23:20 / 03-07-2025
Günay Qurbanova yenidən Avropa çempionu olub
22:38 / 03-07-2025
Azərbaycan, Özbəkistan və Qırğızıstan prezidentləri Şahbulaq qalasında olublar - Foto
21:10 / 03-07-2025
Dövlət başçıları Qarabağ atlarının “Zəfər” şousunu izləyiblər - Fotolar
19:57 / 03-07-2025
"Sputnik-Azərbaycan" işi: beş nəfər barəsində polis nəzarəti qətimkan tədbiri seçilib
19:05 / 03-07-2025
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri Ağdamın Xıdırlı kəndində olublar - (Yenilənib) - Fotolar
18:17 / 03-07-2025
Peşə tanınması: 179 namizəd keçid balını toplaya bilməyib
18:01 / 03-07-2025
Paşinyanın partiyası müxalifəti terrorçulara köməkdə ittiham edir
17:43 / 03-07-2025
"Qəbələ" Futbol Akademiyası fəaliyyətini dayandırıb
17:19 / 03-07-2025
Rusiya aktivlərinin müsadirəsi üçün layihə hazırlayıblar
16:47 / 03-07-2025
Azərbaycan dili üzrə test imtahanının nəticələri elan olunub
16:37 / 03-07-2025
Çempionlar Liqası: "Araz-Naxçıvan"ın rəqibləri müəyyənləşib
16:31 / 03-07-2025
Abituriyentlərin şikayətləri araşdırılıb
16:12 / 03-07-2025
Beyləqanda 16 yaşlı oğlan kanalda batıb
16:01 / 03-07-2025
Şahbaz Şərifin Azərbaycana səfəri başlayıb
15:55 / 03-07-2025
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri Xankəndidə fabrikin fəaliyyəti ilə tanış olublar
15:43 / 03-07-2025
Güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
15:25 / 03-07-2025
Admiral ruslarla bağlı xəbərdarlıq edir
15:06 / 03-07-2025
Qırğızıstan prezidenti Azərbaycana işgüzar səfərə gəlib - Yenilənib
15:04 / 03-07-2025
İlham Əliyev Rəşid Meredovu qəbul edib - Fotolar
14:55 / 03-07-2025
ABŞ qoşunlarını Avropadan çıxaracaqlar
14:40 / 03-07-2025
İlham Əliyev Qarabağa səfər edib - (Yenilənib+) - Fotolar
14:34 / 03-07-2025
İki prezident Füzuli rayonuna səfər edib - Foto
14:29 / 03-07-2025
Ruslar sosial binaları vurub, ölən və yaralılar var
14:23 / 03-07-2025
Konstitusiya Məhkəməsinə yeni hakimlər təyin olunacaq
13:52 / 03-07-2025
İsrail iki ölkə barədə Rusiya ilə gizli danışıqlar aparıb
13:43 / 03-07-2025
Məhkəmə Vüqar Səfərli ilə bağlı qərar verib
13:08 / 03-07-2025
Ermənistan Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmağa çalışır
13:16 / 29-06-2025
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
17:57 / 30-06-2025
Bakıda əməliyyat: FTX-nın iki əməkdaşı saxlanılıb - (Yenilənib) - Fotolar
15:08 / 30-06-2025
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
21:03 / 30-06-2025
Rusiyada öldürülən qardaşların cənazəsi Azərbaycana gətirilib - (Yenilənib)
13:20 / 29-06-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
13:16 / 02-07-2025
Mədəniyyət nazirinə kulturoloji tövsiyə - Akif Əli yazır
00:40 / 29-06-2025
Aleksey Overçukun Azərbaycana səfəri ləğv olunub
14:15 / 30-06-2025
Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
23:57 / 28-06-2025
Yekaterinburqda işgəncə görən azərbaycanlı: "Kafeyə basqın edib, bizi döyə-döyə kabab bişirtdirdilər”
12:56 / 29-06-2025
Rusiyanın Azərbaycanda keçiriləcək mədəniyyət tədbirləri ləğv edilib
11:03 / 30-06-2025
Rusiya ilə bağlı dəhşətli statistika açıqlanıb
Əhməd Əmir-Əhmədi: Rza şahın cəlladı - Fotolar
Tarix: 17-05-2020 14:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Elə əməllər var ki, bütün bəşəriyyəti dəhşətə gətirir. Bu əməlləri törədənlər daim qınanırlar. Tarix unurmur. Dünyanın tərəqqipərvər insanları Əhməd Əmir-Əhmədinin Lorista əyalətində etdiyi qırğınları insanlığa qarşı yönəldilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi qiymətləndirir. Azərbaycan oxucusu bu şəxsi tanımır. Ona görə tanış olun:
Əhməd Əmir-Əhmədi 1884-cü ildə İsfahanda doğulmuşdu. Atası Tağı ağa Əmir-Əhmədi Qacar ordusunda general-briqadir (sərtib) rütbəsinədək yüksəlmişdi. Oğluna da hərbi təhsil vermişdi. Əhməd mədrəsə təhsilini tamamlayandan sonra Kazak briqadasının hərbi məktəbinə daxil olmuşdu. Hərbi məktəbi naib (leytenant) rütbəsi ilə bitirib İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. Dörd il sərasər xidmətdən sonra vəkilbaşı dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Məhəmmədəli şah Qacar konstitusiyanı ləğv etdi. Rusiyadan, Böyük Britaniyadan dəstək aldıqdan sonra 1908-ci ildə parlamenti bombardman etdi. Həmin zaman Əhməd Əmir-Əhmədi Milli Məclisdə növbətçi dəstənin rəisi idi. Şahın tərəfdarlarından olan ruhani Şeyx Mahmud Vəramini onu xəbərdar etmişdi ki, məşrutəçilərə dəstək verməsin. Heç bir vəkili müdafiə etməsin. O isə Kaşanın qarətçi naiblərindən olan, Tehranda şər işlərlə ilgilənən Naib Hüseynlə bağlantı quraraq xidmətinə davam etdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Birinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində Kirmanşahda xidmət edirdi. Burda olan rus və ingilis konsulları yola getmirdilər. Əyalətdə məğşuşluq başladığından, yayınıb Həmədana getmişdi. Burda sarvan (kapitan) rütbəsi almışdı. Daha sonra yuxarılara göstərdiyi qüsursuz xidməti sayəsində əvvəlcə yavər (mayor), sonra sərhəng (polkovnik) rütbəsinə layiq görülmüşdü.
Əhməd Əmir-Əhmədi 1919-cu il hadisələri zamanı Rza xanın yanında idi. Onun hər tapşırığına əməl edirdi. Bacısı Püsyan ailəsinin nümayəndəsi ilə ailə qurmuşdu. Heydərqulu xan Püsyanın xanımı idi. 3 oktyabr 1921-ci ildə Məhəmmədtağı xan Püsyan öldürüləndə bacısı bu qohumluğu Rza xandan gizlədə bildi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza xan və Seyid Ziyaəddin Təbatəbai ilə bərabər Əhməd şah Qovanlı-Qacarın devirilməsində önəmli rol oynamışdı.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza şah Pəhləvidən sepahbud (general-leytenant) rütbəsi almışdı.
Rza şahın hakimiyyətində Əhməd Əmir-Əhmədi yeganə adam idi ki, ondan qorxurdular və hörmət edirdilər.
1920-1930-cu illərdə lorların qiyamının yatırılmasına başçılıq etmişdi. Belə ki, həmin dövrdə Əhməd Əmir-Əhmədi Loristan qoşununun komandanı olmuşdu. Lorların tayfa başçısı Qulaməli xan Piranvənd onun çağrışına və əmrlərinə məhəl qoymurdu. Komandan ona qulaqburması vermək fikrinə düşdü. Qulaməli xan bütün lorları ayağa qaldırdı. Sonrakı araşdırmalardan məlum olur ki, Əmir-Əhmədi əhaliyə qarşı amansız cəzalar tətbiq etmişdi.
Əbdüləli xan Etimad-Müqəddəm ilə dost idi. O, 1320-ci h.ş. (1941-ci) ilinin şəhrivər ayının 20-də Tehranda hərbi vəziyyət elan edildikdə general-leytenant Əmir-Əhmədinin təklifi ilə bu şəhərin hərbi komendanti təyin edildi. (Aqil Baqiri, Xanədanhaye-hökumətgəri, Tehran, Namək, 1386, I cild, s.446)
General-leytenant Əmir-Əhmədi Tehranın hərbi komendantılığına təyin olduqdan sonra general-leytenant Etimad-Müqəddəm baş polis idarəsi rəisi vəzifəsinə gətirildi. [Yenə orda. s. 352.]
Əhməd Əmir-Əhmədi orduda “Rza xanın cəlladı” ayaması ilə tanınırdı. Rza şah insanlarda xof yaratmaq, kütlələri qorxu içində saxlamaq üçün Əhməd Əmir-Əhmədidən hər üzünə istifadə edirdi. Asmaq, kəsmək kimi əməllər Əmir-Əhmədinin siyasi karyerasında fərqləndirici və ürküdücü xüsusiyyətlərdir.
Əhməd Əmir-Əhmədi İran jandarmeriyasın rəisi olmuşdu. Onun əməlləri nəticəsində İran əhalisi ağır məhrumiyyətlərə, faciə və məşəqqətlərə məruz qalmışdır. Mərhələ-mərhələ gerçəkləşdirilən xeyli qeyri-insani siyasət nəticəsində iranlılar dəhşətlərə düçar olmuşdular. Onun bu xüsusiyyətləri qiymətləndirərkən təkcə cəllad xislətli məmur kimi onun şəxsi keyfiyyətlərini deyil, həm də həll edilməli ümumi dövləti vəzifələri ifadə etmək qabiliyyətini vurğulamaq lazımdır.
O, 1942-ci ildə Əli Süheylinin və 1948-ci ildə Əbdülhüseyn Hazhırın kabinəsində hərbi nazir postunu tutmuşdu. Məclisin üzvü idi. Tehrandan məclisə senator seçilmişdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi İranın “Zülfiqar” və Rusiyanın III dərəcəli “Müqəddəs Anna” ordenləri ilə təltif olunmuşdu.
O, “Sepəhbüd Əhməd Əmir-Əhmədin xatirələri” adlı memuarın müəllifidir.
Əhməd Əmir-Əhmədi 25 noyabr 1965-ci ildə vəfat edib.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 17-05-2020 14:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Elə əməllər var ki, bütün bəşəriyyəti dəhşətə gətirir. Bu əməlləri törədənlər daim qınanırlar. Tarix unurmur. Dünyanın tərəqqipərvər insanları Əhməd Əmir-Əhmədinin Lorista əyalətində etdiyi qırğınları insanlığa qarşı yönəldilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi qiymətləndirir. Azərbaycan oxucusu bu şəxsi tanımır. Ona görə tanış olun:
Əhməd Əmir-Əhmədi 1884-cü ildə İsfahanda doğulmuşdu. Atası Tağı ağa Əmir-Əhmədi Qacar ordusunda general-briqadir (sərtib) rütbəsinədək yüksəlmişdi. Oğluna da hərbi təhsil vermişdi. Əhməd mədrəsə təhsilini tamamlayandan sonra Kazak briqadasının hərbi məktəbinə daxil olmuşdu. Hərbi məktəbi naib (leytenant) rütbəsi ilə bitirib İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. Dörd il sərasər xidmətdən sonra vəkilbaşı dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Məhəmmədəli şah Qacar konstitusiyanı ləğv etdi. Rusiyadan, Böyük Britaniyadan dəstək aldıqdan sonra 1908-ci ildə parlamenti bombardman etdi. Həmin zaman Əhməd Əmir-Əhmədi Milli Məclisdə növbətçi dəstənin rəisi idi. Şahın tərəfdarlarından olan ruhani Şeyx Mahmud Vəramini onu xəbərdar etmişdi ki, məşrutəçilərə dəstək verməsin. Heç bir vəkili müdafiə etməsin. O isə Kaşanın qarətçi naiblərindən olan, Tehranda şər işlərlə ilgilənən Naib Hüseynlə bağlantı quraraq xidmətinə davam etdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Birinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində Kirmanşahda xidmət edirdi. Burda olan rus və ingilis konsulları yola getmirdilər. Əyalətdə məğşuşluq başladığından, yayınıb Həmədana getmişdi. Burda sarvan (kapitan) rütbəsi almışdı. Daha sonra yuxarılara göstərdiyi qüsursuz xidməti sayəsində əvvəlcə yavər (mayor), sonra sərhəng (polkovnik) rütbəsinə layiq görülmüşdü.
Əhməd Əmir-Əhmədi 1919-cu il hadisələri zamanı Rza xanın yanında idi. Onun hər tapşırığına əməl edirdi. Bacısı Püsyan ailəsinin nümayəndəsi ilə ailə qurmuşdu. Heydərqulu xan Püsyanın xanımı idi. 3 oktyabr 1921-ci ildə Məhəmmədtağı xan Püsyan öldürüləndə bacısı bu qohumluğu Rza xandan gizlədə bildi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza xan və Seyid Ziyaəddin Təbatəbai ilə bərabər Əhməd şah Qovanlı-Qacarın devirilməsində önəmli rol oynamışdı.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza şah Pəhləvidən sepahbud (general-leytenant) rütbəsi almışdı.
Rza şahın hakimiyyətində Əhməd Əmir-Əhmədi yeganə adam idi ki, ondan qorxurdular və hörmət edirdilər.
1920-1930-cu illərdə lorların qiyamının yatırılmasına başçılıq etmişdi. Belə ki, həmin dövrdə Əhməd Əmir-Əhmədi Loristan qoşununun komandanı olmuşdu. Lorların tayfa başçısı Qulaməli xan Piranvənd onun çağrışına və əmrlərinə məhəl qoymurdu. Komandan ona qulaqburması vermək fikrinə düşdü. Qulaməli xan bütün lorları ayağa qaldırdı. Sonrakı araşdırmalardan məlum olur ki, Əmir-Əhmədi əhaliyə qarşı amansız cəzalar tətbiq etmişdi.
Əbdüləli xan Etimad-Müqəddəm ilə dost idi. O, 1320-ci h.ş. (1941-ci) ilinin şəhrivər ayının 20-də Tehranda hərbi vəziyyət elan edildikdə general-leytenant Əmir-Əhmədinin təklifi ilə bu şəhərin hərbi komendanti təyin edildi. (Aqil Baqiri, Xanədanhaye-hökumətgəri, Tehran, Namək, 1386, I cild, s.446)
General-leytenant Əmir-Əhmədi Tehranın hərbi komendantılığına təyin olduqdan sonra general-leytenant Etimad-Müqəddəm baş polis idarəsi rəisi vəzifəsinə gətirildi. [Yenə orda. s. 352.]
Əhməd Əmir-Əhmədi orduda “Rza xanın cəlladı” ayaması ilə tanınırdı. Rza şah insanlarda xof yaratmaq, kütlələri qorxu içində saxlamaq üçün Əhməd Əmir-Əhmədidən hər üzünə istifadə edirdi. Asmaq, kəsmək kimi əməllər Əmir-Əhmədinin siyasi karyerasında fərqləndirici və ürküdücü xüsusiyyətlərdir.
Əhməd Əmir-Əhmədi İran jandarmeriyasın rəisi olmuşdu. Onun əməlləri nəticəsində İran əhalisi ağır məhrumiyyətlərə, faciə və məşəqqətlərə məruz qalmışdır. Mərhələ-mərhələ gerçəkləşdirilən xeyli qeyri-insani siyasət nəticəsində iranlılar dəhşətlərə düçar olmuşdular. Onun bu xüsusiyyətləri qiymətləndirərkən təkcə cəllad xislətli məmur kimi onun şəxsi keyfiyyətlərini deyil, həm də həll edilməli ümumi dövləti vəzifələri ifadə etmək qabiliyyətini vurğulamaq lazımdır.
O, 1942-ci ildə Əli Süheylinin və 1948-ci ildə Əbdülhüseyn Hazhırın kabinəsində hərbi nazir postunu tutmuşdu. Məclisin üzvü idi. Tehrandan məclisə senator seçilmişdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi İranın “Zülfiqar” və Rusiyanın III dərəcəli “Müqəddəs Anna” ordenləri ilə təltif olunmuşdu.
O, “Sepəhbüd Əhməd Əmir-Əhmədin xatirələri” adlı memuarın müəllifidir.
Əhməd Əmir-Əhmədi 25 noyabr 1965-ci ildə vəfat edib.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
