11:57 / 16-09-2025
Yeni qadağa Rusiya-NATO müharibəsinə səbəb ola bilər
11:51 / 16-09-2025
DİM sədri: buraxılış imtahanlarında yeni test modeli tətbiq ediləcək
11:46 / 16-09-2025
Makqreqor prezident olmaq niyyətindən əl çəkir
11:42 / 16-09-2025
İlin ikinci Günəş tutulması baş verəcək
11:39 / 16-09-2025
Paşinyanı impiçment etmək istəyirlər
11:13 / 16-09-2025
Gəncə Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğuna direktor təyin olunub
11:10 / 16-09-2025
Dörd ölkədən Azərbaycana bəzi məhsulların idxalına məhdudiyyət qoyulub
11:06 / 16-09-2025
Trampın London səfəri: kral Uels şahzadəsini önə verəcək
11:00 / 16-09-2025
Xalq artistinin nəşi Azərbaycana gətirilib - Yenilənib
10:59 / 16-09-2025
Nazir: “Müharibə 60 və ya 90 günə bitə bilər”
10:49 / 16-09-2025
Rusiyanın komandanlıq məntəqələri vurulub
10:37 / 16-09-2025
Prokurorluq Əvəz Zeynallının telefonlarını və diktafonunu qaytarıb
10:28 / 16-09-2025
Tramp qəzetdən 15 milyard dollar təzminat istəyir
10:20 / 16-09-2025
“Formula-1” ilə əlaqədar əhaliyə müraciət edilib
10:16 / 16-09-2025
Çempionlar Liqası: bu gün 6 oyun keçiriləcək
10:08 / 16-09-2025
Dövlət Xidmətlərinin Elektron Reyestri yaradılacaq
10:05 / 16-09-2025
Vəkillər Kollegiyasının orqan və qurumlarının sayı artırılır
10:04 / 16-09-2025
Məşhurlar yeni ssenarini xüsusi kod altında qoruyurlar
09:49 / 16-09-2025
Biləsuvar sakini 6 kq narkotiklə saxlanılıb
09:45 / 16-09-2025
Rusiyaya qarşı yeni sanksiyanın qəbulu təxirə salınıb
09:40 / 16-09-2025
Feldşer Müdafiə Nazirliyini məhkəməyə verib
09:29 / 16-09-2025
Təranə Səmədova Ali Məhkəməyə müraciət edib
09:20 / 16-09-2025
Şirvan şəhərində bir neçə qurumda yoxlama aparılır
09:07 / 16-09-2025
Okeanlarda 14 min ton qızıl var
08:18 / 16-09-2025
“Emmi” mükafatı 77-ci dəfə təqdim olunub
08:12 / 16-09-2025
Fəalın qətlində təqsirləndirilən şəxsi edam edəcəklər
08:06 / 16-09-2025
Dini liderlər Astanada toplaşıb
08:02 / 16-09-2025
Ukraynada 1000-ə yaxın britaniyalı muzdlu həlak olub
07:55 / 16-09-2025
Rubio: Tramp münaqişəyə son qoymağa çalışır
07:48 / 16-09-2025
Baş nazir Qüdsdən qaçıb?
13:31 / 11-09-2025
Professor: Hər iki ölkədə sülhə qarşı çıxanlar var
20:48 / 13-09-2025
Deputat 120 şagirdə məktəb ləvazimatları verib - Fotolar
15:14 / 12-09-2025
Qarabağa daha iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
10:50 / 12-09-2025
Zülfüqarov: Regiondankənar qüvvələr Ermənistana təzyiqlər göstərirlər
18:40 / 14-09-2025
İlham Əliyev Qırmızı Bazar, Hadrut qəsəbələri və Sos kəndinin sakinləri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
23:44 / 12-09-2025
Aİ Rusiyaya qarşı sanksiyaların müddətini uzadıb
22:10 / 12-09-2025
Salyanda 62 yaşlı kişi güllələnib
14:21 / 11-09-2025
Hərbi ekspert: Polşa, Avropa və NATO müharibəyə hazır deyil
09:10 / 12-09-2025
Güclü maqnit qasırğaları gözlənilir
13:50 / 14-09-2025
İlham Əliyev Hadrut qəsəbəsində olub - (Yenilənib) - Fotolar
Canməhəmməd xan Əmir Əlayi: Qacarları yıxmış qacar - Fotolar
Tarix: 12-05-2020 10:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Təbii ki, tarix və digər humanitar elmlər milli-mənəvi inkişaf, müasir düşüncənin formalaşması, vətəndaşlarda əxlaqi-vətənpərvərlik dəyərlərinin tərbiyə olunması üçün zəruridir. Məhz bu səbəbdən ictimai və humanitar elmlərin müxtəlif sahələr üzrə nəzəri və konseptual əsərlərin yaranması təqdirəlayiqdir. İstiqamətin bu cür dəyişməsi, bir tərəfdən kreativ təfəkkürün formalaşmasına kömək edər, digər tərəfdən isə milli tariximizin cənub qolunun “yaddan çıxmış” səhifələrinin öyrənilməsi, həmçinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizin, ənənələrimizin qaytarılması üçün obyektiv əsas olar. Öyrəndiklərimizdən biri.
Canməhəmməd xan Qacar elinin Dəvəli oymağının Qaraxanlı tayfasına bağlıdır. Əmir Əlayi soyadını daşıyırdı. Atası Əhməd xan (1852-1911) Qacarlar dövlətinin aliməqam şəxsiyyətlərindən idi. General-leytenant rütbəsi daşıyırdı. Bir neçə əyalətin general-qubernatoru olmuşdu. Babası Məhəmmədrəhim xan Məhəmmədəmin xan oğlu Əlaüddövlə də (?-1882) general-mayor rütbəsində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışmışdı. Məhəmmədəmin xan Məhəmmədhəsən xan oğlu Fətəli şahın kürəkəni və sərkərdəsi idi. İran-rus müharibələrində iştirak etmişdi. Ulu babası II Məhəmmədhəsən xan Hacı Canməhəmməd xan oğlu (?-1838) Qacarlar ordusunun nəsəqçibaşısı idi və dövlətin qurulmasında iştirak etmişdi.
Əhməd xanın ikinci oğlu Canməhəmməd xan Əmir Əlayi 1886-cı ildə Tehran şəhərində doğulmuşdu. O, ilk təhsilini bitirəndən sonra İran Kazak Briqadasının məktəbinə daxil olmuş və sonda bir polkovnik kimi oradan məzun olmuşdu. O, 1299-cu ildə baş verən çevrilişdə Rza xan mirpəncin yardımçılarından olmuş və elə bu ləyaqətinə görə general rütbəsi almış və Rza xanın sərəncamı ilə çevrilişdən sonra siyasi-hərbi müxaliflərin zindan yeri olan İşrətabad qarnizonuna rəis təyin olunmuşdu. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201) Sonra isə Ərakın atıcı briqadasının başçısı təyin edilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.213) General Ayronsayd özünü 1299-cu il çevrilişinin memarı bilsə də, şübhəsiz ki, bu çevriliş daxili qüvvələrin yardımı olmadan uğur qazana bilməzdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Elə buna görə general Canməhəmməd xan bu çevrilişdə əsas təsirə malik olan bir şəxs kimi tanınmışdır.
O, bəzi səfərlərdə Rza xanı müşayiət edərdi, nümunə olaraq 1303-cu il Aban ayının 13-də Rza xan Xuzistana gedərkən onu müşayiət etmişdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Eyni ildə Sərdar Sipəh (Rza xan-Ə.Ç.) Milli Məclis vəkilləri ilə müxalif olduğuna görə öz vəzifəsindən imtina etdi. Canməhəmməd xan top və bir tip qoşunla özünü Şimran darvazasından Milli Məclisin qabağına yetirib (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.65) müxalif vəkilləri qorxutmuş və onun bu işi Rza xanın qüdrətə qayıtmasına səbəb olmuşdu.
Düz bir ildən sonra; yəni 1304-cü ildə onun vəzifəsi yüksələrək Şərq (Xorasan) ləşgərinin komandanı təyin edilimiş və bu vəzifədə ilk işi bu olmuşdu ki, türkmənləri tərk-silah edib və onları səhralara dağıtmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.202) Eyni ilin yay fəslində, Bocnurdun hakimi və İranın böyük sərkərdələrindən biri sayılan Sərdar Müəzziz Bocnurdini və onun qardaşı ilə yeznəsini öldürtdürmüş və məntəqədə bir üsyana zəmin yaratmışdı. (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.227)
O, şaha göstərdiyi xidmətlərinə görə 1305-ci ilin ordibeheşt ayında şahın məxsus mühafizəçisi seçilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207) O, respublika sistemi ilə müxalif olan şəxslərdən idi. Yəzdanpənah ilə yanaşı bu mövqeyini Rza xana bildimişdi. Canməhəmməd xan səltənət dəyişilən və Qacarlar sülaləsi süqut edən zaman çox çalışaraq özünə mövqe qazanmışdı. Xorasan əyalətinin valisi təyin edilmiş və İmam Rza türbəsinin müdiriyyəti də ona tapşırılmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207)
Sərdar Müəzzəz edam olunandan sonra onun cəvahiratına sahib çıxmış və eyni zamnda xeyli adam öldürmüş, bir çox böyük cinayət törətmişdi. Elə bu cinayətlər onun əleyhinə yaranan üsyanlara səbəb olmuşdu. 1320-ci ildən sonra jurnalistlər və məclis vəkilləri onu və başqa cinayət törədən hərbçilərin cəzalandırmasını istəmişdilər, lakin o, bu hökmdən nicat taparaq 1330-cu (1951-ci) ildə insultdan dünyasını dəyişmişdi. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201)
Yuxarıda şərh olunan faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, qəhrəmanın formalaşması mürəkkəb tarixi və sosial-mədəni hadisə olub, öyrənilməsi vacibdir. Bizdən demək...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-05-2020 10:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Təbii ki, tarix və digər humanitar elmlər milli-mənəvi inkişaf, müasir düşüncənin formalaşması, vətəndaşlarda əxlaqi-vətənpərvərlik dəyərlərinin tərbiyə olunması üçün zəruridir. Məhz bu səbəbdən ictimai və humanitar elmlərin müxtəlif sahələr üzrə nəzəri və konseptual əsərlərin yaranması təqdirəlayiqdir. İstiqamətin bu cür dəyişməsi, bir tərəfdən kreativ təfəkkürün formalaşmasına kömək edər, digər tərəfdən isə milli tariximizin cənub qolunun “yaddan çıxmış” səhifələrinin öyrənilməsi, həmçinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizin, ənənələrimizin qaytarılması üçün obyektiv əsas olar. Öyrəndiklərimizdən biri.
Canməhəmməd xan Qacar elinin Dəvəli oymağının Qaraxanlı tayfasına bağlıdır. Əmir Əlayi soyadını daşıyırdı. Atası Əhməd xan (1852-1911) Qacarlar dövlətinin aliməqam şəxsiyyətlərindən idi. General-leytenant rütbəsi daşıyırdı. Bir neçə əyalətin general-qubernatoru olmuşdu. Babası Məhəmmədrəhim xan Məhəmmədəmin xan oğlu Əlaüddövlə də (?-1882) general-mayor rütbəsində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışmışdı. Məhəmmədəmin xan Məhəmmədhəsən xan oğlu Fətəli şahın kürəkəni və sərkərdəsi idi. İran-rus müharibələrində iştirak etmişdi. Ulu babası II Məhəmmədhəsən xan Hacı Canməhəmməd xan oğlu (?-1838) Qacarlar ordusunun nəsəqçibaşısı idi və dövlətin qurulmasında iştirak etmişdi.
Əhməd xanın ikinci oğlu Canməhəmməd xan Əmir Əlayi 1886-cı ildə Tehran şəhərində doğulmuşdu. O, ilk təhsilini bitirəndən sonra İran Kazak Briqadasının məktəbinə daxil olmuş və sonda bir polkovnik kimi oradan məzun olmuşdu. O, 1299-cu ildə baş verən çevrilişdə Rza xan mirpəncin yardımçılarından olmuş və elə bu ləyaqətinə görə general rütbəsi almış və Rza xanın sərəncamı ilə çevrilişdən sonra siyasi-hərbi müxaliflərin zindan yeri olan İşrətabad qarnizonuna rəis təyin olunmuşdu. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201) Sonra isə Ərakın atıcı briqadasının başçısı təyin edilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.213) General Ayronsayd özünü 1299-cu il çevrilişinin memarı bilsə də, şübhəsiz ki, bu çevriliş daxili qüvvələrin yardımı olmadan uğur qazana bilməzdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Elə buna görə general Canməhəmməd xan bu çevrilişdə əsas təsirə malik olan bir şəxs kimi tanınmışdır.
O, bəzi səfərlərdə Rza xanı müşayiət edərdi, nümunə olaraq 1303-cu il Aban ayının 13-də Rza xan Xuzistana gedərkən onu müşayiət etmişdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Eyni ildə Sərdar Sipəh (Rza xan-Ə.Ç.) Milli Məclis vəkilləri ilə müxalif olduğuna görə öz vəzifəsindən imtina etdi. Canməhəmməd xan top və bir tip qoşunla özünü Şimran darvazasından Milli Məclisin qabağına yetirib (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.65) müxalif vəkilləri qorxutmuş və onun bu işi Rza xanın qüdrətə qayıtmasına səbəb olmuşdu.
Düz bir ildən sonra; yəni 1304-cü ildə onun vəzifəsi yüksələrək Şərq (Xorasan) ləşgərinin komandanı təyin edilimiş və bu vəzifədə ilk işi bu olmuşdu ki, türkmənləri tərk-silah edib və onları səhralara dağıtmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.202) Eyni ilin yay fəslində, Bocnurdun hakimi və İranın böyük sərkərdələrindən biri sayılan Sərdar Müəzziz Bocnurdini və onun qardaşı ilə yeznəsini öldürtdürmüş və məntəqədə bir üsyana zəmin yaratmışdı. (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.227)
O, şaha göstərdiyi xidmətlərinə görə 1305-ci ilin ordibeheşt ayında şahın məxsus mühafizəçisi seçilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207) O, respublika sistemi ilə müxalif olan şəxslərdən idi. Yəzdanpənah ilə yanaşı bu mövqeyini Rza xana bildimişdi. Canməhəmməd xan səltənət dəyişilən və Qacarlar sülaləsi süqut edən zaman çox çalışaraq özünə mövqe qazanmışdı. Xorasan əyalətinin valisi təyin edilmiş və İmam Rza türbəsinin müdiriyyəti də ona tapşırılmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207)
Sərdar Müəzzəz edam olunandan sonra onun cəvahiratına sahib çıxmış və eyni zamnda xeyli adam öldürmüş, bir çox böyük cinayət törətmişdi. Elə bu cinayətlər onun əleyhinə yaranan üsyanlara səbəb olmuşdu. 1320-ci ildən sonra jurnalistlər və məclis vəkilləri onu və başqa cinayət törədən hərbçilərin cəzalandırmasını istəmişdilər, lakin o, bu hökmdən nicat taparaq 1330-cu (1951-ci) ildə insultdan dünyasını dəyişmişdi. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201)
Yuxarıda şərh olunan faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, qəhrəmanın formalaşması mürəkkəb tarixi və sosial-mədəni hadisə olub, öyrənilməsi vacibdir. Bizdən demək...
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
