23:02 / 03-04-2025
Zelenski: Müharibə yaxın vaxtlarda dayandırıla bilər
22:44 / 03-04-2025
Gürcüstan prezidenti Azərbaycana səfərə hazırlaşır
20:46 / 03-04-2025
İşxanyan Bakıda məhkəmədə: "Serj Sarkisyan..." - Yenilənib
20:22 / 03-04-2025
Pentaqon Rusiya-Çin hərbi əməkdaşlığından narahatdır
19:17 / 03-04-2025
Baş Prokurorluq daha iki blogeri istintaqa çağırıb - (Yenilənib)
18:41 / 03-04-2025
Rusiya XİN başçısının müavini Rəhman Mustafayevlə görüşüb
18:00 / 03-04-2025
Jurnalist Xanım Nağıyeva vəzifəyə təyin olunub
17:54 / 03-04-2025
Onlara "miçman" rütbəsi veriləcək
17:35 / 03-04-2025
Eldar Əzizova yeni müavin təyin olunub
17:23 / 03-04-2025
Goranboyda valideyn müəllimi döyüb
17:15 / 03-04-2025
Mətbuat katibi: "Fransanın iddialarını qətiyyətlə rədd edirik"
17:07 / 03-04-2025
David İxşanyan erməni sakinləri günahlandırıb
16:57 / 03-04-2025
Sahil Babayev xidmət rəisini vəzifədən azad edib
16:57 / 03-04-2025
Bakı və İrəvan anti-Rusiya siyasətindən geri çəkilir
16:25 / 03-04-2025
Müharibə təhlükəsi: İsveç 60 mindən çox nüvə bunkeri hazırlayır - Foto
16:16 / 03-04-2025
Həsən Kür xəstəxanadan evə buraxılıb: "Yaddaş pozunutusu var, yeriyə bilmir"
16:08 / 03-04-2025
Misir prezidenti İlham Əliyevə məktub ünvanlayıb
15:47 / 03-04-2025
Dövlət qurumunda dava: rəis işçini tutdurub
15:24 / 03-04-2025
Astaraya PUA ilə keçirilən narkotik aşkarlanıb, bir nəfər tutulub - Foto
15:12 / 03-04-2025
AQTA-nın Gəncə-Daşkəsən Regional Bölməsinə rəis təyin olunub
14:46 / 03-04-2025
Cəlaloğlu: İki ölkə Azərbaycan və Ermənistanın sülh sazişi imzalamasına mane olur
14:38 / 03-04-2025
Azərbaycan və Monteneqro XİN-ləri arasında siyasi məsləhətləşmələr aparılıb
14:38 / 03-04-2025
Ağdərədə iki şəhidə aid olduğu qalıqların tapılması ilə bağlı araşdırma aparılır (Yenilənib)
14:03 / 03-04-2025
“Sabah” klubu cərimələnib
14:00 / 03-04-2025
Yeni hərbi qarşıdurma başlaya bilər - Professor
13:22 / 03-04-2025
Müəllimlərin iş yerinin dəyişdirilməsi üzrə müsabiqə başlayır
13:13 / 03-04-2025
Xahiş edirəm, tədbir görün! - Akif Abbasov yazır
12:49 / 03-04-2025
Bakı-Quba yolunda qəza baş verib, partlayış təhlükəsi yaranıb - Video
12:24 / 03-04-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:21 / 03-04-2025
Azərbaycan boksçuları Serbiyada yarışa qatılacaq
13:54 / 01-04-2025
Professorun arzuları - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
00:03 / 30-03-2025
Bu gün Ramazan bayramıdır
23:39 / 30-03-2025
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
20:02 / 30-03-2025
May ayında iki gün iş olmayacaq
00:03 / 31-03-2025
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
18:31 / 31-03-2025
PUA və dronlar mövqelərimizə yaxınlaşıb, hərbçilərimiz atəşə tutulub - (Yenilənib)
19:41 / 31-03-2025
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
12:54 / 01-04-2025
İran prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə hazırlaşır
10:52 / 30-03-2025
Səudiyyə Ərəbistanının Kralı İlham Əliyevi təbrik edib
08:25 / 01-04-2025
Ordumuzun mövqeləri 7 istiqamətdən atəşə tutulub
11:01 / 01-04-2025
CHP-nin boykot çağırışı: Türkiyədə narazılıq dalğası daha da genişlənə bilər
18:01 / 30-03-2025
Şeyx: "Bu, şəxsi işimdir, hər şeyi açıqlamalıyam?"
Tənbəki qiyamının təşkilatçısı - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 18-03-2021 18:49 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
1891-ci il martın 9-da Nasirəddin şah Qacar bütün İranda tütün almaq, satmaq və emal etmək üçün ingilislərə konsessiya verilməsi barədə müqavilə imzalayır və bunun müqabilində şirkət əldə edəcəyi qazancdan ildə İran hökumətinə cüzi bir məbləği - 15 min funt sterlinqi ödəməyi öhdəsinə götürürdü. İranın bir çox mühüm şəhərlərində şirkətə məxsus idarələr təşkil edən ingilislər Hindistandan və digər müstəmləkə ölkələrindən işçi, qulluqçu adı ilə dəstə-dəstə öz təbəələrini İrana gətirməyə başlayılar ki, bu da həmin sahədə çalışan sahibkar, tacir, kəndli, sənətkar və fəhlələr arasında həyəcanın artmasına səbəb olur, heç kəs öz tütün və tənbəkisini ingilislərə satmağa razı olmur. Buna cavab olaraq 1891-ci ilin ortalarında ingilis şirkəti İran hökumətinin razılığı ilə tütün alverinin və emalının yalnız bu şirkətə məxsus olduğunu bildirdi.
1891-ci il avqustun 19-da Təbriz əhalisinin böyük əksəriyyətinin imzası ilə şaha göndərilən petisiyada tütün və tənbəki inhisarının ləğvi tələb olunur. Təbriz bazarı bağlanır, 20 min adam silahlanaraq hərəkata qarşı baş verə biləcək hər hansı hadisəyə müqavimət göstərmək üçün hazır vəziyyətdə dayanır.
Təbrizin ardınca Şiraz, İsfahan və Məşhəddə şirkətə qarşı kəskin çıxışlar başlayır. Tehranın özündə inhisarın ləğv edilməsi tələbi ilə əhali 1892-ci il yanvarın 4-də şah sarayına hücum edir. Bütün bunlar şahı məcbur edir ki, 1892-ci il yanvarın 5-də Talbotla bağlanmış müqavilənin ləğv olunduğunu elan etsin. İrana gəlmiş ingilis məmurları ölkəni tərk etməyə məcbur olurlar. İranda ilk antiimperialist çıxış olan bu hərəkatda Cənubi Azərbaycanın ticarət burjuaziyası, sənətkarlar, ruhanilər, digər təbəqələrin nümayəndələri nəinki iştirak edirdilər, aparıcı rol oynayırdılar. Xarici kapitalın və yerli irtica qüvvələrinin ağalığına qarşı çevrilmiş "Tənbəki qiyamı" İranda və Cənubi Azərbaycanda Milli Azadlıq Hərəkatının ilk və çox təsirli mərhələsini təşkil edib və xalqın siyasi, milli şüurunun oyanmasına və formalaşmasına güclü təkan verib.
"Tənbəki qiyamı"nın təşkilatçılarından biri də Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccardır. Onun kimliyini öyrənək.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar
Hacı Məhəmmədkazım Ağa Məhəmmədmehdi oğlu Məliküttüccar 1850-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini ailə şəraitində aldıqdan sonra mədrəsədə oxuyub. Savadlı olduğundan dolayı mirzə ünvanı daşıyırdı. O, ticarətlə məşğul idi. Atasından sonra ticarət əncüməninə başçılıq edib. Tehranda yaşayırdı.
Tehranda “Tənbəki qiyamı”nın önəmli iki tüccardan biri Hacı Məhəmmədhüseyn Əminüzzərb və digəri Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccar baş rolu oynadılar. Əminüzzərb başlanğıcda firmaya işbirliyi sözünü verməsinə rəğmən daha sonra firma ilə ilişkisi yürümədi və əhalini firmaya qarşı təhrik etməyə başladı, bu tütün boykotu üçün ən yaxşı yol idi. (Mehdi Bəzirgan, Do hərəkət dər İnqlabe İran, Tehran, Nehzete Azadi İran, 1984, s. 168-171.) Tüccarlar boykotu yaymaq və yabançıların önünü kəsmək üçün özəlliklə toplumun alt siniflərinə çatmağa görə ruhanilərə ehtiyac duydular. Eyni zamanda Poçt və Teleqraf vəziri Əminüddövlə kimi liberal siyasətçiləri və islahatçıları özlərinə qatılma və müxalifət etməmə mövzusunda razı saldılar. (Janet Afari, İran dər inqilabe Meşrute, Tər. Riza Rizai, Tehran, Biston nəşriyyatı, 2000, s. 53.) Tehran tüccarlarından Mirzə Kazım Məliküttüccarı da ictimaiyyəti “Tənbəki qiyamı”na səfərbər etmə mövzusunda unutmamaq lazım gəlir. Ayətullah Mirzaye Şirazinin (müctəhid Mirzə Məhəmmədhəsən Şirazinin - 1814-1896) tənbəkini boykot fitvasını nəşr etdirərək yayıb (1892).
Mirzaye Şirazinin fitvası əhali arasında çox böyük bir hərəkətə yol açır. Buna qarşı dövlət və tərəfdarları bir elan nəşr edərək bu fitvanın Mirzaye Şiraziyə aid olmadığını irəli sürürlər. Onlar bildirdilər ki, fitvanı Mirzə Kazım Məliküttüccar özü yazaraq Mirzə Aştiyaninin əmriylə nəşr etdirib. Bu xəbərlər üzərinə Tehran-Təbriz-İsfahan və bir neçə böyük şəhərin alimləri Samirə şəhərinə teleqraf çəkib, Mirzaye Şirazidən bu mövzuda bilgi istəyiblər və hadisə özlüyündən xalq arasında yayılıb. (Homayon Katoziyan, “The Political Economy of Modern Iran, Despotism and Modernism 1925-1979", New York, Mac Millan Press Ltd., 1981, p. 52.) Bu fikri tarixçi Firudin Adəmiyyət də təsdiqləyib. (Firudin Adəmiyyət, Name Hacı Məhəmməd Rəhim İsfəhani be Əminülzərb və hərəkət reji, Tehran, Peyam nəşriyyatı, 1975, s. 55.)
İran kazak briqadasinin təlim işləri üzrə müdiri, rus zabiti, polkovnik V. A. Kosoqovski (1894-1903) 1897-ci ildə öz gündəliyində 1891-1892-ci il iranda ingilis tənbəki inhisarına qarşı baş vеrmiş tənbəki üsyanının təşkilatçılarından biri, azərbaycanlı Hacı Məlikəttüccarın roluna toxunaraq yazıb: “Hacı Məlikəttüccar, olduqca məşhurdur, çox varlı tacirlərdən (çoxu azərbaycanlı olan) ibarət iri partiyası (Tеһranda - Ə.Ç.) vardır. (Из тегеранского дневника полковника В.А. Косоговского. – М.: Изд-во восточной лит-ры, 1960. С. 95.)
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar Məşrutə hərəkatına qoşulub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar bir çox İran banklarının idarə heyətində təmsil olunub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar 1948-ci ildə Məşhəd şəhərində vəfat edib.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın törəmələri Məlik soyadını daşıyırdılar.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın Hacı Hüseyn ağa adlı oğlu vardı.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 18-03-2021 18:49 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
1891-ci il martın 9-da Nasirəddin şah Qacar bütün İranda tütün almaq, satmaq və emal etmək üçün ingilislərə konsessiya verilməsi barədə müqavilə imzalayır və bunun müqabilində şirkət əldə edəcəyi qazancdan ildə İran hökumətinə cüzi bir məbləği - 15 min funt sterlinqi ödəməyi öhdəsinə götürürdü. İranın bir çox mühüm şəhərlərində şirkətə məxsus idarələr təşkil edən ingilislər Hindistandan və digər müstəmləkə ölkələrindən işçi, qulluqçu adı ilə dəstə-dəstə öz təbəələrini İrana gətirməyə başlayılar ki, bu da həmin sahədə çalışan sahibkar, tacir, kəndli, sənətkar və fəhlələr arasında həyəcanın artmasına səbəb olur, heç kəs öz tütün və tənbəkisini ingilislərə satmağa razı olmur. Buna cavab olaraq 1891-ci ilin ortalarında ingilis şirkəti İran hökumətinin razılığı ilə tütün alverinin və emalının yalnız bu şirkətə məxsus olduğunu bildirdi.
1891-ci il avqustun 19-da Təbriz əhalisinin böyük əksəriyyətinin imzası ilə şaha göndərilən petisiyada tütün və tənbəki inhisarının ləğvi tələb olunur. Təbriz bazarı bağlanır, 20 min adam silahlanaraq hərəkata qarşı baş verə biləcək hər hansı hadisəyə müqavimət göstərmək üçün hazır vəziyyətdə dayanır.
Təbrizin ardınca Şiraz, İsfahan və Məşhəddə şirkətə qarşı kəskin çıxışlar başlayır. Tehranın özündə inhisarın ləğv edilməsi tələbi ilə əhali 1892-ci il yanvarın 4-də şah sarayına hücum edir. Bütün bunlar şahı məcbur edir ki, 1892-ci il yanvarın 5-də Talbotla bağlanmış müqavilənin ləğv olunduğunu elan etsin. İrana gəlmiş ingilis məmurları ölkəni tərk etməyə məcbur olurlar. İranda ilk antiimperialist çıxış olan bu hərəkatda Cənubi Azərbaycanın ticarət burjuaziyası, sənətkarlar, ruhanilər, digər təbəqələrin nümayəndələri nəinki iştirak edirdilər, aparıcı rol oynayırdılar. Xarici kapitalın və yerli irtica qüvvələrinin ağalığına qarşı çevrilmiş "Tənbəki qiyamı" İranda və Cənubi Azərbaycanda Milli Azadlıq Hərəkatının ilk və çox təsirli mərhələsini təşkil edib və xalqın siyasi, milli şüurunun oyanmasına və formalaşmasına güclü təkan verib.
"Tənbəki qiyamı"nın təşkilatçılarından biri də Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccardır. Onun kimliyini öyrənək.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar
Hacı Məhəmmədkazım Ağa Məhəmmədmehdi oğlu Məliküttüccar 1850-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini ailə şəraitində aldıqdan sonra mədrəsədə oxuyub. Savadlı olduğundan dolayı mirzə ünvanı daşıyırdı. O, ticarətlə məşğul idi. Atasından sonra ticarət əncüməninə başçılıq edib. Tehranda yaşayırdı.
Tehranda “Tənbəki qiyamı”nın önəmli iki tüccardan biri Hacı Məhəmmədhüseyn Əminüzzərb və digəri Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccar baş rolu oynadılar. Əminüzzərb başlanğıcda firmaya işbirliyi sözünü verməsinə rəğmən daha sonra firma ilə ilişkisi yürümədi və əhalini firmaya qarşı təhrik etməyə başladı, bu tütün boykotu üçün ən yaxşı yol idi. (Mehdi Bəzirgan, Do hərəkət dər İnqlabe İran, Tehran, Nehzete Azadi İran, 1984, s. 168-171.) Tüccarlar boykotu yaymaq və yabançıların önünü kəsmək üçün özəlliklə toplumun alt siniflərinə çatmağa görə ruhanilərə ehtiyac duydular. Eyni zamanda Poçt və Teleqraf vəziri Əminüddövlə kimi liberal siyasətçiləri və islahatçıları özlərinə qatılma və müxalifət etməmə mövzusunda razı saldılar. (Janet Afari, İran dər inqilabe Meşrute, Tər. Riza Rizai, Tehran, Biston nəşriyyatı, 2000, s. 53.) Tehran tüccarlarından Mirzə Kazım Məliküttüccarı da ictimaiyyəti “Tənbəki qiyamı”na səfərbər etmə mövzusunda unutmamaq lazım gəlir. Ayətullah Mirzaye Şirazinin (müctəhid Mirzə Məhəmmədhəsən Şirazinin - 1814-1896) tənbəkini boykot fitvasını nəşr etdirərək yayıb (1892).
Mirzaye Şirazinin fitvası əhali arasında çox böyük bir hərəkətə yol açır. Buna qarşı dövlət və tərəfdarları bir elan nəşr edərək bu fitvanın Mirzaye Şiraziyə aid olmadığını irəli sürürlər. Onlar bildirdilər ki, fitvanı Mirzə Kazım Məliküttüccar özü yazaraq Mirzə Aştiyaninin əmriylə nəşr etdirib. Bu xəbərlər üzərinə Tehran-Təbriz-İsfahan və bir neçə böyük şəhərin alimləri Samirə şəhərinə teleqraf çəkib, Mirzaye Şirazidən bu mövzuda bilgi istəyiblər və hadisə özlüyündən xalq arasında yayılıb. (Homayon Katoziyan, “The Political Economy of Modern Iran, Despotism and Modernism 1925-1979", New York, Mac Millan Press Ltd., 1981, p. 52.) Bu fikri tarixçi Firudin Adəmiyyət də təsdiqləyib. (Firudin Adəmiyyət, Name Hacı Məhəmməd Rəhim İsfəhani be Əminülzərb və hərəkət reji, Tehran, Peyam nəşriyyatı, 1975, s. 55.)
İran kazak briqadasinin təlim işləri üzrə müdiri, rus zabiti, polkovnik V. A. Kosoqovski (1894-1903) 1897-ci ildə öz gündəliyində 1891-1892-ci il iranda ingilis tənbəki inhisarına qarşı baş vеrmiş tənbəki üsyanının təşkilatçılarından biri, azərbaycanlı Hacı Məlikəttüccarın roluna toxunaraq yazıb: “Hacı Məlikəttüccar, olduqca məşhurdur, çox varlı tacirlərdən (çoxu azərbaycanlı olan) ibarət iri partiyası (Tеһranda - Ə.Ç.) vardır. (Из тегеранского дневника полковника В.А. Косоговского. – М.: Изд-во восточной лит-ры, 1960. С. 95.)
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar Məşrutə hərəkatına qoşulub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar bir çox İran banklarının idarə heyətində təmsil olunub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar 1948-ci ildə Məşhəd şəhərində vəfat edib.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın törəmələri Məlik soyadını daşıyırdılar.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın Hacı Hüseyn ağa adlı oğlu vardı.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
