00:01 / 25-11-2024
Bu gün Kəlbəcər Şəhəri Günüdür
18:07 / 24-11-2024
İlham Əliyev: “COP29 iqlim diplomatiyasında dönüş nöqtəsidir!”
10:57 / 24-11-2024
Hikmət Hacıyev: “COP29 uğurla başa çatdı”
10:42 / 24-11-2024
Kursk vilayətinin 40 faizdən çoxuna ruslar nəzarət edir
08:40 / 24-11-2024
Bakıda COP29-un bağlanış plenar sessiyası keçirilib - (Yenilənib+Video)
00:03 / 24-11-2024
Qurban Qurbanov: "Mənə bir də bu barədə sual verməyin"
22:18 / 23-11-2024
Daşkəsəndə 4 nəfər qazdan zəhərlənib
20:11 / 23-11-2024
Kiyevə nüvə silahının verilməsi müzakirə olunur
20:08 / 23-11-2024
"Qarabağ" qalib gəlib
19:22 / 23-11-2024
Məşhur idmançı 250 min avro cərimələnib - Foto
18:55 / 23-11-2024
Qəzzaya son hücumlarda 120 fələstinli öldürülüb
18:48 / 23-11-2024
NATO-nun baş katibi Trampla danışıqlar aparıb
18:40 / 23-11-2024
Avropa yeni enerji böhranı ilə üz-üzədir
18:08 / 23-11-2024
Novella Cəfəroğlu: "İndi normal pensiya alıram, məbləği açıqlamaq istəmirəm"
17:57 / 23-11-2024
Prezident Su Təchizatı Xidmətinin fəaliyyət sahəsini genişləndirib
17:50 / 23-11-2024
“Azərenerji” və “Azərişıq”a yeni səlahiyyət verilib - Fərman
17:25 / 23-11-2024
Müğənni Nadir Qafarzadə: "Torpaq alıb neyləyəcəm ki?!"
17:04 / 23-11-2024
1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir
16:47 / 23-11-2024
Keçmiş icra başçısı vəfat edib
16:39 / 23-11-2024
Agentlik sədrinin birinci müavini təyin olunan Xəyyam Məmmədov kimdir?
16:11 / 23-11-2024
Prezident hərbi xidmətə çağırışla bağlı sərəncam imzalayıb
16:05 / 23-11-2024
Prezident bir qrup şəxsi təltif edib - Siyahı
16:02 / 23-11-2024
Milli Müdafiə Universiteti ilə bağlı daha bir qərar imzalanıb
15:57 / 23-11-2024
Türkiyədə 3 ton saxta spirtli içki ələ keçirilib
15:45 / 23-11-2024
Nazirlər Kabineti daha bir qərar verib
15:28 / 23-11-2024
Agentlik sədrinə yeni müavinlər təyin olunub - Sərəncam
15:08 / 23-11-2024
Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
14:31 / 23-11-2024
Müdafiə Nazirliyində xidməti müşavirə keçirilib
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
11:03 / 23-11-2024
Türkiyədə 70 kq qızılla tutulan azərbaycanlı diplomatdır? - (Yenilənib)
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
13:04 / 21-11-2024
Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
İran çayının atası - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 24-03-2021 09:40 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
İranda çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilib, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə Hacı Məhəmməd mirzə Qacarın təşəbbüsü ilə başlanılıb. Onu “İran çayının atası” adlandırırlar.
Hacı Məhəmməd mirzə Qacar elinin Qovanlı (Qoyunlu da deyilir) oymağına məxsus Zilli ailəsindən çıxıb. Atası Əsədulla mirzə Seyfülmülk mirzənin oğlu, Əlixan mirzənin nəvəsi, Fətəli şahın nəticəsi idi.
Məhəmməd mirzə Əsədulla mirzə oğlu 1862-ci ildə Türbəti-Heydəriyyə şəhərində dоğulub. Mükəmməl saray təhsili alaraq, fars və ərəb dillərinin sərf və nəhyini öyrənib. Sonra Darülfünunda ali təhsilə yiyələnib. Daha sonralar Avropada, Fransada Sarbonna Universitetində oxuyub. Fransız dilini gözəl bilirdi.
Məhəmməd mirzə “Kaşif” adlı əsər yazıb. Kaşifüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 16 yaşında ikən Xarici İşlər Vəzarətinə işə düzəlib. Xarici işlər vəziri Mirzə Nəsrulla xanın yanında kiçik katib kimi çalışıb. İki il sərasər dəftərxanada yazı-pozu işlərini öyrənib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1881-ci ildə Qacarlar dövlətinin Parisdəki səfarətində katib işləyib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Nasirəddin şah Qacarın sarayında tərcüməçi kimi xidmət edib. Şahın özəl həkimi Fevriyyənin mütərcimi olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonralar İstanbulda ticarət işləri ilə ilgilənib. Orda xalça evi açıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Framason təşkilatının üzvü idi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1896-cı ildə Hindistanın Bоmbеy şəhərində kоnsul vəzifəsində çalışıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Hindistanda xidmət edərkən orada çayın becərilməsini, texnologiyasını, istehsalını öyrənib. Sonra çay kоlları gətirib, Gilanda və Mazandaranda əkdirib. O, bundan sonra İranda “Çaykar” kimi tanınıb. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.173-175) O, çaydan başqa İrana bir çox ədviyyələrin toxumunu da gətirib. 1902-ci ildə iki rus mütəxəssisi dəvət edərək, əhaliyə çayçılığı öyrədib.
Gilandakı çayçılıq tezliklə öz bəhrəsini verib. (Məhəmmədhüseyn Füruği, red., Tarbiat, təshih. ʿƏbdülhüseyn Nəvai, II, Tehran, 1997, s. 1315; Willem Floor, Agriculture in Qajar Iran, Washington, D.C., 2003, p. 478)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Məşrutə hərəkatının tərəfdarlarından idi. Onu yenidən Parisə göndərdilər. 1907-ci ilədək burda xidmət etdi. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.58-62)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Fransadan vətənə dönəndən sonra Tehran şəhərinə bələdiyyə sədri təyin edilib. Şəhərdə apardığı islahatlar yuxarıdakıların xoşuna gəlmədi. Bir il sonra onu işdən çıxardılar. Bu islahat fikirlərinin bəziləri həmin dövrdə müəllifi olduğu “Ketabça-ye qanun-e bələdiyə” adlı kiçik bir kitabda yer alıb. (Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşifüssəltənə, Ketabça-ye qanun-e bələdiyə, Tehran, 1907., s. 1-22; Kazemi, s. 62, 84).
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1909-cu ildə Mirzə Cavad xan Sədəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində Qacarlar dövlətinin Xarici işlər naziri olub. Sonra Xarici İşlər Vəzarətinin nəzdində olan məhkəmələrə rəhbərlik edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonra yenidən Hindistana göndərilib, orda Qacarlar dövlətini təmsil edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1911-ci ildən sonra uzun müddətli səfərə çıxıb. Məkkədə, Berlində olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə müqəddəs Məkkəyi-müəzzəmi ziyarət edib.
Rza xan Sərdar Sipəhin birinci çevrilişindən sonra Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə siyasətdən uzaqlaşıb, təsərrüfatla məşğul olub. (Floor, p. 69) Əyalətdə yaradıcılıqla da ilgilənirdi. Vaxtaşırı “Məcəllə-ye ḥəyat o məmət” dərgisini buraxırdı. 1922-ci ildən İran Milli Məclisi onun dərgisini nəşr etdirirdi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1926-cı ildə yenidən Hindistana, Çinə yollanaraq çayçılıqla dərindən maraqlanıb. Oradan İrana yeni növlər və 4 çinli mütəxəssis gətirib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə çayçılıqla bağlı kitab nəşr etdirib.
Hacı Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə fevral 1929-cu ildə Şiraz və Buşehr arasındakı yolda avtomobil qəzasında vəfat edib. Lahican şəhərində dəfn edilib. Şəhərin mərkəzində məqbərəsi var.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-03-2021 09:40 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
İranda çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilib, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə Hacı Məhəmməd mirzə Qacarın təşəbbüsü ilə başlanılıb. Onu “İran çayının atası” adlandırırlar.
Hacı Məhəmməd mirzə Qacar elinin Qovanlı (Qoyunlu da deyilir) oymağına məxsus Zilli ailəsindən çıxıb. Atası Əsədulla mirzə Seyfülmülk mirzənin oğlu, Əlixan mirzənin nəvəsi, Fətəli şahın nəticəsi idi.
Məhəmməd mirzə Əsədulla mirzə oğlu 1862-ci ildə Türbəti-Heydəriyyə şəhərində dоğulub. Mükəmməl saray təhsili alaraq, fars və ərəb dillərinin sərf və nəhyini öyrənib. Sonra Darülfünunda ali təhsilə yiyələnib. Daha sonralar Avropada, Fransada Sarbonna Universitetində oxuyub. Fransız dilini gözəl bilirdi.
Məhəmməd mirzə “Kaşif” adlı əsər yazıb. Kaşifüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 16 yaşında ikən Xarici İşlər Vəzarətinə işə düzəlib. Xarici işlər vəziri Mirzə Nəsrulla xanın yanında kiçik katib kimi çalışıb. İki il sərasər dəftərxanada yazı-pozu işlərini öyrənib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1881-ci ildə Qacarlar dövlətinin Parisdəki səfarətində katib işləyib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Nasirəddin şah Qacarın sarayında tərcüməçi kimi xidmət edib. Şahın özəl həkimi Fevriyyənin mütərcimi olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonralar İstanbulda ticarət işləri ilə ilgilənib. Orda xalça evi açıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Framason təşkilatının üzvü idi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1896-cı ildə Hindistanın Bоmbеy şəhərində kоnsul vəzifəsində çalışıb.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Hindistanda xidmət edərkən orada çayın becərilməsini, texnologiyasını, istehsalını öyrənib. Sonra çay kоlları gətirib, Gilanda və Mazandaranda əkdirib. O, bundan sonra İranda “Çaykar” kimi tanınıb. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.173-175) O, çaydan başqa İrana bir çox ədviyyələrin toxumunu da gətirib. 1902-ci ildə iki rus mütəxəssisi dəvət edərək, əhaliyə çayçılığı öyrədib.
Gilandakı çayçılıq tezliklə öz bəhrəsini verib. (Məhəmmədhüseyn Füruği, red., Tarbiat, təshih. ʿƏbdülhüseyn Nəvai, II, Tehran, 1997, s. 1315; Willem Floor, Agriculture in Qajar Iran, Washington, D.C., 2003, p. 478)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Məşrutə hərəkatının tərəfdarlarından idi. Onu yenidən Parisə göndərdilər. 1907-ci ilədək burda xidmət etdi. (Ṯorayya Kaẓemi, Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşef-əs-Səlṭənə “Çaykar,” pedər-e çay-e İran, Tehran, 1993, s.58-62)
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə Fransadan vətənə dönəndən sonra Tehran şəhərinə bələdiyyə sədri təyin edilib. Şəhərdə apardığı islahatlar yuxarıdakıların xoşuna gəlmədi. Bir il sonra onu işdən çıxardılar. Bu islahat fikirlərinin bəziləri həmin dövrdə müəllifi olduğu “Ketabça-ye qanun-e bələdiyə” adlı kiçik bir kitabda yer alıb. (Ḥacı Məḥəmməd mirzə Kaşifüssəltənə, Ketabça-ye qanun-e bələdiyə, Tehran, 1907., s. 1-22; Kazemi, s. 62, 84).
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1909-cu ildə Mirzə Cavad xan Sədəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində Qacarlar dövlətinin Xarici işlər naziri olub. Sonra Xarici İşlər Vəzarətinin nəzdində olan məhkəmələrə rəhbərlik edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə sonra yenidən Hindistana göndərilib, orda Qacarlar dövlətini təmsil edib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1911-ci ildən sonra uzun müddətli səfərə çıxıb. Məkkədə, Berlində olub.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə müqəddəs Məkkəyi-müəzzəmi ziyarət edib.
Rza xan Sərdar Sipəhin birinci çevrilişindən sonra Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə siyasətdən uzaqlaşıb, təsərrüfatla məşğul olub. (Floor, p. 69) Əyalətdə yaradıcılıqla da ilgilənirdi. Vaxtaşırı “Məcəllə-ye ḥəyat o məmət” dərgisini buraxırdı. 1922-ci ildən İran Milli Məclisi onun dərgisini nəşr etdirirdi.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə 1926-cı ildə yenidən Hindistana, Çinə yollanaraq çayçılıqla dərindən maraqlanıb. Oradan İrana yeni növlər və 4 çinli mütəxəssis gətirib.
Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə çayçılıqla bağlı kitab nəşr etdirib.
Hacı Məhəmməd mirzə Kaşifüssəltənə fevral 1929-cu ildə Şiraz və Buşehr arasındakı yolda avtomobil qəzasında vəfat edib. Lahican şəhərində dəfn edilib. Şəhərin mərkəzində məqbərəsi var.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
