14:43 / 26-04-2024
Türk dövlətləri parlamentlərinin komitə sədrləri Xankəndinə gediblər
14:14 / 26-04-2024
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
14:06 / 26-04-2024
Rusiyanın yeni silahı ABŞ-a məxsus peykləri vura biləcək
13:54 / 26-04-2024
"Qarabağ" klubu cərimələnib
13:28 / 26-04-2024
Naxçıvan Nazirlər Kabinetinə Aparat rəhbəri təyin edilib
13:21 / 26-04-2024
Tehran-Tel-Əviv qarşıdurmasının növbəti dayanacağı haradadır?
13:07 / 26-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
13:01 / 26-04-2024
Prezident: "Enerji təhlükəsizliyi məsələsi əhəmiyyətinə görə milli təhlükəsizliyə bərabər olmalıdır"
12:48 / 26-04-2024
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:43 / 26-04-2024
Əliyevin tarixi gedişi: Berlinə aparılan “qovluq”da nələr var?
12:34 / 26-04-2024
XİN: "Avropa Parlamentinin Azərbaycanla bağlı qətnaməsi əsassızdır"
12:29 / 26-04-2024
Kosmik Stansiyada tapılan təhlükəli bakteriyalar insanlar üçün əhəmiyyətli ola bilər
12:14 / 26-04-2024
İlham Əliyev: "Bizim Avropa bazarlarına nəql ediləcək resurslarımız var"
11:46 / 26-04-2024
Ukraynaya qarşı savaş Kremldəki kabinetlərə keçir - Politoloq
11:44 / 26-04-2024
Şirvanda əməliyyat: saxlanılanlar var
11:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
11:21 / 26-04-2024
“Neftçi”nin şikayəti təmin olunmayıb
11:21 / 26-04-2024
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi fəaliyyətini dayandırıb - Fotolar
11:05 / 26-04-2024
Ən yaşlı albatros "aktiv görüş" rejiminə keçib
10:49 / 26-04-2024
İki elm adamı Ali Attestasiya Komissiyasını məhkəməyə verib
10:34 / 26-04-2024
Deputat: "Əlilliyin təyin edilməsi ilə bağlı boşluq var"
10:15 / 26-04-2024
Xocavənddə 74 mina və 110 partladıcı aşkarlanıb - Saxlanılan var
10:02 / 26-04-2024
Avropa Məhkəməsi Azərbaycanı cərimələyib - İki şikayət üzrə
09:51 / 26-04-2024
"Yeni Klinika"nın mühafizə rəisi saxlanııb
09:37 / 26-04-2024
Süni intellektin köməyi ilə Platonun məzarı tapılıb
09:27 / 26-04-2024
Məşhur aktrisa keçmiş həyat yoldaşının yeni sevgi romanına mane olur
09:27 / 26-04-2024
Keçmiş icra başçısı mülk davasına başlayıb
09:18 / 26-04-2024
Dünya bazarı: Azərbaycan nefti ucuzlaşır
09:03 / 26-04-2024
Arktikadakı istiləşmə Asiyaya təsir göstərir
08:56 / 26-04-2024
Moskva Avropa Parlamentinə seçkilərə müdaxilə edir?
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
11:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
Tarixdən gizlədilmiş ad - Ənvər Çingizoğlu yazır
Tarix: 26-03-2021 11:07 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Tanınmış ictimai-siyasi xadim Müzəffər xan Aləmin adı, hətta ölümü də xalqdan gizlədilib. İnternet resurslarında onun bir fotosunu da tapa bilməzsiniz. Nədəni sadədir. “Ariyana günəşi”, “İran şahənşahı” Məhəmmədrza şah Pəhləviyə xəyanət edib. Gəlin onun yaşam yoluna nəzər salaq.
Müzəffər xan İranda məşhur olan Aləm ailəsinə məxsusdur. Bu ailə soy-kök etibarı ilə Qəzvin şəhərinə bağlı idi. Babaları Avşar və Səfəvi dövlətlərinə xidmət etmişdilər. Qəzvində Aşuri soyadı ilə tanınırdılar.
Qacarlar dövründə Əmir-divan Mirzə Məhəmməd Nəbi xan Qəzvini bu ailədən Hacı İsmayıl xan Aşurinin qızı ilə ailə qurub. Bu izdivac Aləm ailəsini aləmdə məşhur edib.
Müzəffər Aləm 1882-ci ildə Osmanlı imperiyasının Trabzon şəhərində anadan olub. Atası Mirzə Əliəkbər xan Mötamədəlvüzəra Qəzvini Bakı, İstanbul, Dəməşq, Bağdad şəhərlərində konsul işləyib. Növbəti xidməti yerində, Trabzonda Müzəffər xan dünyaya gəlib. İlk təhsilini Bakıda, sonra Tehranda alıb. İstanbulda Osmanlı Hərbiyyə məktəbində oxuyub. Sonra Fransaya Sen-Sir (Saint Sier) Artileriya məktəbində təhsilini davam etdirib.
Müzəffər xan vətənə döndükdən sonra İran Xarici İşlər vəzarətində işə düzəlib. Dəməşq şəhərində konsul kimi xidmət edib.
Müzəffər xan 1910-cu ildə Xarici İşlər vəzarətindən istefa verib. Elə həmin ildə sərhəng (polkovnik) rütbəsində Xorasan ordusunda vəzifə tutub. Ona bu işdə hərbi nazir Əhməd xan Qəvaməddövlə yardım göstərib. Orduda Salari Müzəffər ləqəbini daşıyıb. Ardınca sərtib (briqadir) rütbəsi alıb.
Müzəffər xan 1911-ci ildə Kürdüstan əyalətinə vali göndərilib.
Müzəffər xan Aləm bir müddət nəzmiyyə idarəsinin rəisi Yeprem xanın müavini olub. 1912-ci ildə Yeprem xan öldürüləndən sonra Nəzmiyyə idarəsinə (İran Polis təşkilatına) rəhbərlik edib.
Müzəffər xan Aləm İran Kazak briqadasında xidmət edib. Burda xidmət edərkən Sultan Əhməd şah Qacar ona Sərdari İntisar ləqəbini verib. (Mustovfi, Şərḥ-e zendagani, c. II, s. 380)
Müzəffər xan Aləm 1918-ci ildə Mirzə Həsən xan Vüsuqəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində qiyamçı İsmayıl ağa Simitqonun məhv edilməsi üçün Cənubi Azərbaycana göndərilib. (Kəsrəvi, Azərbaycan, s. 853, 854-861).
Müzəffər xan Aləm Cənubi Azərbaycan ordusuna komandanlıq edib. Orda valinin müavini olub, Şeyx Məhəmməd Xiyabaniyə qarşı vuruşub. (Əli Azəri, Qiyam-e Şeyx Məḥəmməd Xiybani, Tehran, 1967, s. 243)
Müzəffər xan Aləm sonra İsfahan ordusuna komandanlıq edib.
Müzəffər xan Aləm 1923-cü ildə hərbi nazir Rza xan Sərdar Sipəhə sui-qəsd şübhəsi ilə tutulub. (Mehdiqulu xan Hidayət Müxbirüssəlṭənə, Xaṭerat o ḵaṭarat: tuşa-i əz tarix-e şeş padşah və guşa-i əz tarix zendəgi-e mən, Tehran, 1950, s.456-457) Yoxlanıldıqdan sonra şübhələr puça çıxıb.
Müzəffər xan Aləm 1923-cü ildə yenidən İran polisinə rəhbərlik edib.
Müzəffər xan Aləm 1924-cü ildə Kürdüstana vali göndərilib. (Şeyx Məḥəmməd Marduk Kürdüstani, Tarix-e Kord və Kordestan və təvabeʿ ya Tarix-e Marduka, c. 2. 1974, s.403)
Müzəffər xan Aləm sonra ard-arda Xəlici-Fars limanına (1927), Lorestan (1929), Fars və Azərbaycan (1930) əyalətlərinin başçısı olub.
Müzəffər xan Aləm 1936-cı ildə İran Ticarət təşkilatına rəhbərlik edib. SSRİ-yə göndərilən ticari nümayəndəliyə başçısı olub. (Əli Vəkili, Davər və şerkat-e mərkəzi, Tehran, 1964, s. 32)
Müzəffər xan Aləm 7 mart 1939-cu ildən 20 aprel 1943-cü ilədək İranın Xarici işlər vəziri işləyib.
Müzəffər xan Aləm 1953-cü ildə İranın İraqda səlahiyyətli səfiri olub. Məhəmmədrza şah dövlət çevrilişindən qorxub İrandan İtaliyaya qaçarkən İraqdan Romaya uçub. Müzəffər xan Aləm onunla görüşməkdən boyun qaçırıb. Məhəmməd Müsəddiq devriləndən sonra şah İrana qayıdarkən İraq hava limanından istifadə edib. Şahla görüşməyə gələn Aləmə töhmət verilib. (Qulamrza Müṣəvvir-e Rəḥmani, Xaṭerat-e siyasi, Tehran, 1985, s. 227) O, bu hərəkətdən sonra İraqdan Suriyaya gedib. Bir müddət Dəməşqdə yaşayıb. Burdan Fransaya yollanıb, mühacirətdə yaşayıb. Vətənə qayıtmaq haqqında dəfələrlə xahişlər edib, hər dəfə də istəyi geri çevrilib. Kiçik qardaşı, senator Cəmşid xan Aləmin xahişindən sonra vətənə dönə bilib.
Müzəffər xan Aləm 1973-cü ildə Tehran şəhərində vəfat edib. Onun vəfatı ictimaiyyətdən gizlədilib.
Müzəffər xan Aləmin Səttar xan, Hamid xan, Vahid xan və Fərid xan adlı oğlanları var.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-03-2021 11:07 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Tanınmış ictimai-siyasi xadim Müzəffər xan Aləmin adı, hətta ölümü də xalqdan gizlədilib. İnternet resurslarında onun bir fotosunu da tapa bilməzsiniz. Nədəni sadədir. “Ariyana günəşi”, “İran şahənşahı” Məhəmmədrza şah Pəhləviyə xəyanət edib. Gəlin onun yaşam yoluna nəzər salaq.
Müzəffər xan İranda məşhur olan Aləm ailəsinə məxsusdur. Bu ailə soy-kök etibarı ilə Qəzvin şəhərinə bağlı idi. Babaları Avşar və Səfəvi dövlətlərinə xidmət etmişdilər. Qəzvində Aşuri soyadı ilə tanınırdılar.
Qacarlar dövründə Əmir-divan Mirzə Məhəmməd Nəbi xan Qəzvini bu ailədən Hacı İsmayıl xan Aşurinin qızı ilə ailə qurub. Bu izdivac Aləm ailəsini aləmdə məşhur edib.
Müzəffər Aləm 1882-ci ildə Osmanlı imperiyasının Trabzon şəhərində anadan olub. Atası Mirzə Əliəkbər xan Mötamədəlvüzəra Qəzvini Bakı, İstanbul, Dəməşq, Bağdad şəhərlərində konsul işləyib. Növbəti xidməti yerində, Trabzonda Müzəffər xan dünyaya gəlib. İlk təhsilini Bakıda, sonra Tehranda alıb. İstanbulda Osmanlı Hərbiyyə məktəbində oxuyub. Sonra Fransaya Sen-Sir (Saint Sier) Artileriya məktəbində təhsilini davam etdirib.
Müzəffər xan vətənə döndükdən sonra İran Xarici İşlər vəzarətində işə düzəlib. Dəməşq şəhərində konsul kimi xidmət edib.
Müzəffər xan 1910-cu ildə Xarici İşlər vəzarətindən istefa verib. Elə həmin ildə sərhəng (polkovnik) rütbəsində Xorasan ordusunda vəzifə tutub. Ona bu işdə hərbi nazir Əhməd xan Qəvaməddövlə yardım göstərib. Orduda Salari Müzəffər ləqəbini daşıyıb. Ardınca sərtib (briqadir) rütbəsi alıb.
Müzəffər xan 1911-ci ildə Kürdüstan əyalətinə vali göndərilib.
Müzəffər xan Aləm bir müddət nəzmiyyə idarəsinin rəisi Yeprem xanın müavini olub. 1912-ci ildə Yeprem xan öldürüləndən sonra Nəzmiyyə idarəsinə (İran Polis təşkilatına) rəhbərlik edib.
Müzəffər xan Aləm İran Kazak briqadasında xidmət edib. Burda xidmət edərkən Sultan Əhməd şah Qacar ona Sərdari İntisar ləqəbini verib. (Mustovfi, Şərḥ-e zendagani, c. II, s. 380)
Müzəffər xan Aləm 1918-ci ildə Mirzə Həsən xan Vüsuqəddövlənin Baş nazirliyi dönəmində qiyamçı İsmayıl ağa Simitqonun məhv edilməsi üçün Cənubi Azərbaycana göndərilib. (Kəsrəvi, Azərbaycan, s. 853, 854-861).
Müzəffər xan Aləm Cənubi Azərbaycan ordusuna komandanlıq edib. Orda valinin müavini olub, Şeyx Məhəmməd Xiyabaniyə qarşı vuruşub. (Əli Azəri, Qiyam-e Şeyx Məḥəmməd Xiybani, Tehran, 1967, s. 243)
Müzəffər xan Aləm sonra İsfahan ordusuna komandanlıq edib.
Müzəffər xan Aləm 1923-cü ildə hərbi nazir Rza xan Sərdar Sipəhə sui-qəsd şübhəsi ilə tutulub. (Mehdiqulu xan Hidayət Müxbirüssəlṭənə, Xaṭerat o ḵaṭarat: tuşa-i əz tarix-e şeş padşah və guşa-i əz tarix zendəgi-e mən, Tehran, 1950, s.456-457) Yoxlanıldıqdan sonra şübhələr puça çıxıb.
Müzəffər xan Aləm 1923-cü ildə yenidən İran polisinə rəhbərlik edib.
Müzəffər xan Aləm 1924-cü ildə Kürdüstana vali göndərilib. (Şeyx Məḥəmməd Marduk Kürdüstani, Tarix-e Kord və Kordestan və təvabeʿ ya Tarix-e Marduka, c. 2. 1974, s.403)
Müzəffər xan Aləm sonra ard-arda Xəlici-Fars limanına (1927), Lorestan (1929), Fars və Azərbaycan (1930) əyalətlərinin başçısı olub.
Müzəffər xan Aləm 1936-cı ildə İran Ticarət təşkilatına rəhbərlik edib. SSRİ-yə göndərilən ticari nümayəndəliyə başçısı olub. (Əli Vəkili, Davər və şerkat-e mərkəzi, Tehran, 1964, s. 32)
Müzəffər xan Aləm 7 mart 1939-cu ildən 20 aprel 1943-cü ilədək İranın Xarici işlər vəziri işləyib.
Müzəffər xan Aləm 1953-cü ildə İranın İraqda səlahiyyətli səfiri olub. Məhəmmədrza şah dövlət çevrilişindən qorxub İrandan İtaliyaya qaçarkən İraqdan Romaya uçub. Müzəffər xan Aləm onunla görüşməkdən boyun qaçırıb. Məhəmməd Müsəddiq devriləndən sonra şah İrana qayıdarkən İraq hava limanından istifadə edib. Şahla görüşməyə gələn Aləmə töhmət verilib. (Qulamrza Müṣəvvir-e Rəḥmani, Xaṭerat-e siyasi, Tehran, 1985, s. 227) O, bu hərəkətdən sonra İraqdan Suriyaya gedib. Bir müddət Dəməşqdə yaşayıb. Burdan Fransaya yollanıb, mühacirətdə yaşayıb. Vətənə qayıtmaq haqqında dəfələrlə xahişlər edib, hər dəfə də istəyi geri çevrilib. Kiçik qardaşı, senator Cəmşid xan Aləmin xahişindən sonra vətənə dönə bilib.
Müzəffər xan Aləm 1973-cü ildə Tehran şəhərində vəfat edib. Onun vəfatı ictimaiyyətdən gizlədilib.
Müzəffər xan Aləmin Səttar xan, Hamid xan, Vahid xan və Fərid xan adlı oğlanları var.
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Milli Qəhrəman Pəhlivan Fərzəliyevin oğlu deyir ki, 44 günlük savaşda iştirak etmək arzusu həyata keçməsə də, döyüşlərin şiddətli vaxtında atasının şəhid olduğu Xəzəz dağını ziyarət edə bilib
Şair deyir ki, nə tənqidçiləri qınayır, nə də pul verib onlara tənqid adı altında tərif yazdıranları
Əks-kəşfiyyat xidmətinin sabiq rəhbəri deyir ki, hava hücumu reallaşarsa, itkilər böyük ola bilər
Eyni tamaşada həm Dövşanı, həm də Tülkünü səsləndirən Aygül Ağayeva deyir ki, kuklaçı olmaq çox çətindir
Məhəmməd Şahməmmədli “Apatiya”nı şedevr hesab etmir və filmdə səhvlərin olduğunu deyir
