00:06 / 21-08-2025
Şəmkirdə 20 nəfər dönərdən zəhərlənib
23:38 / 20-08-2025
Tovuzda bir ailənin beş üzvü qidadan zəhərlənib
22:37 / 20-08-2025
Qazaxda 5 ay əvvəl törədilmiş qətlin üstü açılıb
18:57 / 20-08-2025
Bakıda 31 yaşlı kişi öldürülüb
18:40 / 20-08-2025
Şavkat Mirziyoyev İlham Əliyevə məktub göndərib
18:00 / 20-08-2025
QSC-nin Müşahidə Şurasının tərkibi dəyişib
17:55 / 20-08-2025
Şikayətçi: “Rəqsanə və əri ilə şəxsən görüşüb pulları vermişəm”
17:49 / 20-08-2025
Papuaşvili: Aİ Gürcüstandan Rusiya ilə qarşıdurma tələb etməməlidir
17:36 / 20-08-2025
Putin-Zelenski görüşünə şübhələr artır
17:32 / 20-08-2025
Növbəti iki gündə külək güclənəcək - Xəbərdarlıq
17:28 / 20-08-2025
İlham Əliyev və birinci xanım “Hacıkənd”in tikintisi ilə tanış olublar - (Yenilənib) - Fotolar
17:18 / 20-08-2025
Adəm Məmmədovun vəkillik fəaliyyətinə xitam verilib
17:10 / 20-08-2025
Prezident və birinci xanım Gəncəyə gediblər - (Yenilənib) - Fotolar
17:09 / 20-08-2025
Biləsuvarda gənc bacısının qayınatasını bıçaqlayıb
17:00 / 20-08-2025
Ruslar Ukraynanı “İsgəndər” raketləri ilə vurub
16:24 / 20-08-2025
Çin ilk litoqrafiya qurğusunu yaradıb - Fotolar
16:09 / 20-08-2025
Saakaşvili: Bu, Rusiyanın ən böyük məğlubiyyətidir
16:01 / 20-08-2025
ABŞ-da immiqrantlarla bağlı tələblər sərtləşdirilir - Foto
16:01 / 20-08-2025
Ağdərədə yanğın olub
15:42 / 20-08-2025
Bakıda 60 yaşlı kişi öldürülüb - Yenilənib
15:27 / 20-08-2025
Azərbaycan-Avropa İttifaqı münasibətləri müzakirə olunub
15:09 / 20-08-2025
Şair Məmməd İsmayıl Tovuzda dəfn olunub
14:57 / 20-08-2025
Kamran Əliyev iki rayona prokuror təyin edib
14:46 / 20-08-2025
Rusiyanın nüvə alimi Monqolustanda saxlanılıb
14:38 / 20-08-2025
Bakıda qeyri-etik reklam mətni olan elektron lövhə yığışdırılıb
14:32 / 20-08-2025
ABŞ silahlarını Ukraynaya 10 faiz baha satırlar
14:15 / 20-08-2025
Rusiyadan Britaniyaya gizli yolla taxta daşıyırlar
14:02 / 20-08-2025
Dərələyəzli Molla İmranın kitabları yüz ildir qorunur - Foto
13:27 / 20-08-2025
Azərbaycan hindistanlı kriminal avtoriteti ölkəsinə ekstradisiya edəcək
13:26 / 20-08-2025
Professor: Avropa lider böhranı ilə üzləşib - Fotolar
03:20 / 16-08-2025
Putin və Tramp Ukrayna ilə bağlı bir çox məqamları razılaşdırıblar - (Yenilənib+) - Video - Fotolar
21:45 / 18-08-2025
Tramp ilə Zelenski görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
17:57 / 18-08-2025
Şəhidlər xiyabanında əxlaqsız videolar paylaşan əcnəbilər həbs olunub - (Yenilənib) - Fotolar
20:53 / 16-08-2025
Cəlilabadda 62 yaşlı qadın öldürülüb - Yenilənib
19:18 / 18-08-2025
Cəlaloğlu: Ukrayna ərazilərini 99 il müddətinə Rusiyaya verəcəklər, amma...
08:20 / 16-08-2025
Qərbi Azərbaycanla bağlı yeni kitab nəşr olunub - Foto
17:10 / 20-08-2025
Prezident və birinci xanım Gəncəyə gediblər - (Yenilənib) - Fotolar
12:48 / 16-08-2025
Üç hərbçiyə ali rütbə verilib
07:52 / 19-08-2025
Zelenski: ABŞ-dan təhlükəsizliyimizə təminat aldıq
21:22 / 17-08-2025
Astarada 66 yaşlı kişi qətlə yetirilib
07:47 / 18-08-2025
Tramp Zelenskini Krımdan imtina etməyə çağırır
10:41 / 18-08-2025
Putin daha çox ərazi istəyir - Foto
İran çayının atası - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 24-03-2021 09:40 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
İranda çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilib, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə Hacı Məhəmməd mirzə Qacarın təşəbbüsü ilə başlanılıb. Onu “İran çayının atası” adlandırırlar.
Hacı Məhəmməd mirzə Qacar elinin Qovanlı (Qoyunlu da deyilir) oymağına məxsus Zilli ailəsindən çıxıb. Atası Əsədulla mirzə Seyfülmülk mirzənin oğlu, Əlixan mirzənin nəvəsi, Fətəli şahın nəticəsi idi.
Məhəmməd mirzə Əsədulla mirzə oğlu 1862-ci ildə Türbəti-Heydəriyyə şəhərində dоğulub. Mükəmməl saray təhsili alaraq, fars və ərəb dillərinin sərf və nəhyini öyrənib. Sonra Darülfünunda ali təhsilə yiyələnib. Daha sonralar Avropada, Fransada Sarbonna Universitetində oxuyub. Fransız dilini gözəl bilirdi.
Məhəmməd mirzə “Kaşif” adlı əsər yazıb. Kaşifüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 16 yaşında ikən Xarici İşlər Vəzarətinə işə düzəlib. Xarici işlər vəziri Mirzə Nəsrulla xanın yanında kiçik katib kimi çalışıb. İki il sərasər dəftərxanada yazı-pozu işlərini öyrənib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1881-ci ildə Qacarlar dövlətinin Parisdəki səfarətində katib işləyib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Nasirəddin şah Qacarın sarayında tərcüməçi kimi xidmət edib. Şahın özəl həkimi Fevriyyənin mütərcimi olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonralar İstanbulda ticarət işləri ilə ilgilənib. Orda xalça evi açıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Framason təşkilatının üzvü idi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1896-cı ildə Hindistanın Bоmbеy şəhərində kоnsul vəzifəsində çalışıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Hindistanda xidmət edərkən orada çayın becərilməsini, texnologiyasını, istehsalını öyrənib. Sonra çay kоlları gətirib, Gilanda və Mazandaranda əkdirib. O, bundan sonra İranda “Çaykar” kimi tanınıb. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.173-175) O, çaydan başqa İrana bir çox ədviyyələrin toxumunu da gətirib. 1902-ci ildə iki rus mütəxəssisi dəvət edərək, əhaliyə çayçılığı öyrədib.
Gilandakı çayçılıq tezliklə öz bəhrəsini verib. (Məhəmmədhüseyn Füruği, red., Tarbiat, təshih. ʿƏbdülhüseyn Nəvai, II, Tehran, 1997, s. 1315; Willem Floor, Agriculture in Qajar Iran, Washington, D.C., 2003, p. 478)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Məşrutə hərəkatının tərəfdarlarından idi. Onu yenidən Parisə göndərdilər. 1907-ci ilədək burda xidmət etdi. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.58-62)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Fransadan vətənə dönəndən sonra Tehran şəhərinə bələdiyyə sədri təyin edilib. Şəhərdə apardığı islahatlar yuxarıdakıların xoşuna gəlmədi. Bir il sonra onu işdən çıxardılar. Bu islahat fikirlərinin bəziləri həmin dövrdə müəllifi olduğu “Ketabça-ye qanun-e bələdiyə” adlı kiçik bir kitabda yer alıb. (Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşifüssəltənə, Ketabça-ye qanun-e bələdiyə, Tehran, 1907., s. 1-22; Kazemi, s. 62, 84).
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1909-cu ildə Mirzə Cavad xan Sədəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində Qacarlar dövlətinin Xarici işlər naziri olub. Sonra Xarici İşlər Vəzarətinin nəzdində olan məhkəmələrə rəhbərlik edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonra yenidən Hindistana göndərilib, orda Qacarlar dövlətini təmsil edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1911-ci ildən sonra uzun müddətli səfərə çıxıb. Məkkədə, Berlində olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə müqəddəs Məkkəyi-müəzzəmi ziyarət edib.
Rza xan Sərdar Sipəhin birinci çevrilişindən sonra Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə siyasətdən uzaqlaşıb, təsərrüfatla məşğul olub. (Floor, p. 69) Əyalətdə yaradıcılıqla da ilgilənirdi. Vaxtaşırı “Məcəllə-ye ḥəyat o məmət” dərgisini buraxırdı. 1922-ci ildən İran Milli Məclisi onun dərgisini nəşr etdirirdi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1926-cı ildə yenidən Hindistana, Çinə yollanaraq çayçılıqla dərindən maraqlanıb. Oradan İrana yeni növlər və 4 çinli mütəxəssis gətirib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə çayçılıqla bağlı kitab nəşr etdirib.
Hacı Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə fevral 1929-cu ildə Şiraz və Buşehr arasındakı yolda avtomobil qəzasında vəfat edib. Lahican şəhərində dəfn edilib. Şəhərin mərkəzində məqbərəsi var.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-03-2021 09:40 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
İranda çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilib, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə Hacı Məhəmməd mirzə Qacarın təşəbbüsü ilə başlanılıb. Onu “İran çayının atası” adlandırırlar.
Hacı Məhəmməd mirzə Qacar elinin Qovanlı (Qoyunlu da deyilir) oymağına məxsus Zilli ailəsindən çıxıb. Atası Əsədulla mirzə Seyfülmülk mirzənin oğlu, Əlixan mirzənin nəvəsi, Fətəli şahın nəticəsi idi.
Məhəmməd mirzə Əsədulla mirzə oğlu 1862-ci ildə Türbəti-Heydəriyyə şəhərində dоğulub. Mükəmməl saray təhsili alaraq, fars və ərəb dillərinin sərf və nəhyini öyrənib. Sonra Darülfünunda ali təhsilə yiyələnib. Daha sonralar Avropada, Fransada Sarbonna Universitetində oxuyub. Fransız dilini gözəl bilirdi.
Məhəmməd mirzə “Kaşif” adlı əsər yazıb. Kaşifüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 16 yaşında ikən Xarici İşlər Vəzarətinə işə düzəlib. Xarici işlər vəziri Mirzə Nəsrulla xanın yanında kiçik katib kimi çalışıb. İki il sərasər dəftərxanada yazı-pozu işlərini öyrənib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1881-ci ildə Qacarlar dövlətinin Parisdəki səfarətində katib işləyib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Nasirəddin şah Qacarın sarayında tərcüməçi kimi xidmət edib. Şahın özəl həkimi Fevriyyənin mütərcimi olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonralar İstanbulda ticarət işləri ilə ilgilənib. Orda xalça evi açıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Framason təşkilatının üzvü idi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1896-cı ildə Hindistanın Bоmbеy şəhərində kоnsul vəzifəsində çalışıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Hindistanda xidmət edərkən orada çayın becərilməsini, texnologiyasını, istehsalını öyrənib. Sonra çay kоlları gətirib, Gilanda və Mazandaranda əkdirib. O, bundan sonra İranda “Çaykar” kimi tanınıb. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.173-175) O, çaydan başqa İrana bir çox ədviyyələrin toxumunu da gətirib. 1902-ci ildə iki rus mütəxəssisi dəvət edərək, əhaliyə çayçılığı öyrədib.
Gilandakı çayçılıq tezliklə öz bəhrəsini verib. (Məhəmmədhüseyn Füruği, red., Tarbiat, təshih. ʿƏbdülhüseyn Nəvai, II, Tehran, 1997, s. 1315; Willem Floor, Agriculture in Qajar Iran, Washington, D.C., 2003, p. 478)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Məşrutə hərəkatının tərəfdarlarından idi. Onu yenidən Parisə göndərdilər. 1907-ci ilədək burda xidmət etdi. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.58-62)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Fransadan vətənə dönəndən sonra Tehran şəhərinə bələdiyyə sədri təyin edilib. Şəhərdə apardığı islahatlar yuxarıdakıların xoşuna gəlmədi. Bir il sonra onu işdən çıxardılar. Bu islahat fikirlərinin bəziləri həmin dövrdə müəllifi olduğu “Ketabça-ye qanun-e bələdiyə” adlı kiçik bir kitabda yer alıb. (Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşifüssəltənə, Ketabça-ye qanun-e bələdiyə, Tehran, 1907., s. 1-22; Kazemi, s. 62, 84).
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1909-cu ildə Mirzə Cavad xan Sədəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində Qacarlar dövlətinin Xarici işlər naziri olub. Sonra Xarici İşlər Vəzarətinin nəzdində olan məhkəmələrə rəhbərlik edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonra yenidən Hindistana göndərilib, orda Qacarlar dövlətini təmsil edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1911-ci ildən sonra uzun müddətli səfərə çıxıb. Məkkədə, Berlində olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə müqəddəs Məkkəyi-müəzzəmi ziyarət edib.
Rza xan Sərdar Sipəhin birinci çevrilişindən sonra Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə siyasətdən uzaqlaşıb, təsərrüfatla məşğul olub. (Floor, p. 69) Əyalətdə yaradıcılıqla da ilgilənirdi. Vaxtaşırı “Məcəllə-ye ḥəyat o məmət” dərgisini buraxırdı. 1922-ci ildən İran Milli Məclisi onun dərgisini nəşr etdirirdi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1926-cı ildə yenidən Hindistana, Çinə yollanaraq çayçılıqla dərindən maraqlanıb. Oradan İrana yeni növlər və 4 çinli mütəxəssis gətirib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə çayçılıqla bağlı kitab nəşr etdirib.
Hacı Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə fevral 1929-cu ildə Şiraz və Buşehr arasındakı yolda avtomobil qəzasında vəfat edib. Lahican şəhərində dəfn edilib. Şəhərin mərkəzində məqbərəsi var.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
