11:02 / 01-05-2024
"Bakı Alüminium Profil” zavodu satılıb
10:55 / 01-05-2024
Ruslar Ukraynanın daha iki yaşayış məntəqəsini ələ keçirib - Fotolar
10:39 / 01-05-2024
Xankəndidə silah-sursat aşkarlanıb
10:33 / 01-05-2024
Azərbaycan Mərkəzi Bankı inflyasiya proqnozunu azaldıb
10:18 / 01-05-2024
İlham Əliyev VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda iştirak edir - Video - Yenilənib
10:03 / 01-05-2024
Qazaxda 3 min illik tarixi abidə sökülüb - Yerində obyekt tikilib (Fotolar)
09:48 / 01-05-2024
Ədliyyə Nazirliyinin Notariat İdarəsinə rəis təyin edilib
09:30 / 01-05-2024
Blinken Bakı ilə İrəvan arasındakı böhranın həllində şəxsən iştirak edir
09:20 / 01-05-2024
Türkiyənin 12 şəhərində İŞİD-ə qarşı əməliyyat keçirilib
08:54 / 01-05-2024
Ukrayna PUA-ları neft emalı zavoduna hücum edib
08:19 / 01-05-2024
Birinci siniflərə sənəd qəbulu başlayır
08:01 / 01-05-2024
Qara dəliyə bənzər batareya yaradıblar
07:51 / 01-05-2024
Məşhur aktrisa-müğənni məhkəməyə verilib
07:41 / 01-05-2024
“F-16” təyyarəsi qəzaya uğrayıb
07:38 / 01-05-2024
Britaniya deportasiyaya başlayıb
07:35 / 01-05-2024
Zelenski Norveç hökumətinə təşəkkür edib
07:30 / 01-05-2024
Xüsusi təyinatlılar Tbilisini tərk edir
07:28 / 01-05-2024
ÜST xəbərdarlıq edir: humanitar fəlakət yaxınlaşır!
00:04 / 01-05-2024
Bu gündən tibbi arayışlar elektron formada veriləcək
22:56 / 30-04-2024
Cinçıxaran Rassel Krou şeytanı dəhşətə gətirir
22:42 / 30-04-2024
Magistraturalara qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
19:49 / 30-04-2024
İsrail “Patriot” sistemlərindən imtina edir
19:41 / 30-04-2024
NATO Ukraynada Rusiya raketlərini vura bilər
19:27 / 30-04-2024
Şair Elçin Mirzəbəyli ilə görüş keçirilib - Fotolar
18:01 / 30-04-2024
Mərkəz rəhbəri Anar Məmmədli həbs olunub - Yenilənib
17:57 / 30-04-2024
Rusiyadan zənginləşdirilmiş uran alışını dayandırmaq istəyirlər
17:55 / 30-04-2024
İlham Əliyev ABŞ-ın Mormon Kilsəsinin və Stirlinq Fondunun nümayəndələrini qəbul edib
17:46 / 30-04-2024
Bakıda Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun toplantısı keçirilib
17:35 / 30-04-2024
Polşa nüvə proqramında iştirak üçün ərizə təqdim edib
17:30 / 30-04-2024
Çin rekord həddə qızıl ehtiyatı toplayıb
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
10:09 / 27-04-2024
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
13:07 / 26-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
21:36 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyevin Almaniyaya işgüzar səfəri başa çatıb - Fotolar
18:49 / 27-04-2024
Abşeronda qətl törədilib
15:14 / 26-04-2024
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
22:50 / 27-04-2024
Şair-publisist Namiq Hacıheydərli vəfat edib
20:46 / 26-04-2024
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
13:42 / 27-04-2024
ANAMA əməkdaşı Şuşada minaya düşüb
11:21 / 26-04-2024
“Neftçi”nin şikayəti təmin olunmayıb
17:39 / 26-04-2024
"Beşiktaş" daha bir futbolçu ilə müqaviləni yeniləyib
13:54 / 26-04-2024
"Qarabağ" klubu cərimələnib
Həsənəli bəy Əsgərxanov: erməni millətçilərinin qənimi - Foto
Tarix: 24-04-2020 13:47 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Erməni millətçiləri XIX əsrdən başlayaraq Qarabağda yerli türk-müsəlman əhalisini qırmaq üçün düşünülmüş şəkildə soyqırımı siyasətinə rəvac vermiş, ən ağlasığmaz üsullarla qətliamlar törətmişlər. Ermənilər azərbaycanlılara qarşı başladıqları soyqırımı siyasətinin başlanğıc mərhələsini 1905-ci ildə qoymuşdular. Millətçi dəstələrindən olan talançılar və soyğunçular evləri yandırır, dinc əhalini qarət edib qırırdılar. Onlar uşaqları, körpələri süngülərə taxıb göyə qaldırır, qadınları saçlarından bağlayıb küçə boyu çılpaq qaçmaqa məcbur edir, qocalara rəhm etmirdilər. Bu vəhşilər, hətta adamları öldürməklə kifayətlənmir, onların qulaqlarını, burunlarını kəsir, qarınlarını yırtır və sair vəhşiliklər törədirdilər.
Türk-müsəlman xalqını qəsdən əliyalın qoymuş dövlət vətəndaşları müdafiə etmədi. Xalq arasından çıxan bir çox qəhrəman irəli atıldı. Əhalinin müdafiəsini təşkil etdi. Qarabağda erməni qəsbkarlarına qənim oğullar xalqı tam qırğından qurtardılar.
1905-1906-cı illər erməni müsəlman davasında 5 türk oğlu ermənilərin milli düşməni elan olunmuşdu. Biri Yağləvənd Həsənəli bəy Əsgərxanov, biri Mirzəhaqverdilər İbrahim bəy Hüseynbəyov, biri Mirzə Cəfər bəy Vəzirov, biri Hacısamlı Sultan bəy Muradov (Sultanov), biri isə onun qaynatası Teymur bəy Həsənbəyov idi.
Həsənəli bəy Qarabağda tanınmış əsgərxanovlar soyuna bağlıdır. Bu soy Cavanşir elinin Yağləvənd oymağının Kovxalı tayfasınındır.
Babası Ağakişi bəy Əsgərxan bəy oğlu XVIII yüzilin ikinci yarısında dünyaya gəlmişdi. İbrahimxəlil xanın atlı dəstəsində bölükbaşı olmuşdu. Xorasana yollanmış, İmam Rzanın müqəddəs məqbərəsini ziyarət etmişdi.
Məşədi Ağakişi bəyin Namazəli bəy, Zeynalabdin bəy, Şıxəli bəy və Məhəmmədəli bəy adlı oğulları vardı.
Atası Şıxəli bəy Məşədi Ağakişi bəy oğlu 1822-ci ildə Cavanşir-Dizaq mahalının Yağləvənd obasında anadan olmuşdu. Heyvandarlıqla, qismən də əkinçiliklə məşğul idi.
Şıxəli bəyin törəməsi Şıxəliyev soyadını daşıyır.
Şıxəli bəy Tutu xanımla yaşam qurmuşdu. Məhərrəm bəy, Behbud bəy, Həsənalı bəy adlı oğulları, Əcəb xanım adlı qızı vardı.
Şıxəli bəyin üçüncü oğlu Həsənalı bəy 1855-ci ildə Şuşa qəzasının Vərəndə sahəsinin Yağləvənd obasında anadan olmuşdu. Məktəb təhsili almışdı. Sankt-Peterburqda Konstantin Yunkerlər məktəbində oxumuşdu. Rus-Osmanlı savaşında iştirak etmişdi. Sonra polis pristavlığında işə girmişdi. Öncə uryadnik, sonra polis pristavı işləmişdi. Qazax və Zəngəzur qəzalarında çalışmışdı.
Həsənalı bəy yaxşı xidmətlərinə görə Georgi xaçına layiq görülmüşdü. Kremlin “Georgi” salonunda həmin xaç və ordenlə təltif olanların siyahısında onun adı da var.
Həsənalı bəy şair idi. Kovxa təxəllüsü ilə qəlboynadan qoşqular yazırdı. Qazax qəzasında pristav işlədiyi dönəmdə yazdığı qoşqulardan biri:
Deyimmi, İsrafil ağa,
Gör Qazaxda nələr gördüm.
Kimlərisə at belində,
Kimlərisə gülər gördüm.
***
Nə gəzirsən soldan-sağa,
Kazım ağa, çıx qırağa,
Söyünbəyli Söyün ağa,
Mən səni səd həzar gördüm.
***
El köçərdi bil yaylağa,
Boylanardı sola-sağa.
Dilbaz oğlu Çingiz ağa
Qutarmayan azar gördüm
***
Qiymət qoyar aca, toxa,
Alardı hədəfə, oxa,
Daşsalahlı Məmməd koxa
Səni açıq bazar gördüm.
***
Bir daşnaq var adı Sumbat,
Adam bilmə heyvana qat.
Birini də ondan babat,
Xoşkotanlı Qazar gördüm.
Həsənalı bəyin mahalda oturub-durduğu adamlarda biri də Mirzə Əli qazı idi. Hər ikisi şair olduğundan tez-tez deyişərdilər. Həsənalı bəy qazıya yazdığı müşairə:
Eşitmişəm, Mirzə, şair olubsan,
De hədyanı sənin üçün ad olsun.
Kəbin pulu etməz sənə kifayət,
Bəlkə bu işlərdə nəfli zad olsun.
Keçən vaxtı Arazbarda olardıq,
Haramıda ceyran-cüyür ovlardıq,
Kəklik-turac xurcunlara dolardı,
Nədən indi yediyimiz cad olsun.
Əsgərxanov bilirsən ki, öyünməz,
Özünə gərrahdı şaha baş əyməz.
Çağrılmamış yerdə hərgiz görünməz,
İstər qohum olsun, istər yad olsun.
Cavanşir bəyləri tez-tez yığışıb şeirləşər, bədiyələşərmişlər. Bəylərdən biri, İsfəndiyar bəy Vəzirov Həsənalı bəyə qayıdır ki:
Sataram Zobucuqda mülkümü,
Alaram sənin kimi tülkünü.
Bu söz yaman dəyir Həsanalı bəyə. O çağlar hamı köçəri olduğundan mal-heyvan saxlayarmış. Həsanalı bəy fikirləşir ki, dana-davarın qarnının altından yel keçir. Mala çox da bel bağlamaq olmaz. Kişinin gərək davardan əlavə divarı da olsun. O fikirlə gedib yaxşı mülk salır, dəyirman tikdirir, yol çəkdirir…
***
Həsənalı bəylə İrənşəlli İbadulla kişi möhkəm ağızlaşmışdı. Küsü saxlayıb, bir-birinin kölgəsini qılınclayırdılar. Bu dava-dartışdan bir müddət keçir. Həsənalı bəyi Zəngəzur qəzasına pristav təyin edirlər. Gorus şəhərində yerini bərkidən kimi iki strajnik göndərir ki, gedin Yağləvənd Məhərrəm oğlu İbadullanı qolunu-qoluna çatıb gətirin. Strajniklər də erməni imişlər. Sevincək yola düşürlər. Yağləvəndə çatıb İbadullanı tapırlar. Qolunu bağlayıb aparırlar Gorusa tərəf. Yolboyu söhbət zamanı öyrənirlər ki, həm İbadulla, həm də Həsənalı bəy hər ikisi yağləvəndlidir. Strajniklərdən biri qayıdır:
- Ara, bu Həsənalı nə yaman adamdır! Adam da heç öz yerlisini tutdurar?
Cin vurur İbadullanı:
- Ayə, əlimi açın, sizin ikinizin də başını bir yalağa kəsəjəm! Həsənalı bəy pis adamdı?! Köpəkoğlunun dığaları, onun pristavlığı cəhənnəm, bəyini niyə demədiniz?..
***
Həsənalı bəy Ələkbər bəy Məlikaslanovun qızı Asiya xanımla yaşam qurmuşdu. Əsgərxan bəy, Cəmil bəy, Şəmil bəy, Cəlal bəy adlı oğulları, Səadət xanım, Nabat xanım, Tavad xanım, Şövkət xanım və Firuzə xanım adlı qızları vardı.
Şübhəsiz ki, Həsənəli bəy Əsgərxanov barədə daha böyük həcmli kitablar yazmaq mümkündür. Yəqin ki, tarixçilərimiz bu işin öhdəsindən layiqincə gələcəklər. İndiki halda isə, bu yazını ortalığa qoymağı gərəkli bildik. Qeyrətli vətən oğulları hər bir Azərbaycan vətəndaşının, xüsusilə böyüməkdə olan gənç nəslin qan yaddaşında möhkəmlənməlidir.
Ənvər Çingizoğlu, jurnalist-etnoqraf
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-04-2020 13:47 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Erməni millətçiləri XIX əsrdən başlayaraq Qarabağda yerli türk-müsəlman əhalisini qırmaq üçün düşünülmüş şəkildə soyqırımı siyasətinə rəvac vermiş, ən ağlasığmaz üsullarla qətliamlar törətmişlər. Ermənilər azərbaycanlılara qarşı başladıqları soyqırımı siyasətinin başlanğıc mərhələsini 1905-ci ildə qoymuşdular. Millətçi dəstələrindən olan talançılar və soyğunçular evləri yandırır, dinc əhalini qarət edib qırırdılar. Onlar uşaqları, körpələri süngülərə taxıb göyə qaldırır, qadınları saçlarından bağlayıb küçə boyu çılpaq qaçmaqa məcbur edir, qocalara rəhm etmirdilər. Bu vəhşilər, hətta adamları öldürməklə kifayətlənmir, onların qulaqlarını, burunlarını kəsir, qarınlarını yırtır və sair vəhşiliklər törədirdilər.
Türk-müsəlman xalqını qəsdən əliyalın qoymuş dövlət vətəndaşları müdafiə etmədi. Xalq arasından çıxan bir çox qəhrəman irəli atıldı. Əhalinin müdafiəsini təşkil etdi. Qarabağda erməni qəsbkarlarına qənim oğullar xalqı tam qırğından qurtardılar.
1905-1906-cı illər erməni müsəlman davasında 5 türk oğlu ermənilərin milli düşməni elan olunmuşdu. Biri Yağləvənd Həsənəli bəy Əsgərxanov, biri Mirzəhaqverdilər İbrahim bəy Hüseynbəyov, biri Mirzə Cəfər bəy Vəzirov, biri Hacısamlı Sultan bəy Muradov (Sultanov), biri isə onun qaynatası Teymur bəy Həsənbəyov idi.
Həsənəli bəy Qarabağda tanınmış əsgərxanovlar soyuna bağlıdır. Bu soy Cavanşir elinin Yağləvənd oymağının Kovxalı tayfasınındır.
Babası Ağakişi bəy Əsgərxan bəy oğlu XVIII yüzilin ikinci yarısında dünyaya gəlmişdi. İbrahimxəlil xanın atlı dəstəsində bölükbaşı olmuşdu. Xorasana yollanmış, İmam Rzanın müqəddəs məqbərəsini ziyarət etmişdi.
Məşədi Ağakişi bəyin Namazəli bəy, Zeynalabdin bəy, Şıxəli bəy və Məhəmmədəli bəy adlı oğulları vardı.
Atası Şıxəli bəy Məşədi Ağakişi bəy oğlu 1822-ci ildə Cavanşir-Dizaq mahalının Yağləvənd obasında anadan olmuşdu. Heyvandarlıqla, qismən də əkinçiliklə məşğul idi.
Şıxəli bəyin törəməsi Şıxəliyev soyadını daşıyır.
Şıxəli bəy Tutu xanımla yaşam qurmuşdu. Məhərrəm bəy, Behbud bəy, Həsənalı bəy adlı oğulları, Əcəb xanım adlı qızı vardı.
Şıxəli bəyin üçüncü oğlu Həsənalı bəy 1855-ci ildə Şuşa qəzasının Vərəndə sahəsinin Yağləvənd obasında anadan olmuşdu. Məktəb təhsili almışdı. Sankt-Peterburqda Konstantin Yunkerlər məktəbində oxumuşdu. Rus-Osmanlı savaşında iştirak etmişdi. Sonra polis pristavlığında işə girmişdi. Öncə uryadnik, sonra polis pristavı işləmişdi. Qazax və Zəngəzur qəzalarında çalışmışdı.
Həsənalı bəy yaxşı xidmətlərinə görə Georgi xaçına layiq görülmüşdü. Kremlin “Georgi” salonunda həmin xaç və ordenlə təltif olanların siyahısında onun adı da var.
Həsənalı bəy şair idi. Kovxa təxəllüsü ilə qəlboynadan qoşqular yazırdı. Qazax qəzasında pristav işlədiyi dönəmdə yazdığı qoşqulardan biri:
Deyimmi, İsrafil ağa,
Gör Qazaxda nələr gördüm.
Kimlərisə at belində,
Kimlərisə gülər gördüm.
***
Nə gəzirsən soldan-sağa,
Kazım ağa, çıx qırağa,
Söyünbəyli Söyün ağa,
Mən səni səd həzar gördüm.
***
El köçərdi bil yaylağa,
Boylanardı sola-sağa.
Dilbaz oğlu Çingiz ağa
Qutarmayan azar gördüm
***
Qiymət qoyar aca, toxa,
Alardı hədəfə, oxa,
Daşsalahlı Məmməd koxa
Səni açıq bazar gördüm.
***
Bir daşnaq var adı Sumbat,
Adam bilmə heyvana qat.
Birini də ondan babat,
Xoşkotanlı Qazar gördüm.
Həsənalı bəyin mahalda oturub-durduğu adamlarda biri də Mirzə Əli qazı idi. Hər ikisi şair olduğundan tez-tez deyişərdilər. Həsənalı bəy qazıya yazdığı müşairə:
Eşitmişəm, Mirzə, şair olubsan,
De hədyanı sənin üçün ad olsun.
Kəbin pulu etməz sənə kifayət,
Bəlkə bu işlərdə nəfli zad olsun.
Keçən vaxtı Arazbarda olardıq,
Haramıda ceyran-cüyür ovlardıq,
Kəklik-turac xurcunlara dolardı,
Nədən indi yediyimiz cad olsun.
Əsgərxanov bilirsən ki, öyünməz,
Özünə gərrahdı şaha baş əyməz.
Çağrılmamış yerdə hərgiz görünməz,
İstər qohum olsun, istər yad olsun.
Cavanşir bəyləri tez-tez yığışıb şeirləşər, bədiyələşərmişlər. Bəylərdən biri, İsfəndiyar bəy Vəzirov Həsənalı bəyə qayıdır ki:
Sataram Zobucuqda mülkümü,
Alaram sənin kimi tülkünü.
Bu söz yaman dəyir Həsanalı bəyə. O çağlar hamı köçəri olduğundan mal-heyvan saxlayarmış. Həsanalı bəy fikirləşir ki, dana-davarın qarnının altından yel keçir. Mala çox da bel bağlamaq olmaz. Kişinin gərək davardan əlavə divarı da olsun. O fikirlə gedib yaxşı mülk salır, dəyirman tikdirir, yol çəkdirir…
***
Həsənalı bəylə İrənşəlli İbadulla kişi möhkəm ağızlaşmışdı. Küsü saxlayıb, bir-birinin kölgəsini qılınclayırdılar. Bu dava-dartışdan bir müddət keçir. Həsənalı bəyi Zəngəzur qəzasına pristav təyin edirlər. Gorus şəhərində yerini bərkidən kimi iki strajnik göndərir ki, gedin Yağləvənd Məhərrəm oğlu İbadullanı qolunu-qoluna çatıb gətirin. Strajniklər də erməni imişlər. Sevincək yola düşürlər. Yağləvəndə çatıb İbadullanı tapırlar. Qolunu bağlayıb aparırlar Gorusa tərəf. Yolboyu söhbət zamanı öyrənirlər ki, həm İbadulla, həm də Həsənalı bəy hər ikisi yağləvəndlidir. Strajniklərdən biri qayıdır:
- Ara, bu Həsənalı nə yaman adamdır! Adam da heç öz yerlisini tutdurar?
Cin vurur İbadullanı:
- Ayə, əlimi açın, sizin ikinizin də başını bir yalağa kəsəjəm! Həsənalı bəy pis adamdı?! Köpəkoğlunun dığaları, onun pristavlığı cəhənnəm, bəyini niyə demədiniz?..
***
Həsənalı bəy Ələkbər bəy Məlikaslanovun qızı Asiya xanımla yaşam qurmuşdu. Əsgərxan bəy, Cəmil bəy, Şəmil bəy, Cəlal bəy adlı oğulları, Səadət xanım, Nabat xanım, Tavad xanım, Şövkət xanım və Firuzə xanım adlı qızları vardı.
Şübhəsiz ki, Həsənəli bəy Əsgərxanov barədə daha böyük həcmli kitablar yazmaq mümkündür. Yəqin ki, tarixçilərimiz bu işin öhdəsindən layiqincə gələcəklər. İndiki halda isə, bu yazını ortalığa qoymağı gərəkli bildik. Qeyrətli vətən oğulları hər bir Azərbaycan vətəndaşının, xüsusilə böyüməkdə olan gənç nəslin qan yaddaşında möhkəmlənməlidir.
Ənvər Çingizoğlu, jurnalist-etnoqraf
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır