00:25 / 27-06-2025
"Azərbaycanfilm"in ərazisindəki yanğın söndürülüb (Yenilənib)
00:02 / 27-06-2025
Emil Mehtiyev İdarə rəisi təyin olunub
18:04 / 26-06-2025
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
16:30 / 26-06-2025
Azərbaycandakı dinlərarası harmoniya Tolerantlıq Evində müzakirə olunub
16:17 / 26-06-2025
Azərbaycanı gülüstana çevirənlər! - Zahid Oruc yazır
13:15 / 26-06-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:14 / 26-06-2025
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında telefon danışığı olub
11:02 / 26-06-2025
Kəlbəcərdə yük maşını çaya aşıb, sürücü ölüb
10:29 / 26-06-2025
Prezident Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə paylaşım edib
09:25 / 26-06-2025
Tarixi yanlışlıq - İbrahim Əliyev yazır
08:51 / 26-06-2025
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
00:00 / 26-06-2025
Bu gün Silahlı Qüvvələri Günüdür
22:36 / 25-06-2025
MÜTDA: "7 müəllimin nəticəsi ləğv ediləcək"
21:49 / 25-06-2025
Tovuzda kütləvi zəhərlənmə olub - Yenilənib
19:56 / 25-06-2025
Ceyhun Bayramov İranın yeni səfirini qəbul edib
18:04 / 25-06-2025
Ordu günü Bakı, Gəncə, Xankəndi və Laçında yürüş olacaq
18:00 / 25-06-2025
Beynəlxalq axtarışa verilmiş şəxsi Rusiyaya təhvil verilib
17:49 / 25-06-2025
Ter-Petrosyan II Qareginlə siyasi vəziyyəti müzakirə edib
17:44 / 25-06-2025
“Azəriqaz”ın baş direktoruna müavin təyin olunub
17:27 / 25-06-2025
Ceyhun Bayramov Sudanın yeni səfiri ilə görüşüb
17:02 / 25-06-2025
Trampla Zelenski Niderlandda görüşüblər
16:56 / 25-06-2025
Qırğızıstanda parno saytlara giriş bloklanıb
16:45 / 25-06-2025
Bakıda əməliyyat: saxlanılanlar var - Video
16:39 / 25-06-2025
Toy karvanında "avtoş"luq edən sürücülər saxlanılıb
16:20 / 25-06-2025
Səkkiz rayona prokuror təyin edilib - Yenilənib
15:59 / 25-06-2025
Kansler: Rusiya Avropanın sülh və siyasi nizamını təhdid edir
15:40 / 25-06-2025
“Pasportlar haqqında” qanun dəyişib
15:35 / 25-06-2025
Tramp Haaqada Zelenski ilə görüşəcək
15:29 / 25-06-2025
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
15:26 / 25-06-2025
İlham Əliyev Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə bağlı sazişi təsdiqləyib
14:57 / 22-06-2025
Həyat dolu ömür yolu - Milli Mətbuat-150 - Fotolar
19:12 / 23-06-2025
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
09:25 / 26-06-2025
Tarixi yanlışlıq - İbrahim Əliyev yazır
10:14 / 24-06-2025
Tramp dünyanı aldadıb: atəşkəs yoxdur, İsrail İrana ağır zərbələr endirir
14:55 / 25-06-2025
Rəşad Əhmədzadə: “Beynəlxalq festivallarda iştirakımız ölkə teatrları üçün də uğurdur” - Müsahibə
07:09 / 24-06-2025
İran və İsrail atəşkəsə razılaşıblar?
00:39 / 25-06-2025
NATO: Ukraynada 250 min rus hərbçisi həlak olub
08:27 / 25-06-2025
Üç mindən çox avtomobili daşıyan gəmi üç həftə yandıqdan sonra batıb
19:40 / 24-06-2025
“Qərbi Azərbaycan İrsi” kitabının təqdimatı olub - Fotolar
23:45 / 23-06-2025
Bakıdan Qətərə uçan təyyarə yarıyoldan geri dönüb
İran çayının atası - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 24-03-2021 09:40 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
İranda çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilib, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə Hacı Məhəmməd mirzə Qacarın təşəbbüsü ilə başlanılıb. Onu “İran çayının atası” adlandırırlar.
Hacı Məhəmməd mirzə Qacar elinin Qovanlı (Qoyunlu da deyilir) oymağına məxsus Zilli ailəsindən çıxıb. Atası Əsədulla mirzə Seyfülmülk mirzənin oğlu, Əlixan mirzənin nəvəsi, Fətəli şahın nəticəsi idi.
Məhəmməd mirzə Əsədulla mirzə oğlu 1862-ci ildə Türbəti-Heydəriyyə şəhərində dоğulub. Mükəmməl saray təhsili alaraq, fars və ərəb dillərinin sərf və nəhyini öyrənib. Sonra Darülfünunda ali təhsilə yiyələnib. Daha sonralar Avropada, Fransada Sarbonna Universitetində oxuyub. Fransız dilini gözəl bilirdi.
Məhəmməd mirzə “Kaşif” adlı əsər yazıb. Kaşifüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 16 yaşında ikən Xarici İşlər Vəzarətinə işə düzəlib. Xarici işlər vəziri Mirzə Nəsrulla xanın yanında kiçik katib kimi çalışıb. İki il sərasər dəftərxanada yazı-pozu işlərini öyrənib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1881-ci ildə Qacarlar dövlətinin Parisdəki səfarətində katib işləyib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Nasirəddin şah Qacarın sarayında tərcüməçi kimi xidmət edib. Şahın özəl həkimi Fevriyyənin mütərcimi olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonralar İstanbulda ticarət işləri ilə ilgilənib. Orda xalça evi açıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Framason təşkilatının üzvü idi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1896-cı ildə Hindistanın Bоmbеy şəhərində kоnsul vəzifəsində çalışıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Hindistanda xidmət edərkən orada çayın becərilməsini, texnologiyasını, istehsalını öyrənib. Sonra çay kоlları gətirib, Gilanda və Mazandaranda əkdirib. O, bundan sonra İranda “Çaykar” kimi tanınıb. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.173-175) O, çaydan başqa İrana bir çox ədviyyələrin toxumunu da gətirib. 1902-ci ildə iki rus mütəxəssisi dəvət edərək, əhaliyə çayçılığı öyrədib.
Gilandakı çayçılıq tezliklə öz bəhrəsini verib. (Məhəmmədhüseyn Füruği, red., Tarbiat, təshih. ʿƏbdülhüseyn Nəvai, II, Tehran, 1997, s. 1315; Willem Floor, Agriculture in Qajar Iran, Washington, D.C., 2003, p. 478)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Məşrutə hərəkatının tərəfdarlarından idi. Onu yenidən Parisə göndərdilər. 1907-ci ilədək burda xidmət etdi. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.58-62)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Fransadan vətənə dönəndən sonra Tehran şəhərinə bələdiyyə sədri təyin edilib. Şəhərdə apardığı islahatlar yuxarıdakıların xoşuna gəlmədi. Bir il sonra onu işdən çıxardılar. Bu islahat fikirlərinin bəziləri həmin dövrdə müəllifi olduğu “Ketabça-ye qanun-e bələdiyə” adlı kiçik bir kitabda yer alıb. (Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşifüssəltənə, Ketabça-ye qanun-e bələdiyə, Tehran, 1907., s. 1-22; Kazemi, s. 62, 84).
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1909-cu ildə Mirzə Cavad xan Sədəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində Qacarlar dövlətinin Xarici işlər naziri olub. Sonra Xarici İşlər Vəzarətinin nəzdində olan məhkəmələrə rəhbərlik edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonra yenidən Hindistana göndərilib, orda Qacarlar dövlətini təmsil edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1911-ci ildən sonra uzun müddətli səfərə çıxıb. Məkkədə, Berlində olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə müqəddəs Məkkəyi-müəzzəmi ziyarət edib.
Rza xan Sərdar Sipəhin birinci çevrilişindən sonra Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə siyasətdən uzaqlaşıb, təsərrüfatla məşğul olub. (Floor, p. 69) Əyalətdə yaradıcılıqla da ilgilənirdi. Vaxtaşırı “Məcəllə-ye ḥəyat o məmət” dərgisini buraxırdı. 1922-ci ildən İran Milli Məclisi onun dərgisini nəşr etdirirdi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1926-cı ildə yenidən Hindistana, Çinə yollanaraq çayçılıqla dərindən maraqlanıb. Oradan İrana yeni növlər və 4 çinli mütəxəssis gətirib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə çayçılıqla bağlı kitab nəşr etdirib.
Hacı Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə fevral 1929-cu ildə Şiraz və Buşehr arasındakı yolda avtomobil qəzasında vəfat edib. Lahican şəhərində dəfn edilib. Şəhərin mərkəzində məqbərəsi var.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-03-2021 09:40 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
İranda çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilib, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə Hacı Məhəmməd mirzə Qacarın təşəbbüsü ilə başlanılıb. Onu “İran çayının atası” adlandırırlar.
Hacı Məhəmməd mirzə Qacar elinin Qovanlı (Qoyunlu da deyilir) oymağına məxsus Zilli ailəsindən çıxıb. Atası Əsədulla mirzə Seyfülmülk mirzənin oğlu, Əlixan mirzənin nəvəsi, Fətəli şahın nəticəsi idi.
Məhəmməd mirzə Əsədulla mirzə oğlu 1862-ci ildə Türbəti-Heydəriyyə şəhərində dоğulub. Mükəmməl saray təhsili alaraq, fars və ərəb dillərinin sərf və nəhyini öyrənib. Sonra Darülfünunda ali təhsilə yiyələnib. Daha sonralar Avropada, Fransada Sarbonna Universitetində oxuyub. Fransız dilini gözəl bilirdi.
Məhəmməd mirzə “Kaşif” adlı əsər yazıb. Kaşifüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 16 yaşında ikən Xarici İşlər Vəzarətinə işə düzəlib. Xarici işlər vəziri Mirzə Nəsrulla xanın yanında kiçik katib kimi çalışıb. İki il sərasər dəftərxanada yazı-pozu işlərini öyrənib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1881-ci ildə Qacarlar dövlətinin Parisdəki səfarətində katib işləyib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Nasirəddin şah Qacarın sarayında tərcüməçi kimi xidmət edib. Şahın özəl həkimi Fevriyyənin mütərcimi olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonralar İstanbulda ticarət işləri ilə ilgilənib. Orda xalça evi açıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Framason təşkilatının üzvü idi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1896-cı ildə Hindistanın Bоmbеy şəhərində kоnsul vəzifəsində çalışıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Hindistanda xidmət edərkən orada çayın becərilməsini, texnologiyasını, istehsalını öyrənib. Sonra çay kоlları gətirib, Gilanda və Mazandaranda əkdirib. O, bundan sonra İranda “Çaykar” kimi tanınıb. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.173-175) O, çaydan başqa İrana bir çox ədviyyələrin toxumunu da gətirib. 1902-ci ildə iki rus mütəxəssisi dəvət edərək, əhaliyə çayçılığı öyrədib.
Gilandakı çayçılıq tezliklə öz bəhrəsini verib. (Məhəmmədhüseyn Füruği, red., Tarbiat, təshih. ʿƏbdülhüseyn Nəvai, II, Tehran, 1997, s. 1315; Willem Floor, Agriculture in Qajar Iran, Washington, D.C., 2003, p. 478)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Məşrutə hərəkatının tərəfdarlarından idi. Onu yenidən Parisə göndərdilər. 1907-ci ilədək burda xidmət etdi. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.58-62)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Fransadan vətənə dönəndən sonra Tehran şəhərinə bələdiyyə sədri təyin edilib. Şəhərdə apardığı islahatlar yuxarıdakıların xoşuna gəlmədi. Bir il sonra onu işdən çıxardılar. Bu islahat fikirlərinin bəziləri həmin dövrdə müəllifi olduğu “Ketabça-ye qanun-e bələdiyə” adlı kiçik bir kitabda yer alıb. (Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşifüssəltənə, Ketabça-ye qanun-e bələdiyə, Tehran, 1907., s. 1-22; Kazemi, s. 62, 84).
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1909-cu ildə Mirzə Cavad xan Sədəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində Qacarlar dövlətinin Xarici işlər naziri olub. Sonra Xarici İşlər Vəzarətinin nəzdində olan məhkəmələrə rəhbərlik edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonra yenidən Hindistana göndərilib, orda Qacarlar dövlətini təmsil edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1911-ci ildən sonra uzun müddətli səfərə çıxıb. Məkkədə, Berlində olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə müqəddəs Məkkəyi-müəzzəmi ziyarət edib.
Rza xan Sərdar Sipəhin birinci çevrilişindən sonra Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə siyasətdən uzaqlaşıb, təsərrüfatla məşğul olub. (Floor, p. 69) Əyalətdə yaradıcılıqla da ilgilənirdi. Vaxtaşırı “Məcəllə-ye ḥəyat o məmət” dərgisini buraxırdı. 1922-ci ildən İran Milli Məclisi onun dərgisini nəşr etdirirdi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1926-cı ildə yenidən Hindistana, Çinə yollanaraq çayçılıqla dərindən maraqlanıb. Oradan İrana yeni növlər və 4 çinli mütəxəssis gətirib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə çayçılıqla bağlı kitab nəşr etdirib.
Hacı Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə fevral 1929-cu ildə Şiraz və Buşehr arasındakı yolda avtomobil qəzasında vəfat edib. Lahican şəhərində dəfn edilib. Şəhərin mərkəzində məqbərəsi var.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
