21:58 / 25-04-2024
İlham Əliyev Füzuli hava limanından Berlinə uçub - (Yenilənib)
20:33 / 25-04-2024
Almaniyadakı ukraynalı qaçqınlara görə problem yaranıb
20:26 / 25-04-2024
İran-İsrail qarşıdurması: ilk raund daha təhlükəli mərhələyə keçə bilər
19:45 / 25-04-2024
Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT
19:17 / 25-04-2024
Rusiya Polşada yaradılacaq nüvə obyektlərinə hücum edəcək
18:56 / 25-04-2024
İran məhkəməsi repçi barəsində edam qərarı çıxarıb
18:42 / 25-04-2024
Milli Məclis Avropa Parlamentinin son qətnaməsinə sərt cavab verib - Bəyanat
18:09 / 25-04-2024
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
18:03 / 25-04-2024
Ermənistanda müxalifətin aksiyası baş tutmayıb, kütləvi həbslər var - Video
18:02 / 25-04-2024
Naxçıvanda fond sədri vəzifədən çıxarılıb
17:55 / 25-04-2024
Papa Fransisk Putinə mesaj göndərib
17:46 / 25-04-2024
Dünyada iqlim böhranı başlayır
17:32 / 25-04-2024
Azərbaycanla Macarıstan arasında enerji əməkdaşlığı barədə müzakirə aparılıb
17:25 / 25-04-2024
Qırğızıstan prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə edilib - Fotolar
17:08 / 25-04-2024
İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti Füzuli və Ağdamda olublar - (Yenilənib) - Fotolar
16:42 / 25-04-2024
Qırğızıstan prezidentinin Azərbaycana dövlət səfəri başa çatıb
16:41 / 25-04-2024
Türkiyə Mərkəzi Bankı faiz dərəcəsi ilə bağlı qərar verib
16:25 / 25-04-2024
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri birgə nahar ediblər
16:09 / 25-04-2024
Avropa Parlamenti Gürcüstanda xarici agentlər haqqında qanunla bağlı qətnamə qəbul edib
16:05 / 25-04-2024
Prezident İlham Əliyev Şarl Mişeli COP29-a dəvət edib
15:50 / 25-04-2024
İspaniya və daha 4 ölkə Fələstin dövlətini tanımağa hazırlaşır
15:32 / 25-04-2024
Keçmiş Ombudsman Elmira Süleymanova vəfat edib - (Yenilənib)
15:32 / 25-04-2024
Simonyan: "Ermənistan və Azərbaycanın bir-birinə qarşı ərazi iddiası yoxdur"
15:08 / 25-04-2024
"Azərbaycanda respondentlərin 74,9%-i "TikTok"a məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsini istəyir"
14:43 / 25-04-2024
Malıbəylidə kütləvi məzarlıq aşkarlanıb - Fotolar
14:35 / 25-04-2024
Rasim Balayev: "Onlara baş qoşası deyiləm"
14:29 / 25-04-2024
Qərb Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışır
14:16 / 25-04-2024
İsrail daha 12 fələstinlini həbs edib
14:06 / 25-04-2024
Qəzzada ölənlərin sayı artıb
13:59 / 25-04-2024
Rusiya XİN: "Sərhədlərin delimitasiyası üzrə bütün səylərini dəstəkləyirik"
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:45 / 22-04-2024
Türkiyədə yenə zəlzələ olub
Xudayar xan Xudayari - Fotolar
Tarix: 07-06-2020 22:17 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Xudayar xan Xudayari hərbçi idi. Xidmətdə leytenant rütbəsindən generala qədər yüksəlmişdi. Əlbəttə, bu onun iradəsinin, dözümünün və istedadının nəticəsidir. Doğrudur, bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, Xudayari “üzüyola”, “ələbaxım”, “nəverim” bir zabit olmuşdur. Bəziləri isə onu “çəpik” və “çalışqan” hərbçi kimi dəyərləndirirlər. Əslində nizam-intizamlı adamlar idarəçiliyin bütün səviyyələrində öz işgüzar qabiliyyətlərini üzə çıxarırlar. Beləliklə, daha yaxından tanış olaq.
Xudayar xan 1873-cü ildə Mazandaranda, Savadkuhda anadan olmuşdu. 1892-ci ildə Qacarlar dövründə təşkil edilmiş İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. 1906-cı ildə yavər (mayor), 1917-ci ildə sərhəng (polkovnik), 1921-ci ildə sərtib (briqadir) idi. 1925-ci ildə mirpənc (general-mayor) rütbəsinə layiq görülmüşdü. Daha sonra əmir ləşkər dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Xudayar xan Xudayari Rza xanın yaxın dostu idi. Rza xan ona “həmşəhri” (yerli) deyə müraciət edirdi. Çalışırdı ki, Rza xanın yanında boynubükük gəzsin. Rza xan özündən uzunları xoşlamırdı.
Xudayar xan Xudayari Rza xanın taxt-taca yiyələnməsində xeyli çaba-çalışma göstərmişdi.
Xudayar xan Məşrutə hərəkatı dönəmində yavər (mayor) rütbəsi ilə Lyaxovun yanında qulluq edirdi. Həmin dövrdə rus qoşunlarının Təbrizi işğal etmələrinə, Gilana daxil olmalarına və Ənzəli limanına üç min desant çıxarmalarına baxmayaraq, Məhəmmədəli şahı taxtda saxlaya bilmədilər. Çünki artıq gec idi. Azadlıqsevər xalq qarşısında gücsüzlüyünü hiss edən Məhəmmədəli şah 1909-cu ildə Rusiya səfirliyində gizləndi. Bunu bilən kazakların komandanı Lyaxov üsyançı qoşunun komandanı Məhəmmədvəli xan Tənkabuninin (1846-1926) və Əliqulu xan Sərdar Əsədin (1858-1917) yanına gedərək onlara təslim oldu. Xudayar xan da onunla birlikdə idi. Tehran tutulan günün ikinci yarısında, beş yüz deputatın iştirakı ilə Bəharestan sarayında "Fövqəladə Ali Məclis" adı ilə iclas keçirildi. Bu məclis Məhəmmədəli şahı taxtdan saldı və onun 12 yaşlı oğlunu İran şahı təyin etdi. Qacar elinin başçısı yaşlı Əlirza xan Əzdülmülk (1825-1910) şahın regenti, qəyyum oldu. Bir il və 20 gün davam edən kiçik diktatura dövrü beləcə sona yetdi. Məhəmmədəli şah töhmətlə İrandan qovulduqdan sonra Rusiyaya gedərək Odessada məskunlaşdı.
Rusiyada Sovet hökumətinin qurulması İranda qüvvələr nisbətini dəyişdi. Sovet hökuməti Rusiya və İngiltərə arasında çar hökumətinin bağladığı bütün məxfi müqavilələri dərc etdi. Onların arasında nüfuz zonalarına bölünməsi haqqında Rusiya və İngiltərə arasında bağlanmış müqavilə də vardır. Orada qeyd olunurdu ki, dünya müharibəsi bitdikdən dərhal sonra rus əsgərləri İran ərazisindən çıxarılacaqdır. Rus qoşunlarının İrandan çıxarılması 1918-ci ilin yanvarında başlandı, martında sona yetdi. İranda yalnız ingilislərin xidmətinə keçmiş general Baratovun komandanlığı altında ağ qvardiyaçı dəstələr qalmışdı. Belə bir vəziyyətdən istifadə edən ingilislər İranda öz mövqelərini daha da gücləndirdilər. Buna görə də 1919-cu il avqust ayının 9-da Vüsuqəddövlə İngiltərənin Bağdaddakı Ali komissarı ser Persi Saksdan 130000 ingilis lirəsi alaraq, İngilis hökuməti ilə müqavilə bağladı (Fərruxi Yəzdi, 1919, №17) Bu müqavilə "İranın inkişafı və rifahı üçün Böyük Britaniyanın yardımı haqqında saziş" adlansa da, əslində, praktiki olaraq İranı müstəmləkə asılılığına salırdı. İngilislər Məclis tərəfindən müqavilənin təsdiqini gözləmədən onun maddələrini yerinə yetirməyə tələsdilər.
Bir çox ingilis nümayəndələri İran hökumətində mühüm vəzifələr tutdular. Lakin İran xalqının 1919-cu il müqaviləsi əleyhinə etirazları və ictimai rəyin təzyiqlərin Baş nazir Mirzə Həsən xan Vüsuqəddövlə (1874-1950) hökumətinin süqutuna səbəb oldu. Bundan əlavə, dost Sovet hökumətinin etirazları və tanınmış İran xadimlərinin, o cümlədən Əhməd şah Qacarın etirazları, həmçinin bu müqavilə əleyhinə Amerika hökumətinin bəyanatı İranda İngiltərə siyasətinin məğlubiyyətinə gətirib çıxardı. Öz planlarının İranda həyata keçmədiyini görən ingilislər tutduqları istiqaməti dəyişdilər. Bunun səbəbi Rusiya ilə 2.500 km ümumi sərhədə malik olan İranın strateji mövqeyinin həmişə böyük əhəmiyyətə malik olmasıdır. Buna görə də onlar İranda yeni strategiyaya əl atdılar. Onlar bu planı Əhməd şahın əli ilə həyata keçirə bilmədiklərinə görə hərbi çevriliş etmək və Qacarlar sülaləsini devirmək üçün tədbirlər gördülər. İngilislər bu məqsədi həyata keçirmək üçün general Ayron Saydinin məsləhəti ilə İran Kazad diviziyasının zabiti yavər (mayor) Rza xanın üzərində dayandılar.
Bu arada Xudayar xan sərhəng (polkovnik) rütbəsi ilə təltif edilmişdi. Qacarlar sülaləsinin sonuncu şahının – Sultan Əhməd şahın hakimiyyəti ingilis səfirinin, nüfuzlu və kobud daxili quldurların təsiri altında idi. Dövlət xəzinəsi tamamilə boşalmışdı. Əyalətlərdə və şəhərlərdə mərkəzi hakimiyyətin heç bir izi görünmürdü. Aclıq və çatışmazlıqlar ölkənin bir çox bölgələrini bürümüşdü. Bəzi bölgələrdə ərzaq çatışmazlığına baxmayaraq, qida məhsullarını aclıq çəkənlərə çatdırmaq qeyri-mümkün idi. Xaricilərin müdaxiləsi və ölkə daxilindəki xaos, ölkədaxili əlaqələri tamamilə dağıtmışdı. Ümidsizlik və çaşqınlıq vətənpərvərlərin ürəyini bürümüşdü. Bir çox siyasətçilər və hərbçilər ingilislərə işləyirdilər. Bu zaman baş komandan Rza xan Qacarlar sülaləsini devirmək üçün zəmin hazırlayırdı.
Dördüncü çağırış Məclisinə seçkilər 1921-ci ilin iyununda başladı. Bu Məclisin dövründə ölkədə qeyri-sabitlik hökm sürdü. Ayətullah Seyid Həsən Müdərris (1870-1937) başda olmaqla Məclisin əksəriyyətini əhatə edən Dəyişikliklər Partiyası özünün parlament fəaliyyətinə başlamışdı.
21 fevral 1921-ci ildə Rza xan Seyyid Ziyaəddin Təbatəbai (1888-1969) ilə birləşib çevriliş etdi. Onun nəzarətində olan əsgərlər 150 km. mərkəzdən qərbdə, Qəzvində yerləşdirilmişdi. Hədə ilə hökuməti qan tökmədən istefa verməyə məcbur etdi.
Çevrilişdən sonra Təbatabai Baş nazir oldu. Rza xan bütün Qacarlar ordusunun baş komandanı oldu. 1921-ci ilin aprel ayında Hərbi nazirlik postunu tutdu.
Beləliklə, 1921-ci il fevralın 22-də kazaklar ingilislərin köməyi ilə hərbi çevriliş etdilər. Onlar Əhməd şahı məcbur etdilər ki, Seyid Ziyaəddin Təbatəbaini Baş nazir vəzifəsinə təyin etsin. Lakin onun kabineti xalq tərəfindən müdafiə olunmadı. Cəmi 100 gün bu postda davam gətirə bildi. Bir neçə hökumətdə Rza xan Hərbi nazir vəzifəsini tutdu. Rza xan 1923-cü ildə ingilislərin köməyi ilə Baş nazir oldu və ingilislərin yeritdiyi yeni siyasətin həyata keçirilməsi üzrə aktiv fəaliyyətə başladı. Rza xanın İngiltərə tərəfindən dəstəklənməsi, Əhməd şahın zəifliyi və ölkədə olmaması, Rza xan tərəfindən ictimaiyyətin siyasi cəhətdən aldadılması və rəqiblərin dəf edilməsi sülalənin dəyişməsi üçün zəmin hazırladı. Nəhayət, Rza xan siyasi şəraitdən və ingilislərin yardımından faydalanaraq 1925-ci ildə sülalə hakimiyyətini dəyişdirmək üçün Məclisi çağırdı. Deputatların bir çoxunun ondan asılı olduğu məclis Qacarlar sülaləsini taxtdan saldı və Rza xanı şah elan etdi. O zamandan etibarən Rza xanın İran üzərində idarəçiliyi və ingilislərin yeni siyasəti həyata keçirilməyə başlandı. İngilislər öz nüfuzlarını möhkəmləndirmək üçün Rza xanı vətənpərvər, xarici müdaxilənin əleyhdarı kimi qələmə verməyə başladılar.
Rza xan şah olana qədər ingilislərin məsləhəti ilə ictimai rəyi öz xeyrinə dəyişməyə çalışmış və özünü şəriətin və etiqadın müdafiəçisi kimi göstərmişdi. Lakin hakimiyyətə gəldikdən dərhal sonra dinə qarşı çıxmağa və ölkədə Qərb mədəniyyətini güclü surətdə təbliğ etməyə başladı.
1925-ci il dekabrın 13-də Məclisin beşinci çağırışında Rza xan Pəhləvi İran şahı seçildi.
Xudayar xan Xudayari bu hadisələr ərəfəsində öz komandirinin, Rza xan Şeştirin yanında qərar tutmuşdu.
Xudayar xan Xudayari Rza şah Pəhləvinin dövründə Qəzvinin general-qubernatoru olmuşdu.
Şah onu Poçt-Teleqraf naziri təyin etmişdi. 1929-1930-cu illərdə Sepah bankın direktoru vəzifəsində çalışmışdı.
Xudayar xan böyük mülkədar idi. Qum-Dizabad yolu boyunca mülkü vardı.
Xudayar xan Xudayari 1950-ci ildə vəfat edib.
Güclü xarakter, prinsipiallıq, səmimiyyət, məsuliyyəti öz üzərinə götürmək cəsarəti komandir üçün istisnasız olaraq hamının xoşuna gəlmək arzusundan qat-qat vacibdir. Yalnız bu psixoloji xüsusiyyətlərin birləşməsi əsasında hərbi liderin yeni keyfiyyəti yaranır, bu keyfiyyət əsgərlərə də sirayət edir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-06-2020 22:17 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Xudayar xan Xudayari hərbçi idi. Xidmətdə leytenant rütbəsindən generala qədər yüksəlmişdi. Əlbəttə, bu onun iradəsinin, dözümünün və istedadının nəticəsidir. Doğrudur, bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, Xudayari “üzüyola”, “ələbaxım”, “nəverim” bir zabit olmuşdur. Bəziləri isə onu “çəpik” və “çalışqan” hərbçi kimi dəyərləndirirlər. Əslində nizam-intizamlı adamlar idarəçiliyin bütün səviyyələrində öz işgüzar qabiliyyətlərini üzə çıxarırlar. Beləliklə, daha yaxından tanış olaq.
Xudayar xan 1873-cü ildə Mazandaranda, Savadkuhda anadan olmuşdu. 1892-ci ildə Qacarlar dövründə təşkil edilmiş İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. 1906-cı ildə yavər (mayor), 1917-ci ildə sərhəng (polkovnik), 1921-ci ildə sərtib (briqadir) idi. 1925-ci ildə mirpənc (general-mayor) rütbəsinə layiq görülmüşdü. Daha sonra əmir ləşkər dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Xudayar xan Xudayari Rza xanın yaxın dostu idi. Rza xan ona “həmşəhri” (yerli) deyə müraciət edirdi. Çalışırdı ki, Rza xanın yanında boynubükük gəzsin. Rza xan özündən uzunları xoşlamırdı.
Xudayar xan Xudayari Rza xanın taxt-taca yiyələnməsində xeyli çaba-çalışma göstərmişdi.
Xudayar xan Məşrutə hərəkatı dönəmində yavər (mayor) rütbəsi ilə Lyaxovun yanında qulluq edirdi. Həmin dövrdə rus qoşunlarının Təbrizi işğal etmələrinə, Gilana daxil olmalarına və Ənzəli limanına üç min desant çıxarmalarına baxmayaraq, Məhəmmədəli şahı taxtda saxlaya bilmədilər. Çünki artıq gec idi. Azadlıqsevər xalq qarşısında gücsüzlüyünü hiss edən Məhəmmədəli şah 1909-cu ildə Rusiya səfirliyində gizləndi. Bunu bilən kazakların komandanı Lyaxov üsyançı qoşunun komandanı Məhəmmədvəli xan Tənkabuninin (1846-1926) və Əliqulu xan Sərdar Əsədin (1858-1917) yanına gedərək onlara təslim oldu. Xudayar xan da onunla birlikdə idi. Tehran tutulan günün ikinci yarısında, beş yüz deputatın iştirakı ilə Bəharestan sarayında "Fövqəladə Ali Məclis" adı ilə iclas keçirildi. Bu məclis Məhəmmədəli şahı taxtdan saldı və onun 12 yaşlı oğlunu İran şahı təyin etdi. Qacar elinin başçısı yaşlı Əlirza xan Əzdülmülk (1825-1910) şahın regenti, qəyyum oldu. Bir il və 20 gün davam edən kiçik diktatura dövrü beləcə sona yetdi. Məhəmmədəli şah töhmətlə İrandan qovulduqdan sonra Rusiyaya gedərək Odessada məskunlaşdı.
Rusiyada Sovet hökumətinin qurulması İranda qüvvələr nisbətini dəyişdi. Sovet hökuməti Rusiya və İngiltərə arasında çar hökumətinin bağladığı bütün məxfi müqavilələri dərc etdi. Onların arasında nüfuz zonalarına bölünməsi haqqında Rusiya və İngiltərə arasında bağlanmış müqavilə də vardır. Orada qeyd olunurdu ki, dünya müharibəsi bitdikdən dərhal sonra rus əsgərləri İran ərazisindən çıxarılacaqdır. Rus qoşunlarının İrandan çıxarılması 1918-ci ilin yanvarında başlandı, martında sona yetdi. İranda yalnız ingilislərin xidmətinə keçmiş general Baratovun komandanlığı altında ağ qvardiyaçı dəstələr qalmışdı. Belə bir vəziyyətdən istifadə edən ingilislər İranda öz mövqelərini daha da gücləndirdilər. Buna görə də 1919-cu il avqust ayının 9-da Vüsuqəddövlə İngiltərənin Bağdaddakı Ali komissarı ser Persi Saksdan 130000 ingilis lirəsi alaraq, İngilis hökuməti ilə müqavilə bağladı (Fərruxi Yəzdi, 1919, №17) Bu müqavilə "İranın inkişafı və rifahı üçün Böyük Britaniyanın yardımı haqqında saziş" adlansa da, əslində, praktiki olaraq İranı müstəmləkə asılılığına salırdı. İngilislər Məclis tərəfindən müqavilənin təsdiqini gözləmədən onun maddələrini yerinə yetirməyə tələsdilər.
Bir çox ingilis nümayəndələri İran hökumətində mühüm vəzifələr tutdular. Lakin İran xalqının 1919-cu il müqaviləsi əleyhinə etirazları və ictimai rəyin təzyiqlərin Baş nazir Mirzə Həsən xan Vüsuqəddövlə (1874-1950) hökumətinin süqutuna səbəb oldu. Bundan əlavə, dost Sovet hökumətinin etirazları və tanınmış İran xadimlərinin, o cümlədən Əhməd şah Qacarın etirazları, həmçinin bu müqavilə əleyhinə Amerika hökumətinin bəyanatı İranda İngiltərə siyasətinin məğlubiyyətinə gətirib çıxardı. Öz planlarının İranda həyata keçmədiyini görən ingilislər tutduqları istiqaməti dəyişdilər. Bunun səbəbi Rusiya ilə 2.500 km ümumi sərhədə malik olan İranın strateji mövqeyinin həmişə böyük əhəmiyyətə malik olmasıdır. Buna görə də onlar İranda yeni strategiyaya əl atdılar. Onlar bu planı Əhməd şahın əli ilə həyata keçirə bilmədiklərinə görə hərbi çevriliş etmək və Qacarlar sülaləsini devirmək üçün tədbirlər gördülər. İngilislər bu məqsədi həyata keçirmək üçün general Ayron Saydinin məsləhəti ilə İran Kazad diviziyasının zabiti yavər (mayor) Rza xanın üzərində dayandılar.
Bu arada Xudayar xan sərhəng (polkovnik) rütbəsi ilə təltif edilmişdi. Qacarlar sülaləsinin sonuncu şahının – Sultan Əhməd şahın hakimiyyəti ingilis səfirinin, nüfuzlu və kobud daxili quldurların təsiri altında idi. Dövlət xəzinəsi tamamilə boşalmışdı. Əyalətlərdə və şəhərlərdə mərkəzi hakimiyyətin heç bir izi görünmürdü. Aclıq və çatışmazlıqlar ölkənin bir çox bölgələrini bürümüşdü. Bəzi bölgələrdə ərzaq çatışmazlığına baxmayaraq, qida məhsullarını aclıq çəkənlərə çatdırmaq qeyri-mümkün idi. Xaricilərin müdaxiləsi və ölkə daxilindəki xaos, ölkədaxili əlaqələri tamamilə dağıtmışdı. Ümidsizlik və çaşqınlıq vətənpərvərlərin ürəyini bürümüşdü. Bir çox siyasətçilər və hərbçilər ingilislərə işləyirdilər. Bu zaman baş komandan Rza xan Qacarlar sülaləsini devirmək üçün zəmin hazırlayırdı.
Dördüncü çağırış Məclisinə seçkilər 1921-ci ilin iyununda başladı. Bu Məclisin dövründə ölkədə qeyri-sabitlik hökm sürdü. Ayətullah Seyid Həsən Müdərris (1870-1937) başda olmaqla Məclisin əksəriyyətini əhatə edən Dəyişikliklər Partiyası özünün parlament fəaliyyətinə başlamışdı.
21 fevral 1921-ci ildə Rza xan Seyyid Ziyaəddin Təbatəbai (1888-1969) ilə birləşib çevriliş etdi. Onun nəzarətində olan əsgərlər 150 km. mərkəzdən qərbdə, Qəzvində yerləşdirilmişdi. Hədə ilə hökuməti qan tökmədən istefa verməyə məcbur etdi.
Çevrilişdən sonra Təbatabai Baş nazir oldu. Rza xan bütün Qacarlar ordusunun baş komandanı oldu. 1921-ci ilin aprel ayında Hərbi nazirlik postunu tutdu.
Beləliklə, 1921-ci il fevralın 22-də kazaklar ingilislərin köməyi ilə hərbi çevriliş etdilər. Onlar Əhməd şahı məcbur etdilər ki, Seyid Ziyaəddin Təbatəbaini Baş nazir vəzifəsinə təyin etsin. Lakin onun kabineti xalq tərəfindən müdafiə olunmadı. Cəmi 100 gün bu postda davam gətirə bildi. Bir neçə hökumətdə Rza xan Hərbi nazir vəzifəsini tutdu. Rza xan 1923-cü ildə ingilislərin köməyi ilə Baş nazir oldu və ingilislərin yeritdiyi yeni siyasətin həyata keçirilməsi üzrə aktiv fəaliyyətə başladı. Rza xanın İngiltərə tərəfindən dəstəklənməsi, Əhməd şahın zəifliyi və ölkədə olmaması, Rza xan tərəfindən ictimaiyyətin siyasi cəhətdən aldadılması və rəqiblərin dəf edilməsi sülalənin dəyişməsi üçün zəmin hazırladı. Nəhayət, Rza xan siyasi şəraitdən və ingilislərin yardımından faydalanaraq 1925-ci ildə sülalə hakimiyyətini dəyişdirmək üçün Məclisi çağırdı. Deputatların bir çoxunun ondan asılı olduğu məclis Qacarlar sülaləsini taxtdan saldı və Rza xanı şah elan etdi. O zamandan etibarən Rza xanın İran üzərində idarəçiliyi və ingilislərin yeni siyasəti həyata keçirilməyə başlandı. İngilislər öz nüfuzlarını möhkəmləndirmək üçün Rza xanı vətənpərvər, xarici müdaxilənin əleyhdarı kimi qələmə verməyə başladılar.
Rza xan şah olana qədər ingilislərin məsləhəti ilə ictimai rəyi öz xeyrinə dəyişməyə çalışmış və özünü şəriətin və etiqadın müdafiəçisi kimi göstərmişdi. Lakin hakimiyyətə gəldikdən dərhal sonra dinə qarşı çıxmağa və ölkədə Qərb mədəniyyətini güclü surətdə təbliğ etməyə başladı.
1925-ci il dekabrın 13-də Məclisin beşinci çağırışında Rza xan Pəhləvi İran şahı seçildi.
Xudayar xan Xudayari bu hadisələr ərəfəsində öz komandirinin, Rza xan Şeştirin yanında qərar tutmuşdu.
Xudayar xan Xudayari Rza şah Pəhləvinin dövründə Qəzvinin general-qubernatoru olmuşdu.
Şah onu Poçt-Teleqraf naziri təyin etmişdi. 1929-1930-cu illərdə Sepah bankın direktoru vəzifəsində çalışmışdı.
Xudayar xan böyük mülkədar idi. Qum-Dizabad yolu boyunca mülkü vardı.
Xudayar xan Xudayari 1950-ci ildə vəfat edib.
Güclü xarakter, prinsipiallıq, səmimiyyət, məsuliyyəti öz üzərinə götürmək cəsarəti komandir üçün istisnasız olaraq hamının xoşuna gəlmək arzusundan qat-qat vacibdir. Yalnız bu psixoloji xüsusiyyətlərin birləşməsi əsasında hərbi liderin yeni keyfiyyəti yaranır, bu keyfiyyət əsgərlərə də sirayət edir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
