00:04 / 16-09-2025
Qurban Qurbanov: “Benfika” ilə oyuna yaxşı hazırlaşa bilmədik”
23:12 / 15-09-2025
"Qarabağ"ın futbolçusu: "Benfika"nı yaxşı təhlil etmişik"
20:02 / 15-09-2025
Payız “Ulduz”u görüşünüzə gəlib - Foto
19:24 / 15-09-2025
Xalq artistinin nəşi Azərbaycana gətiriləcək
18:04 / 15-09-2025
İlham Əliyev Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisini qəbul edib
18:00 / 15-09-2025
Şuşada külli miqdarda silah-sursat aşkarlanıb
17:51 / 15-09-2025
Bakıda və rayonlarda leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
17:49 / 15-09-2025
"Benfika"nın baş məşqçisi: "Qarabağ"la matçda 3 xal qazanmağı hədəfləyirik"
17:37 / 15-09-2025
Rusiyadan Ermənistana qaz tədarükü dayandırılacaq
17:30 / 15-09-2025
Azərbaycan INFE-yə tamhüquqlu üzv olub
17:20 / 15-09-2025
"Qarabağ" və "Neftçi"nin oyunlarını FIFA referiləri idarə edəcək
16:57 / 15-09-2025
İş adamı Vüsal Abbasov həbs edilib
16:52 / 15-09-2025
İcra başçısının sabiq müavini dələduzluqda ittiham olunur
16:39 / 15-09-2025
Mərkəzi Bank üç kredit ittifaqına icrası məcburi göstəriş verib
16:09 / 15-09-2025
İlham Əliyev ICESCO-nun Baş direktorunu təltif edib - (Yenilənib)
15:58 / 15-09-2025
Əli Əsədov sərəncam imzalayıb
15:55 / 15-09-2025
İlham Əliyev ICESCO-nun Baş direktorunu qəbul edib - Yenilənib
15:27 / 15-09-2025
Prezident Qarabağda dörd kəndin sakinləri ilə görüşüb - Yenilənib
15:11 / 15-09-2025
Kəlbəcərə köç karvanı gedib - (Yenilənib)
15:07 / 15-09-2025
Ruslar daha bir yaşayış məntəqəsini işğal edib
15:00 / 15-09-2025
Həkim Azər Maqsudovun məhkəməsi qapalı keçiriləcək
14:54 / 15-09-2025
70 yaşlı müğənni: "Xalq artisti adı istəyirəm"
14:44 / 15-09-2025
Nazirliyin Aparat rəhbəri vəzifədən azad olunub
14:36 / 15-09-2025
Rusiyanın NATO sərhədlərini pozmasına səbəb nədir?
14:18 / 15-09-2025
Zeynəb Xanlarovanın nəvəsinin toyu olacaq
13:58 / 15-09-2025
Keyt Kelloq: Rusiya müharibəni uduzur
13:49 / 15-09-2025
Qərbi Azərbaycan İcması "Qərbi Azərbaycan TV" ilə bağlı məlumat yayıb
13:48 / 15-09-2025
Rusiya sərgi tankını cəbhə xəttinə göndərir
13:38 / 15-09-2025
Prezident Ərdoğan Qətərə gedib
13:13 / 15-09-2025
Masazırda 57 yaşlı kişini "tok" vurub
06:10 / 11-09-2025
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
13:31 / 11-09-2025
Professor: Hər iki ölkədə sülhə qarşı çıxanlar var
20:48 / 13-09-2025
Deputat 120 şagirdə məktəb ləvazimatları verib - Fotolar
15:14 / 12-09-2025
Qarabağa daha iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
09:46 / 11-09-2025
Marsda həyat izləri aşkar ediblər
10:50 / 12-09-2025
Zülfüqarov: Regiondankənar qüvvələr Ermənistana təzyiqlər göstərirlər
18:40 / 14-09-2025
İlham Əliyev Qırmızı Bazar, Hadrut qəsəbələri və Sos kəndinin sakinləri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
23:44 / 12-09-2025
Aİ Rusiyaya qarşı sanksiyaların müddətini uzadıb
10:33 / 11-09-2025
Sabah daha 4 itkin-şəhidimiz dəfn olunacaq - Siyahı
22:10 / 12-09-2025
Salyanda 62 yaşlı kişi güllələnib
Əhməd Əmir-Əhmədi: Rza şahın cəlladı - Fotolar
Tarix: 17-05-2020 14:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Elə əməllər var ki, bütün bəşəriyyəti dəhşətə gətirir. Bu əməlləri törədənlər daim qınanırlar. Tarix unurmur. Dünyanın tərəqqipərvər insanları Əhməd Əmir-Əhmədinin Lorista əyalətində etdiyi qırğınları insanlığa qarşı yönəldilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi qiymətləndirir. Azərbaycan oxucusu bu şəxsi tanımır. Ona görə tanış olun:
Əhməd Əmir-Əhmədi 1884-cü ildə İsfahanda doğulmuşdu. Atası Tağı ağa Əmir-Əhmədi Qacar ordusunda general-briqadir (sərtib) rütbəsinədək yüksəlmişdi. Oğluna da hərbi təhsil vermişdi. Əhməd mədrəsə təhsilini tamamlayandan sonra Kazak briqadasının hərbi məktəbinə daxil olmuşdu. Hərbi məktəbi naib (leytenant) rütbəsi ilə bitirib İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. Dörd il sərasər xidmətdən sonra vəkilbaşı dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Məhəmmədəli şah Qacar konstitusiyanı ləğv etdi. Rusiyadan, Böyük Britaniyadan dəstək aldıqdan sonra 1908-ci ildə parlamenti bombardman etdi. Həmin zaman Əhməd Əmir-Əhmədi Milli Məclisdə növbətçi dəstənin rəisi idi. Şahın tərəfdarlarından olan ruhani Şeyx Mahmud Vəramini onu xəbərdar etmişdi ki, məşrutəçilərə dəstək verməsin. Heç bir vəkili müdafiə etməsin. O isə Kaşanın qarətçi naiblərindən olan, Tehranda şər işlərlə ilgilənən Naib Hüseynlə bağlantı quraraq xidmətinə davam etdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Birinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində Kirmanşahda xidmət edirdi. Burda olan rus və ingilis konsulları yola getmirdilər. Əyalətdə məğşuşluq başladığından, yayınıb Həmədana getmişdi. Burda sarvan (kapitan) rütbəsi almışdı. Daha sonra yuxarılara göstərdiyi qüsursuz xidməti sayəsində əvvəlcə yavər (mayor), sonra sərhəng (polkovnik) rütbəsinə layiq görülmüşdü.
Əhməd Əmir-Əhmədi 1919-cu il hadisələri zamanı Rza xanın yanında idi. Onun hər tapşırığına əməl edirdi. Bacısı Püsyan ailəsinin nümayəndəsi ilə ailə qurmuşdu. Heydərqulu xan Püsyanın xanımı idi. 3 oktyabr 1921-ci ildə Məhəmmədtağı xan Püsyan öldürüləndə bacısı bu qohumluğu Rza xandan gizlədə bildi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza xan və Seyid Ziyaəddin Təbatəbai ilə bərabər Əhməd şah Qovanlı-Qacarın devirilməsində önəmli rol oynamışdı.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza şah Pəhləvidən sepahbud (general-leytenant) rütbəsi almışdı.
Rza şahın hakimiyyətində Əhməd Əmir-Əhmədi yeganə adam idi ki, ondan qorxurdular və hörmət edirdilər.
1920-1930-cu illərdə lorların qiyamının yatırılmasına başçılıq etmişdi. Belə ki, həmin dövrdə Əhməd Əmir-Əhmədi Loristan qoşununun komandanı olmuşdu. Lorların tayfa başçısı Qulaməli xan Piranvənd onun çağrışına və əmrlərinə məhəl qoymurdu. Komandan ona qulaqburması vermək fikrinə düşdü. Qulaməli xan bütün lorları ayağa qaldırdı. Sonrakı araşdırmalardan məlum olur ki, Əmir-Əhmədi əhaliyə qarşı amansız cəzalar tətbiq etmişdi.
Əbdüləli xan Etimad-Müqəddəm ilə dost idi. O, 1320-ci h.ş. (1941-ci) ilinin şəhrivər ayının 20-də Tehranda hərbi vəziyyət elan edildikdə general-leytenant Əmir-Əhmədinin təklifi ilə bu şəhərin hərbi komendanti təyin edildi. (Aqil Baqiri, Xanədanhaye-hökumətgəri, Tehran, Namək, 1386, I cild, s.446)
General-leytenant Əmir-Əhmədi Tehranın hərbi komendantılığına təyin olduqdan sonra general-leytenant Etimad-Müqəddəm baş polis idarəsi rəisi vəzifəsinə gətirildi. [Yenə orda. s. 352.]
Əhməd Əmir-Əhmədi orduda “Rza xanın cəlladı” ayaması ilə tanınırdı. Rza şah insanlarda xof yaratmaq, kütlələri qorxu içində saxlamaq üçün Əhməd Əmir-Əhmədidən hər üzünə istifadə edirdi. Asmaq, kəsmək kimi əməllər Əmir-Əhmədinin siyasi karyerasında fərqləndirici və ürküdücü xüsusiyyətlərdir.
Əhməd Əmir-Əhmədi İran jandarmeriyasın rəisi olmuşdu. Onun əməlləri nəticəsində İran əhalisi ağır məhrumiyyətlərə, faciə və məşəqqətlərə məruz qalmışdır. Mərhələ-mərhələ gerçəkləşdirilən xeyli qeyri-insani siyasət nəticəsində iranlılar dəhşətlərə düçar olmuşdular. Onun bu xüsusiyyətləri qiymətləndirərkən təkcə cəllad xislətli məmur kimi onun şəxsi keyfiyyətlərini deyil, həm də həll edilməli ümumi dövləti vəzifələri ifadə etmək qabiliyyətini vurğulamaq lazımdır.
O, 1942-ci ildə Əli Süheylinin və 1948-ci ildə Əbdülhüseyn Hazhırın kabinəsində hərbi nazir postunu tutmuşdu. Məclisin üzvü idi. Tehrandan məclisə senator seçilmişdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi İranın “Zülfiqar” və Rusiyanın III dərəcəli “Müqəddəs Anna” ordenləri ilə təltif olunmuşdu.
O, “Sepəhbüd Əhməd Əmir-Əhmədin xatirələri” adlı memuarın müəllifidir.
Əhməd Əmir-Əhmədi 25 noyabr 1965-ci ildə vəfat edib.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 17-05-2020 14:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Elə əməllər var ki, bütün bəşəriyyəti dəhşətə gətirir. Bu əməlləri törədənlər daim qınanırlar. Tarix unurmur. Dünyanın tərəqqipərvər insanları Əhməd Əmir-Əhmədinin Lorista əyalətində etdiyi qırğınları insanlığa qarşı yönəldilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi qiymətləndirir. Azərbaycan oxucusu bu şəxsi tanımır. Ona görə tanış olun:
Əhməd Əmir-Əhmədi 1884-cü ildə İsfahanda doğulmuşdu. Atası Tağı ağa Əmir-Əhmədi Qacar ordusunda general-briqadir (sərtib) rütbəsinədək yüksəlmişdi. Oğluna da hərbi təhsil vermişdi. Əhməd mədrəsə təhsilini tamamlayandan sonra Kazak briqadasının hərbi məktəbinə daxil olmuşdu. Hərbi məktəbi naib (leytenant) rütbəsi ilə bitirib İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. Dörd il sərasər xidmətdən sonra vəkilbaşı dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Məhəmmədəli şah Qacar konstitusiyanı ləğv etdi. Rusiyadan, Böyük Britaniyadan dəstək aldıqdan sonra 1908-ci ildə parlamenti bombardman etdi. Həmin zaman Əhməd Əmir-Əhmədi Milli Məclisdə növbətçi dəstənin rəisi idi. Şahın tərəfdarlarından olan ruhani Şeyx Mahmud Vəramini onu xəbərdar etmişdi ki, məşrutəçilərə dəstək verməsin. Heç bir vəkili müdafiə etməsin. O isə Kaşanın qarətçi naiblərindən olan, Tehranda şər işlərlə ilgilənən Naib Hüseynlə bağlantı quraraq xidmətinə davam etdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Birinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində Kirmanşahda xidmət edirdi. Burda olan rus və ingilis konsulları yola getmirdilər. Əyalətdə məğşuşluq başladığından, yayınıb Həmədana getmişdi. Burda sarvan (kapitan) rütbəsi almışdı. Daha sonra yuxarılara göstərdiyi qüsursuz xidməti sayəsində əvvəlcə yavər (mayor), sonra sərhəng (polkovnik) rütbəsinə layiq görülmüşdü.
Əhməd Əmir-Əhmədi 1919-cu il hadisələri zamanı Rza xanın yanında idi. Onun hər tapşırığına əməl edirdi. Bacısı Püsyan ailəsinin nümayəndəsi ilə ailə qurmuşdu. Heydərqulu xan Püsyanın xanımı idi. 3 oktyabr 1921-ci ildə Məhəmmədtağı xan Püsyan öldürüləndə bacısı bu qohumluğu Rza xandan gizlədə bildi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza xan və Seyid Ziyaəddin Təbatəbai ilə bərabər Əhməd şah Qovanlı-Qacarın devirilməsində önəmli rol oynamışdı.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza şah Pəhləvidən sepahbud (general-leytenant) rütbəsi almışdı.
Rza şahın hakimiyyətində Əhməd Əmir-Əhmədi yeganə adam idi ki, ondan qorxurdular və hörmət edirdilər.
1920-1930-cu illərdə lorların qiyamının yatırılmasına başçılıq etmişdi. Belə ki, həmin dövrdə Əhməd Əmir-Əhmədi Loristan qoşununun komandanı olmuşdu. Lorların tayfa başçısı Qulaməli xan Piranvənd onun çağrışına və əmrlərinə məhəl qoymurdu. Komandan ona qulaqburması vermək fikrinə düşdü. Qulaməli xan bütün lorları ayağa qaldırdı. Sonrakı araşdırmalardan məlum olur ki, Əmir-Əhmədi əhaliyə qarşı amansız cəzalar tətbiq etmişdi.
Əbdüləli xan Etimad-Müqəddəm ilə dost idi. O, 1320-ci h.ş. (1941-ci) ilinin şəhrivər ayının 20-də Tehranda hərbi vəziyyət elan edildikdə general-leytenant Əmir-Əhmədinin təklifi ilə bu şəhərin hərbi komendanti təyin edildi. (Aqil Baqiri, Xanədanhaye-hökumətgəri, Tehran, Namək, 1386, I cild, s.446)
General-leytenant Əmir-Əhmədi Tehranın hərbi komendantılığına təyin olduqdan sonra general-leytenant Etimad-Müqəddəm baş polis idarəsi rəisi vəzifəsinə gətirildi. [Yenə orda. s. 352.]
Əhməd Əmir-Əhmədi orduda “Rza xanın cəlladı” ayaması ilə tanınırdı. Rza şah insanlarda xof yaratmaq, kütlələri qorxu içində saxlamaq üçün Əhməd Əmir-Əhmədidən hər üzünə istifadə edirdi. Asmaq, kəsmək kimi əməllər Əmir-Əhmədinin siyasi karyerasında fərqləndirici və ürküdücü xüsusiyyətlərdir.
Əhməd Əmir-Əhmədi İran jandarmeriyasın rəisi olmuşdu. Onun əməlləri nəticəsində İran əhalisi ağır məhrumiyyətlərə, faciə və məşəqqətlərə məruz qalmışdır. Mərhələ-mərhələ gerçəkləşdirilən xeyli qeyri-insani siyasət nəticəsində iranlılar dəhşətlərə düçar olmuşdular. Onun bu xüsusiyyətləri qiymətləndirərkən təkcə cəllad xislətli məmur kimi onun şəxsi keyfiyyətlərini deyil, həm də həll edilməli ümumi dövləti vəzifələri ifadə etmək qabiliyyətini vurğulamaq lazımdır.
O, 1942-ci ildə Əli Süheylinin və 1948-ci ildə Əbdülhüseyn Hazhırın kabinəsində hərbi nazir postunu tutmuşdu. Məclisin üzvü idi. Tehrandan məclisə senator seçilmişdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi İranın “Zülfiqar” və Rusiyanın III dərəcəli “Müqəddəs Anna” ordenləri ilə təltif olunmuşdu.
O, “Sepəhbüd Əhməd Əmir-Əhmədin xatirələri” adlı memuarın müəllifidir.
Əhməd Əmir-Əhmədi 25 noyabr 1965-ci ildə vəfat edib.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
