20:46 / 03-04-2025
İşxanyan Bakıda məhkəmədə: "Serj Sarkisyan..." - Fotolar (Yenilənib)
20:22 / 03-04-2025
Pentaqon Rusiya-Çin hərbi əməkdaşlığından narahatdır
19:17 / 03-04-2025
Baş Prokurorluq daha iki blogeri istintaqa çağırıb - (Yenilənib)
18:41 / 03-04-2025
Rusiya XİN başçısının müavini Rəhman Mustafayevlə görüşüb
18:00 / 03-04-2025
Jurnalist Xanım Nağıyeva vəzifəyə təyin olunub
17:54 / 03-04-2025
Onlara "miçman" rütbəsi veriləcək
17:35 / 03-04-2025
Eldar Əzizova yeni müavin təyin olunub
17:23 / 03-04-2025
Goranboyda valideyn müəllimi döyüb
17:15 / 03-04-2025
Mətbuat katibi: "Fransanın iddialarını qətiyyətlə rədd edirik"
17:07 / 03-04-2025
David İxşanyan erməni sakinləri günahlandırıb
16:57 / 03-04-2025
Sahil Babayev xidmət rəisini vəzifədən azad edib
16:57 / 03-04-2025
Bakı və İrəvan anti-Rusiya siyasətindən geri çəkilir
16:25 / 03-04-2025
Müharibə təhlükəsi: İsveç 60 mindən çox nüvə bunkeri hazırlayır - Foto
16:16 / 03-04-2025
Həsən Kür xəstəxanadan evə buraxılıb: "Yaddaş pozunutusu var, yeriyə bilmir"
16:08 / 03-04-2025
Misir prezidenti İlham Əliyevə məktub ünvanlayıb
15:47 / 03-04-2025
Dövlət qurumunda dava: rəis işçini tutdurub
15:24 / 03-04-2025
Astaraya PUA ilə keçirilən narkotik aşkarlanıb, bir nəfər tutulub - Foto
15:12 / 03-04-2025
AQTA-nın Gəncə-Daşkəsən Regional Bölməsinə rəis təyin olunub
14:46 / 03-04-2025
Cəlaloğlu: İki ölkə Azərbaycan və Ermənistanın sülh sazişi imzalamasına mane olur
14:38 / 03-04-2025
Azərbaycan və Monteneqro XİN-ləri arasında siyasi məsləhətləşmələr aparılıb
14:38 / 03-04-2025
Ağdərədə iki şəhidə aid olduğu qalıqların tapılması ilə bağlı araşdırma aparılır (Yenilənib)
14:03 / 03-04-2025
“Sabah” klubu cərimələnib
14:00 / 03-04-2025
Yeni hərbi qarşıdurma başlaya bilər - Professor
13:22 / 03-04-2025
Müəllimlərin iş yerinin dəyişdirilməsi üzrə müsabiqə başlayır
13:13 / 03-04-2025
Xahiş edirəm, tədbir görün! - Akif Abbasov yazır
12:49 / 03-04-2025
Bakı-Quba yolunda qəza baş verib, partlayış təhlükəsi yaranıb - Video
12:24 / 03-04-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:21 / 03-04-2025
Azərbaycan boksçuları Serbiyada yarışa qatılacaq
12:17 / 03-04-2025
Paşinyan üçün çətin sınaq: Sülh müqaviləsini imzalama fürsəti daralır
12:13 / 03-04-2025
Bakı Təşəbbüs Qrupu Fransa hökumətinə təklif verib
13:54 / 01-04-2025
Professorun arzuları - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
00:03 / 30-03-2025
Bu gün Ramazan bayramıdır
23:39 / 30-03-2025
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
20:02 / 30-03-2025
May ayında iki gün iş olmayacaq
00:03 / 31-03-2025
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
18:31 / 31-03-2025
PUA və dronlar mövqelərimizə yaxınlaşıb, hərbçilərimiz atəşə tutulub - (Yenilənib)
19:41 / 31-03-2025
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
12:54 / 01-04-2025
İran prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə hazırlaşır
10:52 / 30-03-2025
Səudiyyə Ərəbistanının Kralı İlham Əliyevi təbrik edib
08:25 / 01-04-2025
Ordumuzun mövqeləri 7 istiqamətdən atəşə tutulub
11:01 / 01-04-2025
CHP-nin boykot çağırışı: Türkiyədə narazılıq dalğası daha da genişlənə bilər
18:01 / 30-03-2025
Şeyx: "Bu, şəxsi işimdir, hər şeyi açıqlamalıyam?"
Əhməd Əmir-Əhmədi: Rza şahın cəlladı - Fotolar
Tarix: 17-05-2020 14:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Elə əməllər var ki, bütün bəşəriyyəti dəhşətə gətirir. Bu əməlləri törədənlər daim qınanırlar. Tarix unurmur. Dünyanın tərəqqipərvər insanları Əhməd Əmir-Əhmədinin Lorista əyalətində etdiyi qırğınları insanlığa qarşı yönəldilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi qiymətləndirir. Azərbaycan oxucusu bu şəxsi tanımır. Ona görə tanış olun:
Əhməd Əmir-Əhmədi 1884-cü ildə İsfahanda doğulmuşdu. Atası Tağı ağa Əmir-Əhmədi Qacar ordusunda general-briqadir (sərtib) rütbəsinədək yüksəlmişdi. Oğluna da hərbi təhsil vermişdi. Əhməd mədrəsə təhsilini tamamlayandan sonra Kazak briqadasının hərbi məktəbinə daxil olmuşdu. Hərbi məktəbi naib (leytenant) rütbəsi ilə bitirib İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. Dörd il sərasər xidmətdən sonra vəkilbaşı dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Məhəmmədəli şah Qacar konstitusiyanı ləğv etdi. Rusiyadan, Böyük Britaniyadan dəstək aldıqdan sonra 1908-ci ildə parlamenti bombardman etdi. Həmin zaman Əhməd Əmir-Əhmədi Milli Məclisdə növbətçi dəstənin rəisi idi. Şahın tərəfdarlarından olan ruhani Şeyx Mahmud Vəramini onu xəbərdar etmişdi ki, məşrutəçilərə dəstək verməsin. Heç bir vəkili müdafiə etməsin. O isə Kaşanın qarətçi naiblərindən olan, Tehranda şər işlərlə ilgilənən Naib Hüseynlə bağlantı quraraq xidmətinə davam etdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Birinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində Kirmanşahda xidmət edirdi. Burda olan rus və ingilis konsulları yola getmirdilər. Əyalətdə məğşuşluq başladığından, yayınıb Həmədana getmişdi. Burda sarvan (kapitan) rütbəsi almışdı. Daha sonra yuxarılara göstərdiyi qüsursuz xidməti sayəsində əvvəlcə yavər (mayor), sonra sərhəng (polkovnik) rütbəsinə layiq görülmüşdü.
Əhməd Əmir-Əhmədi 1919-cu il hadisələri zamanı Rza xanın yanında idi. Onun hər tapşırığına əməl edirdi. Bacısı Püsyan ailəsinin nümayəndəsi ilə ailə qurmuşdu. Heydərqulu xan Püsyanın xanımı idi. 3 oktyabr 1921-ci ildə Məhəmmədtağı xan Püsyan öldürüləndə bacısı bu qohumluğu Rza xandan gizlədə bildi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza xan və Seyid Ziyaəddin Təbatəbai ilə bərabər Əhməd şah Qovanlı-Qacarın devirilməsində önəmli rol oynamışdı.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza şah Pəhləvidən sepahbud (general-leytenant) rütbəsi almışdı.
Rza şahın hakimiyyətində Əhməd Əmir-Əhmədi yeganə adam idi ki, ondan qorxurdular və hörmət edirdilər.
1920-1930-cu illərdə lorların qiyamının yatırılmasına başçılıq etmişdi. Belə ki, həmin dövrdə Əhməd Əmir-Əhmədi Loristan qoşununun komandanı olmuşdu. Lorların tayfa başçısı Qulaməli xan Piranvənd onun çağrışına və əmrlərinə məhəl qoymurdu. Komandan ona qulaqburması vermək fikrinə düşdü. Qulaməli xan bütün lorları ayağa qaldırdı. Sonrakı araşdırmalardan məlum olur ki, Əmir-Əhmədi əhaliyə qarşı amansız cəzalar tətbiq etmişdi.
Əbdüləli xan Etimad-Müqəddəm ilə dost idi. O, 1320-ci h.ş. (1941-ci) ilinin şəhrivər ayının 20-də Tehranda hərbi vəziyyət elan edildikdə general-leytenant Əmir-Əhmədinin təklifi ilə bu şəhərin hərbi komendanti təyin edildi. (Aqil Baqiri, Xanədanhaye-hökumətgəri, Tehran, Namək, 1386, I cild, s.446)
General-leytenant Əmir-Əhmədi Tehranın hərbi komendantılığına təyin olduqdan sonra general-leytenant Etimad-Müqəddəm baş polis idarəsi rəisi vəzifəsinə gətirildi. [Yenə orda. s. 352.]
Əhməd Əmir-Əhmədi orduda “Rza xanın cəlladı” ayaması ilə tanınırdı. Rza şah insanlarda xof yaratmaq, kütlələri qorxu içində saxlamaq üçün Əhməd Əmir-Əhmədidən hər üzünə istifadə edirdi. Asmaq, kəsmək kimi əməllər Əmir-Əhmədinin siyasi karyerasında fərqləndirici və ürküdücü xüsusiyyətlərdir.
Əhməd Əmir-Əhmədi İran jandarmeriyasın rəisi olmuşdu. Onun əməlləri nəticəsində İran əhalisi ağır məhrumiyyətlərə, faciə və məşəqqətlərə məruz qalmışdır. Mərhələ-mərhələ gerçəkləşdirilən xeyli qeyri-insani siyasət nəticəsində iranlılar dəhşətlərə düçar olmuşdular. Onun bu xüsusiyyətləri qiymətləndirərkən təkcə cəllad xislətli məmur kimi onun şəxsi keyfiyyətlərini deyil, həm də həll edilməli ümumi dövləti vəzifələri ifadə etmək qabiliyyətini vurğulamaq lazımdır.
O, 1942-ci ildə Əli Süheylinin və 1948-ci ildə Əbdülhüseyn Hazhırın kabinəsində hərbi nazir postunu tutmuşdu. Məclisin üzvü idi. Tehrandan məclisə senator seçilmişdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi İranın “Zülfiqar” və Rusiyanın III dərəcəli “Müqəddəs Anna” ordenləri ilə təltif olunmuşdu.
O, “Sepəhbüd Əhməd Əmir-Əhmədin xatirələri” adlı memuarın müəllifidir.
Əhməd Əmir-Əhmədi 25 noyabr 1965-ci ildə vəfat edib.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 17-05-2020 14:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Elə əməllər var ki, bütün bəşəriyyəti dəhşətə gətirir. Bu əməlləri törədənlər daim qınanırlar. Tarix unurmur. Dünyanın tərəqqipərvər insanları Əhməd Əmir-Əhmədinin Lorista əyalətində etdiyi qırğınları insanlığa qarşı yönəldilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi qiymətləndirir. Azərbaycan oxucusu bu şəxsi tanımır. Ona görə tanış olun:
Əhməd Əmir-Əhmədi 1884-cü ildə İsfahanda doğulmuşdu. Atası Tağı ağa Əmir-Əhmədi Qacar ordusunda general-briqadir (sərtib) rütbəsinədək yüksəlmişdi. Oğluna da hərbi təhsil vermişdi. Əhməd mədrəsə təhsilini tamamlayandan sonra Kazak briqadasının hərbi məktəbinə daxil olmuşdu. Hərbi məktəbi naib (leytenant) rütbəsi ilə bitirib İran Kazak briqadasında xidmətə başlamışdı. Dörd il sərasər xidmətdən sonra vəkilbaşı dərəcəsinə çatdırılmışdı.
Məhəmmədəli şah Qacar konstitusiyanı ləğv etdi. Rusiyadan, Böyük Britaniyadan dəstək aldıqdan sonra 1908-ci ildə parlamenti bombardman etdi. Həmin zaman Əhməd Əmir-Əhmədi Milli Məclisdə növbətçi dəstənin rəisi idi. Şahın tərəfdarlarından olan ruhani Şeyx Mahmud Vəramini onu xəbərdar etmişdi ki, məşrutəçilərə dəstək verməsin. Heç bir vəkili müdafiə etməsin. O isə Kaşanın qarətçi naiblərindən olan, Tehranda şər işlərlə ilgilənən Naib Hüseynlə bağlantı quraraq xidmətinə davam etdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Birinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində Kirmanşahda xidmət edirdi. Burda olan rus və ingilis konsulları yola getmirdilər. Əyalətdə məğşuşluq başladığından, yayınıb Həmədana getmişdi. Burda sarvan (kapitan) rütbəsi almışdı. Daha sonra yuxarılara göstərdiyi qüsursuz xidməti sayəsində əvvəlcə yavər (mayor), sonra sərhəng (polkovnik) rütbəsinə layiq görülmüşdü.
Əhməd Əmir-Əhmədi 1919-cu il hadisələri zamanı Rza xanın yanında idi. Onun hər tapşırığına əməl edirdi. Bacısı Püsyan ailəsinin nümayəndəsi ilə ailə qurmuşdu. Heydərqulu xan Püsyanın xanımı idi. 3 oktyabr 1921-ci ildə Məhəmmədtağı xan Püsyan öldürüləndə bacısı bu qohumluğu Rza xandan gizlədə bildi.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza xan və Seyid Ziyaəddin Təbatəbai ilə bərabər Əhməd şah Qovanlı-Qacarın devirilməsində önəmli rol oynamışdı.
Əhməd Əmir-Əhmədi Rza şah Pəhləvidən sepahbud (general-leytenant) rütbəsi almışdı.
Rza şahın hakimiyyətində Əhməd Əmir-Əhmədi yeganə adam idi ki, ondan qorxurdular və hörmət edirdilər.
1920-1930-cu illərdə lorların qiyamının yatırılmasına başçılıq etmişdi. Belə ki, həmin dövrdə Əhməd Əmir-Əhmədi Loristan qoşununun komandanı olmuşdu. Lorların tayfa başçısı Qulaməli xan Piranvənd onun çağrışına və əmrlərinə məhəl qoymurdu. Komandan ona qulaqburması vermək fikrinə düşdü. Qulaməli xan bütün lorları ayağa qaldırdı. Sonrakı araşdırmalardan məlum olur ki, Əmir-Əhmədi əhaliyə qarşı amansız cəzalar tətbiq etmişdi.
Əbdüləli xan Etimad-Müqəddəm ilə dost idi. O, 1320-ci h.ş. (1941-ci) ilinin şəhrivər ayının 20-də Tehranda hərbi vəziyyət elan edildikdə general-leytenant Əmir-Əhmədinin təklifi ilə bu şəhərin hərbi komendanti təyin edildi. (Aqil Baqiri, Xanədanhaye-hökumətgəri, Tehran, Namək, 1386, I cild, s.446)
General-leytenant Əmir-Əhmədi Tehranın hərbi komendantılığına təyin olduqdan sonra general-leytenant Etimad-Müqəddəm baş polis idarəsi rəisi vəzifəsinə gətirildi. [Yenə orda. s. 352.]
Əhməd Əmir-Əhmədi orduda “Rza xanın cəlladı” ayaması ilə tanınırdı. Rza şah insanlarda xof yaratmaq, kütlələri qorxu içində saxlamaq üçün Əhməd Əmir-Əhmədidən hər üzünə istifadə edirdi. Asmaq, kəsmək kimi əməllər Əmir-Əhmədinin siyasi karyerasında fərqləndirici və ürküdücü xüsusiyyətlərdir.
Əhməd Əmir-Əhmədi İran jandarmeriyasın rəisi olmuşdu. Onun əməlləri nəticəsində İran əhalisi ağır məhrumiyyətlərə, faciə və məşəqqətlərə məruz qalmışdır. Mərhələ-mərhələ gerçəkləşdirilən xeyli qeyri-insani siyasət nəticəsində iranlılar dəhşətlərə düçar olmuşdular. Onun bu xüsusiyyətləri qiymətləndirərkən təkcə cəllad xislətli məmur kimi onun şəxsi keyfiyyətlərini deyil, həm də həll edilməli ümumi dövləti vəzifələri ifadə etmək qabiliyyətini vurğulamaq lazımdır.
O, 1942-ci ildə Əli Süheylinin və 1948-ci ildə Əbdülhüseyn Hazhırın kabinəsində hərbi nazir postunu tutmuşdu. Məclisin üzvü idi. Tehrandan məclisə senator seçilmişdi.
Əhməd Əmir-Əhmədi İranın “Zülfiqar” və Rusiyanın III dərəcəli “Müqəddəs Anna” ordenləri ilə təltif olunmuşdu.
O, “Sepəhbüd Əhməd Əmir-Əhmədin xatirələri” adlı memuarın müəllifidir.
Əhməd Əmir-Əhmədi 25 noyabr 1965-ci ildə vəfat edib.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
