist olmasam da bu həqiqətə həmişə sidq-ürəkdən inanmışam. Şəhidlərin ruhu o zaman dinclik tapacaq ki, torpaqlarımız bütövlükdə işğaldan azad ediləcək. Şahidlər də nə vaxtsa ruh olub göyə çəkiləcəklər. Onda yerdə qalanlara bu kitab şahidlik edəcək.
Bu kitabın müəllifi təkcə Aida xanım deyil, həm də şahidlər və şəhidlərdir. Aida xanımın qələmi usta qələmidir, istəsəydi, bu hadisələri nəsrin süzgəcindən keçirib roman yazardı. Amma indi həyat nəsrdən güclüdür, həm də bu ikicildlik janr etibarilə salnamə-roman kimi də təqdim oluna bilər. Adı bu kitaba düşmüş qəhrəmanlar hər biri öz həyatının romanını yazıb gedib. Onlar həm də tarixi yazan oğullardır. Aida xanım sadəcə, o tale yazılarının üzünü köçürüb, sənədləşmə işini görüb.
Bu kitab bizim qalibiyyətimiz haqqındadır və bu gündən daha çox gələcək üçün yazılıb. Gələcək nəsillər heç nəyi unutmasın...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-03-2020 14:16 | Bölmə: Kənan HACI
“Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər”.
Bu iki cilddən ibarət fundamental kitab bir Azərbaycan qadınının, bir ananın, bir bacının 2016-cı ilin aprel döyüşlərində şəhidlik məqamına yüksəlmiş Vətən oğullarına ağısıdır, oxşamasıdır. Amma bu ağı mübarizəyə səsləyən ağıdır. Bu ağı qəvi düşmənin üzərinə od püskürən bir ağıdır. Aida xanımın ürək qanıyla yazdığı şəhidlik dastanı sanki minalanmış ərazidir, düşmən yaxınlaşınca külünü göyə sovuracaq. Bu kitab şəhidlərin ölümsüzlüyünə şəhadət verən bir kitabdır. Bu kitabı Azərbaycan qadını, sözüylə döyüşən cəngavər qələm sahibi qələmə alıb. Sözləri, kəlmələri qəlbinin şəfqəti ilə, ruhunun sızıltılarıyla itiləyib, hər şəhid anasıyla görüşdə sanki o da bu böyük itginin ağırlığı altında əzilib, qanlı göz yaşı çöhrəsini şırım-şırım edib...
Bu kitab Azərbaycan əsgərinin qələbəsi haqqındadır. Müəllif o qələbəyə aparan yollardan keçir, o şəhidləri vətənə qurban deyən ataların, anaların yaralı qəlb sızıltılarını, göynərtili xatirələrini sözün yaddaşına köçürür. Şəhidlər haqqında şahidlər danışır və bu şahidlər həm də onların valideynləridir.
Elə qəhrəmanlar var ki, bioloji olaraq sağ qalır, amma ideyaca ölür. Amma elə şəhidlər də var ki, cismi torpağa qarışır, uğrunda döyüşdüyü dəyərlər əbədi olaraq yaşayır. Aida xanımın yazdığı bu kitabın əsas məziyyətlərindən biri şahidlərin danışdığı əhvalatların vahid süjet xəttinə tabe etdirilərək bütöv bir mətn kimi təqdim olunmasıdır. Müəllif özünəməxsus təhkiyə tərzi və unikal həssaslıqla, araşdırıcı fəhmi ilə bu qan süzülən, kədər yağan hadisələri, qəhrəmanların döyüşkən xarakterini, onların valideynlərinin, dost-tanışlarının xatirələrini, xalqın mübarizə ruhunu bəzi hallarda bədii təsvir vasitələrindən ustalıqla istifadə edərək gözlərimiz önündə canlandırır.
A. Eyvazlı
Mən bu kitabı oxuyarkən Belarus yazıçısı, bir neçə il bundan öncə Nobel mükafatı almış Svetlana Aleksiyeviçin “Müharibə qadın simalı deyil” romanını xatırladım. Xatırlayıram, əsəri oxuduğum müddətdə neçə dəfə təzyiqim qalxdı, ürək dərmanı qəbul etdim, amma kitabı yarımçıq saxlamadım, oxuyub bitirdim. Həyatım boyunca bu cür dəhşətli əsər heç vaxt oxumamışdım. Dəhşət sözü belə bu sarsıntını tam ifadə etmir. Bu əsər təxəyyül məhsulu deyil, yazıçı heç nəyi uydurmur. Şahidlər danışır, qadınlar... Müharibə başlayanda sevib-sevilmək çağlarını yaşayan, ürəyi həyat eşqiylə çırpınan və bir günün içində odun-alovun içinə düşmüş, başına mərmilər yağan qızlar... Könüllü olaraq ön cəbhəyə atılan, kişilərlə çiyin-çiyinə döyüşən qızlar, gördüyü dəhşətlərdən bir gecədə saçı ağaran qızlar... Həlak olmuş ərinin, qardaşının, sevgilisinin intiqamını almaq istəyən qadınlar, silaha yerikləyən qadınlar...
Yüzlərlə şahidi dinləyən və onların danışdıqlarını sonradan yazıya köçürən bu qadın yazıçının səbrinə, dözümünə heyrət etmişdim. Səhifələrdən qan fışqırır, ah-nalə, inilti səslərindən huşunu itirmək həddinə çatırsan. Svetlana Aleksiyeviç bu romanı müharibədən sağ çıxmış qadın döyüşçülərin danışdıqları əsasında qələmə alıb. Eynən həmin hisləri Aida Eyvazlının əsərini oxuyanda yaşadım.
Bilmirsən hardan, nədən başlayasan... Bu cümləni yazandan sonra uzun müddət monitora baxıb düşünürəm. Uzun müddət... Müharibə haqqında oxuduğum kitabları xatırlayıram. Remarkı, Heminqueyi, Şoloxovu, Henrix Böllü, Vonnequtu... Müharibə bu yazıçıların taleyini zədələyib keçib. Tale həm də ömür sözünün sinonimidir. Remarkın “Dönüş yolu” romanından bir detal yadıma düşdü; əsərin qəhrəmanı, döyüşlərdən sağ çıxmış Ernst deyir ki, “sülh imzalanandan sonra evimizə qayıdanda amerikalı əsgərlərlə üz-üzə gəldik. Bir birimizə yaxınlaşdıq. Söhbət elədik. Biz bir-birimizi niyə öldürdüyümüzü bilmirdik”. Bu, həm də Remarkın özünün taleyidir. Heminquey könüllü dəstənin tərkibində Avropaya, Birinci Dünya müharibəsi cəbhələrinə yollanmışdı. Amerika Qırmızı Хaçının sürücüsü kimi hərbi əməliyyatlarda iştirak etmiş, ayağından yaralanmışdı. “Əvida, silah”, “Əcəl zəngi” əsərlərində Heminqueyin gördüyü, şahidi olduğu müharibə öz əksini tapmışdı.
Müharibə ədəbiyyatından danışarkən “Sakit Don”u (M. Şoloxov), “O illərin çörəyi”ni (H. Böll), “Sallaqxana № 5 və ya uşaqların səlib yürüşü”nü ( K. Vonnequt) xatırlamamaq mümkün deyil. Amma bütün hallarda biz bu əsərləri bədii əsər kimi oxuyuruq, yazıçı təxəyyülünün məhsulu kimi qavrayırıq. Aida xanımın kitabında şahidlərin dilindən nəql olunan əhvalatlar isə təxəyyülün məhsulu deyil, bu kitabda heç təxəyyülə ehtiyac da yoxdur.
Atalar, analar övladlarının gələcəklə bağlı xəyallarından, arzularından, nakam sevgilərindən, təbəssümündən, hər hansı bir hadisəyə reaksiyasından, ailədəki davranışından, dostlarıyla münasibətlərindən, hansı yeməyi xoşlamasından... hər şeydən danışırlar və indi onlara qalan da heç vaxt dəyişməyəcək xatirələrdir. Daha bu xatirələrə heç vaxt yeni detallar əlavə olunmayacaq... Onlar gələcəkdən daha çox keçmişlə yaşayırlar, çünki keçmişdə itgilər yoxdur, övladları sağ-salamat yanlarındadır. Keçmişin yaddaş lentini dönə-dönə geriyə çevirib o xoşbəxt anları yenidən yaşayacaqlar, bir çimdik təsəlli ilə ovunacaqlar... Ovuna biləcəklərmi?! Onlar bir də “Qalibiyyət: şahidlər və şəhidlər” kitabını dönə-dönə vərəqləyəcəklər və övladlarıyla o kitabın səhifələrində görüşəcəklər. Onların övladları bu kitabda diridir və həmişə də dipdiri qalacaq.
Aida xanım özünün yazdığı kimi “ayağına dəmir çarıq geyinib əlinə əsa alaraq” yollara çıxıb, ev-ev, qapı-qapı aprel şəhidlərinin ömründən qalan xatirələri toplayıb sözə çevirib. Gözü yaşlı anaları, bacıları, gəlinləri, uşaqları dinləmək, onların dərdini bölüşmək hər qadının çəkə biləcəyi yük deyil. O özü də qadındır axı, həssas qəlbli bir qadın!.. Qadın kədər üçün doğulmayıb axı! Qadın anadır axı! Övlad anadan nə qədər uzaqda olur-olsun, başına bir iş gəlirsə, dərhal ana qəlbi bunu hiss edir. Aida xanımın həmsöhbəti olan şəhid analarının danışdıqlarından da görünür ki, övladlarının şəhadətə yetişdiyi xəbəri onlara gəlib çatmamış intuisiya hamıdan əvvəl bu acını onlara pıçıldayıb. Onların gördüyü yuxular və yaxud rastlaşdıqları hansısa əlamətlər, telepatik kontaktlar mənalara açılan çoxsaylı pəncərələr kimidir. Aida xanım o pəncərələrdən görünənləri qələmə alıb. Bu kitab gələcəkdə Lələtəpə döyüşləri, ümumiyyətlə, Qarabağ savaşı haqda yazılacaq romanlar üçün zəngin material verir. Hər şəhidin həyat hekayəti ayrıca bir roman mövzusudur.
Bəzən insana hansısa bəla, fəlakət üz verəndə Tanrıya asi çıxır. Tanrıya ünvanlanan əbədi sualların klassik forması belədir: əgər Tanrı doğrudan da bu qədər mükəmməl, bu qədər şəfqətlidirsə, onda niyə dünyada müharibələr, fəlakətlər baş verir? Bu sualın cavabı kainatın dərin əsrarəngizliyi və həyatın əsl mənasının arxasında yatır. Şəhid anaları, şəhid ataları, onların qardaş-bacıları heç vədə Tanrıya asi çıxmadılar. “Vətən sağ olsun!” dedilər. Allaha qəlbən yaxın və sadiq olduğunu sübut etmək istəyən İbrahim peyğəmbərin oğlu İsmayılı qurban verməsiylə övladını vətənə qurban verən ataların imanı, sevgisi, sədaqəti eynidir. Vətən sevgisi imandandır deyiblər və bu iman onları sınmağa qoymur. Mənəviyyatın bu mərtəbəsinə imanın kamilliyi ilə yetişmək mümkündür. Vətən əmanəti, yurd əmanəti deyiblər, bu sözlər hər gələn yeni nəsilə vəsiyyət kimi səslənib. Vətənin bütövlüyü hər gələn nəslə əmanət olaraq belə ötürülür. Torpaqları işğaldan azad etmək həm də mənəvi anlayışdır, bu təkcə yurdundan-yuvasından didərgin düşmüş insanlar üçün deyil, bu torpaqda yaşayan, bu torpağın havasını udan, suyunu içən hər kəs üçün mənəvi bir amil olmalıdır. Vətən insan ömründə ata kimi, ana kimi dəyişməzdir və bu üç sözün birləşməsi insanın taleyinə əsaslı şəkildə təsir göstərir. Bu anlayışlar insanın şəxsiyyət vəsiqəsində həkk olunur, onun kimliyini ifadə edir.
Aprel şəhidlərinin qısa həyat hekayətləri də bir-birindən fərqlidir; bir qıza könül verib gedəni də var, övladlarını ömür-gün yoldaşına əmanət edib yola çıxanı da var, elə ilk döyüşdə gülləyə tuş gələni də...
Analar, atalar övladlarının ruhlarıyla bağlı elə mistik əhvalatlar danışırlar ki... Bu əhvalatlarla bağlı ümumi qənaətim budur ki, onlar geridə, bu fani həyatda buraxdıqları əzizlərinin, doğmalarının sarsıntılarından xəbərdar olurlar, hansısa əlamətlərlə onların acılarına, kədərinə reaksiya verirlər. Ruhun yaşadığı vaxt ölçüsü ilə bədənin yaşadığı vaxt ölçüsü ayrı-ayrı şeylərdr. Ruha zaval yoxdur. Fatalist olmasam da bu həqiqətə həmişə sidq-ürəkdən inanmışam. Şəhidlərin ruhu o zaman dinclik tapacaq ki, torpaqlarımız bütövlükdə işğaldan azad ediləcək. Şahidlər də nə vaxtsa ruh olub göyə çəkiləcəklər. Onda yerdə qalanlara bu kitab şahidlik edəcək.
Bu kitabın müəllifi təkcə Aida xanım deyil, həm də şahidlər və şəhidlərdir. Aida xanımın qələmi usta qələmidir, istəsəydi, bu hadisələri nəsrin süzgəcindən keçirib roman yazardı. Amma indi həyat nəsrdən güclüdür, həm də bu ikicildlik janr etibarilə salnamə-roman kimi də təqdim oluna bilər. Adı bu kitaba düşmüş qəhrəmanlar hər biri öz həyatının romanını yazıb gedib. Onlar həm də tarixi yazan oğullardır. Aida xanım sadəcə, o tale yazılarının üzünü köçürüb, sənədləşmə işini görüb.
Bu kitab bizim qalibiyyətimiz haqqındadır və bu gündən daha çox gələcək üçün yazılıb. Gələcək nəsillər heç nəyi unutmasın...
Müəllifin bütün yazıları - Kənan HACI
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-03-2023, 16:34
Kənan HACI - Əzizə Cəfərzadənin oxuculara tanış olmayan romanı - “Qobustan çökəklərində”
26-12-2022, 17:30
Kənan HACI - Azərbaycanın dünya ədəbiyyatındakı boş qalmış yeri - Kənan Hacı yazır
15-08-2022, 17:31
“Hamı yoldan yarısın...” - Kənan Hacı yazır
4-07-2022, 12:08
Yazıçının son əsəri - “Eşq sultanı” - Kənan Hacı yazır
31-01-2022, 10:43
Epifaniya və ya “Omikron” mövsümü - Kənan Hacı yazır
3-04-2020, 17:50
Kənan HACI - Virussuz dünya və ya Hararinin görə bilmədiyi fəlakət - Kənan Hacı yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
