00:55 / 22-11-2024
Silvester Stallone yeni seriala çəkilir
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
23:28 / 21-11-2024
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
22:07 / 21-11-2024
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
20:55 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistanın xarici işlər naziri ilə telefonda danışıb
20:08 / 21-11-2024
Milli Məclis bəyanat yayıb
19:12 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - Fotolar
18:08 / 21-11-2024
SPECA İqlim Ağıllı Şəhərlər Forumu üzrə Bakı Bəyannaməsi imzalanıb
18:03 / 21-11-2024
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
17:49 / 21-11-2024
Pərviz Şahbazov İstanbula gedir
17:25 / 21-11-2024
Əli Əsədov “Elektron hökumət” portalı ilə bağlı qərar imzalayıb
17:18 / 21-11-2024
Rusiya Tramp haqqında filmin yayımına icazə verməyib - Fotolar
17:08 / 21-11-2024
Nazirlər Kabineti riskli vergi ödəyiciləri haqqında qərar imzalayıb
16:48 / 21-11-2024
Matviyenko Azərbaycana gəlir
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
16:32 / 21-11-2024
Deputatlar daha 12 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
16:23 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva COP29-da: nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələr olub - Fotolar
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
16:17 / 21-11-2024
Milli Məclisin deputatı NATO PA-nın illik sessiyasında iştirak edəcək
16:06 / 21-11-2024
Putin Şimali Koreya liderinə 75 vəhşi heyvan göndərib
16:00 / 21-11-2024
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
15:45 / 21-11-2024
Dünya şöhrətli rejissorun 10 ən yaxşı filmi... - Siyahı
15:32 / 21-11-2024
Məşhur musiqi qrupu dünya turuna çıxır
15:29 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov misirli nazirlə telefonda danışıb
14:46 / 21-11-2024
Quterreş Bakıda: "Razılaşma istəyi hiss olunur"
14:43 / 21-11-2024
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
14:36 / 21-11-2024
Rusiya Qərb silahlarına qarşı tədbirlər görməyə başlayıb
14:33 / 21-11-2024
SOCAR ilə “Tree Energy Solutions” arasında Birgə Tədqiqat Sazişi imzalanıb
14:08 / 21-11-2024
Ukrayna ərazi əvəzində sülhə razılaşmayacaq - Nazir
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
Faciə və fəlakətin memarı - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 11-04-2021 19:23 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Mirzə Əbülqasim seyid əsillidir. Hüseyni seyidlərinə məxsusdur. Onlara Həzara seyidləri də deyilir. Babası Mirzə Hüseyn, ulu babası Mirzə İsa, babasının babası Mirzə Əbülfət Möhrdardır.
Atası Mirzə İsa Mirzə Hüseyn oğlu Fərəhani 1733-cü ildə İranın Ərak əyalətində anadan olub. Qaemməqam ləqəbini daşıyırdı.
Mirzə İsa Fərəhani İranda Mirzə Bözörg (böyük) kimi tanınırdı. Ağaməhəmməd şah onun ləyaqətini görüb, dövlət qulluğuna götürüb. (Nasir Nəcmi, Abbas Mirzə, Bakı, "Yazıçı", 1993, s.7)
Mirzə İsa Fərəhani vəliəhd Abbas mirzənin vəziri olub.
Mirzə İsa Fərəhani 1822-ci ildə vəfat edib.
Mirzə İsanın Əbülqasim, Musa adlı oğlanları vardı.
Mirzə Əbülqasim Mirzə İsa oğlu 1779-cu ildə İranın Ərak əyalətində doğulub və ibtidai təhsilini atasından alıb. Qaemməqam ləqəbini daşıyırdı. Adolf Berje yazır: “Vəliəhdin yanında sədr-əzəm kimi bir vəzifə var idi, Qaemməqam şəxsində (fəxri tituldur, Nazirin birinci müavininə verirdilər) Mirzə Bözörq idi. Fərəhanda doğulmuş və seyid əsilli idi, yəni peyğəmbərin törəmələrindən idi, o, tutduğu mövqeyə görə dövlətdə ikinci şəxs sayılırdı və şahın xüsusi hörmətini qazanmışdı. Abbas mirzəni tərbiyə etmək ona tapşırılmışdı, onun tərbiyəsində əvəzedilməz təsiri var idi. Xüsusi güclü ağıla malik olmasa da, daha çox “une grande tete pour les petites affaires”, onun barəsində bizim Tehranda (1818-1827) vəkilimiz Mazaroviçin dediyi kimi, Mirzə Bözörq hiyləgərliyi ilə seçilirdi, ən əsası isə Rusiyaya qarşı barışmaz düşmənçilik axtarırdı və hər vasitə ilə ziyan vurmağa çalışırdı. O, ölümünə qədər Abbas mirzənin yanında qalırdı, özünün yerini verəcəyi böyük oğlu vəzir Mirzə Əbülqasım oldu, Qaymməqam titulu da ona çatdı. Atasını həm hiyləgərlikdə, o qədər də ağılda geridə qoyan və şair şöhrəti qazanmış, Mirzə Əbülqasım özünün ədəbsizliyi, pula hərisliyi və hədsiz şöhrətpərəstliyi ilə məşhur idi. Təkcə onun adından İran əsirdi və onu heç görmək istəmirdi. Məhəmməd şahın əmri ilə o, öldürülmüşdü, səbəbi isə onun şahı devirmək və İranın indiki şahı kiçik yaşlı Nasirəddinin adından şahlıq etmək idi. Mirzə Bözörqun başqa oğlu Musa xan adlı idi, Fətəli şahın qızı Şəmsbaz xanımla evlənmişdi. Amma Yermolovun gəlişi zamanı onun 17 yaşı da yox idi və heç bir vəzifə daşımırdı”.(P. Berje. A.P.YERMOLOVUN İRANA SƏFİRLİYİ/tərtibçi Ə. Çingizoğlu.–Bakı, Mütərcim, 2014, - 80 səh.)
A. Y. Sokolov da Mirzə Əbülqasimin Rusiya elçisi Yermolovu qarşılamasını yazır: “Bu zaman həmin artilleriyanı təşkil etmiş ingilis xidmətçisi mayor Lindezey səfirin yanına gəldi. Topçulardan sonra Təbrizin ətrafına qədər ingilis sayağı iranlılardan yenicə düzəldilmiş piyadalar və süvarilərdən ibarət batalyonlar və eskadronlar üzrə iki sırada ordu düzülmüşdü. Cənab səfir batalyona və eskadrona yaxınlaşanda baraban və şeypur sədaları altında hərbi nizamla salam verirdilər. Bu qarşılama zamanı həmin piyadaları və süvarini hazırlayanlar ingilis qulluqçuları kapitan Qart və Poruçik Villok da səfirin yanına gəldilər. Bu parad şəhər ətrafında qeyri-mütəşşəkil Kürdüstanın cəsur atsürənlərin düzənlənməsi ilə pərakəndə musiqisi altında başa çatırdı. Bu paradda iştirak edən orduların sıralarında 16 min adam var idi. Olardan nizami dəstələri ingilis sayağı qəşəng geyimdə topçular, atlılar və piyadalar idi. Şəhərə üç verst qalmış görüşə Təbrizin vəziri Qayımməqam Mirzə Bözörgün oğlu öz müşayiətçiləri ilə Mirzə Əbülqasım gəldi. Atlardan düşmədən qarşılıqlı salamlaşma oldu və Acıçay üstündəki körpüdən keçədən sonra qabaqçadan göndərilmiş musiqiçi komandası səfirliklə birləşdi və mərasim əmrə əsasən təntənəli olaraq davam etdi, bu əmr əvvəlcədən səfirliyə təqdim olunmuşdu və mərasim şəhərin ətrafından səfirliyin qalması üçün ayrılmış evə qədər musiqi sədaları altında hərəkət etdi. Bu, həddindən artıq böyük olan ev Qayımməqam Mirzə Bizurqa məxsus idi. Birinci həyətə lazımı qədər sərbazlardan ibarət gözətçilər qoyulmuşdu, onlar səfiri faraqat halında baraban sədaları altında salamladılar. Gözətçilər səfirin Təbrizdə qaldığı dövrdə hər gün dəyişirdi”. (Aleksandr Yeqoroviç Sokolov, Gündəlik qeydlər, Redaktə, dəqiqləşdirmə, ön söz: Ənvər Çingizoğlu, Bakı: Mütərcim, 2013, -75 səh.)
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam əvvəlcə atasının yanında katib kimi xidmət etmişdi. Abbas mirzənin hərbi səfərlərinin iştirakçısı olub.
Mirzə Əbülqasim atası inzivaya çəkiləndən sonra vəliəhdin siyasi xəttinin bütün ağırlıqlarını çiyninə götürüb. Mirzə İsa 1822-ci ildə vəfat edəndən sonra oğlanları arasında canişinlik uğrunda mübarizə başlayıb. Hacı Mirzə Ağası Bayat-Makulu Mirzə Musanın tərəfdarı olmasına baxmayaraq mübarizədə Mirzə Əbülqasim qalib gəlib. Fətəli şah onu atasının canişini təyin edib. O, atasının bütün imtiyazlarına nail olub. “Seyidəlvüzəra” və “Qaemməqam” ləqəbləri ilə təltif olunub. Vəliəhd Abbas mirzənin vəziri vəzifəsini icra etməyə başlayıb. Onunla Hacı Mirzə Ağasının arasına ixtilaf düşüb. Bu ixtilafı çağdaş tarixçilər müxtəlif adlarla vəsf edirlər. Bu ixtilaf nəticəsində Mirzə Əbülqasim Qaemməqam üç il vəzifədən kənarlaşdırılıb. O, Təbrizdə öz evində əyləşərək yaradıcılıqla məşğul olub.
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam üç ildən sonra - 1825-ci ildə Cənubi Azərbaycan pişkarı təyin edilib. Elə həmin ildə də vəliəhdin vəziri olub.
1826-cı ildə Fətəli şah Azərbaycana səfər edib. Azərbaycanın əyan və əşrafından ibarət məclis təşkil olunub. Şahın məqsədi ikinci dəfə ruslara qarşı savaş açıb, onları Qafqazdan çıxarmaq idi. Qaemməqam şahın müharibə planlarına qarşı çıxıb. Şah onu təkrar vəzifədən kənarlaşdırıb və Xorasana göndərib. Qacarlar dövləti II Rus-İran müharibəsində məğlub olub, Qraf İ. F. Paskeviç (1782-1856) Təbrizə qədər gəlib. Fətəli şah Qaemməqamı Xorasandan geri çağırıb, könlünü alıb, köhnə vəzifələrini bərpa edib, onu yenidən Azərbaycana göndərib.
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam “Türkmançay müqaviləsi”nin iştirakçılarından biridir.
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam Abbas mirzənin islahatlarını daha da genişləndirərək, bütün İranda Avropa tipli ordu yaradıb, hərbi sənayenin və toxuculuq sənayesinin əsasını qoyub.
Professor Səid Nəfisi yazır ki, Qacar qoşunlarının yenidən qurulması istiqamətində müxtəsər olaraq aşağıdakı işlər görüldü: Tehranda və İsfahanda iki toptökmə zavodu tikildi, əvvəllər İranda tətbiq olunmayan süngü döyüşü qaydaları öyrədildi. Qoşunlarda vahid geyim forması tətbiq olundu, piyada, atlı, topçu, istehkam qoşun növləri və qisimləri yaradıldı, dağ toplarından istifadəyə və “sərbaz” (əsgər) sözünün tətbiqinə başlanıldı. Yeni qoşun dəstələrinin Təbrizdə formalaşmasına başlananda yuxarıda qeyd edildiyi kimi, dövrün tanınmış şəxsi və yazıçısı, sonralar Qacar sarayının sədr-əzəmi olmuş Mirzə Əbülqasım Fərahanidən xahiş olundu ki, sıravi hərbçilər üçün yeni bir ad tapsın. Həmin dövrdə sıravi silahlılara rus sözü olan “soldat” kimi müraciət olunurdu. Fərahaninin təklifi ilə qəbul olunan “sərbaz” sözü “sər” və “baxtən” fars sözlərindən düzəldilmişdi ki, “baş qoymaq ”, “baş vermək ” mənasında idi. Yəni, sərbaz o şəxslər adlandırılırdı ki, onlar başlarını qurban verməyə hazır idilər.(Səid Nəfisi, Tarixi ictimai və siyasiyi İran dər dövreye müasir, cilide əvvəl, Tehran, 1383, s. 144).
Abbas mirzə ölərkən Mirzə Əbülqasim Qaemməqama vəsiyyət edib ki, böyük oğlu Məhəmməd mirzənin şahlığa çatmasına yardımçı olsun. Fətəli şahın vəfatının ardından 8 noyabr 1834-cü ildə Mirzə Əbülqasım Fərahaninin dəstəyilə Təbrizdən Tehrana gedərək taxta çıxmaq istədi. Ancaq Fətəli şahın ölkənin müxtəlif yerlərində vali və hakim olan altmışa qədər oğlanlarından bəziləri və Qacar xanədanına mənsub bir çox əmir-əyan onun hökmdarlığını tanımadı. Bu arada Tehran valisi olan əmisi Əli mirzə Zıllussultan özünü hökmdar elan etdi. Ordusunu cülus mərasiminin baş verəcəyi Tehrana sövq edəcək maddi imkanlardan məhrum olan Məhəmməd mirzə, Rusiya və İngiltərə təmsilçiləri ilə bərabər yola çıxdı. 2 yanvar 1835-ci ildə Tehrana daxil oldu; cülus mərasimi 31 yanvarda baş tutdu. Fəqət Şirazda öz adına xütbə oxudan və bəzi üləma tərəfindən dəstəklənən əmisi Fars valisi Hüseynəli mirzə Fərmanfərmanın itaət altına alınmasından sonra taxta əyləşə bildi. Məhəmməd şah taxta çıxdığında ölkə siyasi qarışıqlıqlar və iqtisadi sıxıntılar içindəydi. Şah uzun bir müddət bu problemlərlə mübarizə etmək məcburiyyətində qaldı. (B. English, Cəng-i Iran və Engilis, Cüdai-yi Herat (trc. S. Pira - M. Ətəhadiəh), Tehran, 1381 hş., s. 9-49, 111-167)
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam Məhəmməd şah Qacarın dövründə sədri-əzəm (Baş nazir) vəzifəsində çalışıb. Onun Baş nazirliyi dönəmində Qacarlar dövləti ilə İngiltərə arasında ticarət əlaqələri yaradılıb.
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam görkəmli ədib idi.
Mirzə Əbülqasim Qaeməqam 1835-ci ildə Hacı Mirzə Ağasının təhriki ilə Tehranda qətlə yetirilib.
Mirzə Əbülqasimın törəmələri Qaeməqami soyadını daşıyırlar.
Mirzə Əbülqasimin Əli adlı oğlu vardı.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 11-04-2021 19:23 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Mirzə Əbülqasim seyid əsillidir. Hüseyni seyidlərinə məxsusdur. Onlara Həzara seyidləri də deyilir. Babası Mirzə Hüseyn, ulu babası Mirzə İsa, babasının babası Mirzə Əbülfət Möhrdardır.
Atası Mirzə İsa Mirzə Hüseyn oğlu Fərəhani 1733-cü ildə İranın Ərak əyalətində anadan olub. Qaemməqam ləqəbini daşıyırdı.
Mirzə İsa Fərəhani İranda Mirzə Bözörg (böyük) kimi tanınırdı. Ağaməhəmməd şah onun ləyaqətini görüb, dövlət qulluğuna götürüb. (Nasir Nəcmi, Abbas Mirzə, Bakı, "Yazıçı", 1993, s.7)
Mirzə İsa Fərəhani vəliəhd Abbas mirzənin vəziri olub.
Mirzə İsa Fərəhani 1822-ci ildə vəfat edib.
Mirzə İsanın Əbülqasim, Musa adlı oğlanları vardı.
Mirzə Əbülqasim Mirzə İsa oğlu 1779-cu ildə İranın Ərak əyalətində doğulub və ibtidai təhsilini atasından alıb. Qaemməqam ləqəbini daşıyırdı. Adolf Berje yazır: “Vəliəhdin yanında sədr-əzəm kimi bir vəzifə var idi, Qaemməqam şəxsində (fəxri tituldur, Nazirin birinci müavininə verirdilər) Mirzə Bözörq idi. Fərəhanda doğulmuş və seyid əsilli idi, yəni peyğəmbərin törəmələrindən idi, o, tutduğu mövqeyə görə dövlətdə ikinci şəxs sayılırdı və şahın xüsusi hörmətini qazanmışdı. Abbas mirzəni tərbiyə etmək ona tapşırılmışdı, onun tərbiyəsində əvəzedilməz təsiri var idi. Xüsusi güclü ağıla malik olmasa da, daha çox “une grande tete pour les petites affaires”, onun barəsində bizim Tehranda (1818-1827) vəkilimiz Mazaroviçin dediyi kimi, Mirzə Bözörq hiyləgərliyi ilə seçilirdi, ən əsası isə Rusiyaya qarşı barışmaz düşmənçilik axtarırdı və hər vasitə ilə ziyan vurmağa çalışırdı. O, ölümünə qədər Abbas mirzənin yanında qalırdı, özünün yerini verəcəyi böyük oğlu vəzir Mirzə Əbülqasım oldu, Qaymməqam titulu da ona çatdı. Atasını həm hiyləgərlikdə, o qədər də ağılda geridə qoyan və şair şöhrəti qazanmış, Mirzə Əbülqasım özünün ədəbsizliyi, pula hərisliyi və hədsiz şöhrətpərəstliyi ilə məşhur idi. Təkcə onun adından İran əsirdi və onu heç görmək istəmirdi. Məhəmməd şahın əmri ilə o, öldürülmüşdü, səbəbi isə onun şahı devirmək və İranın indiki şahı kiçik yaşlı Nasirəddinin adından şahlıq etmək idi. Mirzə Bözörqun başqa oğlu Musa xan adlı idi, Fətəli şahın qızı Şəmsbaz xanımla evlənmişdi. Amma Yermolovun gəlişi zamanı onun 17 yaşı da yox idi və heç bir vəzifə daşımırdı”.(P. Berje. A.P.YERMOLOVUN İRANA SƏFİRLİYİ/tərtibçi Ə. Çingizoğlu.–Bakı, Mütərcim, 2014, - 80 səh.)
A. Y. Sokolov da Mirzə Əbülqasimin Rusiya elçisi Yermolovu qarşılamasını yazır: “Bu zaman həmin artilleriyanı təşkil etmiş ingilis xidmətçisi mayor Lindezey səfirin yanına gəldi. Topçulardan sonra Təbrizin ətrafına qədər ingilis sayağı iranlılardan yenicə düzəldilmiş piyadalar və süvarilərdən ibarət batalyonlar və eskadronlar üzrə iki sırada ordu düzülmüşdü. Cənab səfir batalyona və eskadrona yaxınlaşanda baraban və şeypur sədaları altında hərbi nizamla salam verirdilər. Bu qarşılama zamanı həmin piyadaları və süvarini hazırlayanlar ingilis qulluqçuları kapitan Qart və Poruçik Villok da səfirin yanına gəldilər. Bu parad şəhər ətrafında qeyri-mütəşşəkil Kürdüstanın cəsur atsürənlərin düzənlənməsi ilə pərakəndə musiqisi altında başa çatırdı. Bu paradda iştirak edən orduların sıralarında 16 min adam var idi. Olardan nizami dəstələri ingilis sayağı qəşəng geyimdə topçular, atlılar və piyadalar idi. Şəhərə üç verst qalmış görüşə Təbrizin vəziri Qayımməqam Mirzə Bözörgün oğlu öz müşayiətçiləri ilə Mirzə Əbülqasım gəldi. Atlardan düşmədən qarşılıqlı salamlaşma oldu və Acıçay üstündəki körpüdən keçədən sonra qabaqçadan göndərilmiş musiqiçi komandası səfirliklə birləşdi və mərasim əmrə əsasən təntənəli olaraq davam etdi, bu əmr əvvəlcədən səfirliyə təqdim olunmuşdu və mərasim şəhərin ətrafından səfirliyin qalması üçün ayrılmış evə qədər musiqi sədaları altında hərəkət etdi. Bu, həddindən artıq böyük olan ev Qayımməqam Mirzə Bizurqa məxsus idi. Birinci həyətə lazımı qədər sərbazlardan ibarət gözətçilər qoyulmuşdu, onlar səfiri faraqat halında baraban sədaları altında salamladılar. Gözətçilər səfirin Təbrizdə qaldığı dövrdə hər gün dəyişirdi”. (Aleksandr Yeqoroviç Sokolov, Gündəlik qeydlər, Redaktə, dəqiqləşdirmə, ön söz: Ənvər Çingizoğlu, Bakı: Mütərcim, 2013, -75 səh.)
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam əvvəlcə atasının yanında katib kimi xidmət etmişdi. Abbas mirzənin hərbi səfərlərinin iştirakçısı olub.
Mirzə Əbülqasim atası inzivaya çəkiləndən sonra vəliəhdin siyasi xəttinin bütün ağırlıqlarını çiyninə götürüb. Mirzə İsa 1822-ci ildə vəfat edəndən sonra oğlanları arasında canişinlik uğrunda mübarizə başlayıb. Hacı Mirzə Ağası Bayat-Makulu Mirzə Musanın tərəfdarı olmasına baxmayaraq mübarizədə Mirzə Əbülqasim qalib gəlib. Fətəli şah onu atasının canişini təyin edib. O, atasının bütün imtiyazlarına nail olub. “Seyidəlvüzəra” və “Qaemməqam” ləqəbləri ilə təltif olunub. Vəliəhd Abbas mirzənin vəziri vəzifəsini icra etməyə başlayıb. Onunla Hacı Mirzə Ağasının arasına ixtilaf düşüb. Bu ixtilafı çağdaş tarixçilər müxtəlif adlarla vəsf edirlər. Bu ixtilaf nəticəsində Mirzə Əbülqasim Qaemməqam üç il vəzifədən kənarlaşdırılıb. O, Təbrizdə öz evində əyləşərək yaradıcılıqla məşğul olub.
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam üç ildən sonra - 1825-ci ildə Cənubi Azərbaycan pişkarı təyin edilib. Elə həmin ildə də vəliəhdin vəziri olub.
1826-cı ildə Fətəli şah Azərbaycana səfər edib. Azərbaycanın əyan və əşrafından ibarət məclis təşkil olunub. Şahın məqsədi ikinci dəfə ruslara qarşı savaş açıb, onları Qafqazdan çıxarmaq idi. Qaemməqam şahın müharibə planlarına qarşı çıxıb. Şah onu təkrar vəzifədən kənarlaşdırıb və Xorasana göndərib. Qacarlar dövləti II Rus-İran müharibəsində məğlub olub, Qraf İ. F. Paskeviç (1782-1856) Təbrizə qədər gəlib. Fətəli şah Qaemməqamı Xorasandan geri çağırıb, könlünü alıb, köhnə vəzifələrini bərpa edib, onu yenidən Azərbaycana göndərib.
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam “Türkmançay müqaviləsi”nin iştirakçılarından biridir.
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam Abbas mirzənin islahatlarını daha da genişləndirərək, bütün İranda Avropa tipli ordu yaradıb, hərbi sənayenin və toxuculuq sənayesinin əsasını qoyub.
Professor Səid Nəfisi yazır ki, Qacar qoşunlarının yenidən qurulması istiqamətində müxtəsər olaraq aşağıdakı işlər görüldü: Tehranda və İsfahanda iki toptökmə zavodu tikildi, əvvəllər İranda tətbiq olunmayan süngü döyüşü qaydaları öyrədildi. Qoşunlarda vahid geyim forması tətbiq olundu, piyada, atlı, topçu, istehkam qoşun növləri və qisimləri yaradıldı, dağ toplarından istifadəyə və “sərbaz” (əsgər) sözünün tətbiqinə başlanıldı. Yeni qoşun dəstələrinin Təbrizdə formalaşmasına başlananda yuxarıda qeyd edildiyi kimi, dövrün tanınmış şəxsi və yazıçısı, sonralar Qacar sarayının sədr-əzəmi olmuş Mirzə Əbülqasım Fərahanidən xahiş olundu ki, sıravi hərbçilər üçün yeni bir ad tapsın. Həmin dövrdə sıravi silahlılara rus sözü olan “soldat” kimi müraciət olunurdu. Fərahaninin təklifi ilə qəbul olunan “sərbaz” sözü “sər” və “baxtən” fars sözlərindən düzəldilmişdi ki, “baş qoymaq ”, “baş vermək ” mənasında idi. Yəni, sərbaz o şəxslər adlandırılırdı ki, onlar başlarını qurban verməyə hazır idilər.(Səid Nəfisi, Tarixi ictimai və siyasiyi İran dər dövreye müasir, cilide əvvəl, Tehran, 1383, s. 144).
Abbas mirzə ölərkən Mirzə Əbülqasim Qaemməqama vəsiyyət edib ki, böyük oğlu Məhəmməd mirzənin şahlığa çatmasına yardımçı olsun. Fətəli şahın vəfatının ardından 8 noyabr 1834-cü ildə Mirzə Əbülqasım Fərahaninin dəstəyilə Təbrizdən Tehrana gedərək taxta çıxmaq istədi. Ancaq Fətəli şahın ölkənin müxtəlif yerlərində vali və hakim olan altmışa qədər oğlanlarından bəziləri və Qacar xanədanına mənsub bir çox əmir-əyan onun hökmdarlığını tanımadı. Bu arada Tehran valisi olan əmisi Əli mirzə Zıllussultan özünü hökmdar elan etdi. Ordusunu cülus mərasiminin baş verəcəyi Tehrana sövq edəcək maddi imkanlardan məhrum olan Məhəmməd mirzə, Rusiya və İngiltərə təmsilçiləri ilə bərabər yola çıxdı. 2 yanvar 1835-ci ildə Tehrana daxil oldu; cülus mərasimi 31 yanvarda baş tutdu. Fəqət Şirazda öz adına xütbə oxudan və bəzi üləma tərəfindən dəstəklənən əmisi Fars valisi Hüseynəli mirzə Fərmanfərmanın itaət altına alınmasından sonra taxta əyləşə bildi. Məhəmməd şah taxta çıxdığında ölkə siyasi qarışıqlıqlar və iqtisadi sıxıntılar içindəydi. Şah uzun bir müddət bu problemlərlə mübarizə etmək məcburiyyətində qaldı. (B. English, Cəng-i Iran və Engilis, Cüdai-yi Herat (trc. S. Pira - M. Ətəhadiəh), Tehran, 1381 hş., s. 9-49, 111-167)
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam Məhəmməd şah Qacarın dövründə sədri-əzəm (Baş nazir) vəzifəsində çalışıb. Onun Baş nazirliyi dönəmində Qacarlar dövləti ilə İngiltərə arasında ticarət əlaqələri yaradılıb.
Mirzə Əbülqasim Qaemməqam görkəmli ədib idi.
Mirzə Əbülqasim Qaeməqam 1835-ci ildə Hacı Mirzə Ağasının təhriki ilə Tehranda qətlə yetirilib.
Mirzə Əbülqasimın törəmələri Qaeməqami soyadını daşıyırlar.
Mirzə Əbülqasimin Əli adlı oğlu vardı.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
