18:31 / 25-05-2020
ABŞ-da koronavirusdan ölənlərin sayı 100 minə çatır
18:01 / 25-05-2020
FIFA referisi: "Futbol üçün darıxmışıq, amma əsas sağlamlıqdır"
17:53 / 25-05-2020
Gürcüstanın səhiyyə naziri erməni həmkarından izahat tələb edəcək
17:47 / 25-05-2020
İspaniya iyulun 1-dən əcnəbilər üçün karantin rejimini ləğv edəcək
17:40 / 25-05-2020
Prezident və xanımı daha bir ziyarətgahda oldu - Fotolar
17:17 / 25-05-2020
Prezident və Birinci xanım Şamaxıda xüsusi texnikalara baxış keçirdi, bağça açılışını etdi - Fotolar
16:55 / 25-05-2020
Prezident Şamaxıda Pirsaat Baba ziyarətgahında: görülən işlərlə bağlı məlumat verilib - Fotolar
16:42 / 25-05-2020
Lukaşenko: “Görünür, virus zəifləyib"
16:37 / 25-05-2020
Karantinə alınan icra başçısı danışdı: "İşimizi davam etdiririk"
16:30 / 25-05-2020
Gürcüstanda genişmiqyaslı müstəqillik günü tədbirləri keçirilməyəcək
16:20 / 25-05-2020
Azərbaycanda indiyədək koronavirusdan 2741 nəfər sağalıb
16:17 / 25-05-2020
Braziliyada vətəndaş müharibəsi ola bilər
16:11 / 25-05-2020
Azərbaycanda daha 149 nəfər koronavirusa yoluxub, iki nəfər vəfat edib
16:05 / 25-05-2020
Bakıda 17 kq-dan çox narkotik vasitəni onlayn yolla satmaq istəyən qardaşlar saxlanılıb
15:58 / 25-05-2020
Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Şamaxıya səfər edib
15:56 / 25-05-2020
Futbolçu dostları ilə birgə qıza təcavüz edib - Foto
15:45 / 25-05-2020
Basketbol üzrə avrokuboklar ləğv olunub
15:37 / 25-05-2020
Macarıstan Prezidenti: “Azərbaycan bizim üçün yalnız strateji tərəfdaş deyil, həm də dost ölkədir”
15:32 / 25-05-2020
Firudin Cəlilov: “...Azərbaycan və Türkiyə arasında ortaq parlament də qurmaq olar”
15:27 / 25-05-2020
Gürcüstan XİN: "Ukraynadan münasibətlərin normallaşdırılması üzrə addımlar gözləyirik"
15:16 / 25-05-2020
Rusiyada 2 mindən çox hamilə koronavirusa yoluxub
15:16 / 25-05-2020
Atası diplomat olan “mavi” şoumenə hökm oxundu
15:12 / 25-05-2020
Yaponiyada fövqəladə vəziyyət ləğv edilib
14:42 / 25-05-2020
İtaliyanın dövlət başçısı Azərbaycan Prezidentini təbrik edib
14:36 / 25-05-2020
Avropanın daha bir ölkəsi koronavirus üzərində qələbəni elan etdi
14:35 / 25-05-2020
Teledərslərin sabaha olan cədvəli açıqlanıb
14:34 / 25-05-2020
Gürcüstanın Baş naziri dəyişəcək
14:22 / 25-05-2020
İranda daha 34 nəfər koronavirusdan vəfat edib
14:21 / 25-05-2020
Benites “Nyukasl”a qayıtmağa hazırdır
14:15 / 25-05-2020
Azərbaycanda icra başçısı karantinə alındı
12:29 / 22-05-2020
Prezident daha bir icra başçısını vəzifədən azad etdi
15:15 / 22-05-2020
Prezident bir qrup şəxsi təltif etdi - Siyahı
16:35 / 21-05-2020
Təhsil naziri: "...hazır olmayanlar üçün avqust-sentyabr aylarında yenidən imtahanlar təşkil ediləcək"
18:23 / 24-05-2020
Qiyamçı general Türkiyəyə müharibə elan etdi
14:35 / 21-05-2020
Nazir müavini vəzifədən azad olundu - Yeni təyinat
22:12 / 20-05-2020
Təhlükə yenidən artır: nə etməliyik? - Professor yazır
17:11 / 21-05-2020
Prezident anons verdi: "İcra başçılarının fəaliyyəti təftiş edilir..."
14:53 / 24-05-2020
Əbülfəs Qarayevlə Elçin Quliyevə Britaniyada cinayət işi açılıb
13:58 / 21-05-2020
Ağ Evin qarşısı cəsədlərlə doludur - ABŞ-da və daha iki ölkədə gərginlik artır - Fotolar
15:49 / 21-05-2020
Baş prokurora yeni müavinlər təyin olunub
14:21 / 21-05-2020
İlham Əliyev naziri vəzifədən azad etdi
Canməhəmməd xan Əmir Əlayi: Qacarları yıxmış qacar - Fotolar
Tarix: 12-05-2020 10:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Təbii ki, tarix və digər humanitar elmlər milli-mənəvi inkişaf, müasir düşüncənin formalaşması, vətəndaşlarda əxlaqi-vətənpərvərlik dəyərlərinin tərbiyə olunması üçün zəruridir. Məhz bu səbəbdən ictimai və humanitar elmlərin müxtəlif sahələr üzrə nəzəri və konseptual əsərlərin yaranması təqdirəlayiqdir. İstiqamətin bu cür dəyişməsi, bir tərəfdən kreativ təfəkkürün formalaşmasına kömək edər, digər tərəfdən isə milli tariximizin cənub qolunun “yaddan çıxmış” səhifələrinin öyrənilməsi, həmçinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizin, ənənələrimizin qaytarılması üçün obyektiv əsas olar. Öyrəndiklərimizdən biri.
Canməhəmməd xan Qacar elinin Dəvəli oymağının Qaraxanlı tayfasına bağlıdır. Əmir Əlayi soyadını daşıyırdı. Atası Əhməd xan (1852-1911) Qacarlar dövlətinin aliməqam şəxsiyyətlərindən idi. General-leytenant rütbəsi daşıyırdı. Bir neçə əyalətin general-qubernatoru olmuşdu. Babası Məhəmmədrəhim xan Məhəmmədəmin xan oğlu Əlaüddövlə də (?-1882) general-mayor rütbəsində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışmışdı. Məhəmmədəmin xan Məhəmmədhəsən xan oğlu Fətəli şahın kürəkəni və sərkərdəsi idi. İran-rus müharibələrində iştirak etmişdi. Ulu babası II Məhəmmədhəsən xan Hacı Canməhəmməd xan oğlu (?-1838) Qacarlar ordusunun nəsəqçibaşısı idi və dövlətin qurulmasında iştirak etmişdi.
Əhməd xanın ikinci oğlu Canməhəmməd xan Əmir Əlayi 1886-cı ildə Tehran şəhərində doğulmuşdu. O, ilk təhsilini bitirəndən sonra İran Kazak Briqadasının məktəbinə daxil olmuş və sonda bir polkovnik kimi oradan məzun olmuşdu. O, 1299-cu ildə baş verən çevrilişdə Rza xan mirpəncin yardımçılarından olmuş və elə bu ləyaqətinə görə general rütbəsi almış və Rza xanın sərəncamı ilə çevrilişdən sonra siyasi-hərbi müxaliflərin zindan yeri olan İşrətabad qarnizonuna rəis təyin olunmuşdu. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201) Sonra isə Ərakın atıcı briqadasının başçısı təyin edilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.213) General Ayronsayd özünü 1299-cu il çevrilişinin memarı bilsə də, şübhəsiz ki, bu çevriliş daxili qüvvələrin yardımı olmadan uğur qazana bilməzdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Elə buna görə general Canməhəmməd xan bu çevrilişdə əsas təsirə malik olan bir şəxs kimi tanınmışdır.
O, bəzi səfərlərdə Rza xanı müşayiət edərdi, nümunə olaraq 1303-cu il Aban ayının 13-də Rza xan Xuzistana gedərkən onu müşayiət etmişdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Eyni ildə Sərdar Sipəh (Rza xan-Ə.Ç.) Milli Məclis vəkilləri ilə müxalif olduğuna görə öz vəzifəsindən imtina etdi. Canməhəmməd xan top və bir tip qoşunla özünü Şimran darvazasından Milli Məclisin qabağına yetirib (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.65) müxalif vəkilləri qorxutmuş və onun bu işi Rza xanın qüdrətə qayıtmasına səbəb olmuşdu.
Düz bir ildən sonra; yəni 1304-cü ildə onun vəzifəsi yüksələrək Şərq (Xorasan) ləşgərinin komandanı təyin edilimiş və bu vəzifədə ilk işi bu olmuşdu ki, türkmənləri tərk-silah edib və onları səhralara dağıtmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.202) Eyni ilin yay fəslində, Bocnurdun hakimi və İranın böyük sərkərdələrindən biri sayılan Sərdar Müəzziz Bocnurdini və onun qardaşı ilə yeznəsini öldürtdürmüş və məntəqədə bir üsyana zəmin yaratmışdı. (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.227)
O, şaha göstərdiyi xidmətlərinə görə 1305-ci ilin ordibeheşt ayında şahın məxsus mühafizəçisi seçilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207) O, respublika sistemi ilə müxalif olan şəxslərdən idi. Yəzdanpənah ilə yanaşı bu mövqeyini Rza xana bildimişdi. Canməhəmməd xan səltənət dəyişilən və Qacarlar sülaləsi süqut edən zaman çox çalışaraq özünə mövqe qazanmışdı. Xorasan əyalətinin valisi təyin edilmiş və İmam Rza türbəsinin müdiriyyəti də ona tapşırılmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207)
Sərdar Müəzzəz edam olunandan sonra onun cəvahiratına sahib çıxmış və eyni zamnda xeyli adam öldürmüş, bir çox böyük cinayət törətmişdi. Elə bu cinayətlər onun əleyhinə yaranan üsyanlara səbəb olmuşdu. 1320-ci ildən sonra jurnalistlər və məclis vəkilləri onu və başqa cinayət törədən hərbçilərin cəzalandırmasını istəmişdilər, lakin o, bu hökmdən nicat taparaq 1330-cu (1951-ci) ildə insultdan dünyasını dəyişmişdi. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201)
Yuxarıda şərh olunan faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, qəhrəmanın formalaşması mürəkkəb tarixi və sosial-mədəni hadisə olub, öyrənilməsi vacibdir. Bizdən demək...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-05-2020 10:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Təbii ki, tarix və digər humanitar elmlər milli-mənəvi inkişaf, müasir düşüncənin formalaşması, vətəndaşlarda əxlaqi-vətənpərvərlik dəyərlərinin tərbiyə olunması üçün zəruridir. Məhz bu səbəbdən ictimai və humanitar elmlərin müxtəlif sahələr üzrə nəzəri və konseptual əsərlərin yaranması təqdirəlayiqdir. İstiqamətin bu cür dəyişməsi, bir tərəfdən kreativ təfəkkürün formalaşmasına kömək edər, digər tərəfdən isə milli tariximizin cənub qolunun “yaddan çıxmış” səhifələrinin öyrənilməsi, həmçinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizin, ənənələrimizin qaytarılması üçün obyektiv əsas olar. Öyrəndiklərimizdən biri.
Canməhəmməd xan Qacar elinin Dəvəli oymağının Qaraxanlı tayfasına bağlıdır. Əmir Əlayi soyadını daşıyırdı. Atası Əhməd xan (1852-1911) Qacarlar dövlətinin aliməqam şəxsiyyətlərindən idi. General-leytenant rütbəsi daşıyırdı. Bir neçə əyalətin general-qubernatoru olmuşdu. Babası Məhəmmədrəhim xan Məhəmmədəmin xan oğlu Əlaüddövlə də (?-1882) general-mayor rütbəsində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışmışdı. Məhəmmədəmin xan Məhəmmədhəsən xan oğlu Fətəli şahın kürəkəni və sərkərdəsi idi. İran-rus müharibələrində iştirak etmişdi. Ulu babası II Məhəmmədhəsən xan Hacı Canməhəmməd xan oğlu (?-1838) Qacarlar ordusunun nəsəqçibaşısı idi və dövlətin qurulmasında iştirak etmişdi.
Əhməd xanın ikinci oğlu Canməhəmməd xan Əmir Əlayi 1886-cı ildə Tehran şəhərində doğulmuşdu. O, ilk təhsilini bitirəndən sonra İran Kazak Briqadasının məktəbinə daxil olmuş və sonda bir polkovnik kimi oradan məzun olmuşdu. O, 1299-cu ildə baş verən çevrilişdə Rza xan mirpəncin yardımçılarından olmuş və elə bu ləyaqətinə görə general rütbəsi almış və Rza xanın sərəncamı ilə çevrilişdən sonra siyasi-hərbi müxaliflərin zindan yeri olan İşrətabad qarnizonuna rəis təyin olunmuşdu. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201) Sonra isə Ərakın atıcı briqadasının başçısı təyin edilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.213) General Ayronsayd özünü 1299-cu il çevrilişinin memarı bilsə də, şübhəsiz ki, bu çevriliş daxili qüvvələrin yardımı olmadan uğur qazana bilməzdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Elə buna görə general Canməhəmməd xan bu çevrilişdə əsas təsirə malik olan bir şəxs kimi tanınmışdır.
O, bəzi səfərlərdə Rza xanı müşayiət edərdi, nümunə olaraq 1303-cu il Aban ayının 13-də Rza xan Xuzistana gedərkən onu müşayiət etmişdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Eyni ildə Sərdar Sipəh (Rza xan-Ə.Ç.) Milli Məclis vəkilləri ilə müxalif olduğuna görə öz vəzifəsindən imtina etdi. Canməhəmməd xan top və bir tip qoşunla özünü Şimran darvazasından Milli Məclisin qabağına yetirib (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.65) müxalif vəkilləri qorxutmuş və onun bu işi Rza xanın qüdrətə qayıtmasına səbəb olmuşdu.
Düz bir ildən sonra; yəni 1304-cü ildə onun vəzifəsi yüksələrək Şərq (Xorasan) ləşgərinin komandanı təyin edilimiş və bu vəzifədə ilk işi bu olmuşdu ki, türkmənləri tərk-silah edib və onları səhralara dağıtmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.202) Eyni ilin yay fəslində, Bocnurdun hakimi və İranın böyük sərkərdələrindən biri sayılan Sərdar Müəzziz Bocnurdini və onun qardaşı ilə yeznəsini öldürtdürmüş və məntəqədə bir üsyana zəmin yaratmışdı. (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.227)
O, şaha göstərdiyi xidmətlərinə görə 1305-ci ilin ordibeheşt ayında şahın məxsus mühafizəçisi seçilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207) O, respublika sistemi ilə müxalif olan şəxslərdən idi. Yəzdanpənah ilə yanaşı bu mövqeyini Rza xana bildimişdi. Canməhəmməd xan səltənət dəyişilən və Qacarlar sülaləsi süqut edən zaman çox çalışaraq özünə mövqe qazanmışdı. Xorasan əyalətinin valisi təyin edilmiş və İmam Rza türbəsinin müdiriyyəti də ona tapşırılmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207)
Sərdar Müəzzəz edam olunandan sonra onun cəvahiratına sahib çıxmış və eyni zamnda xeyli adam öldürmüş, bir çox böyük cinayət törətmişdi. Elə bu cinayətlər onun əleyhinə yaranan üsyanlara səbəb olmuşdu. 1320-ci ildən sonra jurnalistlər və məclis vəkilləri onu və başqa cinayət törədən hərbçilərin cəzalandırmasını istəmişdilər, lakin o, bu hökmdən nicat taparaq 1330-cu (1951-ci) ildə insultdan dünyasını dəyişmişdi. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201)
Yuxarıda şərh olunan faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, qəhrəmanın formalaşması mürəkkəb tarixi və sosial-mədəni hadisə olub, öyrənilməsi vacibdir. Bizdən demək...
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 19:41
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədhüseyn xan Ayrım: tarixçi və tədqiqatçıların səhv münasibətində - Fotolar
19-05-2020, 00:10
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Əbdüləli xan Etimadi Müqəddəm: portretin bütün cizgiləri ilə - Fotolar
18-05-2020, 11:46
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Kərim xan Muxtarəssəltənə: qorxulu Tehrandan əminliyə... - Fotolar
16-05-2020, 12:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Mirzə Məhəmməd xan Qəzvini - Şərq ədəbiyyatının fədaisi - Fotolar
14-05-2020, 16:09
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Mirzə Əliqulu xan Ənsari və ilk Azərbaycan Respublikası - Fotolar
11-05-2020, 17:23
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədibrahim xan Cavanşir: İranın dünyəvi ədliyyəsinin banisi - Fotolar
9-05-2020, 23:03
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədhəsən xan Seyfəssəltənə: səltənətin kəsərli qılıncı - Fotolar
29-04-2020, 15:25
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Ləbət xanım Vala: şair, yazıçı, jurnalist və müğənni şahzadə - Fotolar
28-04-2020, 20:16
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Mahmud Cəm: Pəhləvilər sülaləsinin baş naziri olmuş azərbaycanlı - Fotolar
22-04-2020, 00:00
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Mirzə Məhəmməd Saidülvüzarə: mart qırğınlarının şahidi - Fotolar
18-04-2020, 21:23
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İran Kazak briqadası: mühacirlərdən təşkil olunmuş hərbi hissə - Fotolar
15-04-2020, 15:07
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Mirzə Mahmud xan Ehtişamüssəltənə: bir səfirin ehtişamı - Fotolar
13-04-2020, 20:41
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Əmiraslan xan Qasımlı Avşar - Təşkilatdan təşrifata qədər - Foto
10-04-2020, 12:39
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Saruməddövlə Əbülfət xan Ziyadlı-Qacar - Nəcibliyin nişanəsi - Foto
Prezidentin sabiq köməkçisi deyir ki, əvvəlki yanaşma və üsullarla, belə diplomatiya ilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə nail olmaq mümkün deyil
Səyyad Əlizadə: "Sən necə nazirsən ki, əlinin altında nələrin baş verdiyini bilmirsən?"
Bədrəddin Quliyev: “Azərbaycan hakimiyyətində təmsil olunan bəlli qüvvələr indiyə qədər bizi milli baxımdan danışıqlara getməyə, siyasi qüvvələrin bir araya gəlməsinə imkan verməyiblər”
Köçəri Nağıbəyli təklif edir ki, Qərbi Azərbaycan mühacir hökuməti Ermənistanla sərhəd rayonda fəaliyyət göstərsin
Hüquqşünas: “Çindən kompensasiya tələbinə Rusiya və digər dövlətlərin də qoşulması mümkündür”
