23:15 / 03-04-2025
Daha üç jurnalistin həbs müddəti uzadılıb
23:02 / 03-04-2025
Zelenski: Müharibə yaxın vaxtlarda dayandırıla bilər
22:44 / 03-04-2025
Gürcüstan prezidenti Azərbaycana səfərə hazırlaşır
20:46 / 03-04-2025
İşxanyan Bakıda məhkəmədə: "Serj Sarkisyan..." - Yenilənib
20:22 / 03-04-2025
Pentaqon Rusiya-Çin hərbi əməkdaşlığından narahatdır
19:17 / 03-04-2025
Baş Prokurorluq daha iki blogeri istintaqa çağırıb - (Yenilənib)
18:41 / 03-04-2025
Rusiya XİN başçısının müavini Rəhman Mustafayevlə görüşüb
18:00 / 03-04-2025
Jurnalist Xanım Nağıyeva vəzifəyə təyin olunub
17:54 / 03-04-2025
Onlara "miçman" rütbəsi veriləcək
17:35 / 03-04-2025
Eldar Əzizova yeni müavin təyin olunub
17:23 / 03-04-2025
Goranboyda valideyn müəllimi döyüb
17:15 / 03-04-2025
Mətbuat katibi: "Fransanın iddialarını qətiyyətlə rədd edirik"
17:07 / 03-04-2025
David İxşanyan erməni sakinləri günahlandırıb
16:57 / 03-04-2025
Sahil Babayev xidmət rəisini vəzifədən azad edib
16:57 / 03-04-2025
Bakı və İrəvan anti-Rusiya siyasətindən geri çəkilir
16:25 / 03-04-2025
Müharibə təhlükəsi: İsveç 60 mindən çox nüvə bunkeri hazırlayır - Foto
16:16 / 03-04-2025
Həsən Kür xəstəxanadan evə buraxılıb: "Yaddaş pozunutusu var, yeriyə bilmir"
16:08 / 03-04-2025
Misir prezidenti İlham Əliyevə məktub ünvanlayıb
15:47 / 03-04-2025
Dövlət qurumunda dava: rəis işçini tutdurub
15:24 / 03-04-2025
Astaraya PUA ilə keçirilən narkotik aşkarlanıb, bir nəfər tutulub - Foto
15:12 / 03-04-2025
AQTA-nın Gəncə-Daşkəsən Regional Bölməsinə rəis təyin olunub
14:46 / 03-04-2025
Cəlaloğlu: İki ölkə Azərbaycan və Ermənistanın sülh sazişi imzalamasına mane olur
14:38 / 03-04-2025
Azərbaycan və Monteneqro XİN-ləri arasında siyasi məsləhətləşmələr aparılıb
14:38 / 03-04-2025
Ağdərədə iki şəhidə aid olduğu qalıqların tapılması ilə bağlı araşdırma aparılır (Yenilənib)
14:03 / 03-04-2025
“Sabah” klubu cərimələnib
14:00 / 03-04-2025
Yeni hərbi qarşıdurma başlaya bilər - Professor
13:22 / 03-04-2025
Müəllimlərin iş yerinin dəyişdirilməsi üzrə müsabiqə başlayır
13:13 / 03-04-2025
Xahiş edirəm, tədbir görün! - Akif Abbasov yazır
12:49 / 03-04-2025
Bakı-Quba yolunda qəza baş verib, partlayış təhlükəsi yaranıb - Video
12:24 / 03-04-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:54 / 01-04-2025
Professorun arzuları - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
00:03 / 30-03-2025
Bu gün Ramazan bayramıdır
23:39 / 30-03-2025
"Zirə" "Şamaxı"ya qalib gəlib
20:02 / 30-03-2025
May ayında iki gün iş olmayacaq
00:03 / 31-03-2025
Azərbaycanlıların soyqırımından 107 il ötür
18:31 / 31-03-2025
PUA və dronlar mövqelərimizə yaxınlaşıb, hərbçilərimiz atəşə tutulub - (Yenilənib)
19:41 / 31-03-2025
Keçmişə və gələcəyə yollanmaq reallığa çevriləcək
12:54 / 01-04-2025
İran prezidenti Azərbaycana rəsmi səfərə hazırlaşır
10:52 / 30-03-2025
Səudiyyə Ərəbistanının Kralı İlham Əliyevi təbrik edib
08:25 / 01-04-2025
Ordumuzun mövqeləri 7 istiqamətdən atəşə tutulub
11:01 / 01-04-2025
CHP-nin boykot çağırışı: Türkiyədə narazılıq dalğası daha da genişlənə bilər
18:01 / 30-03-2025
Şeyx: "Bu, şəxsi işimdir, hər şeyi açıqlamalıyam?"
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani: ölkəni bərbad edən bədbəxt
Tarix: 24-04-2021 00:33 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Qacarlar dövlətinin tarixi bizim tariximizdir. Burda baş verən siyasi, sosial və iqtisadi proseslər bir başa bizi də maraqlandırır. Bu yazımızda dövlətin siyasi füqurlarından biri, Qacarlar dövlətinin Baş naziri olmuş Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranidən söhbət açacağıq.
Mirzə Məhəmmədşəfi 1754-cü ildə Mazandaran əyalətinin Babol şəhərinə bağlı Bəndpey bölgəsində anadan olub. Atası Hacı Mirzə Əhməd Avşarlar dövrünün məmurlarından idi. Əsilləri İsfahan şəhərindəndir. (Əliqulu mirzə Etizadüssəltənə, Eksirüttəvarix, s. 242)
Məhəmmədşəfi ibtidai təhsilini ev şəraitində, atasından alıb. Sonra mədrəsədə oxuyub. Bir müddət Mazandaran əyalətinin müxtəlif şəhərlərində maliyyə məmuru vəzifəsində xidmət edib. Ağaməhəmməd xan Qovanlı-Qacar Bərfuruşa gələndə ona təqdim olunub. Xan onun dəsti-xəttini görəndən sonra saraya çağırıb. Hacı Mirzə İbrahim Kəlantərin baş vəzirliyi dönəmində divanxanada, mühasibatlıqda çalışıb.
Ağaməhəmməd şah tərəfindən Urmiyaya elçi göndərilib, Əsgər xan Əbdülməliki-Avşarı Qacarlar ordusuna cəlb edib.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1801-ci ildə Hacı Mirzə İbrahim Kəlantərin qətlindən sonra Qacarlar dövlətinin sədrəzəmi olub. Onun sədrəzəmliyi 19 ay davam edib. Bu, İran-Rusiya savaşları ilə eyni vaxta düşüb. O, bu zaman müqavilələr, sazışlər bağlayıb və bir sıra dövlət tədbirlərində iştirak edib. Onun sədarəti dönəmində baş verən olaylar:
1. İran-Rusiya arasında Gülüstan müqaviləsinin bağlanması;
2. Fransa imperatoru I Napoleonla əlaqə qurma;
3. Fransa və İran arasında Finkiniştayn müqaviləsinin bağlanması;
4. Fransanın böyük sərkərdəsi general Qardanın bir heyət başçısı kimi İrana gəlməsi;
5. İran və İngiltərə arasında 8 fəsildən ibarət mücməl müqaviləsinin bağlanması;
6. İran və İngiltərə arasında 12 fəsildən ibarət müfəssəl müqavilənin bağlanması. (Tarixi-rəvabiti-xareceye-İran, s.211-212)
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani Qacarlar və İngiltərə, Fransa dövlətləri arasında anlaşmaya qol çəkib.
“Tehranda Fətəli şahın sədrəzəmi Mirzə Şəfi Mazəndərani və İngilisin səfiri Henri Elisin tərəfindən qol çəkilən bu müqavilə “Tehran müqaviləsi” adlandı. Sazişin 11 bəndi var idi. Mühaidə ruslar ilə İran arasında bağlanan “Gülüstan” müqaviləsindən bir az öncə Qacarlar ilə baqlandı. Bundan sonra da “Gülüstan” müqaviləsi nəticəsində İngiltərə İranda Rus dövlətinin nüfuzunun irəlilləməsinə çalışırdı...” (Qulamrza Vərəhram, Tarixe siyasi və sazemanhaye ictimai dər əsre Qacar. s. 209.)
Tarixçi Abbas Ramazani yazır: "Bu dövrdə İngiltərə və Fransa ölkələrindən savayı Rusiya da bu müqavilənin bəzi bəndlərin bəhanə edərək öz nüfuzların İranda genişləndirdilər. Lakin Fətəli şah və onun sədrəzəmi olan Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaraninin bu üç dövlətin İranda irəli sürülən rəqabətindən ölkə xeyrinə istifadə etmə gücu, qüvvəsi və cürəti yox idi. İran bu rəqabətdən öz xeyrinə istifadə edə bimədi, üstəlik, onlar həm İrandan böyük baclar aldı, həm də “Kapitulyasiya” haqqı da əldə etdilər". (Abbas Ramazani, Fətəli şah, Bakı, 2014. s.89.)
Tarixçi Mirzə Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənə “Xabnamə” kitabında onun dilindən yazır: “Düzü, Fətəli şaha xidmət edirdim və hamısından düzü budur ki, rəsmi “bəla” adım var idi. Rəhmətlik xaqan Hacı İbrahim xanın qətlindən sonra istədi ki, onun qüvvəsi də sındırılsın və xalqa məlum etsin ki, hər kəs səltənət həzrətinə tərəf diqqət yetirsin. Hacı İbrahim xandır, bəlkə, dünyanın sədri və asimanın aliqədri. O idi ki, insanların ən axmağı, yəni bu bəndəyə “Sədrəzəm” ləqəbi verdi və bu çağrılan adı mənə qoydu. Həqiqətdə, mühasibat idarəsinin rəisi idim və bu vəzifəmdə özümü çox xoşhal bilib, fəxr və şükür edirdim. “Politik” (politika-siyasət –Ə.Ç.) heç nə başa düşmürdüm və “politiki” işə müdaxilə etmirdim”. (Mirzə Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənə, Xabnamə, be kuşeşi Məhəmməd Kətirayi, s.53-54)
Etimadüssəltənə qeyd edir ki, bədbəxt, sən “politik” başa düşsəydin, istismarçılar əlinlə İranı bərbad edən təhlükəli müqavilələri imzalamazdın..
O, Baş nazir işlədiyi dönəmdə ağlına gələni təklif edib, müzakirəsiz və düşünmədən sənədləri rəsmiləşdirməyə çalışıb.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1819-cu ilədək Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub. Sonra vəzifəsindən çıxarılıb, Qəzvinə sürgün edilib.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1819-cu ildə Qəzvin şəhərində vəfat edib.
İranda tarixində elə vəzirlər var ki, ictimai-siyasi və elmi-mədəni fəaliyyəti ilə bəşər tarixində mühüm yer tuturlar. Nə yazıq ki, fəaliyyəti ilə Qacarlar dövlətini bərbad günə qoyan Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranini bu cərgəyə qoya bilməyəcəyik.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 24-04-2021 00:33 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Qacarlar dövlətinin tarixi bizim tariximizdir. Burda baş verən siyasi, sosial və iqtisadi proseslər bir başa bizi də maraqlandırır. Bu yazımızda dövlətin siyasi füqurlarından biri, Qacarlar dövlətinin Baş naziri olmuş Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranidən söhbət açacağıq.
Mirzə Məhəmmədşəfi 1754-cü ildə Mazandaran əyalətinin Babol şəhərinə bağlı Bəndpey bölgəsində anadan olub. Atası Hacı Mirzə Əhməd Avşarlar dövrünün məmurlarından idi. Əsilləri İsfahan şəhərindəndir. (Əliqulu mirzə Etizadüssəltənə, Eksirüttəvarix, s. 242)
Məhəmmədşəfi ibtidai təhsilini ev şəraitində, atasından alıb. Sonra mədrəsədə oxuyub. Bir müddət Mazandaran əyalətinin müxtəlif şəhərlərində maliyyə məmuru vəzifəsində xidmət edib. Ağaməhəmməd xan Qovanlı-Qacar Bərfuruşa gələndə ona təqdim olunub. Xan onun dəsti-xəttini görəndən sonra saraya çağırıb. Hacı Mirzə İbrahim Kəlantərin baş vəzirliyi dönəmində divanxanada, mühasibatlıqda çalışıb.
Ağaməhəmməd şah tərəfindən Urmiyaya elçi göndərilib, Əsgər xan Əbdülməliki-Avşarı Qacarlar ordusuna cəlb edib.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1801-ci ildə Hacı Mirzə İbrahim Kəlantərin qətlindən sonra Qacarlar dövlətinin sədrəzəmi olub. Onun sədrəzəmliyi 19 ay davam edib. Bu, İran-Rusiya savaşları ilə eyni vaxta düşüb. O, bu zaman müqavilələr, sazışlər bağlayıb və bir sıra dövlət tədbirlərində iştirak edib. Onun sədarəti dönəmində baş verən olaylar:
1. İran-Rusiya arasında Gülüstan müqaviləsinin bağlanması;
2. Fransa imperatoru I Napoleonla əlaqə qurma;
3. Fransa və İran arasında Finkiniştayn müqaviləsinin bağlanması;
4. Fransanın böyük sərkərdəsi general Qardanın bir heyət başçısı kimi İrana gəlməsi;
5. İran və İngiltərə arasında 8 fəsildən ibarət mücməl müqaviləsinin bağlanması;
6. İran və İngiltərə arasında 12 fəsildən ibarət müfəssəl müqavilənin bağlanması. (Tarixi-rəvabiti-xareceye-İran, s.211-212)
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani Qacarlar və İngiltərə, Fransa dövlətləri arasında anlaşmaya qol çəkib.
“Tehranda Fətəli şahın sədrəzəmi Mirzə Şəfi Mazəndərani və İngilisin səfiri Henri Elisin tərəfindən qol çəkilən bu müqavilə “Tehran müqaviləsi” adlandı. Sazişin 11 bəndi var idi. Mühaidə ruslar ilə İran arasında bağlanan “Gülüstan” müqaviləsindən bir az öncə Qacarlar ilə baqlandı. Bundan sonra da “Gülüstan” müqaviləsi nəticəsində İngiltərə İranda Rus dövlətinin nüfuzunun irəlilləməsinə çalışırdı...” (Qulamrza Vərəhram, Tarixe siyasi və sazemanhaye ictimai dər əsre Qacar. s. 209.)
Tarixçi Abbas Ramazani yazır: "Bu dövrdə İngiltərə və Fransa ölkələrindən savayı Rusiya da bu müqavilənin bəzi bəndlərin bəhanə edərək öz nüfuzların İranda genişləndirdilər. Lakin Fətəli şah və onun sədrəzəmi olan Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaraninin bu üç dövlətin İranda irəli sürülən rəqabətindən ölkə xeyrinə istifadə etmə gücu, qüvvəsi və cürəti yox idi. İran bu rəqabətdən öz xeyrinə istifadə edə bimədi, üstəlik, onlar həm İrandan böyük baclar aldı, həm də “Kapitulyasiya” haqqı da əldə etdilər". (Abbas Ramazani, Fətəli şah, Bakı, 2014. s.89.)
Tarixçi Mirzə Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənə “Xabnamə” kitabında onun dilindən yazır: “Düzü, Fətəli şaha xidmət edirdim və hamısından düzü budur ki, rəsmi “bəla” adım var idi. Rəhmətlik xaqan Hacı İbrahim xanın qətlindən sonra istədi ki, onun qüvvəsi də sındırılsın və xalqa məlum etsin ki, hər kəs səltənət həzrətinə tərəf diqqət yetirsin. Hacı İbrahim xandır, bəlkə, dünyanın sədri və asimanın aliqədri. O idi ki, insanların ən axmağı, yəni bu bəndəyə “Sədrəzəm” ləqəbi verdi və bu çağrılan adı mənə qoydu. Həqiqətdə, mühasibat idarəsinin rəisi idim və bu vəzifəmdə özümü çox xoşhal bilib, fəxr və şükür edirdim. “Politik” (politika-siyasət –Ə.Ç.) heç nə başa düşmürdüm və “politiki” işə müdaxilə etmirdim”. (Mirzə Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənə, Xabnamə, be kuşeşi Məhəmməd Kətirayi, s.53-54)
Etimadüssəltənə qeyd edir ki, bədbəxt, sən “politik” başa düşsəydin, istismarçılar əlinlə İranı bərbad edən təhlükəli müqavilələri imzalamazdın..
O, Baş nazir işlədiyi dönəmdə ağlına gələni təklif edib, müzakirəsiz və düşünmədən sənədləri rəsmiləşdirməyə çalışıb.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1819-cu ilədək Qacarlar dövlətinin Baş naziri olub. Sonra vəzifəsindən çıxarılıb, Qəzvinə sürgün edilib.
Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandarani 1819-cu ildə Qəzvin şəhərində vəfat edib.
İranda tarixində elə vəzirlər var ki, ictimai-siyasi və elmi-mədəni fəaliyyəti ilə bəşər tarixində mühüm yer tuturlar. Nə yazıq ki, fəaliyyəti ilə Qacarlar dövlətini bərbad günə qoyan Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranini bu cərgəyə qoya bilməyəcəyik.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
