23:50 / 15-07-2025
Şahin Şıxlinskinin oğlu saxlanılıb
20:13 / 15-07-2025
Sabir Rüstəmxanlı: "Tüpürüm sənin menecerinə də..."
18:44 / 15-07-2025
Dağlıq ərazidə güclü yanğın başlayıb - (Yenilənib)
18:03 / 15-07-2025
Azərbaycan "OPEC+" kvotasından gündəlik 87 min barel geri qalıb
17:57 / 15-07-2025
Ruben Vardanyanın cinayət işi üzrə məhkəmə keçirilib - (Yenilənib)
17:48 / 15-07-2025
Keçmiş futbolçu AFFA-da şöbə rəisi təyin olunub
17:37 / 15-07-2025
Əraqçi: 120-dən çox ölkə İrana hücumları pisləyib
17:35 / 15-07-2025
Bakda Avropa Kuboku keçiriləcək
16:53 / 15-07-2025
Ukraynanın baş naziri istefa verib
16:33 / 15-07-2025
Avropanı genişmiqyaslı müharibəyə hazırlaşmağa çağırırlar
16:19 / 15-07-2025
"Neftçi” Venesuela millisinin yarımmüdafiəçisi ilə anlaşıb
16:18 / 15-07-2025
İki dövlət qurumu Şamaxıda birgə konfrans keçirir - Foto
15:44 / 15-07-2025
UEFA Azərbaycanın 9 klubuna pul köçürüb
15:25 / 15-07-2025
Bəzi rayonlara leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
15:13 / 15-07-2025
Şəxsi məlumatları xarici kiberbunkerlərə ötürən dələduz haker saxlanılıb
14:49 / 15-07-2025
Kamran Əliyev daha iki prokurorla bağlı əmr imzalayıb
14:21 / 15-07-2025
Cəlilabadda meşəlik ərazidə yanğın başlayıb
14:20 / 15-07-2025
Avropa Rusiyanın 245 milyard dollarını Ukrayna üçün xərcləmək istəyir
14:16 / 15-07-2025
Afaq Bəşirqızı: "Xalq artisti adını sənə bibin, dayın, əmin verdirə bilər, amma..."
13:52 / 15-07-2025
Kamran Əliyevi iki prokuror təyin edib
13:47 / 15-07-2025
Rusiyanın NATO-ya hücum planı var
13:46 / 15-07-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:34 / 15-07-2025
Medvedev: Avropa məyus olsa da, Rusiyanın vecinə deyil
13:28 / 15-07-2025
Azərbaycanla Səudiyyə Ərəbistanı arasında bir sıra sənədlər təsdiqlənib
13:18 / 15-07-2025
Bolqarıstan Avrozonaya qəbul olunub
13:04 / 15-07-2025
İsrail ordusu xüsusi təyinatlıların düşərgələrinə hücum edib
12:41 / 15-07-2025
Musiqi, incəsənət məktəb və mərkəzlərinə qəbulun nəticələri elan olunub
12:35 / 15-07-2025
Bakıda şəhidin adını daşıyan küçənin sakinləri imdad diləyir - Fotolar
12:29 / 15-07-2025
Slovakiya Azərbaycanda fəxri konsulluq açacaq
00:11 / 11-07-2025
Ərdoğan kürd məsələsində ən riskli addımını atır
14:26 / 14-07-2025
Universitetdə biabırçılıq: tələbələrə qiymət qarşılığında cinsi əlaqə təklif olunub - Foto
13:38 / 11-07-2025
Ukrayna üçün final faciəli olacaq
12:27 / 12-07-2025
Rusiya qonşu ölkələrdə gərginlik yaratmağa çalışır
14:09 / 11-07-2025
Mollazadə: “Danışıqlardan müsbət nəticə gözləyirik”
13:51 / 11-07-2025
Cəlaloğlu: Vasitəçilər olmadan belə bir görüşün baş tutması böyük əhəmiyyətə malikdir
12:34 / 11-07-2025
Əliyev və Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü yeni mərhələnin başlanğıcıdır
15:19 / 12-07-2025
Suriya prezidenti Azərbaycana gəlib - (Yenilənib) - Fotolar
06:13 / 13-07-2025
Qum və toz fırtınaları hər il 7 milyon insanın ölümünə səbəb olur
14:30 / 14-07-2025
Qarabağa iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
08:34 / 11-07-2025
Bitkoinin qiyməti ən yüksək həddə çatıb
08:03 / 11-07-2025
Ufada Əhməd Yasəvi sərgisi açılıb - Fotolar
Canməhəmməd xan Əmir Əlayi: Qacarları yıxmış qacar - Fotolar
Tarix: 12-05-2020 10:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Təbii ki, tarix və digər humanitar elmlər milli-mənəvi inkişaf, müasir düşüncənin formalaşması, vətəndaşlarda əxlaqi-vətənpərvərlik dəyərlərinin tərbiyə olunması üçün zəruridir. Məhz bu səbəbdən ictimai və humanitar elmlərin müxtəlif sahələr üzrə nəzəri və konseptual əsərlərin yaranması təqdirəlayiqdir. İstiqamətin bu cür dəyişməsi, bir tərəfdən kreativ təfəkkürün formalaşmasına kömək edər, digər tərəfdən isə milli tariximizin cənub qolunun “yaddan çıxmış” səhifələrinin öyrənilməsi, həmçinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizin, ənənələrimizin qaytarılması üçün obyektiv əsas olar. Öyrəndiklərimizdən biri.
Canməhəmməd xan Qacar elinin Dəvəli oymağının Qaraxanlı tayfasına bağlıdır. Əmir Əlayi soyadını daşıyırdı. Atası Əhməd xan (1852-1911) Qacarlar dövlətinin aliməqam şəxsiyyətlərindən idi. General-leytenant rütbəsi daşıyırdı. Bir neçə əyalətin general-qubernatoru olmuşdu. Babası Məhəmmədrəhim xan Məhəmmədəmin xan oğlu Əlaüddövlə də (?-1882) general-mayor rütbəsində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışmışdı. Məhəmmədəmin xan Məhəmmədhəsən xan oğlu Fətəli şahın kürəkəni və sərkərdəsi idi. İran-rus müharibələrində iştirak etmişdi. Ulu babası II Məhəmmədhəsən xan Hacı Canməhəmməd xan oğlu (?-1838) Qacarlar ordusunun nəsəqçibaşısı idi və dövlətin qurulmasında iştirak etmişdi.
Əhməd xanın ikinci oğlu Canməhəmməd xan Əmir Əlayi 1886-cı ildə Tehran şəhərində doğulmuşdu. O, ilk təhsilini bitirəndən sonra İran Kazak Briqadasının məktəbinə daxil olmuş və sonda bir polkovnik kimi oradan məzun olmuşdu. O, 1299-cu ildə baş verən çevrilişdə Rza xan mirpəncin yardımçılarından olmuş və elə bu ləyaqətinə görə general rütbəsi almış və Rza xanın sərəncamı ilə çevrilişdən sonra siyasi-hərbi müxaliflərin zindan yeri olan İşrətabad qarnizonuna rəis təyin olunmuşdu. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201) Sonra isə Ərakın atıcı briqadasının başçısı təyin edilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.213) General Ayronsayd özünü 1299-cu il çevrilişinin memarı bilsə də, şübhəsiz ki, bu çevriliş daxili qüvvələrin yardımı olmadan uğur qazana bilməzdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Elə buna görə general Canməhəmməd xan bu çevrilişdə əsas təsirə malik olan bir şəxs kimi tanınmışdır.
O, bəzi səfərlərdə Rza xanı müşayiət edərdi, nümunə olaraq 1303-cu il Aban ayının 13-də Rza xan Xuzistana gedərkən onu müşayiət etmişdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Eyni ildə Sərdar Sipəh (Rza xan-Ə.Ç.) Milli Məclis vəkilləri ilə müxalif olduğuna görə öz vəzifəsindən imtina etdi. Canməhəmməd xan top və bir tip qoşunla özünü Şimran darvazasından Milli Məclisin qabağına yetirib (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.65) müxalif vəkilləri qorxutmuş və onun bu işi Rza xanın qüdrətə qayıtmasına səbəb olmuşdu.
Düz bir ildən sonra; yəni 1304-cü ildə onun vəzifəsi yüksələrək Şərq (Xorasan) ləşgərinin komandanı təyin edilimiş və bu vəzifədə ilk işi bu olmuşdu ki, türkmənləri tərk-silah edib və onları səhralara dağıtmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.202) Eyni ilin yay fəslində, Bocnurdun hakimi və İranın böyük sərkərdələrindən biri sayılan Sərdar Müəzziz Bocnurdini və onun qardaşı ilə yeznəsini öldürtdürmüş və məntəqədə bir üsyana zəmin yaratmışdı. (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.227)
O, şaha göstərdiyi xidmətlərinə görə 1305-ci ilin ordibeheşt ayında şahın məxsus mühafizəçisi seçilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207) O, respublika sistemi ilə müxalif olan şəxslərdən idi. Yəzdanpənah ilə yanaşı bu mövqeyini Rza xana bildimişdi. Canməhəmməd xan səltənət dəyişilən və Qacarlar sülaləsi süqut edən zaman çox çalışaraq özünə mövqe qazanmışdı. Xorasan əyalətinin valisi təyin edilmiş və İmam Rza türbəsinin müdiriyyəti də ona tapşırılmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207)
Sərdar Müəzzəz edam olunandan sonra onun cəvahiratına sahib çıxmış və eyni zamnda xeyli adam öldürmüş, bir çox böyük cinayət törətmişdi. Elə bu cinayətlər onun əleyhinə yaranan üsyanlara səbəb olmuşdu. 1320-ci ildən sonra jurnalistlər və məclis vəkilləri onu və başqa cinayət törədən hərbçilərin cəzalandırmasını istəmişdilər, lakin o, bu hökmdən nicat taparaq 1330-cu (1951-ci) ildə insultdan dünyasını dəyişmişdi. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201)
Yuxarıda şərh olunan faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, qəhrəmanın formalaşması mürəkkəb tarixi və sosial-mədəni hadisə olub, öyrənilməsi vacibdir. Bizdən demək...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-05-2020 10:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Təbii ki, tarix və digər humanitar elmlər milli-mənəvi inkişaf, müasir düşüncənin formalaşması, vətəndaşlarda əxlaqi-vətənpərvərlik dəyərlərinin tərbiyə olunması üçün zəruridir. Məhz bu səbəbdən ictimai və humanitar elmlərin müxtəlif sahələr üzrə nəzəri və konseptual əsərlərin yaranması təqdirəlayiqdir. İstiqamətin bu cür dəyişməsi, bir tərəfdən kreativ təfəkkürün formalaşmasına kömək edər, digər tərəfdən isə milli tariximizin cənub qolunun “yaddan çıxmış” səhifələrinin öyrənilməsi, həmçinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizin, ənənələrimizin qaytarılması üçün obyektiv əsas olar. Öyrəndiklərimizdən biri.
Canməhəmməd xan Qacar elinin Dəvəli oymağının Qaraxanlı tayfasına bağlıdır. Əmir Əlayi soyadını daşıyırdı. Atası Əhməd xan (1852-1911) Qacarlar dövlətinin aliməqam şəxsiyyətlərindən idi. General-leytenant rütbəsi daşıyırdı. Bir neçə əyalətin general-qubernatoru olmuşdu. Babası Məhəmmədrəhim xan Məhəmmədəmin xan oğlu Əlaüddövlə də (?-1882) general-mayor rütbəsində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışmışdı. Məhəmmədəmin xan Məhəmmədhəsən xan oğlu Fətəli şahın kürəkəni və sərkərdəsi idi. İran-rus müharibələrində iştirak etmişdi. Ulu babası II Məhəmmədhəsən xan Hacı Canməhəmməd xan oğlu (?-1838) Qacarlar ordusunun nəsəqçibaşısı idi və dövlətin qurulmasında iştirak etmişdi.
Əhməd xanın ikinci oğlu Canməhəmməd xan Əmir Əlayi 1886-cı ildə Tehran şəhərində doğulmuşdu. O, ilk təhsilini bitirəndən sonra İran Kazak Briqadasının məktəbinə daxil olmuş və sonda bir polkovnik kimi oradan məzun olmuşdu. O, 1299-cu ildə baş verən çevrilişdə Rza xan mirpəncin yardımçılarından olmuş və elə bu ləyaqətinə görə general rütbəsi almış və Rza xanın sərəncamı ilə çevrilişdən sonra siyasi-hərbi müxaliflərin zindan yeri olan İşrətabad qarnizonuna rəis təyin olunmuşdu. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201) Sonra isə Ərakın atıcı briqadasının başçısı təyin edilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.213) General Ayronsayd özünü 1299-cu il çevrilişinin memarı bilsə də, şübhəsiz ki, bu çevriliş daxili qüvvələrin yardımı olmadan uğur qazana bilməzdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Elə buna görə general Canməhəmməd xan bu çevrilişdə əsas təsirə malik olan bir şəxs kimi tanınmışdır.
O, bəzi səfərlərdə Rza xanı müşayiət edərdi, nümunə olaraq 1303-cu il Aban ayının 13-də Rza xan Xuzistana gedərkən onu müşayiət etmişdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Eyni ildə Sərdar Sipəh (Rza xan-Ə.Ç.) Milli Məclis vəkilləri ilə müxalif olduğuna görə öz vəzifəsindən imtina etdi. Canməhəmməd xan top və bir tip qoşunla özünü Şimran darvazasından Milli Məclisin qabağına yetirib (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.65) müxalif vəkilləri qorxutmuş və onun bu işi Rza xanın qüdrətə qayıtmasına səbəb olmuşdu.
Düz bir ildən sonra; yəni 1304-cü ildə onun vəzifəsi yüksələrək Şərq (Xorasan) ləşgərinin komandanı təyin edilimiş və bu vəzifədə ilk işi bu olmuşdu ki, türkmənləri tərk-silah edib və onları səhralara dağıtmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.202) Eyni ilin yay fəslində, Bocnurdun hakimi və İranın böyük sərkərdələrindən biri sayılan Sərdar Müəzziz Bocnurdini və onun qardaşı ilə yeznəsini öldürtdürmüş və məntəqədə bir üsyana zəmin yaratmışdı. (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.227)
O, şaha göstərdiyi xidmətlərinə görə 1305-ci ilin ordibeheşt ayında şahın məxsus mühafizəçisi seçilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207) O, respublika sistemi ilə müxalif olan şəxslərdən idi. Yəzdanpənah ilə yanaşı bu mövqeyini Rza xana bildimişdi. Canməhəmməd xan səltənət dəyişilən və Qacarlar sülaləsi süqut edən zaman çox çalışaraq özünə mövqe qazanmışdı. Xorasan əyalətinin valisi təyin edilmiş və İmam Rza türbəsinin müdiriyyəti də ona tapşırılmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207)
Sərdar Müəzzəz edam olunandan sonra onun cəvahiratına sahib çıxmış və eyni zamnda xeyli adam öldürmüş, bir çox böyük cinayət törətmişdi. Elə bu cinayətlər onun əleyhinə yaranan üsyanlara səbəb olmuşdu. 1320-ci ildən sonra jurnalistlər və məclis vəkilləri onu və başqa cinayət törədən hərbçilərin cəzalandırmasını istəmişdilər, lakin o, bu hökmdən nicat taparaq 1330-cu (1951-ci) ildə insultdan dünyasını dəyişmişdi. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201)
Yuxarıda şərh olunan faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, qəhrəmanın formalaşması mürəkkəb tarixi və sosial-mədəni hadisə olub, öyrənilməsi vacibdir. Bizdən demək...
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
