15:43 / 22-11-2024
Millətlər Liqası: pley-off mərhələsinin püşkü atılıb
15:30 / 22-11-2024
Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır
15:25 / 22-11-2024
Qazaxın azad olunmuş kəndlərində yeni zastavalar tikiləcək
15:13 / 22-11-2024
AFFA-nın sabiq vitse-prezidenti: "Artıq olanımızı da itirməyə başlamışıq"
14:59 / 22-11-2024
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
14:50 / 22-11-2024
Həlak olan azərbaycanlı hərbçinin nəşi 2 ay sonra tapılıb
14:47 / 22-11-2024
Pentaqon: ABŞ Rusiya ilə müharibə istəmir, amma...
14:43 / 22-11-2024
Nizami Rayon Məhkəməsində yoxlama başlayıb
14:40 / 22-11-2024
Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Qlobal Cənub QHT Platforması yaradılır
14:13 / 22-11-2024
İran ABŞ-la danışıqlara gedəcək, yoxsa...
14:06 / 22-11-2024
Pərviz Şahbazov türkiyəli nazirlə müzakirə aparıb
13:54 / 22-11-2024
Ana və qızı xuliqanlığa görə həbs edilib
13:47 / 22-11-2024
Ruslar şəhərin 25 faizini ələ keçirib, döyüşlər davam edir - Foto
13:36 / 22-11-2024
ABŞ Polşadakı hərbi bazasını yüksək hazırlıq vəziyyətinə gətirib
13:27 / 22-11-2024
Türk ordusu daha beş terrorçunu zərərsizləşdirib
13:23 / 22-11-2024
Dövlət Xidməti daha 12 maşını satışa çıxarıb - Siyahı
13:21 / 22-11-2024
Putin Rusiyasını ifşa edən "Pis ruslar" kitabı nəşr olunub
13:09 / 22-11-2024
Putin nüvə silahından istifadə edə bilər - Xəbərdarlıq
13:02 / 22-11-2024
Keçmiş mərkəz direktoru vəzifəyə təyin olunub
12:53 / 22-11-2024
ABŞ rus ordusunu məğlub edə biləcək silah hazırlayıb
12:47 / 22-11-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:35 / 22-11-2024
Ruslar bir məntəqəni işğal edib, daha səkkizinə doğru irəliləyir - Foto
12:23 / 22-11-2024
Dövlətə məxsus 35 su nəqliyyatı vasitəsi hərraca çıxarılıb - Siyahı
12:06 / 22-11-2024
İlham Əliyev İsrailin nəqliyyat və yol təhlükəsizliyi nazirini qəbul edib
12:00 / 22-11-2024
FIFA referisi Kamal Umudlu beynəlxalq oyuna təyinat alıb
11:54 / 22-11-2024
“Əmək miqrasiyası kvotasının müəyyən edilməsi Qaydası” dəyişib
11:45 / 22-11-2024
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
11:09 / 22-11-2024
Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva sərgiləri ziyarət ediblər - Fotolar
11:05 / 22-11-2024
20 təyyarə və 6 döyüş gəmisi Tayvan sahillərinə yaxınlaşıb
11:01 / 22-11-2024
Dünyanın ən hündür və ən balaca qadını bir araya gəlib - Foto
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
Bir mühacir ailəsinin izi ilə - Fotolar
Tarix: 25-04-2020 14:32 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
1991-ci ildən, İran İslam Respublikası ilə sərhədlərimizin açıldığı çağdan, tez-tez güneyə baş çəkir, arxivlərdə, kitabxanalarda, kitab mağazalarında oluram. İranı başdan ayağa gəzmişəm. Bu gəzintilərin nəticəsində bir neçə kitab ərsəyə gəlib.
Qaradağ vilayəti Güney Azərbaycanın tarixi bölgələrindən biridir. Bu bölgəyə 4 kitab (“Qarşı yatan Qaradağ” (Bakı, “Ozan”, 1998), «Qaradağlılar» (Bakı, «Şuşa», 2008), “Qaradağ xanlığı” (Bakı, “Mütərcim”, 2011) və “Hacı Rəhim xan Çələbiyanlı” (Bakı, “Mütərcim”, 2012) həsr etmişəm.
“Qarşı yatan Qaradağ” kitabını hazırlayərkən Seyid Əbülqasim Nigarinin qəbrini ziyarət etmək üçün Üştibin kəndinə baş çəkdim. Həmin kənd haqqında yazı hazırladım. Həmin yazıdan:
Qərbi Dizmar mahalının tarixdən səs-soraq verən kəndlərindən biri də Üştibindir. Bu kəndin camaatı çox qonaqsevərdir. Qonağı təbərrük kimi qəbul edib, tutyə kimi əzizləyirlər. Bu qəlbi təpərli, dizibərk camaatın əski peşəsi bağçılıqdır. Taxıl-tərnə də əkib-becərirlər. Ötən çağlarda da uştibinlər bağ-bostan becərər, əl-ələ verib vəl sürər, çiyin-çiyinə verib biçin biçərdilər. Əkib-becərdiklərindən bazara çıxarıb, satıb yalavaclıq alardılar. Üştibinin narı, üzümü şairlər şerinin, aşıqlar qoşqusunun şah misrası olardı. Nəbati deyirdi.
Narının hər dənəsi yaqut, ya ləli-Yəmən,
Müxtəsər, bir gənc, ya bir bəlli kandır Üştibin.
Başqa bir şerində isə deyirdi:
Gəl Üştibinə, tıx üzümü, nari, doşabi,
At taxçaya qabi...
Üştibinin rəvan-rasta təbli, səs-sədası bütün Azərbaycana yayılan böyük şair Seyid Əbülqasim Nəbatinin doğulub, boya-başa çatdığı yerdir. Seyid Əbülqasim Nəbati XIX yüzilin önlərində Möhtərəm ləqəbli, Mir Yəhya adlı bir ünlü seyidin pak ocağında dünyaya gəlib. Doğma kəndlərində oxuyub savad öyrənəndən sonra – 1833-cü ildə Əhər şəhərinə gələrək, Şeyx Şihəbadinin ziyarətgahında əyləşərək, riyazətlə məşğul olmuşdur. O, burada təsəvvüf təriqətini-şihabiyyəni qəbul etmişdir.
Seyid Əbülqasim şeirlərini “Məcnunşah”, “Xançobani” və “Nəbati” təxəlüsləri ilə yazmışdır.
Seyid Əbülqasim Nəbati özünü ərəb köklü hesab edirdi:
Məhtörəm oğluyam, adım Nəbati,
Zatımız haşimi, əslimiz ərəb.
Seyid Əbülqasım özünü türk dilli, türk balası bilirdi:
Bəççeyi-türkəm, dilim türki, kəlamın həcv-məcv,
Xançobani can alan, can-canı gözlər gözlərim.
Seyid Əbülqasim özünü tatlaşmış sayırdı:
Üştibin eyləyib məni tati,
Şerimi yaxşı eyləyib mövzun...
Nəbati doğma yurdu Üştibinin adına çoxlu qoşqular bağlayıb. Qəsidələrinin birində deyirdi:
...Doğrusu yaylığının vəsfində aciz qalmışam,
Bilmirəm, Baği-İrəm, ya gülüstandır Üştibin.
Başqa bir şerində özünü toplayıb Üştibin yaylaqlarını belə vəsf edirdi:
...Fışqıraq çalıb, çəkib “hey-hey”, “hu-hu” dəmbədəm,
Ağ kəmər, Dərgəc, Telezmanı gözlər gözlərim.
Nəbati doğma kəndinə ürəkdən bağlı bir şair idi. Şeirlərinin çoxunda misrabaşı Üştibini tərifləyir. Hətta sevdiyi gözəli qonşu Kürdəştə getdiyinə görə qınaylr:
Nə xoşlayıb xanım bilməm,
Xərab Kürdəşti, Kürdəşti.
Gəl Üştibinə təfərrüc qıl,
Cənnət bağı Rəşti, Rəşti...
Qərbi Dizmar mahalının sulu, səfalı yurdlarından olan Üştibində ulu uruqlar adlı ailələr yaşayırlar. Bu adlı soy-soplardan biri Səlimbəylilərdir. Səlim bəyin Hələ kəndindən gəldiyi güman olunur. O, Üştibin kəndinin xəlifəsi olub. Seyid Əbülqasim Nəbati yazırdı:
Hakim olmuş onda ta Mirzə Səlimi-kamikar,
Ol səbəbdən xəlqə bir darül-əmandır Üştibin...
Səlim bəyin övladlarından olan Xanlar elsevər, eldar bir ağa idi. Onun oğlu Şirəli xan Zərğam İbrahim xan Məhəmmədbağır xan oğlu Şambayatlı-Qacara qulluq edirdi. Pişəvəri hökuməti dövründə Zərğami beş nəfər ailə üzvü ilə birlikdə tutub Təbrizə gətirib edam etdilər...” [Çingizoğlu Ənvər, Qarşı yatan Qaradağ, Bakı: Ozan, 1998, səh.177-179]
Dünyagörmüş kişilərlə söhbətimiz zamanı bildirdilər ki, Səlimbəyli uruğu Quzey Azərbaycandan gəlmədir. Bu soyun izinə düşüb arayıb-axtarmağa başladım. Polkovnik Hüseyn Bayburdinin “Tarix və coğrafiyayi Ərəsbaran” əsərinə müraciət etdim. Müəllif yazır:
“Səlimbəyli – Səlim bəy Dizmarın möhtərəm şəxslərindəndir və Hələ kəndindən gəlib Üştibində əyləşib. Xəlifələrdən sayılır. Onun övladlarından Xanlar xan polkovnik olub. Oğlu Şirəli xan Zərğam müəllifin ana babası İbrahim xanın adamlarındandır. 1945-ci ildə, Pişəvərinin dövründə Təbrizdə edam etmişdilər”. [Hüseyn Bayburdi, Tarix və coğrafiyayi Ərəsbaran, Təbriz, 1341/1962. Səh. 231.]
Onun yazdıqlarına görə bu Səlimbəyli uruğu Qaradağ xanlığını idarə etmiş Xəlifələr nəslinə mənsubdur. Ümidimizi itirməyib, axtarışlarımızı davam etdirdik. Aslandüz bəxşinin Məqsudlu kəndindən olan dostum Murad Dirəxşan-Korabbaslu ilə yenidən Üştibinə baş çəkdik. Bu dəfə bizi onun oğlu Mehran və gəlini Rüqəyyə müşaiyət edirdilər. Rüqəyyənin əsli Mərdanağamdan olduğundan o yerlərə yaxşı bələd idi. Birlikdə Üştibinə gədik. Söhbət zamanı öyrəndik ki, mühacir uruğun ulu babası Baba bəydir. Baba bəyin nəsli haqqında “Qarşı yatan Qaradağ” kitabımda yazmışdım. Həmin yazıdan:
Üştibin kəndində yaşayan ünlü soylardan biri də Nisarilərdir. Nisarilərin ulu babası Baba bəy Rus-İran savaşları çağında İrəvan çuxurundan köçüb bu kənddə sakin olmuşdur. Oğlu Hacı Məhəmmədəli bəy kəndin seçkin-sanballı adamlarından sayılırdı.
Hacı Məhəmmədəli bəyin oğullarından biri – Əmir Heşmət Nisari (Əbülhəsən xan) Məşrutə inqilabının qəhrəmanıdır. Səttar xanın sağ əli olan Əmir Heşmət ağır savaşlarda həmişə öndə olardı. Bilikli, bacarıqlı və işbilən olduğundan əyalət Əncüməninin qərarı ilə Xoyun, Səlmasın valisi təyin edilmişdi. 1909-cu ildə Səttar xanın əmri ilə Urmiyaya vali dəyişilmişdi.
Səiüdülməmalik ləqəbli Əmir Heşmət inqilabdan sonra da yüksək vəzifələrdə çalışmışdır.
Hacı Məhəmmədəli bəyin digər oğlu Məhəmməd bəy İran polisində sərhəng (polkovnik) rütbəsində xidmət edirdi. Təbriz şəhərində işlədiyi çağda camaat tərəfindən sevilirdi...
Nisarilərdən Mustafa sadiqulsultan da Təbrizə köçmüşdü. Yaşı yüzə yaxın olan Mustafa bəy şəhərin ən yaxşı xəttatlarından sayılırdı...
Nisarilərdən bir qız Hacı Fərəməz xan Hacıəlilinin xanımı idi. Bu xanımdan doğulan sərhəng Nüsrətulla xan anasının soyadıyla Nisari kimi tanınırdı... [Çingizoğlu Ənvər, Qarşı yatan Qaradağ, Bakı: Ozan, 1998, səh.179-180]
Polkovnik Hüseyn Bayburdi bu soy haqqında yazır: “Nisarilər – Mirzə Baba bu dudmanın ulu babasıdır. İran-Rusiya müharibəsindən sonra İrəvan nahiyəsindən Qaracadağa gəlib. Üştibin kəndində sakin olub. Oğlu Hacı Məhəmmədəli bəydir. Onun da oğlu Əmir Heşmətdir ki, şərhi-halını məşrutə bölümündə vermişik. Digər oğlu polkovnik Məhəmməd xandır ki, polis orqanlarında çalışırdı. Vəfat edib. Ağayi Mustafa sadiqulsultan səksən yaşında olar, Təbrizdə sakindir”. ”. [Hüseyn Bayburdi, Tarix və coğrafiyayi Ərəsbaran, Təbriz, 1341/1962. Səh. 230.]
Ərdəbilin köhnə kitabfuruşlarında gəzərkən bir kitaba rast gəldim: “Xatirati-Müntəzəmüddövlə”. Alıb vərəqlədim. İlk səhifəsindən öz kökəni haqqında bilgi verirdi. Bildirirdi ki, babaları əslən Gəncəli olub, Nadir şahın dövründə Qaradağa, Üştibin kəndinə köçmüşdülər. Ulu babası Mirzə Baba bəy, onun da törəməsi Mirzə Səlim bəydir. Tapdığıma sevindim. Kitabın müəllifi Mirzə Məhəmməd xan Müntəzəmüddövlədir. Müntəzəmüddövlə yazır:
“Mənim soyadım Azərbaycanda Qaracadaği kimi məşhurdur. Ulu-ulu babam Qafqazda Gəncə şəhərində sakin idi. Oranın maarifpərvər və ziyalı şəxslərindən sayılırdı. Nadir şaha xidmət edirdi. Bir para şərir adamların xəbərçiliyi nəticəsində şahın gözündən düşdü. Nadir şah onun qətlinə fərman verdi”. [Məhəmməd Müntəzəmüddövlə (Dəbiri-Əsrar), Xatirati-Müntəzəmüddövlə, Təbriz, “Sürxab”, 1379/2000. Səh. 1.]
Müəllif sonra yazır ki, ulu babası Mirzə Baba bəy bir zənbil qızılla Arazı adlayıb Qaradağa, Üştibin kəndinə gəlir. Qızıllarını qazıb basdırandan sonra Qaradağın mərkəzi Əhərə daşınır. Hakimin yanında vəzifə tutur. Vəzir vəzifəsinədək yüksəlir. Sonra Üştibinə üz tutur. Dəfinəsini qazıb yerdən çıxarır. Qızıllarını xırdalayıb şəhərdə mülk, Üştibində torpaq sahəsi alır. Onun dörd oğlu vardı.
Onlardan biri də babam Mirzə Səlim idi. Mirzə Səlim Təbriz şəhərinə daşınıb, ləşkərnefis kimi dövlət idarəsində işləməyə başladı.
Mirzə Səlimin dörd oğlu və bir neçə qızı vardı”. [Məhəmməd Müntəzəmüddövlə (Dəbiri-Əsrar), Xatirati-Müntəzəmüddövlə, Təbriz, “Sürxab”, 1379/2000. Səh. 3-4.]
Mirzə Səlimin oğullarından biri Mirzə Hüseyn xan idi. Mirzə Hüseyn xanın Təbrizdə imarəti, Dizmar mahalının Hizcan kəndində və Əhmədabad kəndində torpaq sahələri vardı.
Mirzə Hüseyn xanın oğlanlarından biri Mirzə Məhəmməd xan idi. Mirzə Məhəmməd xan Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Şahzadə Eynüddövlənin yanında xidmətə başlamışdı. Sonra Məhəmmədəli mirzəyə qulluq etmişdi. Müzəffərəddin şahın fərmanı ilə astara sərhədd xidmətinin rəisi vəzifəsinə göndərilmişdi. Sonra Urmiyada xidmət etmişdi. Daxili İşlər nazirliyində çalışmışdı. Kürdistanın, Kaşanın, Kirmanşahın və başqa əyalətlərin hakimi olmuşdu.
Mirzə Məhəmməd xan Dəbiri-Əsrar, Müntəzəmüddövlə ləqəblərini daşıyırdı.
Bir mühacir uruğunun izi ilə dolandıq. Şükür ki, əməyimiz boşa getmədi. Nəsə tapa bildik...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 25-04-2020 14:32 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
1991-ci ildən, İran İslam Respublikası ilə sərhədlərimizin açıldığı çağdan, tez-tez güneyə baş çəkir, arxivlərdə, kitabxanalarda, kitab mağazalarında oluram. İranı başdan ayağa gəzmişəm. Bu gəzintilərin nəticəsində bir neçə kitab ərsəyə gəlib.
Qaradağ vilayəti Güney Azərbaycanın tarixi bölgələrindən biridir. Bu bölgəyə 4 kitab (“Qarşı yatan Qaradağ” (Bakı, “Ozan”, 1998), «Qaradağlılar» (Bakı, «Şuşa», 2008), “Qaradağ xanlığı” (Bakı, “Mütərcim”, 2011) və “Hacı Rəhim xan Çələbiyanlı” (Bakı, “Mütərcim”, 2012) həsr etmişəm.
“Qarşı yatan Qaradağ” kitabını hazırlayərkən Seyid Əbülqasim Nigarinin qəbrini ziyarət etmək üçün Üştibin kəndinə baş çəkdim. Həmin kənd haqqında yazı hazırladım. Həmin yazıdan:
Qərbi Dizmar mahalının tarixdən səs-soraq verən kəndlərindən biri də Üştibindir. Bu kəndin camaatı çox qonaqsevərdir. Qonağı təbərrük kimi qəbul edib, tutyə kimi əzizləyirlər. Bu qəlbi təpərli, dizibərk camaatın əski peşəsi bağçılıqdır. Taxıl-tərnə də əkib-becərirlər. Ötən çağlarda da uştibinlər bağ-bostan becərər, əl-ələ verib vəl sürər, çiyin-çiyinə verib biçin biçərdilər. Əkib-becərdiklərindən bazara çıxarıb, satıb yalavaclıq alardılar. Üştibinin narı, üzümü şairlər şerinin, aşıqlar qoşqusunun şah misrası olardı. Nəbati deyirdi.
Narının hər dənəsi yaqut, ya ləli-Yəmən,
Müxtəsər, bir gənc, ya bir bəlli kandır Üştibin.
Başqa bir şerində isə deyirdi:
Gəl Üştibinə, tıx üzümü, nari, doşabi,
At taxçaya qabi...
Üştibinin rəvan-rasta təbli, səs-sədası bütün Azərbaycana yayılan böyük şair Seyid Əbülqasim Nəbatinin doğulub, boya-başa çatdığı yerdir. Seyid Əbülqasim Nəbati XIX yüzilin önlərində Möhtərəm ləqəbli, Mir Yəhya adlı bir ünlü seyidin pak ocağında dünyaya gəlib. Doğma kəndlərində oxuyub savad öyrənəndən sonra – 1833-cü ildə Əhər şəhərinə gələrək, Şeyx Şihəbadinin ziyarətgahında əyləşərək, riyazətlə məşğul olmuşdur. O, burada təsəvvüf təriqətini-şihabiyyəni qəbul etmişdir.
Seyid Əbülqasim şeirlərini “Məcnunşah”, “Xançobani” və “Nəbati” təxəlüsləri ilə yazmışdır.
Seyid Əbülqasim Nəbati özünü ərəb köklü hesab edirdi:
Məhtörəm oğluyam, adım Nəbati,
Zatımız haşimi, əslimiz ərəb.
Seyid Əbülqasım özünü türk dilli, türk balası bilirdi:
Bəççeyi-türkəm, dilim türki, kəlamın həcv-məcv,
Xançobani can alan, can-canı gözlər gözlərim.
Seyid Əbülqasim özünü tatlaşmış sayırdı:
Üştibin eyləyib məni tati,
Şerimi yaxşı eyləyib mövzun...
Nəbati doğma yurdu Üştibinin adına çoxlu qoşqular bağlayıb. Qəsidələrinin birində deyirdi:
...Doğrusu yaylığının vəsfində aciz qalmışam,
Bilmirəm, Baği-İrəm, ya gülüstandır Üştibin.
Başqa bir şerində özünü toplayıb Üştibin yaylaqlarını belə vəsf edirdi:
...Fışqıraq çalıb, çəkib “hey-hey”, “hu-hu” dəmbədəm,
Ağ kəmər, Dərgəc, Telezmanı gözlər gözlərim.
Nəbati doğma kəndinə ürəkdən bağlı bir şair idi. Şeirlərinin çoxunda misrabaşı Üştibini tərifləyir. Hətta sevdiyi gözəli qonşu Kürdəştə getdiyinə görə qınaylr:
Nə xoşlayıb xanım bilməm,
Xərab Kürdəşti, Kürdəşti.
Gəl Üştibinə təfərrüc qıl,
Cənnət bağı Rəşti, Rəşti...
Qərbi Dizmar mahalının sulu, səfalı yurdlarından olan Üştibində ulu uruqlar adlı ailələr yaşayırlar. Bu adlı soy-soplardan biri Səlimbəylilərdir. Səlim bəyin Hələ kəndindən gəldiyi güman olunur. O, Üştibin kəndinin xəlifəsi olub. Seyid Əbülqasim Nəbati yazırdı:
Hakim olmuş onda ta Mirzə Səlimi-kamikar,
Ol səbəbdən xəlqə bir darül-əmandır Üştibin...
Səlim bəyin övladlarından olan Xanlar elsevər, eldar bir ağa idi. Onun oğlu Şirəli xan Zərğam İbrahim xan Məhəmmədbağır xan oğlu Şambayatlı-Qacara qulluq edirdi. Pişəvəri hökuməti dövründə Zərğami beş nəfər ailə üzvü ilə birlikdə tutub Təbrizə gətirib edam etdilər...” [Çingizoğlu Ənvər, Qarşı yatan Qaradağ, Bakı: Ozan, 1998, səh.177-179]
Dünyagörmüş kişilərlə söhbətimiz zamanı bildirdilər ki, Səlimbəyli uruğu Quzey Azərbaycandan gəlmədir. Bu soyun izinə düşüb arayıb-axtarmağa başladım. Polkovnik Hüseyn Bayburdinin “Tarix və coğrafiyayi Ərəsbaran” əsərinə müraciət etdim. Müəllif yazır:
“Səlimbəyli – Səlim bəy Dizmarın möhtərəm şəxslərindəndir və Hələ kəndindən gəlib Üştibində əyləşib. Xəlifələrdən sayılır. Onun övladlarından Xanlar xan polkovnik olub. Oğlu Şirəli xan Zərğam müəllifin ana babası İbrahim xanın adamlarındandır. 1945-ci ildə, Pişəvərinin dövründə Təbrizdə edam etmişdilər”. [Hüseyn Bayburdi, Tarix və coğrafiyayi Ərəsbaran, Təbriz, 1341/1962. Səh. 231.]
Onun yazdıqlarına görə bu Səlimbəyli uruğu Qaradağ xanlığını idarə etmiş Xəlifələr nəslinə mənsubdur. Ümidimizi itirməyib, axtarışlarımızı davam etdirdik. Aslandüz bəxşinin Məqsudlu kəndindən olan dostum Murad Dirəxşan-Korabbaslu ilə yenidən Üştibinə baş çəkdik. Bu dəfə bizi onun oğlu Mehran və gəlini Rüqəyyə müşaiyət edirdilər. Rüqəyyənin əsli Mərdanağamdan olduğundan o yerlərə yaxşı bələd idi. Birlikdə Üştibinə gədik. Söhbət zamanı öyrəndik ki, mühacir uruğun ulu babası Baba bəydir. Baba bəyin nəsli haqqında “Qarşı yatan Qaradağ” kitabımda yazmışdım. Həmin yazıdan:
Üştibin kəndində yaşayan ünlü soylardan biri də Nisarilərdir. Nisarilərin ulu babası Baba bəy Rus-İran savaşları çağında İrəvan çuxurundan köçüb bu kənddə sakin olmuşdur. Oğlu Hacı Məhəmmədəli bəy kəndin seçkin-sanballı adamlarından sayılırdı.
Hacı Məhəmmədəli bəyin oğullarından biri – Əmir Heşmət Nisari (Əbülhəsən xan) Məşrutə inqilabının qəhrəmanıdır. Səttar xanın sağ əli olan Əmir Heşmət ağır savaşlarda həmişə öndə olardı. Bilikli, bacarıqlı və işbilən olduğundan əyalət Əncüməninin qərarı ilə Xoyun, Səlmasın valisi təyin edilmişdi. 1909-cu ildə Səttar xanın əmri ilə Urmiyaya vali dəyişilmişdi.
Səiüdülməmalik ləqəbli Əmir Heşmət inqilabdan sonra da yüksək vəzifələrdə çalışmışdır.
Hacı Məhəmmədəli bəyin digər oğlu Məhəmməd bəy İran polisində sərhəng (polkovnik) rütbəsində xidmət edirdi. Təbriz şəhərində işlədiyi çağda camaat tərəfindən sevilirdi...
Nisarilərdən Mustafa sadiqulsultan da Təbrizə köçmüşdü. Yaşı yüzə yaxın olan Mustafa bəy şəhərin ən yaxşı xəttatlarından sayılırdı...
Nisarilərdən bir qız Hacı Fərəməz xan Hacıəlilinin xanımı idi. Bu xanımdan doğulan sərhəng Nüsrətulla xan anasının soyadıyla Nisari kimi tanınırdı... [Çingizoğlu Ənvər, Qarşı yatan Qaradağ, Bakı: Ozan, 1998, səh.179-180]
Polkovnik Hüseyn Bayburdi bu soy haqqında yazır: “Nisarilər – Mirzə Baba bu dudmanın ulu babasıdır. İran-Rusiya müharibəsindən sonra İrəvan nahiyəsindən Qaracadağa gəlib. Üştibin kəndində sakin olub. Oğlu Hacı Məhəmmədəli bəydir. Onun da oğlu Əmir Heşmətdir ki, şərhi-halını məşrutə bölümündə vermişik. Digər oğlu polkovnik Məhəmməd xandır ki, polis orqanlarında çalışırdı. Vəfat edib. Ağayi Mustafa sadiqulsultan səksən yaşında olar, Təbrizdə sakindir”. ”. [Hüseyn Bayburdi, Tarix və coğrafiyayi Ərəsbaran, Təbriz, 1341/1962. Səh. 230.]
Ərdəbilin köhnə kitabfuruşlarında gəzərkən bir kitaba rast gəldim: “Xatirati-Müntəzəmüddövlə”. Alıb vərəqlədim. İlk səhifəsindən öz kökəni haqqında bilgi verirdi. Bildirirdi ki, babaları əslən Gəncəli olub, Nadir şahın dövründə Qaradağa, Üştibin kəndinə köçmüşdülər. Ulu babası Mirzə Baba bəy, onun da törəməsi Mirzə Səlim bəydir. Tapdığıma sevindim. Kitabın müəllifi Mirzə Məhəmməd xan Müntəzəmüddövlədir. Müntəzəmüddövlə yazır:
“Mənim soyadım Azərbaycanda Qaracadaği kimi məşhurdur. Ulu-ulu babam Qafqazda Gəncə şəhərində sakin idi. Oranın maarifpərvər və ziyalı şəxslərindən sayılırdı. Nadir şaha xidmət edirdi. Bir para şərir adamların xəbərçiliyi nəticəsində şahın gözündən düşdü. Nadir şah onun qətlinə fərman verdi”. [Məhəmməd Müntəzəmüddövlə (Dəbiri-Əsrar), Xatirati-Müntəzəmüddövlə, Təbriz, “Sürxab”, 1379/2000. Səh. 1.]
Müəllif sonra yazır ki, ulu babası Mirzə Baba bəy bir zənbil qızılla Arazı adlayıb Qaradağa, Üştibin kəndinə gəlir. Qızıllarını qazıb basdırandan sonra Qaradağın mərkəzi Əhərə daşınır. Hakimin yanında vəzifə tutur. Vəzir vəzifəsinədək yüksəlir. Sonra Üştibinə üz tutur. Dəfinəsini qazıb yerdən çıxarır. Qızıllarını xırdalayıb şəhərdə mülk, Üştibində torpaq sahəsi alır. Onun dörd oğlu vardı.
Onlardan biri də babam Mirzə Səlim idi. Mirzə Səlim Təbriz şəhərinə daşınıb, ləşkərnefis kimi dövlət idarəsində işləməyə başladı.
Mirzə Səlimin dörd oğlu və bir neçə qızı vardı”. [Məhəmməd Müntəzəmüddövlə (Dəbiri-Əsrar), Xatirati-Müntəzəmüddövlə, Təbriz, “Sürxab”, 1379/2000. Səh. 3-4.]
Mirzə Səlimin oğullarından biri Mirzə Hüseyn xan idi. Mirzə Hüseyn xanın Təbrizdə imarəti, Dizmar mahalının Hizcan kəndində və Əhmədabad kəndində torpaq sahələri vardı.
Mirzə Hüseyn xanın oğlanlarından biri Mirzə Məhəmməd xan idi. Mirzə Məhəmməd xan Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Şahzadə Eynüddövlənin yanında xidmətə başlamışdı. Sonra Məhəmmədəli mirzəyə qulluq etmişdi. Müzəffərəddin şahın fərmanı ilə astara sərhədd xidmətinin rəisi vəzifəsinə göndərilmişdi. Sonra Urmiyada xidmət etmişdi. Daxili İşlər nazirliyində çalışmışdı. Kürdistanın, Kaşanın, Kirmanşahın və başqa əyalətlərin hakimi olmuşdu.
Mirzə Məhəmməd xan Dəbiri-Əsrar, Müntəzəmüddövlə ləqəblərini daşıyırdı.
Bir mühacir uruğunun izi ilə dolandıq. Şükür ki, əməyimiz boşa getmədi. Nəsə tapa bildik...
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
