16:50 / 23-04-2024
Nazirlər Kabineti polis və ya prokurorluğa çağırış qaydasına dəyişikliyi təsdiqləyib
16:23 / 23-04-2024
Dövlət başçısı: "Fransa, Hindistan və Yunanıstan Ermənistanı bizə qarşı silahlandırır"
16:14 / 23-04-2024
İlham Əliyev geri qaytarılan 4 kənddən danışıb
16:10 / 23-04-2024
Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin koordinatları dəqiqləşdirilir - Yenilənib
15:53 / 23-04-2024
Prezident: "Ermənistan Naxçıvanla yol əlaqəsini qurmaq imkanını bloklayır"
15:33 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
15:18 / 23-04-2024
60 milyard dollar yardım Ukraynanı tam qələbəyə aparmayacaq
15:10 / 23-04-2024
Azadlıq Partiyası ləğv olunub? - Açıqlama
15:00 / 23-04-2024
Vüqar Səfərli ilə sabiq icra baçısı əfv üçün müraciət edib
14:57 / 23-04-2024
Ceyhun Bayramov Çexiya baş naziri ilə görüşüb
14:46 / 23-04-2024
Prezidentdən Avrasiya İqtisadi Birliyi barədə açıqlama: "Ermənistan istisna olmaqla..."
14:37 / 23-04-2024
Astara sakini 51 kq narkotiklə tutulub
14:12 / 23-04-2024
İnzibati və yardımçı vəzifələrin təsnifatı dəyişir
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
13:48 / 23-04-2024
Spikerdən deputata cavab: "Hamı bilir ki, ölkədə bu nikah qanunsuzdur"
13:23 / 23-04-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:19 / 23-04-2024
Narkotik vasitələrin siyahısına dəyişiklik edilib
13:12 / 23-04-2024
Alkoqollu içkilərin idxalı və istehsalı yeni şərtlərlə müəyyən olunacaq
13:07 / 23-04-2024
Yeni dövlət rüsumu müəyyənləşir
12:45 / 23-04-2024
Körpələr evində mənimsəmə: cinayət işi açılıb
12:34 / 23-04-2024
Direktorun cinayət işi məhkəməyə göndərilib
12:20 / 23-04-2024
Azərbaycanla Albaniya arasında viza tələbi ləğv olunur
12:11 / 23-04-2024
Əliyev Zelenskini COP29-a dəvət edib
11:59 / 23-04-2024
İran və İsrailin bir-birinə mesajı... - Kölgə müharibəsinin yeni mərhələsi başlayıb
11:48 / 23-04-2024
Azərbaycanla Türkiyə arasında daha bir saziş təsdiqlənib
11:10 / 23-04-2024
Məhkəmə Əvəz Zeynallı ilə bağlı qərar verib
10:47 / 23-04-2024
Səadət Bənənyarlı: "Qubad bəyin ev dustaqlığına buraxılmasını yüksək qiymətləndirirəm"
10:35 / 23-04-2024
Rəsmi Tehrandan 4 kəndin geri qaytarılmasına reaksiya: "Bu, sülhün bərqərar olması üçün zəruridir"
10:28 / 23-04-2024
Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib - Təsərrüfat
19:13 / 20-04-2024
Bakıda taxta bazarında yanğın olub - Fotolar (Yenilənib)
22:20 / 20-04-2024
ABŞ Ukraynaya 61 milyard dollar ayırıb
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
21:22 / 19-04-2024
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
23:26 / 19-04-2024
Aİ-dən 4 kəndin qaytarılmasına reaksiya: "Davamlı nizamlanmanı tam dəstəkləyirik"
00:37 / 20-04-2024
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
20:45 / 19-04-2024
19-cu əsrin solğun dagerreotiplərini bərpa ediblər
18:35 / 19-04-2024
MKİ: “Moskva yaxınlığındakı terror aktını İŞİD təşkil edib”
Tənbəki qiyamının təşkilatçısı - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 18-03-2021 18:49 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
1891-ci il martın 9-da Nasirəddin şah Qacar bütün İranda tütün almaq, satmaq və emal etmək üçün ingilislərə konsessiya verilməsi barədə müqavilə imzalayır və bunun müqabilində şirkət əldə edəcəyi qazancdan ildə İran hökumətinə cüzi bir məbləği - 15 min funt sterlinqi ödəməyi öhdəsinə götürürdü. İranın bir çox mühüm şəhərlərində şirkətə məxsus idarələr təşkil edən ingilislər Hindistandan və digər müstəmləkə ölkələrindən işçi, qulluqçu adı ilə dəstə-dəstə öz təbəələrini İrana gətirməyə başlayılar ki, bu da həmin sahədə çalışan sahibkar, tacir, kəndli, sənətkar və fəhlələr arasında həyəcanın artmasına səbəb olur, heç kəs öz tütün və tənbəkisini ingilislərə satmağa razı olmur. Buna cavab olaraq 1891-ci ilin ortalarında ingilis şirkəti İran hökumətinin razılığı ilə tütün alverinin və emalının yalnız bu şirkətə məxsus olduğunu bildirdi.
1891-ci il avqustun 19-da Təbriz əhalisinin böyük əksəriyyətinin imzası ilə şaha göndərilən petisiyada tütün və tənbəki inhisarının ləğvi tələb olunur. Təbriz bazarı bağlanır, 20 min adam silahlanaraq hərəkata qarşı baş verə biləcək hər hansı hadisəyə müqavimət göstərmək üçün hazır vəziyyətdə dayanır.
Təbrizin ardınca Şiraz, İsfahan və Məşhəddə şirkətə qarşı kəskin çıxışlar başlayır. Tehranın özündə inhisarın ləğv edilməsi tələbi ilə əhali 1892-ci il yanvarın 4-də şah sarayına hücum edir. Bütün bunlar şahı məcbur edir ki, 1892-ci il yanvarın 5-də Talbotla bağlanmış müqavilənin ləğv olunduğunu elan etsin. İrana gəlmiş ingilis məmurları ölkəni tərk etməyə məcbur olurlar. İranda ilk antiimperialist çıxış olan bu hərəkatda Cənubi Azərbaycanın ticarət burjuaziyası, sənətkarlar, ruhanilər, digər təbəqələrin nümayəndələri nəinki iştirak edirdilər, aparıcı rol oynayırdılar. Xarici kapitalın və yerli irtica qüvvələrinin ağalığına qarşı çevrilmiş "Tənbəki qiyamı" İranda və Cənubi Azərbaycanda Milli Azadlıq Hərəkatının ilk və çox təsirli mərhələsini təşkil edib və xalqın siyasi, milli şüurunun oyanmasına və formalaşmasına güclü təkan verib.
"Tənbəki qiyamı"nın təşkilatçılarından biri də Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccardır. Onun kimliyini öyrənək.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar
Hacı Məhəmmədkazım Ağa Məhəmmədmehdi oğlu Məliküttüccar 1850-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini ailə şəraitində aldıqdan sonra mədrəsədə oxuyub. Savadlı olduğundan dolayı mirzə ünvanı daşıyırdı. O, ticarətlə məşğul idi. Atasından sonra ticarət əncüməninə başçılıq edib. Tehranda yaşayırdı.
Tehranda “Tənbəki qiyamı”nın önəmli iki tüccardan biri Hacı Məhəmmədhüseyn Əminüzzərb və digəri Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccar baş rolu oynadılar. Əminüzzərb başlanğıcda firmaya işbirliyi sözünü verməsinə rəğmən daha sonra firma ilə ilişkisi yürümədi və əhalini firmaya qarşı təhrik etməyə başladı, bu tütün boykotu üçün ən yaxşı yol idi. (Mehdi Bəzirgan, Do hərəkət dər İnqlabe İran, Tehran, Nehzete Azadi İran, 1984, s. 168-171.) Tüccarlar boykotu yaymaq və yabançıların önünü kəsmək üçün özəlliklə toplumun alt siniflərinə çatmağa görə ruhanilərə ehtiyac duydular. Eyni zamanda Poçt və Teleqraf vəziri Əminüddövlə kimi liberal siyasətçiləri və islahatçıları özlərinə qatılma və müxalifət etməmə mövzusunda razı saldılar. (Janet Afari, İran dər inqilabe Meşrute, Tər. Riza Rizai, Tehran, Biston nəşriyyatı, 2000, s. 53.) Tehran tüccarlarından Mirzə Kazım Məliküttüccarı da ictimaiyyəti “Tənbəki qiyamı”na səfərbər etmə mövzusunda unutmamaq lazım gəlir. Ayətullah Mirzaye Şirazinin (müctəhid Mirzə Məhəmmədhəsən Şirazinin - 1814-1896) tənbəkini boykot fitvasını nəşr etdirərək yayıb (1892).
Mirzaye Şirazinin fitvası əhali arasında çox böyük bir hərəkətə yol açır. Buna qarşı dövlət və tərəfdarları bir elan nəşr edərək bu fitvanın Mirzaye Şiraziyə aid olmadığını irəli sürürlər. Onlar bildirdilər ki, fitvanı Mirzə Kazım Məliküttüccar özü yazaraq Mirzə Aştiyaninin əmriylə nəşr etdirib. Bu xəbərlər üzərinə Tehran-Təbriz-İsfahan və bir neçə böyük şəhərin alimləri Samirə şəhərinə teleqraf çəkib, Mirzaye Şirazidən bu mövzuda bilgi istəyiblər və hadisə özlüyündən xalq arasında yayılıb. (Homayon Katoziyan, “The Political Economy of Modern Iran, Despotism and Modernism 1925-1979", New York, Mac Millan Press Ltd., 1981, p. 52.) Bu fikri tarixçi Firudin Adəmiyyət də təsdiqləyib. (Firudin Adəmiyyət, Name Hacı Məhəmməd Rəhim İsfəhani be Əminülzərb və hərəkət reji, Tehran, Peyam nəşriyyatı, 1975, s. 55.)
İran kazak briqadasinin təlim işləri üzrə müdiri, rus zabiti, polkovnik V. A. Kosoqovski (1894-1903) 1897-ci ildə öz gündəliyində 1891-1892-ci il iranda ingilis tənbəki inhisarına qarşı baş vеrmiş tənbəki üsyanının təşkilatçılarından biri, azərbaycanlı Hacı Məlikəttüccarın roluna toxunaraq yazıb: “Hacı Məlikəttüccar, olduqca məşhurdur, çox varlı tacirlərdən (çoxu azərbaycanlı olan) ibarət iri partiyası (Tеһranda - Ə.Ç.) vardır. (Из тегеранского дневника полковника В.А. Косоговского. – М.: Изд-во восточной лит-ры, 1960. С. 95.)
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar Məşrutə hərəkatına qoşulub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar bir çox İran banklarının idarə heyətində təmsil olunub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar 1948-ci ildə Məşhəd şəhərində vəfat edib.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın törəmələri Məlik soyadını daşıyırdılar.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın Hacı Hüseyn ağa adlı oğlu vardı.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 18-03-2021 18:49 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
1891-ci il martın 9-da Nasirəddin şah Qacar bütün İranda tütün almaq, satmaq və emal etmək üçün ingilislərə konsessiya verilməsi barədə müqavilə imzalayır və bunun müqabilində şirkət əldə edəcəyi qazancdan ildə İran hökumətinə cüzi bir məbləği - 15 min funt sterlinqi ödəməyi öhdəsinə götürürdü. İranın bir çox mühüm şəhərlərində şirkətə məxsus idarələr təşkil edən ingilislər Hindistandan və digər müstəmləkə ölkələrindən işçi, qulluqçu adı ilə dəstə-dəstə öz təbəələrini İrana gətirməyə başlayılar ki, bu da həmin sahədə çalışan sahibkar, tacir, kəndli, sənətkar və fəhlələr arasında həyəcanın artmasına səbəb olur, heç kəs öz tütün və tənbəkisini ingilislərə satmağa razı olmur. Buna cavab olaraq 1891-ci ilin ortalarında ingilis şirkəti İran hökumətinin razılığı ilə tütün alverinin və emalının yalnız bu şirkətə məxsus olduğunu bildirdi.
1891-ci il avqustun 19-da Təbriz əhalisinin böyük əksəriyyətinin imzası ilə şaha göndərilən petisiyada tütün və tənbəki inhisarının ləğvi tələb olunur. Təbriz bazarı bağlanır, 20 min adam silahlanaraq hərəkata qarşı baş verə biləcək hər hansı hadisəyə müqavimət göstərmək üçün hazır vəziyyətdə dayanır.
Təbrizin ardınca Şiraz, İsfahan və Məşhəddə şirkətə qarşı kəskin çıxışlar başlayır. Tehranın özündə inhisarın ləğv edilməsi tələbi ilə əhali 1892-ci il yanvarın 4-də şah sarayına hücum edir. Bütün bunlar şahı məcbur edir ki, 1892-ci il yanvarın 5-də Talbotla bağlanmış müqavilənin ləğv olunduğunu elan etsin. İrana gəlmiş ingilis məmurları ölkəni tərk etməyə məcbur olurlar. İranda ilk antiimperialist çıxış olan bu hərəkatda Cənubi Azərbaycanın ticarət burjuaziyası, sənətkarlar, ruhanilər, digər təbəqələrin nümayəndələri nəinki iştirak edirdilər, aparıcı rol oynayırdılar. Xarici kapitalın və yerli irtica qüvvələrinin ağalığına qarşı çevrilmiş "Tənbəki qiyamı" İranda və Cənubi Azərbaycanda Milli Azadlıq Hərəkatının ilk və çox təsirli mərhələsini təşkil edib və xalqın siyasi, milli şüurunun oyanmasına və formalaşmasına güclü təkan verib.
"Tənbəki qiyamı"nın təşkilatçılarından biri də Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccardır. Onun kimliyini öyrənək.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar
Hacı Məhəmmədkazım Ağa Məhəmmədmehdi oğlu Məliküttüccar 1850-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini ailə şəraitində aldıqdan sonra mədrəsədə oxuyub. Savadlı olduğundan dolayı mirzə ünvanı daşıyırdı. O, ticarətlə məşğul idi. Atasından sonra ticarət əncüməninə başçılıq edib. Tehranda yaşayırdı.
Tehranda “Tənbəki qiyamı”nın önəmli iki tüccardan biri Hacı Məhəmmədhüseyn Əminüzzərb və digəri Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccar baş rolu oynadılar. Əminüzzərb başlanğıcda firmaya işbirliyi sözünü verməsinə rəğmən daha sonra firma ilə ilişkisi yürümədi və əhalini firmaya qarşı təhrik etməyə başladı, bu tütün boykotu üçün ən yaxşı yol idi. (Mehdi Bəzirgan, Do hərəkət dər İnqlabe İran, Tehran, Nehzete Azadi İran, 1984, s. 168-171.) Tüccarlar boykotu yaymaq və yabançıların önünü kəsmək üçün özəlliklə toplumun alt siniflərinə çatmağa görə ruhanilərə ehtiyac duydular. Eyni zamanda Poçt və Teleqraf vəziri Əminüddövlə kimi liberal siyasətçiləri və islahatçıları özlərinə qatılma və müxalifət etməmə mövzusunda razı saldılar. (Janet Afari, İran dər inqilabe Meşrute, Tər. Riza Rizai, Tehran, Biston nəşriyyatı, 2000, s. 53.) Tehran tüccarlarından Mirzə Kazım Məliküttüccarı da ictimaiyyəti “Tənbəki qiyamı”na səfərbər etmə mövzusunda unutmamaq lazım gəlir. Ayətullah Mirzaye Şirazinin (müctəhid Mirzə Məhəmmədhəsən Şirazinin - 1814-1896) tənbəkini boykot fitvasını nəşr etdirərək yayıb (1892).
Mirzaye Şirazinin fitvası əhali arasında çox böyük bir hərəkətə yol açır. Buna qarşı dövlət və tərəfdarları bir elan nəşr edərək bu fitvanın Mirzaye Şiraziyə aid olmadığını irəli sürürlər. Onlar bildirdilər ki, fitvanı Mirzə Kazım Məliküttüccar özü yazaraq Mirzə Aştiyaninin əmriylə nəşr etdirib. Bu xəbərlər üzərinə Tehran-Təbriz-İsfahan və bir neçə böyük şəhərin alimləri Samirə şəhərinə teleqraf çəkib, Mirzaye Şirazidən bu mövzuda bilgi istəyiblər və hadisə özlüyündən xalq arasında yayılıb. (Homayon Katoziyan, “The Political Economy of Modern Iran, Despotism and Modernism 1925-1979", New York, Mac Millan Press Ltd., 1981, p. 52.) Bu fikri tarixçi Firudin Adəmiyyət də təsdiqləyib. (Firudin Adəmiyyət, Name Hacı Məhəmməd Rəhim İsfəhani be Əminülzərb və hərəkət reji, Tehran, Peyam nəşriyyatı, 1975, s. 55.)
İran kazak briqadasinin təlim işləri üzrə müdiri, rus zabiti, polkovnik V. A. Kosoqovski (1894-1903) 1897-ci ildə öz gündəliyində 1891-1892-ci il iranda ingilis tənbəki inhisarına qarşı baş vеrmiş tənbəki üsyanının təşkilatçılarından biri, azərbaycanlı Hacı Məlikəttüccarın roluna toxunaraq yazıb: “Hacı Məlikəttüccar, olduqca məşhurdur, çox varlı tacirlərdən (çoxu azərbaycanlı olan) ibarət iri partiyası (Tеһranda - Ə.Ç.) vardır. (Из тегеранского дневника полковника В.А. Косоговского. – М.: Изд-во восточной лит-ры, 1960. С. 95.)
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar Məşrutə hərəkatına qoşulub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar bir çox İran banklarının idarə heyətində təmsil olunub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar 1948-ci ildə Məşhəd şəhərində vəfat edib.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın törəmələri Məlik soyadını daşıyırdılar.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın Hacı Hüseyn ağa adlı oğlu vardı.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
