16:02 / 22-11-2024
Azərbaycan və Macarıstan İşçi Qrupunun növbəti iclası keçiriləcək
15:43 / 22-11-2024
Millətlər Liqası: pley-off mərhələsinin püşkü atılıb
15:30 / 22-11-2024
Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır
15:25 / 22-11-2024
Qazaxın azad olunmuş kəndlərində yeni zastavalar tikiləcək
15:13 / 22-11-2024
AFFA-nın sabiq vitse-prezidenti: "Artıq olanımızı da itirməyə başlamışıq"
14:59 / 22-11-2024
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
14:50 / 22-11-2024
Həlak olan azərbaycanlı hərbçinin nəşi 2 ay sonra tapılıb
14:47 / 22-11-2024
Pentaqon: ABŞ Rusiya ilə müharibə istəmir, amma...
14:43 / 22-11-2024
Nizami Rayon Məhkəməsində yoxlama başlayıb
14:40 / 22-11-2024
Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Qlobal Cənub QHT Platforması yaradılır
14:13 / 22-11-2024
İran ABŞ-la danışıqlara gedəcək, yoxsa...
14:06 / 22-11-2024
Pərviz Şahbazov türkiyəli nazirlə müzakirə aparıb
13:54 / 22-11-2024
Ana və qızı xuliqanlığa görə həbs edilib
13:47 / 22-11-2024
Ruslar şəhərin 25 faizini ələ keçirib, döyüşlər davam edir - Foto
13:36 / 22-11-2024
ABŞ Polşadakı hərbi bazasını yüksək hazırlıq vəziyyətinə gətirib
13:27 / 22-11-2024
Türk ordusu daha beş terrorçunu zərərsizləşdirib
13:23 / 22-11-2024
Dövlət Xidməti daha 12 maşını satışa çıxarıb - Siyahı
13:21 / 22-11-2024
Putin Rusiyasını ifşa edən "Pis ruslar" kitabı nəşr olunub
13:09 / 22-11-2024
Putin nüvə silahından istifadə edə bilər - Xəbərdarlıq
13:02 / 22-11-2024
Keçmiş mərkəz direktoru vəzifəyə təyin olunub
12:53 / 22-11-2024
ABŞ rus ordusunu məğlub edə biləcək silah hazırlayıb
12:47 / 22-11-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:35 / 22-11-2024
Ruslar bir məntəqəni işğal edib, daha səkkizinə doğru irəliləyir - Foto
12:23 / 22-11-2024
Dövlətə məxsus 35 su nəqliyyatı vasitəsi hərraca çıxarılıb - Siyahı
12:06 / 22-11-2024
İlham Əliyev İsrailin nəqliyyat və yol təhlükəsizliyi nazirini qəbul edib
12:00 / 22-11-2024
FIFA referisi Kamal Umudlu beynəlxalq oyuna təyinat alıb
11:54 / 22-11-2024
“Əmək miqrasiyası kvotasının müəyyən edilməsi Qaydası” dəyişib
11:45 / 22-11-2024
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
11:09 / 22-11-2024
Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva sərgiləri ziyarət ediblər - Fotolar
11:05 / 22-11-2024
20 təyyarə və 6 döyüş gəmisi Tayvan sahillərinə yaxınlaşıb
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
Qarabağlı oymağının tarixi - Foto
Tarix: 08-05-2020 01:40 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
(tarixi və etnoqrafik materiallar əsasında)
Qaradağ vilayətində qərar tutan Hacıəlili elinin oymaqlarından biri də Qarabağlıdır. Qarabağlı oymağı Cavanşir-Dizaq mahalının Kürdmahmudlu obasından qaçmış bir neçə ailənin birləşməsindən yaranıb. Oymaq haqqında geniş danışmazdan öncə, el haqqında qısa məlumat verək.
Hacıəlili eli XVIII yüzilin önlərində oymaq kimi Şahsevən elinə bağlı idi. Qarabağın Arazbar qəzasında qışlayırdı. Arazbar qəzası Araz çayının hər iki yaxasında qərar tuturdu. Oymaq Amadili, Aslandüz, Aşağı Bala Nürkü, Əbülfətan, Məhəmmədcəlil adlı kəndlərdə məskunlaşmışdı. [Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri. «Şuşa» nəşriyyatı. Bakı. 2000. Səh.475-476.] 1722-ci ildə başlayan Osmanlı yürüşü nədəniylə oymaq əhalisi Arazbardan qaçıb, Qaradağda, Üzimdil mahalının ərazisində məskunlaşdı. Şahsevən elinin tərkibindən çıxıb müstəqil elə çevrildi. Köçərkən Arazbar qəzasındakı Qaraxanlı və Mədətli kəndinin camaatı da ona qoşuldu.
Hacəlili oymağını Qaradağa hakim Əbdürrəzzaq xan dəvət etmişdi.
Hacıəlili eli Qaraxanlı, Yağbəstili, Mədətli, İnallı, Müqəddəm-Qara, Çaxırlı, Kəngərli, Qarabağlı, Gəncəli, Qacarlı, Zeynallı, Təmirli, Pirəlili oymaqlarından ibarət idi.
Hacıəlili elinin başçılarından Alı bəy, oğlanları Balı bəy və Zalı bəy xanlığın ictimai-siyasi həyatında mühim rol oynamışdılar. Mirzə bəy Qurban bəy oğlu əvvəlcə Əbdürrəzzaq xana, onun ölümündən sonra Məhəmmədkazım xana xidmət etmişdi.
Hacıəlili elinin başçılarından Əsədulla sultan Qaradağ xanlığının adlı-sanlı sərkərdələrindən idi.
Keçək oymağın tarixçəsinə. Qarabağlı oymağı Kürdmаhmudlu оbаsının əhalisi hesabına təşkil olunub. Kürdmаhmudlu оbаsı оrtа çаğdаn bəri Nахçıvаn vilаyətində yаşаyırdı və Kəngərli еlinə qаtılırdı. Pənаhəli хаn Sarıcalı-Cavanşir 1751-ci ildə Kəngərli еlinin bir çох оymаqlаrını Qаrаbаğа köçürdü ki, оnlаrdаn biri də Kürdmаhmudludur. Pənаhəli хаn bu оbаnı Аrаzbаrdа, tаriхi Sоfi Həsən kəndinin ərаzisində yеrləşdirdi.
1823-cü ilə bаğlı qаynаqdа оbа Cəfərqulu хаn Məhəmmədhəsən аğа оğlu Sаrıcаlı-Cаvаnşirə məхsus mülklərin içində göstərilir. Оbаdа хаnа vеrgi ödəyən 32 tüstü vаrdı. Vеrgi ödəməyənlərdən kədхudа Mənsurхаnın, məаflаrdаn Hüsеyn bəy və Əmirаslаn bəyin аdı çəkilir. (Описание Карабахской провинции, составленное в 1823 году по распоряжению главноуправляющего в Грузии Ермолова, действительным статским советником Могилевским и полковником Ермоловым 2-м. Тифлис. Типография управления наместника Кавказского. 1866. ARDTA, f. 24., iş 141-143. )
1847-ci ildə оbа əhаlisinin yаrısı İrаnа qаçdı. Bir nеçə аilə Şаhsеvən еlinin Pirеyvаtlı оbаsındа, çох hissəsi isə Qаrаdаğdа yаşаm sürən Hаcıəlili еlinin tərkibinə qаrışdı. Hаzırdа Qаrаbаğlı аdlаnırlаr.
İrana qaçan kürdmahmudlular:
1. Abış Vəlişir oğlu
2. Nadir Qasım oğlu
3.Qəhrəman Salah oğlu
Oğlanları-Nurəli (oğlu-Xanalı), Abdulla
4. Tağı Haqverdi oğlu
Oğlanları-Abbasəli, Həsən
5. İsmayıl Ağakişi oğlu
Qardaşları - Gülmalı, Bayram
6. Həsənalı Məşədi Nəzəralı oğlu
Oğlu - Məmmədalı
7. Abdulla Məmmədqulu oğlu
Oğlu - Məmmədqulu
Qardaşı - Fətulla
8. Məmməd Məmmədqulu oğlu
Oğlanları - Məmmədqulu, Nəcəfqulu, Əbutalıb, Abbasqulu
9. Heydərqulu Kərim oğlu
Oğlanları - Mehralı, Rzaqulu, Əhməd
10. Şahhüseyn Rövşən oğlu
Oğlanları - Abış, Rövşən, Mehralı
11. Behbudalı Sədrxan oğlu
Oğlanları - Məmmədalı, Mahmudalı, Abbasqulu
12. Məmmədzaman İbrahim oğlu
Oğlanları - İbrahim
Qardaşı oğlanları - Hüseynqulu Cəfər oğlu
13. Ağa Bağır oğlu
Qardaşı - Ağaməmməd
14. Misirxan Mənsurxan oğlu
Oğlanları - Kazımxan, Cəfərxan, Abış
15. Səfiəli Salah oğlu
Oğlanları - Nurməmməd, Bəyməmməd, Ağa, Əli
16. Hüseynxan Mənsurxan oğlu
Oğlu - Məmməd
Qardaşıları - Qasımxan, Yusifxan, Mənsurxan
17. Həsən Qaraş oğlu
Oğlanları - Həsən, Əli, Mirzəməmməd, Kərim
18. Dünyamalı Əliyar oğlu
Oğlu - Həsən
19. Səfiyar Əliyar oğlu
Oğlu-Rzaqulu [ARDTA, fond 10, siyahı 1, iş 9. vərəq 123-132.]
Kürdmahmudlu obasından iki qardaş da ailəsi ilə İrana qaçmışdı. Bunlardan biri Mirzə Tahir bəy Hüseyn bəy оğlu 1799-cu ildə Cavanşir-Dizaq mahalının Kürdmahmudlu оbasında dünyaya pənah gətirmişdi. İbtidai təhsilini mоlla yanında almışdı. Sоnra Şuşa şəhərində mədrəsədə оxumuşdu. Mehdiqulu xana xidmət etmişdi. Dövrünün savadlı, ziyalı adamlarından sayılırdı.
Mirzə Tahir bəy rus üsul-idarəsi dönəmində, 1847-ci ildə İrana, Meşkin vilayətinə, Şahsevən elinin Pireyvatlı оymağına qaçmışdı. Bir müddət şahsevənlərlə yaşayandan sоnra geri dönmüşdü.
Mirzə Tahir bəyin Məmmədəli bəy adlı оğlu vardı.
İkinci qardaş isə Mirzə Bağır bəy Hüseyn bəy оğlu 1803-cü ildə Cavanşir-Dizaq mahalının Kürdmahmudlu оbasında anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini mоlla yanında almışdı. Sоnra Şuşa şəhərində mədrəsədə оxumuşdu. Mehdiqulu xan Sarıcalı-Cavanşirə xidmət etmişdi.
Mirzə Bağır bəy rus üsul-idarəsi dönəmində, 1847-ci ildə qardaşı Mirzə Tahir bəylə İrana, Meşkin vilayətinə, Şahsevən elinin Pireyvatlı оymağına qaçmışdı. Bir müddət şahsevənlərlə yaşayandan sоnra geri dönmüşdü.
Mirzə Bağır bəyin Məmmədqulu bəy, Rzaqulu bəy adlı оğulları vardı.
İrana qaçan Kürdmahmudlu obası Qaradağ vilayətinin Üzümdil mahalında məskunlaşmışdı. Obaya Hacı Ağalar xan Qasım bəy oğlu Sarıcalı-Cavanşirin oğlu Əsəd xan başçılıq edirdi.
Polkovnik Hüseyn Bayburdi Qarabağlı oymağı haqqında yazır: "Qarabağlı camaatı Qarabağdan gəlib və Qaradağda məskunlaşıb". [Hüseyn Bayburdi, Tarix və coğrafiyayi Ərəsbaran, Tehran, səh. 121.].
Bəzi tarixçilər Qarabağlı oymağı haqqında yanlış məlumat verirlər. Onların Qaradağa köçməsini Abbas mirzə Qovanlı-Qacarla bağlayırlar.
Məhəmməd Hafizzadə Qarabağlı oymağı haqqında yazır: "Digər bir tayfa Qarabağlılardır ki, onlar da 1829-1830-cu illərdə Qaradağa köçmüşlər. Onlar Kürdmahmudlu elindəndirlər. Hacı İmamqulunun oğlu Hüseyn xan Qarabağlı tayfasından olan bir dəstə atlı və piyada döyüşçü ilə Qacar hökumətində xidmət edirdilər. Onun böyük qardaşı Məhəmmədə vəliəhd tərəfindən sultanlıq fərmanı verildi. Hüseyn xan və Məhəmməd sultan böyük əmir Sərdar Ərşadla (Sam xan Hacıəlili-Ə.Ç.) bərabər İsmayıl Simitqo davasında iştirak etmişdilər. Məhəmməd sultan İmanlı elinin rəisi idi. Hüseynəli xan Bostanabad şəhristanın Tikmədaş bölgəsinin Şərqi Ucan dehistanının mərkəzindəki Qarababa kəndində kənd təsərrüfatı işləri üzrə nəzarət məmuru vəzifəsini daşıyırdı. Məhəmməd sultan bibisinin əri Qəhrəman xanın qızı ilə evləndi. Qəhrəman xan da Hacı Qurbanəli Qarabağinin qızı ilə ailəli və “Qarabağlı tacir” adı ilə məşhur olan Məhəmmədbağır bəyin oğlu idi. Məhəmmədbağır bəyin Qəhrəman xan və Rüstəm xan adlı iki oğlu var idi. Rüstəm xan Əmir Bahadurun (müharibə) hərbi nazir olduğu vaxtlarda Qacar hökumətində briqada generalı rütbəsi ilə xidmət edirdi.
İndi 500-600 ailədən ibarət olan Qarabağlı tayfası Gərmədüz, Üzümdil, Dizmar, Təbriz, Səlmas və Rusiyada yaşayırlar. [Məhəmməd Hafizzadə, Ərəsbaran dər gözəre həəması və tarix. II cild, “Məhdi-Azəri” nəşriyyatı, 1376, səh. 550.]
Qarabağlı oymağı XX əsrin önlərində Qaradağdan Təbriz şəhərinə köçüb məskunlaşdı. Hazırda onların kompakt yaşadıqları yer "Qarabağlı məhəlləsi" adlanır.
Abbas xan Qarabaği
İranda yaşayan kürdmahmudlulardan ən məşhuru Abbas Qarabağidir. Abbas xan Mirzə Kərim xan oğlu 1918-ci ildə Təbriz şəhərinin Qarabağlı məhəlləsində anadan olmuşdu. Əslən Füzuli rayonunun Kürdmahmudlu kəndindəndir. Təbriz şəhərində və Fransada hərbi məktəbdə oxumuşdu. 1953-cü ildə Fransa hüququna dair doktorluq dissertasiyası yazmışdı.
Abbas Qarabaği 82 yaşında, 13 oktyabr 2000-ci ildə vəfat edib.
Abbas Qarabağinin İslam inqilabında rolu
Abbas Qarabaği 4 yanvar 1979-cu ildə şah onu İran ordusunun baş qərargahının rəisi təyin etmişdi. Onun İran ordusunu dağılmaqdan, parçalanmaqdan qurtarmaq niyyəti vardı. İnqilab başlayanda o, orduya dinc əhaliyə atəş açmağı qadağan etdi. 12 fevral 1979-cu ildə öz şəxsi təşəbbüsü ilə, baş nazir Şapur Bəxtiyar ilə məsləhətləşmədən "İran ordusunun ali hərbi şurası"nı çağıraraq ordunun bitərəfliyini elan etdi. Digər bir Azərbaycanlı Savakın rəisi general-leytenant Nasir Müqəddəm də onunla razılaşdı. Bu məsləhətlə də Pəhləvi rejimi yıxıldı.
Şah devriləndən sonra Abbas Qarabaği 14 ay Tehranda gizləndi. Sonra Fransaya mühacirət etdi.
Abbas Qarabaği İranın yüksək mükafatları və Fransanın şərəf legionu ilə təltif edilmişdi.
Qarabağlı oymağının əhalisi öz tarixi yurdlarını, doğma vətənlərini unutmamışdı. Onlar Kürdmahmudlu obasına qız alıb-qız verir, Çar Rusiyası dönəmində gəliş-gedişlərini kəsmirdilər.
Qarabağlı oymağının məşhur şəxslərindən biri də Hacı Qurbanəlidir. Onun təşviqi ilə Qarabağdakı kürdmahmudlularla əlaqəni kəsmirdilər. O, öz qohumları Bayram bəy və Nəriman bəygildən ayağını üzmürdü. [Məhəmməd Hafizzadə, Ərəsbaran dər gözəre həəması və tarix. II cild, “Məhdi-Azəri” nəşriyyatı, 1376, səh. 728.]
Apardığımız elmi araşdırmalar Qarabağlı oymağının kökən məsələsini aydınlaşdırmağa imkan vermişdir.
Qeyd olunan mənbələrin məlumatları, tarixi və etnoqrafik materiallar Qarabağlı oymağının Qaradağda bir müddət hakim mövqeyə malik olduğunu dəqiqləşdir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 08-05-2020 01:40 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
(tarixi və etnoqrafik materiallar əsasında)
Qaradağ vilayətində qərar tutan Hacıəlili elinin oymaqlarından biri də Qarabağlıdır. Qarabağlı oymağı Cavanşir-Dizaq mahalının Kürdmahmudlu obasından qaçmış bir neçə ailənin birləşməsindən yaranıb. Oymaq haqqında geniş danışmazdan öncə, el haqqında qısa məlumat verək.
Hacıəlili eli XVIII yüzilin önlərində oymaq kimi Şahsevən elinə bağlı idi. Qarabağın Arazbar qəzasında qışlayırdı. Arazbar qəzası Araz çayının hər iki yaxasında qərar tuturdu. Oymaq Amadili, Aslandüz, Aşağı Bala Nürkü, Əbülfətan, Məhəmmədcəlil adlı kəndlərdə məskunlaşmışdı. [Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri. «Şuşa» nəşriyyatı. Bakı. 2000. Səh.475-476.] 1722-ci ildə başlayan Osmanlı yürüşü nədəniylə oymaq əhalisi Arazbardan qaçıb, Qaradağda, Üzimdil mahalının ərazisində məskunlaşdı. Şahsevən elinin tərkibindən çıxıb müstəqil elə çevrildi. Köçərkən Arazbar qəzasındakı Qaraxanlı və Mədətli kəndinin camaatı da ona qoşuldu.
Hacəlili oymağını Qaradağa hakim Əbdürrəzzaq xan dəvət etmişdi.
Hacıəlili eli Qaraxanlı, Yağbəstili, Mədətli, İnallı, Müqəddəm-Qara, Çaxırlı, Kəngərli, Qarabağlı, Gəncəli, Qacarlı, Zeynallı, Təmirli, Pirəlili oymaqlarından ibarət idi.
Hacıəlili elinin başçılarından Alı bəy, oğlanları Balı bəy və Zalı bəy xanlığın ictimai-siyasi həyatında mühim rol oynamışdılar. Mirzə bəy Qurban bəy oğlu əvvəlcə Əbdürrəzzaq xana, onun ölümündən sonra Məhəmmədkazım xana xidmət etmişdi.
Hacıəlili elinin başçılarından Əsədulla sultan Qaradağ xanlığının adlı-sanlı sərkərdələrindən idi.
Keçək oymağın tarixçəsinə. Qarabağlı oymağı Kürdmаhmudlu оbаsının əhalisi hesabına təşkil olunub. Kürdmаhmudlu оbаsı оrtа çаğdаn bəri Nахçıvаn vilаyətində yаşаyırdı və Kəngərli еlinə qаtılırdı. Pənаhəli хаn Sarıcalı-Cavanşir 1751-ci ildə Kəngərli еlinin bir çох оymаqlаrını Qаrаbаğа köçürdü ki, оnlаrdаn biri də Kürdmаhmudludur. Pənаhəli хаn bu оbаnı Аrаzbаrdа, tаriхi Sоfi Həsən kəndinin ərаzisində yеrləşdirdi.
1823-cü ilə bаğlı qаynаqdа оbа Cəfərqulu хаn Məhəmmədhəsən аğа оğlu Sаrıcаlı-Cаvаnşirə məхsus mülklərin içində göstərilir. Оbаdа хаnа vеrgi ödəyən 32 tüstü vаrdı. Vеrgi ödəməyənlərdən kədхudа Mənsurхаnın, məаflаrdаn Hüsеyn bəy və Əmirаslаn bəyin аdı çəkilir. (Описание Карабахской провинции, составленное в 1823 году по распоряжению главноуправляющего в Грузии Ермолова, действительным статским советником Могилевским и полковником Ермоловым 2-м. Тифлис. Типография управления наместника Кавказского. 1866. ARDTA, f. 24., iş 141-143. )
1847-ci ildə оbа əhаlisinin yаrısı İrаnа qаçdı. Bir nеçə аilə Şаhsеvən еlinin Pirеyvаtlı оbаsındа, çох hissəsi isə Qаrаdаğdа yаşаm sürən Hаcıəlili еlinin tərkibinə qаrışdı. Hаzırdа Qаrаbаğlı аdlаnırlаr.
İrana qaçan kürdmahmudlular:
1. Abış Vəlişir oğlu
2. Nadir Qasım oğlu
3.Qəhrəman Salah oğlu
Oğlanları-Nurəli (oğlu-Xanalı), Abdulla
4. Tağı Haqverdi oğlu
Oğlanları-Abbasəli, Həsən
5. İsmayıl Ağakişi oğlu
Qardaşları - Gülmalı, Bayram
6. Həsənalı Məşədi Nəzəralı oğlu
Oğlu - Məmmədalı
7. Abdulla Məmmədqulu oğlu
Oğlu - Məmmədqulu
Qardaşı - Fətulla
8. Məmməd Məmmədqulu oğlu
Oğlanları - Məmmədqulu, Nəcəfqulu, Əbutalıb, Abbasqulu
9. Heydərqulu Kərim oğlu
Oğlanları - Mehralı, Rzaqulu, Əhməd
10. Şahhüseyn Rövşən oğlu
Oğlanları - Abış, Rövşən, Mehralı
11. Behbudalı Sədrxan oğlu
Oğlanları - Məmmədalı, Mahmudalı, Abbasqulu
12. Məmmədzaman İbrahim oğlu
Oğlanları - İbrahim
Qardaşı oğlanları - Hüseynqulu Cəfər oğlu
13. Ağa Bağır oğlu
Qardaşı - Ağaməmməd
14. Misirxan Mənsurxan oğlu
Oğlanları - Kazımxan, Cəfərxan, Abış
15. Səfiəli Salah oğlu
Oğlanları - Nurməmməd, Bəyməmməd, Ağa, Əli
16. Hüseynxan Mənsurxan oğlu
Oğlu - Məmməd
Qardaşıları - Qasımxan, Yusifxan, Mənsurxan
17. Həsən Qaraş oğlu
Oğlanları - Həsən, Əli, Mirzəməmməd, Kərim
18. Dünyamalı Əliyar oğlu
Oğlu - Həsən
19. Səfiyar Əliyar oğlu
Oğlu-Rzaqulu [ARDTA, fond 10, siyahı 1, iş 9. vərəq 123-132.]
Kürdmahmudlu obasından iki qardaş da ailəsi ilə İrana qaçmışdı. Bunlardan biri Mirzə Tahir bəy Hüseyn bəy оğlu 1799-cu ildə Cavanşir-Dizaq mahalının Kürdmahmudlu оbasında dünyaya pənah gətirmişdi. İbtidai təhsilini mоlla yanında almışdı. Sоnra Şuşa şəhərində mədrəsədə оxumuşdu. Mehdiqulu xana xidmət etmişdi. Dövrünün savadlı, ziyalı adamlarından sayılırdı.
Mirzə Tahir bəy rus üsul-idarəsi dönəmində, 1847-ci ildə İrana, Meşkin vilayətinə, Şahsevən elinin Pireyvatlı оymağına qaçmışdı. Bir müddət şahsevənlərlə yaşayandan sоnra geri dönmüşdü.
Mirzə Tahir bəyin Məmmədəli bəy adlı оğlu vardı.
İkinci qardaş isə Mirzə Bağır bəy Hüseyn bəy оğlu 1803-cü ildə Cavanşir-Dizaq mahalının Kürdmahmudlu оbasında anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini mоlla yanında almışdı. Sоnra Şuşa şəhərində mədrəsədə оxumuşdu. Mehdiqulu xan Sarıcalı-Cavanşirə xidmət etmişdi.
Mirzə Bağır bəy rus üsul-idarəsi dönəmində, 1847-ci ildə qardaşı Mirzə Tahir bəylə İrana, Meşkin vilayətinə, Şahsevən elinin Pireyvatlı оymağına qaçmışdı. Bir müddət şahsevənlərlə yaşayandan sоnra geri dönmüşdü.
Mirzə Bağır bəyin Məmmədqulu bəy, Rzaqulu bəy adlı оğulları vardı.
İrana qaçan Kürdmahmudlu obası Qaradağ vilayətinin Üzümdil mahalında məskunlaşmışdı. Obaya Hacı Ağalar xan Qasım bəy oğlu Sarıcalı-Cavanşirin oğlu Əsəd xan başçılıq edirdi.
Polkovnik Hüseyn Bayburdi Qarabağlı oymağı haqqında yazır: "Qarabağlı camaatı Qarabağdan gəlib və Qaradağda məskunlaşıb". [Hüseyn Bayburdi, Tarix və coğrafiyayi Ərəsbaran, Tehran, səh. 121.].
Bəzi tarixçilər Qarabağlı oymağı haqqında yanlış məlumat verirlər. Onların Qaradağa köçməsini Abbas mirzə Qovanlı-Qacarla bağlayırlar.
Məhəmməd Hafizzadə Qarabağlı oymağı haqqında yazır: "Digər bir tayfa Qarabağlılardır ki, onlar da 1829-1830-cu illərdə Qaradağa köçmüşlər. Onlar Kürdmahmudlu elindəndirlər. Hacı İmamqulunun oğlu Hüseyn xan Qarabağlı tayfasından olan bir dəstə atlı və piyada döyüşçü ilə Qacar hökumətində xidmət edirdilər. Onun böyük qardaşı Məhəmmədə vəliəhd tərəfindən sultanlıq fərmanı verildi. Hüseyn xan və Məhəmməd sultan böyük əmir Sərdar Ərşadla (Sam xan Hacıəlili-Ə.Ç.) bərabər İsmayıl Simitqo davasında iştirak etmişdilər. Məhəmməd sultan İmanlı elinin rəisi idi. Hüseynəli xan Bostanabad şəhristanın Tikmədaş bölgəsinin Şərqi Ucan dehistanının mərkəzindəki Qarababa kəndində kənd təsərrüfatı işləri üzrə nəzarət məmuru vəzifəsini daşıyırdı. Məhəmməd sultan bibisinin əri Qəhrəman xanın qızı ilə evləndi. Qəhrəman xan da Hacı Qurbanəli Qarabağinin qızı ilə ailəli və “Qarabağlı tacir” adı ilə məşhur olan Məhəmmədbağır bəyin oğlu idi. Məhəmmədbağır bəyin Qəhrəman xan və Rüstəm xan adlı iki oğlu var idi. Rüstəm xan Əmir Bahadurun (müharibə) hərbi nazir olduğu vaxtlarda Qacar hökumətində briqada generalı rütbəsi ilə xidmət edirdi.
İndi 500-600 ailədən ibarət olan Qarabağlı tayfası Gərmədüz, Üzümdil, Dizmar, Təbriz, Səlmas və Rusiyada yaşayırlar. [Məhəmməd Hafizzadə, Ərəsbaran dər gözəre həəması və tarix. II cild, “Məhdi-Azəri” nəşriyyatı, 1376, səh. 550.]
Qarabağlı oymağı XX əsrin önlərində Qaradağdan Təbriz şəhərinə köçüb məskunlaşdı. Hazırda onların kompakt yaşadıqları yer "Qarabağlı məhəlləsi" adlanır.
Abbas xan Qarabaği
İranda yaşayan kürdmahmudlulardan ən məşhuru Abbas Qarabağidir. Abbas xan Mirzə Kərim xan oğlu 1918-ci ildə Təbriz şəhərinin Qarabağlı məhəlləsində anadan olmuşdu. Əslən Füzuli rayonunun Kürdmahmudlu kəndindəndir. Təbriz şəhərində və Fransada hərbi məktəbdə oxumuşdu. 1953-cü ildə Fransa hüququna dair doktorluq dissertasiyası yazmışdı.
Abbas Qarabaği 82 yaşında, 13 oktyabr 2000-ci ildə vəfat edib.
Abbas Qarabağinin İslam inqilabında rolu
Abbas Qarabaği 4 yanvar 1979-cu ildə şah onu İran ordusunun baş qərargahının rəisi təyin etmişdi. Onun İran ordusunu dağılmaqdan, parçalanmaqdan qurtarmaq niyyəti vardı. İnqilab başlayanda o, orduya dinc əhaliyə atəş açmağı qadağan etdi. 12 fevral 1979-cu ildə öz şəxsi təşəbbüsü ilə, baş nazir Şapur Bəxtiyar ilə məsləhətləşmədən "İran ordusunun ali hərbi şurası"nı çağıraraq ordunun bitərəfliyini elan etdi. Digər bir Azərbaycanlı Savakın rəisi general-leytenant Nasir Müqəddəm də onunla razılaşdı. Bu məsləhətlə də Pəhləvi rejimi yıxıldı.
Şah devriləndən sonra Abbas Qarabaği 14 ay Tehranda gizləndi. Sonra Fransaya mühacirət etdi.
Abbas Qarabaği İranın yüksək mükafatları və Fransanın şərəf legionu ilə təltif edilmişdi.
Qarabağlı oymağının əhalisi öz tarixi yurdlarını, doğma vətənlərini unutmamışdı. Onlar Kürdmahmudlu obasına qız alıb-qız verir, Çar Rusiyası dönəmində gəliş-gedişlərini kəsmirdilər.
Qarabağlı oymağının məşhur şəxslərindən biri də Hacı Qurbanəlidir. Onun təşviqi ilə Qarabağdakı kürdmahmudlularla əlaqəni kəsmirdilər. O, öz qohumları Bayram bəy və Nəriman bəygildən ayağını üzmürdü. [Məhəmməd Hafizzadə, Ərəsbaran dər gözəre həəması və tarix. II cild, “Məhdi-Azəri” nəşriyyatı, 1376, səh. 728.]
Apardığımız elmi araşdırmalar Qarabağlı oymağının kökən məsələsini aydınlaşdırmağa imkan vermişdir.
Qeyd olunan mənbələrin məlumatları, tarixi və etnoqrafik materiallar Qarabağlı oymağının Qaradağda bir müddət hakim mövqeyə malik olduğunu dəqiqləşdir.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
