18:50 / 29-03-2024
Bolqarıstan prezidenti İlham Əliyevə zəng edib
18:02 / 29-03-2024
Təranə Qumral: “Musanı əlimin içində saxlayıram”
18:00 / 29-03-2024
Türk müğənni Mert Demir Bakıya gəlib - Video
17:58 / 29-03-2024
Neymar "Barselona"ya dönmək istəyir
17:37 / 29-03-2024
Ceyhun Bayramov Rusiya XİN-nin xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri ilə müzakirə aparıb
17:34 / 29-03-2024
“Qarabağ” futzal klubu Estoniya çempionatında bürünc medal qazanıb
16:52 / 29-03-2024
Rusiya XİN: “102-ci baza Ermənistanın suverenliyinin yeganə təminatçısıdır”
16:45 / 29-03-2024
Sabiq direktorun cinayət işi məhkəməyə göndərilib
16:38 / 29-03-2024
Moskvadakı terrorla bağlı Tacikistanda 9 nəfər saxlanılıb
16:32 / 29-03-2024
Məhkəmə Ələsgər Məmmədlini ev dustaqlığına buraxmayıb
16:32 / 29-03-2024
Netanyahunun kabinet üzvləri ilə mübahisəsi yaranıb
16:28 / 29-03-2024
Hikmət Hacıyevdən danışıqlar barədə açıqlama: "Bu region bizə məxsusdur"
16:23 / 29-03-2024
Güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
16:13 / 29-03-2024
Xarkov ruslar üçün "ölüm şəhəri"nə çevrilə bilər
16:02 / 29-03-2024
Bakıda və Abşeronda tozlu hava şəraiti müşahidə olunur
15:52 / 29-03-2024
Çexiya ilə Rusiya arasında səfir qalmaqalı başlaya bilər
15:18 / 29-03-2024
Sabirabadda adam vuran salyanlının cinayət işi məhkəməyə göndərilib
15:05 / 29-03-2024
Azərbaycanda daha bir dərman yoxa çıxarılıb
14:42 / 29-03-2024
Premyer Liqada iki turun təqvimi açıqlanıb
14:15 / 29-03-2024
Kişilərin diqqətinə: 5 il tez pensiyaya çıxa bilərsiniz
13:58 / 29-03-2024
Nazim Bəydəmirlinin həbs müddəti uzadılıb
13:45 / 29-03-2024
Milli Məclisin növbəti plenar iclasının vaxtı bəlli olub
13:25 / 29-03-2024
Vergi orqanı işçilərinin maaşları artırılır
13:12 / 29-03-2024
İran niyə İsraillə böyük münaqişədən çəkinir?
12:42 / 29-03-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:27 / 29-03-2024
Deputat Qüdrət Həsənquliyev: "Azərbaycanda belə hadisə olsa, necə olacaq?"
12:17 / 29-03-2024
Füzuli şəhərinə daha 35 ailə köçürülüb - (Yenilənib)
12:13 / 29-03-2024
Çinin yeni raketi heyrətləndirir
12:08 / 29-03-2024
Rusiyada hərbi səfərbərlik başlayıb
01:32 / 25-03-2024
Qanlı qarşıdurmalar Hollivud ulduzları arasında fikir ayrılığına səbəb olub
00:53 / 25-03-2024
Erməni kanalları Azərbaycanla bağlı yalan məlumat yayıb
23:09 / 24-03-2024
Hərbi qulluqçumuz özünü öldürüb
22:31 / 25-03-2024
Azərbaycan millisi Bolqarıstan yığması ilə qarşılaşıb - Yenilənib
00:23 / 26-03-2024
Millinin üzvlərinə vəd olunan 40 min manat verilməyəcək
12:26 / 27-03-2024
Füzuli şəhərinə daha 134 nəfər köçürülüb - (Yenilənib)
21:14 / 25-03-2024
Rusiyada terror aktı: daha bir nəfər həbs olunub
11:06 / 25-03-2024
İcra başçısına sui-qəsd hazırlayan şəxs həbs edilib - Video
14:49 / 25-03-2024
Ermənistan Rusiyadan nə qədər uzaqlaşıb? - İrəvanda çığır-bağır və reallıq
00:54 / 27-03-2024
Konsert zalına hücumda şübhəli şəxslərin vəkilləri hədələnir - Foto
22:45 / 27-03-2024
Keçmiş milli təhlükəsizlik naziri vəfat edib - Yenilənib
21:31 / 26-03-2024
Dəfn zamanı tabutdakı qardaşının qulağını kəsib
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani: ölkəni bərbad edən bədbəxt
Tarix: 24-04-2021 00:33 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Qacarlar dövlətinin tarixi bizim tariximizdir. Burda baş verən siyasi, sosial və iqtisadi proseslər bir başa bizi də maraqlandırır. Bu yazımızda dövlətin siyasi füqurlarından biri, Qacarlar dövlətinin Baş naziri olmuş Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranidən söhbət açacağıq.
Mirzə Məhəmmədşəfi 1754-cü ildə Mazandaran əyalətinin Babol şəhərinə bağlı Bəndpey bölgəsində anadan olub. Atası Hacı Mirzə Əhməd Avşarlar dövrünün məmurlarından idi. Əsilləri İsfahan şəhərindəndir. (Əliqulu mirzə Etizadüssəltənə, Eksirüttəvarix, s. 242)
Məhəmmədşəfi ibtidai təhsilini ev şəraitində, atasından alıb. Sonra mədrəsədə oxuyub. Bir müddət Mazandaran əyalətinin müxtəlif şəhərlərində maliyyə məmuru vəzifəsində xidmət edib. Ağaməhəmməd xan Qovanlı-Qacar Bərfuruşa gələndə ona təqdim olunub. Xan onun dəsti-xəttini görəndən sonra saraya çağırıb. Hacı Mirzə İbrahim Kəlantərin baş vəzirliyi dönəmində divanxanada, mühasibatlıqda çalışıb.
Ağaməhəmməd şah tərəfindən Urmiyaya elçi göndərilib, Əsgər xan Əbdülməliki-Avşarı Qacarlar ordusuna cəlb edib.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1801-ci ildə Hacı Mirzə İbrahim Kəlantərin qətlindən sonra Qacarlar dövlətinin sədrəzəmi olub. Onun sədrəzəmliyi 19 ay davam edib. Bu, İran-Rusiya savaşları ilə eyni vaxta düşüb. O, bu zaman müqavilələr, sazışlər bağlayıb və bir sıra dövlət tədbirlərində iştirak edib. Onun sədarəti dönəmində baş verən olaylar:
1. İran-Rusiya arasında Gülüstan müqaviləsinin bağlanması;
2. Fransa imperatoru I Napoleonla əlaqə qurma;
3. Fransa və İran arasında Finkiniştayn müqaviləsinin bağlanması;
4. Fransanın böyük sərkərdəsi general Qardanın bir heyət başçısı kimi İrana gəlməsi;
5. İran və İngiltərə arasında 8 fəsildən ibarət mücməl müqaviləsinin bağlanması;
6. İran və İngiltərə arasında 12 fəsildən ibarət müfəssəl müqavilənin bağlanması. (Tarixi-rəvabiti-xareceye-İran, s.211-212)
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani Qacarlar və İngiltərə, Fransa dövlətləri arasında anlaşmaya qol çəkib.
“Tehranda Fətəli şahın sədrəzəmi Mirzə Şəfi Mazəndərani və İngilisin səfiri Henri Elisin tərəfindən qol çəkilən bu müqavilə “Tehran müqaviləsi” adlandı. Sazişin 11 bəndi var idi. Mühaidə ruslar ilə İran arasında bağlanan “Gülüstan” müqaviləsindən bir az öncə Qacarlar ilə baqlandı. Bundan sonra da “Gülüstan” müqaviləsi nəticəsində İngiltərə İranda Rus dövlətinin nüfuzunun irəlilləməsinə çalışırdı...” (Qulamrza Vərəhram, Tarixe siyasi və sazemanhaye ictimai dər əsre Qacar. s. 209.)
Tarixçi Abbas Ramazani yazır: "Bu dövrdə İngiltərə və Fransa ölkələrindən savayı Rusiya da bu müqavilənin bəzi bəndlərin bəhanə edərək öz nüfuzların İranda genişləndirdilər. Lakin Fətəli şah və onun sədrəzəmi olan Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaraninin bu üç dövlətin İranda irəli sürülən rəqabətindən ölkə xeyrinə istifadə etmə gücu, qüvvəsi və cürəti yox idi. İran bu rəqabətdən öz xeyrinə istifadə edə bimədi, üstəlik, onlar həm İrandan böyük baclar aldı, həm də “Kapitulyasiya” haqqı da əldə etdilər". (Abbas Ramazani, Fətəli şah, Bakı, 2014. s.89.)
Tarixçi Mirzə Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənə “Xabnamə” kitabında onun dilindən yazır: “Düzü, Fətəli şaha xidmət edirdim və hamısından düzü budur ki, rəsmi “bəla” adım var idi. Rəhmətlik xaqan Hacı İbrahim xanın qətlindən sonra istədi ki, onun qüvvəsi də sındırılsın və xalqa məlum etsin ki, hər kəs səltənət həzrətinə tərəf diqqət yetirsin. Hacı İbrahim xandır, bəlkə, dünyanın sədri və asimanın aliqədri. O idi ki, insanların ən axmağı, yəni bu bəndəyə “Sədrəzəm” ləqəbi verdi və bu çağrılan adı mənə qoydu. Həqiqətdə, mühasibat idarəsinin rəisi idim və bu vəzifəmdə özümü çox xoşhal bilib, fəxr və şükür edirdim. “Politik” (politika-siyasət –Ə.Ç.) heç nə başa düşmürdüm və “politiki” işə müdaxilə etmirdim”. (Mirzə Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənə, Xabnamə, be kuşeşi Məhəmməd Kətirayi, s.53-54)
Etimadüssəltənə qeyd edir ki, bədbəxt, sən “politik” başa düşsəydin, istismarçılar əlinlə İranı bərbad edən təhlükəli müqavilələri imzalamazdın..
O, Baş nazir işlədiyi dönəmdə ağlına gələni təklif edib, müzakirəsiz və düşünmədən sənədləri rəsmiləşdirməyə çalışıb.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1819-cu ilədək Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub. Sonra vəzifəsindən çıxarılıb, Qəzvinə sürgün edilib.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1819-cu ildə Qəzvin şəhərində vəfat edib.
İranda tarixində elə vəzirlər var ki, ictimai-siyasi və elmi-mədəni fəaliyyəti ilə bəşər tarixində mühüm yer tuturlar. Nə yazıq ki, fəaliyyəti ilə Qacarlar dövlətini bərbad günə qoyan Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranini bu cərgəyə qoya bilməyəcəyik.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-04-2021 00:33 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Qacarlar dövlətinin tarixi bizim tariximizdir. Burda baş verən siyasi, sosial və iqtisadi proseslər bir başa bizi də maraqlandırır. Bu yazımızda dövlətin siyasi füqurlarından biri, Qacarlar dövlətinin Baş naziri olmuş Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranidən söhbət açacağıq.
Mirzə Məhəmmədşəfi 1754-cü ildə Mazandaran əyalətinin Babol şəhərinə bağlı Bəndpey bölgəsində anadan olub. Atası Hacı Mirzə Əhməd Avşarlar dövrünün məmurlarından idi. Əsilləri İsfahan şəhərindəndir. (Əliqulu mirzə Etizadüssəltənə, Eksirüttəvarix, s. 242)
Məhəmmədşəfi ibtidai təhsilini ev şəraitində, atasından alıb. Sonra mədrəsədə oxuyub. Bir müddət Mazandaran əyalətinin müxtəlif şəhərlərində maliyyə məmuru vəzifəsində xidmət edib. Ağaməhəmməd xan Qovanlı-Qacar Bərfuruşa gələndə ona təqdim olunub. Xan onun dəsti-xəttini görəndən sonra saraya çağırıb. Hacı Mirzə İbrahim Kəlantərin baş vəzirliyi dönəmində divanxanada, mühasibatlıqda çalışıb.
Ağaməhəmməd şah tərəfindən Urmiyaya elçi göndərilib, Əsgər xan Əbdülməliki-Avşarı Qacarlar ordusuna cəlb edib.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1801-ci ildə Hacı Mirzə İbrahim Kəlantərin qətlindən sonra Qacarlar dövlətinin sədrəzəmi olub. Onun sədrəzəmliyi 19 ay davam edib. Bu, İran-Rusiya savaşları ilə eyni vaxta düşüb. O, bu zaman müqavilələr, sazışlər bağlayıb və bir sıra dövlət tədbirlərində iştirak edib. Onun sədarəti dönəmində baş verən olaylar:
1. İran-Rusiya arasında Gülüstan müqaviləsinin bağlanması;
2. Fransa imperatoru I Napoleonla əlaqə qurma;
3. Fransa və İran arasında Finkiniştayn müqaviləsinin bağlanması;
4. Fransanın böyük sərkərdəsi general Qardanın bir heyət başçısı kimi İrana gəlməsi;
5. İran və İngiltərə arasında 8 fəsildən ibarət mücməl müqaviləsinin bağlanması;
6. İran və İngiltərə arasında 12 fəsildən ibarət müfəssəl müqavilənin bağlanması. (Tarixi-rəvabiti-xareceye-İran, s.211-212)
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani Qacarlar və İngiltərə, Fransa dövlətləri arasında anlaşmaya qol çəkib.
“Tehranda Fətəli şahın sədrəzəmi Mirzə Şəfi Mazəndərani və İngilisin səfiri Henri Elisin tərəfindən qol çəkilən bu müqavilə “Tehran müqaviləsi” adlandı. Sazişin 11 bəndi var idi. Mühaidə ruslar ilə İran arasında bağlanan “Gülüstan” müqaviləsindən bir az öncə Qacarlar ilə baqlandı. Bundan sonra da “Gülüstan” müqaviləsi nəticəsində İngiltərə İranda Rus dövlətinin nüfuzunun irəlilləməsinə çalışırdı...” (Qulamrza Vərəhram, Tarixe siyasi və sazemanhaye ictimai dər əsre Qacar. s. 209.)
Tarixçi Abbas Ramazani yazır: "Bu dövrdə İngiltərə və Fransa ölkələrindən savayı Rusiya da bu müqavilənin bəzi bəndlərin bəhanə edərək öz nüfuzların İranda genişləndirdilər. Lakin Fətəli şah və onun sədrəzəmi olan Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaraninin bu üç dövlətin İranda irəli sürülən rəqabətindən ölkə xeyrinə istifadə etmə gücu, qüvvəsi və cürəti yox idi. İran bu rəqabətdən öz xeyrinə istifadə edə bimədi, üstəlik, onlar həm İrandan böyük baclar aldı, həm də “Kapitulyasiya” haqqı da əldə etdilər". (Abbas Ramazani, Fətəli şah, Bakı, 2014. s.89.)
Tarixçi Mirzə Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənə “Xabnamə” kitabında onun dilindən yazır: “Düzü, Fətəli şaha xidmət edirdim və hamısından düzü budur ki, rəsmi “bəla” adım var idi. Rəhmətlik xaqan Hacı İbrahim xanın qətlindən sonra istədi ki, onun qüvvəsi də sındırılsın və xalqa məlum etsin ki, hər kəs səltənət həzrətinə tərəf diqqət yetirsin. Hacı İbrahim xandır, bəlkə, dünyanın sədri və asimanın aliqədri. O idi ki, insanların ən axmağı, yəni bu bəndəyə “Sədrəzəm” ləqəbi verdi və bu çağrılan adı mənə qoydu. Həqiqətdə, mühasibat idarəsinin rəisi idim və bu vəzifəmdə özümü çox xoşhal bilib, fəxr və şükür edirdim. “Politik” (politika-siyasət –Ə.Ç.) heç nə başa düşmürdüm və “politiki” işə müdaxilə etmirdim”. (Mirzə Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənə, Xabnamə, be kuşeşi Məhəmməd Kətirayi, s.53-54)
Etimadüssəltənə qeyd edir ki, bədbəxt, sən “politik” başa düşsəydin, istismarçılar əlinlə İranı bərbad edən təhlükəli müqavilələri imzalamazdın..
O, Baş nazir işlədiyi dönəmdə ağlına gələni təklif edib, müzakirəsiz və düşünmədən sənədləri rəsmiləşdirməyə çalışıb.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1819-cu ilədək Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub. Sonra vəzifəsindən çıxarılıb, Qəzvinə sürgün edilib.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1819-cu ildə Qəzvin şəhərində vəfat edib.
İranda tarixində elə vəzirlər var ki, ictimai-siyasi və elmi-mədəni fəaliyyəti ilə bəşər tarixində mühüm yer tuturlar. Nə yazıq ki, fəaliyyəti ilə Qacarlar dövlətini bərbad günə qoyan Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranini bu cərgəyə qoya bilməyəcəyik.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır