00:55 / 22-11-2024
Silvester Stallone yeni seriala çəkilir
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
23:28 / 21-11-2024
Gəncədə iki nəfər bıçaqlanıb
22:07 / 21-11-2024
Putin ABŞ və Qərb dövlətlərinə xəbərdarlıq edib
20:55 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov Özbəkistanın xarici işlər naziri ilə telefonda danışıb
20:08 / 21-11-2024
Milli Məclis bəyanat yayıb
19:12 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - Fotolar
18:08 / 21-11-2024
SPECA İqlim Ağıllı Şəhərlər Forumu üzrə Bakı Bəyannaməsi imzalanıb
18:03 / 21-11-2024
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
17:49 / 21-11-2024
Pərviz Şahbazov İstanbula gedir
17:25 / 21-11-2024
Əli Əsədov “Elektron hökumət” portalı ilə bağlı qərar imzalayıb
17:18 / 21-11-2024
Rusiya Tramp haqqında filmin yayımına icazə verməyib - Fotolar
17:08 / 21-11-2024
Nazirlər Kabineti riskli vergi ödəyiciləri haqqında qərar imzalayıb
16:48 / 21-11-2024
Matviyenko Azərbaycana gəlir
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
16:32 / 21-11-2024
Deputatlar daha 12 qanuna dəyişikliyi müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı
16:23 / 21-11-2024
Leyla Əliyeva COP29-da: nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələr olub - Fotolar
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
16:17 / 21-11-2024
Milli Məclisin deputatı NATO PA-nın illik sessiyasında iştirak edəcək
16:06 / 21-11-2024
Putin Şimali Koreya liderinə 75 vəhşi heyvan göndərib
16:00 / 21-11-2024
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
15:45 / 21-11-2024
Dünya şöhrətli rejissorun 10 ən yaxşı filmi... - Siyahı
15:32 / 21-11-2024
Məşhur musiqi qrupu dünya turuna çıxır
15:29 / 21-11-2024
Ceyhun Bayramov misirli nazirlə telefonda danışıb
14:46 / 21-11-2024
Quterreş Bakıda: "Razılaşma istəyi hiss olunur"
14:43 / 21-11-2024
"Kəpəz"in futbolçusu əməliyyat olunub
14:36 / 21-11-2024
Rusiya Qərb silahlarına qarşı tədbirlər görməyə başlayıb
14:33 / 21-11-2024
SOCAR ilə “Tree Energy Solutions” arasında Birgə Tədqiqat Sazişi imzalanıb
14:08 / 21-11-2024
Ukrayna ərazi əvəzində sülhə razılaşmayacaq - Nazir
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:55 / 20-11-2024
Deputatın "Zəngimcell" oyunu: "Balansınız bitmişdir..."
Tarixdən gizlədilmiş ad - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 26-03-2021 11:07 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Tanınmış ictimai-siyasi xadim Müzəffər xan Aləmin adı, hətta ölümü də xalqdan gizlədilib. İnternet resurslarında onun bir fotosunu da tapa bilməzsiniz. Nədəni sadədir. “Ariyana günəşi”, “İran şahənşahı” Məhəmmədrza şah Pəhləviyə xəyanət edib. Gəlin onun yaşam yoluna nəzər salaq.
Müzəffər xan İranda məşhur olan Aləm ailəsinə məxsusdur. Bu ailə soy-kök etibarı ilə Qəzvin şəhərinə bağlı idi. Babaları Avşar və Səfəvi dövlətlərinə xidmət etmişdilər. Qəzvində Aşuri soyadı ilə tanınırdılar.
Qacarlar dövründə Əmir-divan Mirzə Məhəmməd Nəbi xan Qəzvini bu ailədən Hacı İsmayıl xan Aşurinin qızı ilə ailə qurub. Bu izdivac Aləm ailəsini aləmdə məşhur edib.
Müzəffər Aləm 1882-ci ildə Osmanlı imperiyasının Trabzon şəhərində anadan olub. Atası Mirzə Əliəkbər xan Mötamədəlvüzəra Qəzvini Bakı, İstanbul, Dəməşq, Bağdad şəhərlərində konsul işləyib. Növbəti xidməti yerində, Trabzonda Müzəffər xan dünyaya gəlib. İlk təhsilini Bakıda, sonra Tehranda alıb. İstanbulda Osmanlı Hərbiyyə məktəbində oxuyub. Sonra Fransaya Sen-Sir (Saint Sier) Artileriya məktəbində təhsilini davam etdirib.
Müzəffər xan vətənə döndükdən sonra İran Xarici İşlər vəzarətində işə düzəlib. Dəməşq şəhərində konsul kimi xidmət edib.
Müzəffər xan 1910-cu ildə Xarici İşlər vəzarətindən istefa verib. Elə həmin ildə sərhəng (polkovnik) rütbəsində Xorasan ordusunda vəzifə tutub. Ona bu işdə hərbi nazir Əhməd xan Qəvaməddövlə yardım göstərib. Orduda Salari Müzəffər ləqəbini daşıyıb. Ardınca sərtib (briqadir) rütbəsi alıb.
Müzəffər xan 1911-ci ildə Kürdüstan əyalətinə vali göndərilib.
Müzəffər xan Aləm bir müddət nəzmiyyə idarəsinin rəisi Yeprem xanın müavini olub. 1912-ci ildə Yeprem xan öldürüləndən sonra Nəzmiyyə idarəsinə (İran Polis təşkilatına) rəhbərlik edib.
Müzəffər xan Aləm İran Kazak briqadasında xidmət edib. Burda xidmət edərkən Sultan Əhməd şah Qacar ona Sərdari İntisar ləqəbini verib. (Mustovfi, Şərḥ-e zendagani, c. II, s. 380)
Müzəffər xan Aləm 1918-ci ildə Mirzə Həsən xan Vüsuqəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində qiyamçı İsmayıl ağa Simitqonun məhv edilməsi üçün Cənubi Azərbaycana göndərilib. (Kəsrəvi, Azərbaycan, s. 853, 854-861).
Müzəffər xan Aləm Cənubi Azərbaycan ordusuna komandanlıq edib. Orda valinin müavini olub, Şeyx Məhəmməd Xiyabaniyə qarşı vuruşub. (Əli Azəri, Qiyam-e Şeyx Məḥəmməd Xiybani, Tehran, 1967, s. 243)
Müzəffər xan Aləm sonra İsfahan ordusuna komandanlıq edib.
Müzəffər xan Aləm 1923-cü ildə hərbi nazir Rza xan Sərdar Sipəhə sui-qəsd şübhəsi ilə tutulub. (Mehdiqulu xan Hidayət Müxbirüssəlṭənə, Xaṭerat o ḵaṭarat: tuşa-i əz tarix-e şeş padşah və guşa-i əz tarix zendəgi-e mən, Tehran, 1950, s.456-457) Yoxlanıldıqdan sonra şübhələr puça çıxıb.
Müzəffər xan Aləm 1923-cü ildə yenidən İran polisinə rəhbərlik edib.
Müzəffər xan Aləm 1924-cü ildə Kürdüstana vali göndərilib. (Şeyx Məḥəmməd Marduk Kürdüstani, Tarix-e Kord və Kordestan və təvabeʿ ya Tarix-e Marduka, c. 2. 1974, s.403)
Müzəffər xan Aləm sonra ard-arda Xəlici-Fars limanına (1927), Lorestan (1929), Fars və Azərbaycan (1930) əyalətlərinin başçısı olub.
Müzəffər xan Aləm 1936-cı ildə İran Ticarət təşkilatına rəhbərlik edib. SSRİ-yə göndərilən ticari nümayəndəliyə başçısı olub. (Əli Vəkili, Davər və şerkat-e mərkəzi, Tehran, 1964, s. 32)
Müzəffər xan Aləm 7 mart 1939-cu ildən 20 aprel 1943-cü ilədək İranın Xarici işlər vəziri işləyib.
Müzəffər xan Aləm 1953-cü ildə İranın İraqda səlahiyyətli səfiri olub. Məhəmmədrza şah dövlət çevrilişindən qorxub İrandan İtaliyaya qaçarkən İraqdan Romaya uçub. Müzəffər xan Aləm onunla görüşməkdən boyun qaçırıb. Məhəmməd Müsəddiq devriləndən sonra şah İrana qayıdarkən İraq hava limanından istifadə edib. Şahla görüşməyə gələn Aləmə töhmət verilib. (Qulamrza Müṣəvvir-e Rəḥmani, Xaṭerat-e siyasi, Tehran, 1985, s. 227) O, bu hərəkətdən sonra İraqdan Suriyaya gedib. Bir müddət Dəməşqdə yaşayıb. Burdan Fransaya yollanıb, mühacirətdə yaşayıb. Vətənə qayıtmaq haqqında dəfələrlə xahişlər edib, hər dəfə də istəyi geri çevrilib. Kiçik qardaşı, senator Cəmşid xan Aləmin xahişindən sonra vətənə dönə bilib.
Müzəffər xan Aləm 1973-cü ildə Tehran şəhərində vəfat edib. Onun vəfatı ictimaiyyətdən gizlədilib.
Müzəffər xan Aləmin Səttar xan, Hamid xan, Vahid xan və Fərid xan adlı oğlanları var.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-03-2021 11:07 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Tanınmış ictimai-siyasi xadim Müzəffər xan Aləmin adı, hətta ölümü də xalqdan gizlədilib. İnternet resurslarında onun bir fotosunu da tapa bilməzsiniz. Nədəni sadədir. “Ariyana günəşi”, “İran şahənşahı” Məhəmmədrza şah Pəhləviyə xəyanət edib. Gəlin onun yaşam yoluna nəzər salaq.
Müzəffər xan İranda məşhur olan Aləm ailəsinə məxsusdur. Bu ailə soy-kök etibarı ilə Qəzvin şəhərinə bağlı idi. Babaları Avşar və Səfəvi dövlətlərinə xidmət etmişdilər. Qəzvində Aşuri soyadı ilə tanınırdılar.
Qacarlar dövründə Əmir-divan Mirzə Məhəmməd Nəbi xan Qəzvini bu ailədən Hacı İsmayıl xan Aşurinin qızı ilə ailə qurub. Bu izdivac Aləm ailəsini aləmdə məşhur edib.
Müzəffər Aləm 1882-ci ildə Osmanlı imperiyasının Trabzon şəhərində anadan olub. Atası Mirzə Əliəkbər xan Mötamədəlvüzəra Qəzvini Bakı, İstanbul, Dəməşq, Bağdad şəhərlərində konsul işləyib. Növbəti xidməti yerində, Trabzonda Müzəffər xan dünyaya gəlib. İlk təhsilini Bakıda, sonra Tehranda alıb. İstanbulda Osmanlı Hərbiyyə məktəbində oxuyub. Sonra Fransaya Sen-Sir (Saint Sier) Artileriya məktəbində təhsilini davam etdirib.
Müzəffər xan vətənə döndükdən sonra İran Xarici İşlər vəzarətində işə düzəlib. Dəməşq şəhərində konsul kimi xidmət edib.
Müzəffər xan 1910-cu ildə Xarici İşlər vəzarətindən istefa verib. Elə həmin ildə sərhəng (polkovnik) rütbəsində Xorasan ordusunda vəzifə tutub. Ona bu işdə hərbi nazir Əhməd xan Qəvaməddövlə yardım göstərib. Orduda Salari Müzəffər ləqəbini daşıyıb. Ardınca sərtib (briqadir) rütbəsi alıb.
Müzəffər xan 1911-ci ildə Kürdüstan əyalətinə vali göndərilib.
Müzəffər xan Aləm bir müddət nəzmiyyə idarəsinin rəisi Yeprem xanın müavini olub. 1912-ci ildə Yeprem xan öldürüləndən sonra Nəzmiyyə idarəsinə (İran Polis təşkilatına) rəhbərlik edib.
Müzəffər xan Aləm İran Kazak briqadasında xidmət edib. Burda xidmət edərkən Sultan Əhməd şah Qacar ona Sərdari İntisar ləqəbini verib. (Mustovfi, Şərḥ-e zendagani, c. II, s. 380)
Müzəffər xan Aləm 1918-ci ildə Mirzə Həsən xan Vüsuqəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində qiyamçı İsmayıl ağa Simitqonun məhv edilməsi üçün Cənubi Azərbaycana göndərilib. (Kəsrəvi, Azərbaycan, s. 853, 854-861).
Müzəffər xan Aləm Cənubi Azərbaycan ordusuna komandanlıq edib. Orda valinin müavini olub, Şeyx Məhəmməd Xiyabaniyə qarşı vuruşub. (Əli Azəri, Qiyam-e Şeyx Məḥəmməd Xiybani, Tehran, 1967, s. 243)
Müzəffər xan Aləm sonra İsfahan ordusuna komandanlıq edib.
Müzəffər xan Aləm 1923-cü ildə hərbi nazir Rza xan Sərdar Sipəhə sui-qəsd şübhəsi ilə tutulub. (Mehdiqulu xan Hidayət Müxbirüssəlṭənə, Xaṭerat o ḵaṭarat: tuşa-i əz tarix-e şeş padşah və guşa-i əz tarix zendəgi-e mən, Tehran, 1950, s.456-457) Yoxlanıldıqdan sonra şübhələr puça çıxıb.
Müzəffər xan Aləm 1923-cü ildə yenidən İran polisinə rəhbərlik edib.
Müzəffər xan Aləm 1924-cü ildə Kürdüstana vali göndərilib. (Şeyx Məḥəmməd Marduk Kürdüstani, Tarix-e Kord və Kordestan və təvabeʿ ya Tarix-e Marduka, c. 2. 1974, s.403)
Müzəffər xan Aləm sonra ard-arda Xəlici-Fars limanına (1927), Lorestan (1929), Fars və Azərbaycan (1930) əyalətlərinin başçısı olub.
Müzəffər xan Aləm 1936-cı ildə İran Ticarət təşkilatına rəhbərlik edib. SSRİ-yə göndərilən ticari nümayəndəliyə başçısı olub. (Əli Vəkili, Davər və şerkat-e mərkəzi, Tehran, 1964, s. 32)
Müzəffər xan Aləm 7 mart 1939-cu ildən 20 aprel 1943-cü ilədək İranın Xarici işlər vəziri işləyib.
Müzəffər xan Aləm 1953-cü ildə İranın İraqda səlahiyyətli səfiri olub. Məhəmmədrza şah dövlət çevrilişindən qorxub İrandan İtaliyaya qaçarkən İraqdan Romaya uçub. Müzəffər xan Aləm onunla görüşməkdən boyun qaçırıb. Məhəmməd Müsəddiq devriləndən sonra şah İrana qayıdarkən İraq hava limanından istifadə edib. Şahla görüşməyə gələn Aləmə töhmət verilib. (Qulamrza Müṣəvvir-e Rəḥmani, Xaṭerat-e siyasi, Tehran, 1985, s. 227) O, bu hərəkətdən sonra İraqdan Suriyaya gedib. Bir müddət Dəməşqdə yaşayıb. Burdan Fransaya yollanıb, mühacirətdə yaşayıb. Vətənə qayıtmaq haqqında dəfələrlə xahişlər edib, hər dəfə də istəyi geri çevrilib. Kiçik qardaşı, senator Cəmşid xan Aləmin xahişindən sonra vətənə dönə bilib.
Müzəffər xan Aləm 1973-cü ildə Tehran şəhərində vəfat edib. Onun vəfatı ictimaiyyətdən gizlədilib.
Müzəffər xan Aləmin Səttar xan, Hamid xan, Vahid xan və Fərid xan adlı oğlanları var.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
