09:33 / 27-06-2025
Qaxda zəlzələ olub
00:25 / 27-06-2025
"Azərbaycanfilm"in ərazisindəki yanğın söndürülüb - (Yenilənib)
00:02 / 27-06-2025
Emil Mehtiyev idarə rəisi təyin olunub
18:04 / 26-06-2025
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
16:30 / 26-06-2025
Azərbaycandakı dinlərarası harmoniya Tolerantlıq Evində müzakirə olunub
16:17 / 26-06-2025
Azərbaycanı gülüstana çevirənlər! - Zahid Oruc yazır
13:15 / 26-06-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:14 / 26-06-2025
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında telefon danışığı olub
11:02 / 26-06-2025
Kəlbəcərdə yük maşını çaya aşıb, sürücü ölüb
10:29 / 26-06-2025
Prezident Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə paylaşım edib
09:25 / 26-06-2025
Tarixi yanlışlıq - İbrahim Əliyev yazır
08:51 / 26-06-2025
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
00:00 / 26-06-2025
Bu gün Silahlı Qüvvələri Günüdür
22:36 / 25-06-2025
MÜTDA: "7 müəllimin nəticəsi ləğv ediləcək"
21:49 / 25-06-2025
Tovuzda kütləvi zəhərlənmə olub - Yenilənib
19:56 / 25-06-2025
Ceyhun Bayramov İranın yeni səfirini qəbul edib
18:04 / 25-06-2025
Ordu günü Bakı, Gəncə, Xankəndi və Laçında yürüş olacaq
18:00 / 25-06-2025
Beynəlxalq axtarışa verilmiş şəxsi Rusiyaya təhvil verilib
17:49 / 25-06-2025
Ter-Petrosyan II Qareginlə siyasi vəziyyəti müzakirə edib
17:44 / 25-06-2025
“Azəriqaz”ın baş direktoruna müavin təyin olunub
17:27 / 25-06-2025
Ceyhun Bayramov Sudanın yeni səfiri ilə görüşüb
17:02 / 25-06-2025
Trampla Zelenski Niderlandda görüşüblər
16:56 / 25-06-2025
Qırğızıstanda parno saytlara giriş bloklanıb
16:45 / 25-06-2025
Bakıda əməliyyat: saxlanılanlar var - Video
16:39 / 25-06-2025
Toy karvanında "avtoş"luq edən sürücülər saxlanılıb
16:20 / 25-06-2025
Səkkiz rayona prokuror təyin edilib - Yenilənib
15:59 / 25-06-2025
Kansler: Rusiya Avropanın sülh və siyasi nizamını təhdid edir
15:40 / 25-06-2025
“Pasportlar haqqında” qanun dəyişib
15:35 / 25-06-2025
Tramp Haaqada Zelenski ilə görüşəcək
15:29 / 25-06-2025
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
14:57 / 22-06-2025
Həyat dolu ömür yolu - Milli Mətbuat-150 - Fotolar
19:12 / 23-06-2025
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
09:25 / 26-06-2025
Tarixi yanlışlıq - İbrahim Əliyev yazır
10:14 / 24-06-2025
Tramp dünyanı aldadıb: atəşkəs yoxdur, İsrail İrana ağır zərbələr endirir
14:55 / 25-06-2025
Rəşad Əhmədzadə: “Beynəlxalq festivallarda iştirakımız ölkə teatrları üçün də uğurdur” - Müsahibə
07:09 / 24-06-2025
İran və İsrail atəşkəsə razılaşıblar?
00:39 / 25-06-2025
NATO: Ukraynada 250 min rus hərbçisi həlak olub
08:27 / 25-06-2025
Üç mindən çox avtomobili daşıyan gəmi üç həftə yandıqdan sonra batıb
19:40 / 24-06-2025
“Qərbi Azərbaycan İrsi” kitabının təqdimatı olub - Fotolar
23:45 / 23-06-2025
Bakıdan Qətərə uçan təyyarə yarıyoldan geri dönüb
Tənbəki qiyamının təşkilatçısı - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 18-03-2021 18:49 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
1891-ci il martın 9-da Nasirəddin şah Qacar bütün İranda tütün almaq, satmaq və emal etmək üçün ingilislərə konsessiya verilməsi barədə müqavilə imzalayır və bunun müqabilində şirkət əldə edəcəyi qazancdan ildə İran hökumətinə cüzi bir məbləği - 15 min funt sterlinqi ödəməyi öhdəsinə götürürdü. İranın bir çox mühüm şəhərlərində şirkətə məxsus idarələr təşkil edən ingilislər Hindistandan və digər müstəmləkə ölkələrindən işçi, qulluqçu adı ilə dəstə-dəstə öz təbəələrini İrana gətirməyə başlayılar ki, bu da həmin sahədə çalışan sahibkar, tacir, kəndli, sənətkar və fəhlələr arasında həyəcanın artmasına səbəb olur, heç kəs öz tütün və tənbəkisini ingilislərə satmağa razı olmur. Buna cavab olaraq 1891-ci ilin ortalarında ingilis şirkəti İran hökumətinin razılığı ilə tütün alverinin və emalının yalnız bu şirkətə məxsus olduğunu bildirdi.
1891-ci il avqustun 19-da Təbriz əhalisinin böyük əksəriyyətinin imzası ilə şaha göndərilən petisiyada tütün və tənbəki inhisarının ləğvi tələb olunur. Təbriz bazarı bağlanır, 20 min adam silahlanaraq hərəkata qarşı baş verə biləcək hər hansı hadisəyə müqavimət göstərmək üçün hazır vəziyyətdə dayanır.
Təbrizin ardınca Şiraz, İsfahan və Məşhəddə şirkətə qarşı kəskin çıxışlar başlayır. Tehranın özündə inhisarın ləğv edilməsi tələbi ilə əhali 1892-ci il yanvarın 4-də şah sarayına hücum edir. Bütün bunlar şahı məcbur edir ki, 1892-ci il yanvarın 5-də Talbotla bağlanmış müqavilənin ləğv olunduğunu elan etsin. İrana gəlmiş ingilis məmurları ölkəni tərk etməyə məcbur olurlar. İranda ilk antiimperialist çıxış olan bu hərəkatda Cənubi Azərbaycanın ticarət burjuaziyası, sənətkarlar, ruhanilər, digər təbəqələrin nümayəndələri nəinki iştirak edirdilər, aparıcı rol oynayırdılar. Xarici kapitalın və yerli irtica qüvvələrinin ağalığına qarşı çevrilmiş "Tənbəki qiyamı" İranda və Cənubi Azərbaycanda Milli Azadlıq Hərəkatının ilk və çox təsirli mərhələsini təşkil edib və xalqın siyasi, milli şüurunun oyanmasına və formalaşmasına güclü təkan verib.
"Tənbəki qiyamı"nın təşkilatçılarından biri də Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccardır. Onun kimliyini öyrənək.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar
Hacı Məhəmmədkazım Ağa Məhəmmədmehdi oğlu Məliküttüccar 1850-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini ailə şəraitində aldıqdan sonra mədrəsədə oxuyub. Savadlı olduğundan dolayı mirzə ünvanı daşıyırdı. O, ticarətlə məşğul idi. Atasından sonra ticarət əncüməninə başçılıq edib. Tehranda yaşayırdı.
Tehranda “Tənbəki qiyamı”nın önəmli iki tüccardan biri Hacı Məhəmmədhüseyn Əminüzzərb və digəri Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccar baş rolu oynadılar. Əminüzzərb başlanğıcda firmaya işbirliyi sözünü verməsinə rəğmən daha sonra firma ilə ilişkisi yürümədi və əhalini firmaya qarşı təhrik etməyə başladı, bu tütün boykotu üçün ən yaxşı yol idi. (Mehdi Bəzirgan, Do hərəkət dər İnqlabe İran, Tehran, Nehzete Azadi İran, 1984, s. 168-171.) Tüccarlar boykotu yaymaq və yabançıların önünü kəsmək üçün özəlliklə toplumun alt siniflərinə çatmağa görə ruhanilərə ehtiyac duydular. Eyni zamanda Poçt və Teleqraf vəziri Əminüddövlə kimi liberal siyasətçiləri və islahatçıları özlərinə qatılma və müxalifət etməmə mövzusunda razı saldılar. (Janet Afari, İran dər inqilabe Meşrute, Tər. Riza Rizai, Tehran, Biston nəşriyyatı, 2000, s. 53.) Tehran tüccarlarından Mirzə Kazım Məliküttüccarı da ictimaiyyəti “Tənbəki qiyamı”na səfərbər etmə mövzusunda unutmamaq lazım gəlir. Ayətullah Mirzaye Şirazinin (müctəhid Mirzə Məhəmmədhəsən Şirazinin - 1814-1896) tənbəkini boykot fitvasını nəşr etdirərək yayıb (1892).
Mirzaye Şirazinin fitvası əhali arasında çox böyük bir hərəkətə yol açır. Buna qarşı dövlət və tərəfdarları bir elan nəşr edərək bu fitvanın Mirzaye Şiraziyə aid olmadığını irəli sürürlər. Onlar bildirdilər ki, fitvanı Mirzə Kazım Məliküttüccar özü yazaraq Mirzə Aştiyaninin əmriylə nəşr etdirib. Bu xəbərlər üzərinə Tehran-Təbriz-İsfahan və bir neçə böyük şəhərin alimləri Samirə şəhərinə teleqraf çəkib, Mirzaye Şirazidən bu mövzuda bilgi istəyiblər və hadisə özlüyündən xalq arasında yayılıb. (Homayon Katoziyan, “The Political Economy of Modern Iran, Despotism and Modernism 1925-1979", New York, Mac Millan Press Ltd., 1981, p. 52.) Bu fikri tarixçi Firudin Adəmiyyət də təsdiqləyib. (Firudin Adəmiyyət, Name Hacı Məhəmməd Rəhim İsfəhani be Əminülzərb və hərəkət reji, Tehran, Peyam nəşriyyatı, 1975, s. 55.)
İran kazak briqadasinin təlim işləri üzrə müdiri, rus zabiti, polkovnik V. A. Kosoqovski (1894-1903) 1897-ci ildə öz gündəliyində 1891-1892-ci il iranda ingilis tənbəki inhisarına qarşı baş vеrmiş tənbəki üsyanının təşkilatçılarından biri, azərbaycanlı Hacı Məlikəttüccarın roluna toxunaraq yazıb: “Hacı Məlikəttüccar, olduqca məşhurdur, çox varlı tacirlərdən (çoxu azərbaycanlı olan) ibarət iri partiyası (Tеһranda - Ə.Ç.) vardır. (Из тегеранского дневника полковника В.А. Косоговского. – М.: Изд-во восточной лит-ры, 1960. С. 95.)
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar Məşrutə hərəkatına qoşulub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar bir çox İran banklarının idarə heyətində təmsil olunub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar 1948-ci ildə Məşhəd şəhərində vəfat edib.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın törəmələri Məlik soyadını daşıyırdılar.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın Hacı Hüseyn ağa adlı oğlu vardı.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 18-03-2021 18:49 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
1891-ci il martın 9-da Nasirəddin şah Qacar bütün İranda tütün almaq, satmaq və emal etmək üçün ingilislərə konsessiya verilməsi barədə müqavilə imzalayır və bunun müqabilində şirkət əldə edəcəyi qazancdan ildə İran hökumətinə cüzi bir məbləği - 15 min funt sterlinqi ödəməyi öhdəsinə götürürdü. İranın bir çox mühüm şəhərlərində şirkətə məxsus idarələr təşkil edən ingilislər Hindistandan və digər müstəmləkə ölkələrindən işçi, qulluqçu adı ilə dəstə-dəstə öz təbəələrini İrana gətirməyə başlayılar ki, bu da həmin sahədə çalışan sahibkar, tacir, kəndli, sənətkar və fəhlələr arasında həyəcanın artmasına səbəb olur, heç kəs öz tütün və tənbəkisini ingilislərə satmağa razı olmur. Buna cavab olaraq 1891-ci ilin ortalarında ingilis şirkəti İran hökumətinin razılığı ilə tütün alverinin və emalının yalnız bu şirkətə məxsus olduğunu bildirdi.
1891-ci il avqustun 19-da Təbriz əhalisinin böyük əksəriyyətinin imzası ilə şaha göndərilən petisiyada tütün və tənbəki inhisarının ləğvi tələb olunur. Təbriz bazarı bağlanır, 20 min adam silahlanaraq hərəkata qarşı baş verə biləcək hər hansı hadisəyə müqavimət göstərmək üçün hazır vəziyyətdə dayanır.
Təbrizin ardınca Şiraz, İsfahan və Məşhəddə şirkətə qarşı kəskin çıxışlar başlayır. Tehranın özündə inhisarın ləğv edilməsi tələbi ilə əhali 1892-ci il yanvarın 4-də şah sarayına hücum edir. Bütün bunlar şahı məcbur edir ki, 1892-ci il yanvarın 5-də Talbotla bağlanmış müqavilənin ləğv olunduğunu elan etsin. İrana gəlmiş ingilis məmurları ölkəni tərk etməyə məcbur olurlar. İranda ilk antiimperialist çıxış olan bu hərəkatda Cənubi Azərbaycanın ticarət burjuaziyası, sənətkarlar, ruhanilər, digər təbəqələrin nümayəndələri nəinki iştirak edirdilər, aparıcı rol oynayırdılar. Xarici kapitalın və yerli irtica qüvvələrinin ağalığına qarşı çevrilmiş "Tənbəki qiyamı" İranda və Cənubi Azərbaycanda Milli Azadlıq Hərəkatının ilk və çox təsirli mərhələsini təşkil edib və xalqın siyasi, milli şüurunun oyanmasına və formalaşmasına güclü təkan verib.
"Tənbəki qiyamı"nın təşkilatçılarından biri də Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccardır. Onun kimliyini öyrənək.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar
Hacı Məhəmmədkazım Ağa Məhəmmədmehdi oğlu Məliküttüccar 1850-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini ailə şəraitində aldıqdan sonra mədrəsədə oxuyub. Savadlı olduğundan dolayı mirzə ünvanı daşıyırdı. O, ticarətlə məşğul idi. Atasından sonra ticarət əncüməninə başçılıq edib. Tehranda yaşayırdı.
Tehranda “Tənbəki qiyamı”nın önəmli iki tüccardan biri Hacı Məhəmmədhüseyn Əminüzzərb və digəri Hacı Məhəmmədkazım Məliküttüccar baş rolu oynadılar. Əminüzzərb başlanğıcda firmaya işbirliyi sözünü verməsinə rəğmən daha sonra firma ilə ilişkisi yürümədi və əhalini firmaya qarşı təhrik etməyə başladı, bu tütün boykotu üçün ən yaxşı yol idi. (Mehdi Bəzirgan, Do hərəkət dər İnqlabe İran, Tehran, Nehzete Azadi İran, 1984, s. 168-171.) Tüccarlar boykotu yaymaq və yabançıların önünü kəsmək üçün özəlliklə toplumun alt siniflərinə çatmağa görə ruhanilərə ehtiyac duydular. Eyni zamanda Poçt və Teleqraf vəziri Əminüddövlə kimi liberal siyasətçiləri və islahatçıları özlərinə qatılma və müxalifət etməmə mövzusunda razı saldılar. (Janet Afari, İran dər inqilabe Meşrute, Tər. Riza Rizai, Tehran, Biston nəşriyyatı, 2000, s. 53.) Tehran tüccarlarından Mirzə Kazım Məliküttüccarı da ictimaiyyəti “Tənbəki qiyamı”na səfərbər etmə mövzusunda unutmamaq lazım gəlir. Ayətullah Mirzaye Şirazinin (müctəhid Mirzə Məhəmmədhəsən Şirazinin - 1814-1896) tənbəkini boykot fitvasını nəşr etdirərək yayıb (1892).
Mirzaye Şirazinin fitvası əhali arasında çox böyük bir hərəkətə yol açır. Buna qarşı dövlət və tərəfdarları bir elan nəşr edərək bu fitvanın Mirzaye Şiraziyə aid olmadığını irəli sürürlər. Onlar bildirdilər ki, fitvanı Mirzə Kazım Məliküttüccar özü yazaraq Mirzə Aştiyaninin əmriylə nəşr etdirib. Bu xəbərlər üzərinə Tehran-Təbriz-İsfahan və bir neçə böyük şəhərin alimləri Samirə şəhərinə teleqraf çəkib, Mirzaye Şirazidən bu mövzuda bilgi istəyiblər və hadisə özlüyündən xalq arasında yayılıb. (Homayon Katoziyan, “The Political Economy of Modern Iran, Despotism and Modernism 1925-1979", New York, Mac Millan Press Ltd., 1981, p. 52.) Bu fikri tarixçi Firudin Adəmiyyət də təsdiqləyib. (Firudin Adəmiyyət, Name Hacı Məhəmməd Rəhim İsfəhani be Əminülzərb və hərəkət reji, Tehran, Peyam nəşriyyatı, 1975, s. 55.)
İran kazak briqadasinin təlim işləri üzrə müdiri, rus zabiti, polkovnik V. A. Kosoqovski (1894-1903) 1897-ci ildə öz gündəliyində 1891-1892-ci il iranda ingilis tənbəki inhisarına qarşı baş vеrmiş tənbəki üsyanının təşkilatçılarından biri, azərbaycanlı Hacı Məlikəttüccarın roluna toxunaraq yazıb: “Hacı Məlikəttüccar, olduqca məşhurdur, çox varlı tacirlərdən (çoxu azərbaycanlı olan) ibarət iri partiyası (Tеһranda - Ə.Ç.) vardır. (Из тегеранского дневника полковника В.А. Косоговского. – М.: Изд-во восточной лит-ры, 1960. С. 95.)
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar Məşrutə hərəkatına qoşulub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar bir çox İran banklarının idarə heyətində təmsil olunub.
Hacı Məhəmmədkazım Məlikəttüccar 1948-ci ildə Məşhəd şəhərində vəfat edib.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın törəmələri Məlik soyadını daşıyırdılar.
Hacı Məhəmmədkazım ağanın Hacı Hüseyn ağa adlı oğlu vardı.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
