16:40 / 04-04-2025
Polis 27 yaşlı şəxsi 20 kq narkotiklə tutulub
16:18 / 04-04-2025
Aİ bu il Özbəkistanla strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayacaq
15:59 / 04-04-2025
Bakıda Beynəlxalq Xalça Festivalı keçiriləcək
15:40 / 04-04-2025
Sumqayıt, Bərdə, Xaçmaz, Beyləqan və Şəkidə torpaq hərracı keçirilib
15:21 / 04-04-2025
Prezident İlham Əliyev Türkiyənin enerji və təbii sərvətlər nazirini qəbul edib - Yenilənib
15:17 / 04-04-2025
Sabahdan rayonlarda hava dəyişəcək - Xəbərdarlıq
15:07 / 04-04-2025
Əli Əsədov miqrantlarla bağlı qərar imzalayıb
14:55 / 04-04-2025
Prezident İlham Əliyev Avropa İttifaqının rəsmisini qəbul edib - (Yenilənib)
14:39 / 04-04-2025
Dünyanın ən hündür binası tikilir - Fotolar
14:39 / 04-04-2025
David Manukyan dövlət ittihamçısının suallarını cavablandırıb
14:22 / 04-04-2025
Məşhur aktyorun baş rolda çəkiləcəyi filmin adı gizli saxlanılır
14:22 / 04-04-2025
Lavrov: "Bu, Cənubi Qafqaz və Xəzər regionunda sabitliyə xidmət edəcək"
14:14 / 04-04-2025
"Mədəniyyət" qəzeti fəaliyyətini dayandırıb
14:07 / 04-04-2025
Bakıda energetika sahəsi üzrə yeni sənədlər imzalanacaq
14:01 / 04-04-2025
Bakıda köçürülmə və söküntü işləri başlayacaq
13:53 / 04-04-2025
Sahibə Qafarova Özbəkistana səfər edib
13:10 / 04-04-2025
İran prezidenti: Tehran müharibə istəmir
12:59 / 04-04-2025
Departament: "Tramp Bakı və İrəvan arasında sülhün imzalanmasını gözləyir"
12:48 / 04-04-2025
Türkiyədə 648 nəfər qidadan zəhərlənib
12:38 / 04-04-2025
Sabah dağlıq rayonlarda yağış və sulu qar yağacaq
12:30 / 04-04-2025
Prezident institutlarla bağlı sərəncam verib
12:10 / 04-04-2025
Müəllimlərin iş yerinin dəyişdirilməsi prosesi başlayıb
11:41 / 04-04-2025
Seyid Əzim Şirvaninin 190 illiyi qeyd ediləcək - Sərəncam
11:31 / 04-04-2025
Ştaynmayer Azərbaycanla bağlı səhvini düzəldib
11:13 / 04-04-2025
Dünya iqtisadiyyatı böyük risklə üzləşib - Xəbərdarlıq
11:07 / 04-04-2025
Generalların vəzifədə olma müddəti dəyişir
11:03 / 04-04-2025
30 yaşdan yuxarı şəxslərə çağırış mesajı gəlir? - Açıqlama
10:44 / 04-04-2025
Ermənistanda zəlzələ baş verib
13:54 / 01-04-2025
Professorun arzuları - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
23:39 / 30-03-2025
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
20:02 / 30-03-2025
May ayında iki gün iş olmayacaq
00:03 / 31-03-2025
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
18:31 / 31-03-2025
PUA və dronlar mövqelərimizə yaxınlaşıb, hərbçilərimiz atəşə tutulub - (Yenilənib)
12:54 / 01-04-2025
İran prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə hazırlaşır
19:41 / 31-03-2025
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
08:25 / 01-04-2025
Ordumuzun mövqeləri 7 istiqamətdən atəşə tutulub
14:12 / 02-04-2025
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
11:01 / 01-04-2025
CHP-nin boykot çağırışı: Türkiyədə narazılıq dalğası daha da genişlənə bilər
18:01 / 30-03-2025
Şeyx: "Bu, şəxsi işimdir, hər şeyi açıqlamalıyam?"
15:44 / 02-04-2025
Bakı və İrəvan vaxtında sülhə nail olmasa... - Kreml fürsət gözləyir
Xudayar xan Xudayari - Fotolar
Tarix: 07-06-2020 22:17 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Xudayar xan Xudayari hərbçi idi. Xidmətdə leytenant rütbəsindən generala qədər yüksəlmişdi. Əlbəttə, bu onun iradəsinin, dözümünün və istedadının nəticəsidir. Doğrudur, bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, Xudayari “üzüyola”, “ələbaxım”, “nəverim” bir zabit olmuşdur. Bəziləri isə onu “çəpik” və “çalışqan” hərbçi kimi dəyərləndirirlər. Əslində nizam-intizamlı adamlar idarəçiliyin bütün səviyyələrində öz işgüzar qabiliyyətlərini üzə çıxarırlar. Beləliklə, daha yaxından tanış olaq.
Xudayar xan 1873-cü ildə Mazandaranda, Savadkuhda anadan olmuşdu. 1892-ci ildə Qacarlar dövründə təşkil edilmiş İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. 1906-cı ildə yavər (mayor), 1917-ci ildə sərhəng (polkovnik), 1921-ci ildə sərtib (briqadir) idi. 1925-ci ildə mirpənc (general-mayor) rütbəsinə layiq görülmüşdü. Daha sonra əmir ləşkər dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Xudayar xan Xudayari Rza xanın yaxın dostu idi. Rza xan ona “həmşəhri” (yerli) deyə müraciət edirdi. Çalışırdı ki, Rza xanın yanında boynubükük gəzsin. Rza xan özündən uzunları xoşlamırdı.
Xudayar xan Xudayari Rza xanın taxt-taca yiyələnməsində xeyli çaba-çalışma göstərmişdi.
Xudayar xan Məşrutə hərəkatı dönəmində yavər (mayor) rütbəsi ilə Lyaxovun yanında qulluq edirdi. Həmin dövrdə rus qoşunlarının Təbrizi işğal etmələrinə, Gilana daxil olmalarına və Ənzəli limanına üç min desant çıxarmalarına baxmayaraq, Məhəmmədəli şahı taxtda saxlaya bilmədilər. Çünki artıq gec idi. Azadlıqsevər xalq qarşısında gücsüzlüyünü hiss edən Məhəmmədəli şah 1909-cu ildə Rusiya səfirliyində gizləndi. Bunu bilən kazakların komandanı Lyaxov üsyançı qoşunun komandanı Məhəmmədvəli xan Tənkabuninin (1846-1926) və Əliqulu xan Sərdar Əsədin (1858-1917) yanına gedərək onlara təslim oldu. Xudayar xan da onunla birlikdə idi. Tehran tutulan günün ikinci yarısında, beş yüz deputatın iştirakı ilə Bəharestan sarayında "Fövqəladə Ali Məclis" adı ilə iclas keçirildi. Bu məclis Məhəmmədəli şahı taxtdan saldı və onun 12 yaşlı oğlunu İran şahı təyin etdi. Qacar elinin başçısı yaşlı Əlirza xan Əzdülmülk (1825-1910) şahın regenti, qəyyum oldu. Bir il və 20 gün davam edən kiçik diktatura dövrü beləcə sona yetdi. Məhəmmədəli şah töhmətlə İrandan qovulduqdan sonra Rusiyaya gedərək Odessada məskunlaşdı.
Rusiyada Sovet hökumətinin qurulması İranda qüvvələr nisbətini dəyişdi. Sovet hökuməti Rusiya və İngiltərə arasında çar hökumətinin bağladığı bütün məxfi müqavilələri dərc etdi. Onların arasında nüfuz zonalarına bölünməsi haqqında Rusiya və İngiltərə arasında bağlanmış müqavilə də vardır. Orada qeyd olunurdu ki, dünya müharibəsi bitdikdən dərhal sonra rus əsgərləri İran ərazisindən çıxarılacaqdır. Rus qoşunlarının İrandan çıxarılması 1918-ci ilin yanvarında başlandı, martında sona yetdi. İranda yalnız ingilislərin xidmətinə keçmiş general Baratovun komandanlığı altında ağ qvardiyaçı dəstələr qalmışdı. Belə bir vəziyyətdən istifadə edən ingilislər İranda öz mövqelərini daha da gücləndirdilər. Buna görə də 1919-cu il avqust ayının 9-da Vüsuqəddövlə İngiltərənin Bağdaddakı Ali komissarı ser Persi Saksdan 130000 ingilis lirəsi alaraq, İngilis hökuməti ilə müqavilə bağladı (Fərruxi Yəzdi, 1919, №17) Bu müqavilə "İranın inkişafı və rifahı üçün Böyük Britaniyanın yardımı haqqında saziş" adlansa da, əslində, praktiki olaraq İranı müstəmləkə asılılığına salırdı. İngilislər Məclis tərəfindən müqavilənin təsdiqini gözləmədən onun maddələrini yerinə yetirməyə tələsdilər.
Bir çox ingilis nümayəndələri İran hökumətində mühüm vəzifələr tutdular. Lakin İran xalqının 1919-cu il müqaviləsi əleyhinə etirazları və ictimai rəyin təzyiqlərin Baş nazir Mirzə Həsən xan Vüsuqəddövlə (1874-1950) hökumətinin süqutuna səbəb oldu. Bundan əlavə, dost Sovet hökumətinin etirazları və tanınmış İran xadimlərinin, o cümlədən Əhməd şah Qacarın etirazları, həmçinin bu müqavilə əleyhinə Amerika hökumətinin bəyanatı İranda İngiltərə siyasətinin məğlubiyyətinə gətirib çıxardı. Öz planlarının İranda həyata keçmədiyini görən ingilislər tutduqları istiqaməti dəyişdilər. Bunun səbəbi Rusiya ilə 2.500 km ümumi sərhədə malik olan İranın strateji mövqeyinin həmişə böyük əhəmiyyətə malik olmasıdır. Buna görə də onlar İranda yeni strategiyaya əl atdılar. Onlar bu planı Əhməd şahın əli ilə həyata keçirə bilmədiklərinə görə hərbi çevriliş etmək və Qacarlar sülaləsini devirmək üçün tədbirlər gördülər. İngilislər bu məqsədi həyata keçirmək üçün general Ayron Saydinin məsləhəti ilə İran Kazad diviziyasının zabiti yavər (mayor) Rza xanın üzərində dayandılar.
Bu arada Xudayar xan sərhəng (polkovnik) rütbəsi ilə təltif edilmişdi. Qacarlar sülaləsinin sonuncu şahının – Sultan Əhməd şahın hakimiyyəti ingilis səfirinin, nüfuzlu və kobud daxili quldurların təsiri altında idi. Dövlət xəzinəsi tamamilə boşalmışdı. Əyalətlərdə və şəhərlərdə mərkəzi hakimiyyətin heç bir izi görünmürdü. Aclıq və çatışmazlıqlar ölkənin bir çox bölgələrini bürümüşdü. Bəzi bölgələrdə ərzaq çatışmazlığına baxmayaraq, qida məhsullarını aclıq çəkənlərə çatdırmaq qeyri-mümkün idi. Xaricilərin müdaxiləsi və ölkə daxilindəki xaos, ölkədaxili əlaqələri tamamilə dağıtmışdı. Ümidsizlik və çaşqınlıq vətənpərvərlərin ürəyini bürümüşdü. Bir çox siyasətçilər və hərbçilər ingilislərə işləyirdilər. Bu zaman baş komandan Rza xan Qacarlar sülaləsini devirmək üçün zəmin hazırlayırdı.
Dördüncü çağırış Məclisinə seçkilər 1921-ci ilin iyununda başladı. Bu Məclisin dövründə ölkədə qeyri-sabitlik hökm sürdü. Ayətullah Seyid Həsən Müdərris (1870-1937) başda olmaqla Məclisin əksəriyyətini əhatə edən Dəyişikliklər Partiyası özünün parlament fəaliyyətinə başlamışdı.
21 fevral 1921-ci ildə Rza xan Seyyid Ziyaəddin Təbatəbai (1888-1969) ilə birləşib çevriliş etdi. Onun nəzarətində olan əsgərlər 150 km. mərkəzdən qərbdə, Qəzvində yerləşdirilmişdi. Hədə ilə hökuməti qan tökmədən istefa verməyə məcbur etdi.
Çevrilişdən sonra Təbatabai Baş nazir oldu. Rza xan bütün Qacarlar ordusunun baş komandanı oldu. 1921-ci ilin aprel ayında Hərbi nazirlik postunu tutdu.
Beləliklə, 1921-ci il fevralın 22-də kazaklar ingilislərin köməyi ilə hərbi çevriliş etdilər. Onlar Əhməd şahı məcbur etdilər ki, Seyid Ziyaəddin Təbatəbaini Baş nazir vəzifəsinə təyin etsin. Lakin onun kabineti xalq tərəfindən müdafiə olunmadı. Cəmi 100 gün bu postda davam gətirə bildi. Bir neçə hökumətdə Rza xan Hərbi nazir vəzifəsini tutdu. Rza xan 1923-cü ildə ingilislərin köməyi ilə Baş nazir oldu və ingilislərin yeritdiyi yeni siyasətin həyata keçirilməsi üzrə aktiv fəaliyyətə başladı. Rza xanın İngiltərə tərəfindən dəstəklənməsi, Əhməd şahın zəifliyi və ölkədə olmaması, Rza xan tərəfindən ictimaiyyətin siyasi cəhətdən aldadılması və rəqiblərin dəf edilməsi sülalənin dəyişməsi üçün zəmin hazırladı. Nəhayət, Rza xan siyasi şəraitdən və ingilislərin yardımından faydalanaraq 1925-ci ildə sülalə hakimiyyətini dəyişdirmək üçün Məclisi çağırdı. Deputatların bir çoxunun ondan asılı olduğu məclis Qacarlar sülaləsini taxtdan saldı və Rza xanı şah elan etdi. O zamandan etibarən Rza xanın İran üzərində idarəçiliyi və ingilislərin yeni siyasəti həyata keçirilməyə başlandı. İngilislər öz nüfuzlarını möhkəmləndirmək üçün Rza xanı vətənpərvər, xarici müdaxilənin əleyhdarı kimi qələmə verməyə başladılar.
Rza xan şah olana qədər ingilislərin məsləhəti ilə ictimai rəyi öz xeyrinə dəyişməyə çalışmış və özünü şəriətin və etiqadın müdafiəçisi kimi göstərmişdi. Lakin hakimiyyətə gəldikdən dərhal sonra dinə qarşı çıxmağa və ölkədə Qərb mədəniyyətini güclü surətdə təbliğ etməyə başladı.
1925-ci il dekabrın 13-də Məclisin beşinci çağırışında Rza xan Pəhləvi İran şahı seçildi.
Xudayar xan Xudayari bu hadisələr ərəfəsində öz komandirinin, Rza xan Şeştirin yanında qərar tutmuşdu.
Xudayar xan Xudayari Rza şah Pəhləvinin dövründə Qəzvinin general-qubernatoru olmuşdu.
Şah onu Poçt-Teleqraf naziri təyin etmişdi. 1929-1930-cu illərdə Sepah bankın direktoru vəzifəsində çalışmışdı.
Xudayar xan böyük mülkədar idi. Qum-Dizabad yolu boyunca mülkü vardı.
Xudayar xan Xudayari 1950-ci ildə vəfat edib.
Güclü xarakter, prinsipiallıq, səmimiyyət, məsuliyyəti öz üzərinə götürmək cəsarəti komandir üçün istisnasız olaraq hamının xoşuna gəlmək arzusundan qat-qat vacibdir. Yalnız bu psixoloji xüsusiyyətlərin birləşməsi əsasında hərbi liderin yeni keyfiyyəti yaranır, bu keyfiyyət əsgərlərə də sirayət edir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-06-2020 22:17 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Xudayar xan Xudayari hərbçi idi. Xidmətdə leytenant rütbəsindən generala qədər yüksəlmişdi. Əlbəttə, bu onun iradəsinin, dözümünün və istedadının nəticəsidir. Doğrudur, bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, Xudayari “üzüyola”, “ələbaxım”, “nəverim” bir zabit olmuşdur. Bəziləri isə onu “çəpik” və “çalışqan” hərbçi kimi dəyərləndirirlər. Əslində nizam-intizamlı adamlar idarəçiliyin bütün səviyyələrində öz işgüzar qabiliyyətlərini üzə çıxarırlar. Beləliklə, daha yaxından tanış olaq.
Xudayar xan 1873-cü ildə Mazandaranda, Savadkuhda anadan olmuşdu. 1892-ci ildə Qacarlar dövründə təşkil edilmiş İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. 1906-cı ildə yavər (mayor), 1917-ci ildə sərhəng (polkovnik), 1921-ci ildə sərtib (briqadir) idi. 1925-ci ildə mirpənc (general-mayor) rütbəsinə layiq görülmüşdü. Daha sonra əmir ləşkər dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Xudayar xan Xudayari Rza xanın yaxın dostu idi. Rza xan ona “həmşəhri” (yerli) deyə müraciət edirdi. Çalışırdı ki, Rza xanın yanında boynubükük gəzsin. Rza xan özündən uzunları xoşlamırdı.
Xudayar xan Xudayari Rza xanın taxt-taca yiyələnməsində xeyli çaba-çalışma göstərmişdi.
Xudayar xan Məşrutə hərəkatı dönəmində yavər (mayor) rütbəsi ilə Lyaxovun yanında qulluq edirdi. Həmin dövrdə rus qoşunlarının Təbrizi işğal etmələrinə, Gilana daxil olmalarına və Ənzəli limanına üç min desant çıxarmalarına baxmayaraq, Məhəmmədəli şahı taxtda saxlaya bilmədilər. Çünki artıq gec idi. Azadlıqsevər xalq qarşısında gücsüzlüyünü hiss edən Məhəmmədəli şah 1909-cu ildə Rusiya səfirliyində gizləndi. Bunu bilən kazakların komandanı Lyaxov üsyançı qoşunun komandanı Məhəmmədvəli xan Tənkabuninin (1846-1926) və Əliqulu xan Sərdar Əsədin (1858-1917) yanına gedərək onlara təslim oldu. Xudayar xan da onunla birlikdə idi. Tehran tutulan günün ikinci yarısında, beş yüz deputatın iştirakı ilə Bəharestan sarayında "Fövqəladə Ali Məclis" adı ilə iclas keçirildi. Bu məclis Məhəmmədəli şahı taxtdan saldı və onun 12 yaşlı oğlunu İran şahı təyin etdi. Qacar elinin başçısı yaşlı Əlirza xan Əzdülmülk (1825-1910) şahın regenti, qəyyum oldu. Bir il və 20 gün davam edən kiçik diktatura dövrü beləcə sona yetdi. Məhəmmədəli şah töhmətlə İrandan qovulduqdan sonra Rusiyaya gedərək Odessada məskunlaşdı.
Rusiyada Sovet hökumətinin qurulması İranda qüvvələr nisbətini dəyişdi. Sovet hökuməti Rusiya və İngiltərə arasında çar hökumətinin bağladığı bütün məxfi müqavilələri dərc etdi. Onların arasında nüfuz zonalarına bölünməsi haqqında Rusiya və İngiltərə arasında bağlanmış müqavilə də vardır. Orada qeyd olunurdu ki, dünya müharibəsi bitdikdən dərhal sonra rus əsgərləri İran ərazisindən çıxarılacaqdır. Rus qoşunlarının İrandan çıxarılması 1918-ci ilin yanvarında başlandı, martında sona yetdi. İranda yalnız ingilislərin xidmətinə keçmiş general Baratovun komandanlığı altında ağ qvardiyaçı dəstələr qalmışdı. Belə bir vəziyyətdən istifadə edən ingilislər İranda öz mövqelərini daha da gücləndirdilər. Buna görə də 1919-cu il avqust ayının 9-da Vüsuqəddövlə İngiltərənin Bağdaddakı Ali komissarı ser Persi Saksdan 130000 ingilis lirəsi alaraq, İngilis hökuməti ilə müqavilə bağladı (Fərruxi Yəzdi, 1919, №17) Bu müqavilə "İranın inkişafı və rifahı üçün Böyük Britaniyanın yardımı haqqında saziş" adlansa da, əslində, praktiki olaraq İranı müstəmləkə asılılığına salırdı. İngilislər Məclis tərəfindən müqavilənin təsdiqini gözləmədən onun maddələrini yerinə yetirməyə tələsdilər.
Bir çox ingilis nümayəndələri İran hökumətində mühüm vəzifələr tutdular. Lakin İran xalqının 1919-cu il müqaviləsi əleyhinə etirazları və ictimai rəyin təzyiqlərin Baş nazir Mirzə Həsən xan Vüsuqəddövlə (1874-1950) hökumətinin süqutuna səbəb oldu. Bundan əlavə, dost Sovet hökumətinin etirazları və tanınmış İran xadimlərinin, o cümlədən Əhməd şah Qacarın etirazları, həmçinin bu müqavilə əleyhinə Amerika hökumətinin bəyanatı İranda İngiltərə siyasətinin məğlubiyyətinə gətirib çıxardı. Öz planlarının İranda həyata keçmədiyini görən ingilislər tutduqları istiqaməti dəyişdilər. Bunun səbəbi Rusiya ilə 2.500 km ümumi sərhədə malik olan İranın strateji mövqeyinin həmişə böyük əhəmiyyətə malik olmasıdır. Buna görə də onlar İranda yeni strategiyaya əl atdılar. Onlar bu planı Əhməd şahın əli ilə həyata keçirə bilmədiklərinə görə hərbi çevriliş etmək və Qacarlar sülaləsini devirmək üçün tədbirlər gördülər. İngilislər bu məqsədi həyata keçirmək üçün general Ayron Saydinin məsləhəti ilə İran Kazad diviziyasının zabiti yavər (mayor) Rza xanın üzərində dayandılar.
Bu arada Xudayar xan sərhəng (polkovnik) rütbəsi ilə təltif edilmişdi. Qacarlar sülaləsinin sonuncu şahının – Sultan Əhməd şahın hakimiyyəti ingilis səfirinin, nüfuzlu və kobud daxili quldurların təsiri altında idi. Dövlət xəzinəsi tamamilə boşalmışdı. Əyalətlərdə və şəhərlərdə mərkəzi hakimiyyətin heç bir izi görünmürdü. Aclıq və çatışmazlıqlar ölkənin bir çox bölgələrini bürümüşdü. Bəzi bölgələrdə ərzaq çatışmazlığına baxmayaraq, qida məhsullarını aclıq çəkənlərə çatdırmaq qeyri-mümkün idi. Xaricilərin müdaxiləsi və ölkə daxilindəki xaos, ölkədaxili əlaqələri tamamilə dağıtmışdı. Ümidsizlik və çaşqınlıq vətənpərvərlərin ürəyini bürümüşdü. Bir çox siyasətçilər və hərbçilər ingilislərə işləyirdilər. Bu zaman baş komandan Rza xan Qacarlar sülaləsini devirmək üçün zəmin hazırlayırdı.
Dördüncü çağırış Məclisinə seçkilər 1921-ci ilin iyununda başladı. Bu Məclisin dövründə ölkədə qeyri-sabitlik hökm sürdü. Ayətullah Seyid Həsən Müdərris (1870-1937) başda olmaqla Məclisin əksəriyyətini əhatə edən Dəyişikliklər Partiyası özünün parlament fəaliyyətinə başlamışdı.
21 fevral 1921-ci ildə Rza xan Seyyid Ziyaəddin Təbatəbai (1888-1969) ilə birləşib çevriliş etdi. Onun nəzarətində olan əsgərlər 150 km. mərkəzdən qərbdə, Qəzvində yerləşdirilmişdi. Hədə ilə hökuməti qan tökmədən istefa verməyə məcbur etdi.
Çevrilişdən sonra Təbatabai Baş nazir oldu. Rza xan bütün Qacarlar ordusunun baş komandanı oldu. 1921-ci ilin aprel ayında Hərbi nazirlik postunu tutdu.
Beləliklə, 1921-ci il fevralın 22-də kazaklar ingilislərin köməyi ilə hərbi çevriliş etdilər. Onlar Əhməd şahı məcbur etdilər ki, Seyid Ziyaəddin Təbatəbaini Baş nazir vəzifəsinə təyin etsin. Lakin onun kabineti xalq tərəfindən müdafiə olunmadı. Cəmi 100 gün bu postda davam gətirə bildi. Bir neçə hökumətdə Rza xan Hərbi nazir vəzifəsini tutdu. Rza xan 1923-cü ildə ingilislərin köməyi ilə Baş nazir oldu və ingilislərin yeritdiyi yeni siyasətin həyata keçirilməsi üzrə aktiv fəaliyyətə başladı. Rza xanın İngiltərə tərəfindən dəstəklənməsi, Əhməd şahın zəifliyi və ölkədə olmaması, Rza xan tərəfindən ictimaiyyətin siyasi cəhətdən aldadılması və rəqiblərin dəf edilməsi sülalənin dəyişməsi üçün zəmin hazırladı. Nəhayət, Rza xan siyasi şəraitdən və ingilislərin yardımından faydalanaraq 1925-ci ildə sülalə hakimiyyətini dəyişdirmək üçün Məclisi çağırdı. Deputatların bir çoxunun ondan asılı olduğu məclis Qacarlar sülaləsini taxtdan saldı və Rza xanı şah elan etdi. O zamandan etibarən Rza xanın İran üzərində idarəçiliyi və ingilislərin yeni siyasəti həyata keçirilməyə başlandı. İngilislər öz nüfuzlarını möhkəmləndirmək üçün Rza xanı vətənpərvər, xarici müdaxilənin əleyhdarı kimi qələmə verməyə başladılar.
Rza xan şah olana qədər ingilislərin məsləhəti ilə ictimai rəyi öz xeyrinə dəyişməyə çalışmış və özünü şəriətin və etiqadın müdafiəçisi kimi göstərmişdi. Lakin hakimiyyətə gəldikdən dərhal sonra dinə qarşı çıxmağa və ölkədə Qərb mədəniyyətini güclü surətdə təbliğ etməyə başladı.
1925-ci il dekabrın 13-də Məclisin beşinci çağırışında Rza xan Pəhləvi İran şahı seçildi.
Xudayar xan Xudayari bu hadisələr ərəfəsində öz komandirinin, Rza xan Şeştirin yanında qərar tutmuşdu.
Xudayar xan Xudayari Rza şah Pəhləvinin dövründə Qəzvinin general-qubernatoru olmuşdu.
Şah onu Poçt-Teleqraf naziri təyin etmişdi. 1929-1930-cu illərdə Sepah bankın direktoru vəzifəsində çalışmışdı.
Xudayar xan böyük mülkədar idi. Qum-Dizabad yolu boyunca mülkü vardı.
Xudayar xan Xudayari 1950-ci ildə vəfat edib.
Güclü xarakter, prinsipiallıq, səmimiyyət, məsuliyyəti öz üzərinə götürmək cəsarəti komandir üçün istisnasız olaraq hamının xoşuna gəlmək arzusundan qat-qat vacibdir. Yalnız bu psixoloji xüsusiyyətlərin birləşməsi əsasında hərbi liderin yeni keyfiyyəti yaranır, bu keyfiyyət əsgərlərə də sirayət edir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
