11:30 / 18-04-2025
XİN: "Bu cür cinayətlər heç vaxt cavabsız qalmamalıdır"
11:15 / 18-04-2025
Bağlanmış bankların əmlakları hərraca çıxarılıb
11:03 / 18-04-2025
Şəhid Mübariz Hüseynovla vida mərasimi keçirilib
10:55 / 18-04-2025
Daha bir nəfər spirtli içkidən ölüb
10:03 / 18-04-2025
Təhsil Tələbə Krediti Fondunda qanunsuzluqlar üzə çıxarılıb
09:45 / 18-04-2025
Su Ehtiyatları Agentliyində ciddi nöqsanlar aşkarlanıb
09:31 / 18-04-2025
Həbsdə olan adamın adına cərimələr yazılıb - Video
09:23 / 18-04-2025
Diplomatik korpusun nümayəndələri Qarabağa səfər edib
09:18 / 18-04-2025
Haker: ""İdrak" şirkətinin rəhbəri 80 min manat verib, dedi ki..."
08:52 / 18-04-2025
Başqa planetdə həyat əlamətləri aşkar edilib
08:43 / 18-04-2025
Türkiyə və İsrail döyüş meydanında qarşılaşmaq istəmirlər
08:36 / 18-04-2025
Homerin təsvir etdiyi unikal dəbilqə tapılıb - Foto
08:30 / 18-04-2025
Çin orbitdə peyk bürcü yaradıb - Foto
08:24 / 18-04-2025
Teleulduz müəmmalı xəstəliyə yoluxub
08:16 / 18-04-2025
Çempionlar liqasının yarımfinalçıları müəyyənləşib - Siyahı
08:09 / 18-04-2025
Zelenski Sumaya yeni rəhbər təyin edib
08:04 / 18-04-2025
Bayden hər çıxışına 300 min dollar istəyir
07:59 / 18-04-2025
Meloni Trampdan qüvvələri birləşdirməyi xahiş edib
07:52 / 18-04-2025
Antarktikanın möcüzəsi 100 ildən sonra yenidən görünüb - Foto
07:49 / 18-04-2025
Avropa ölkələri Ukrayna ilə bağlı prosesə qoşulurlar
07:44 / 18-04-2025
Nebenzya: Ukraynada atəşkəs real deyil
01:05 / 18-04-2025
2,5 milyard insanın internetə çıxışı yoxdur
01:00 / 18-04-2025
İranın nüvə obyektlərinə hücum təxirə salınıb
00:48 / 18-04-2025
Leyla Əliyeva Uşaq Onkologiya Klinikasında olub
00:45 / 18-04-2025
Başlıbel qətliamından 32 il ötür
00:08 / 18-04-2025
General rütbəsini alıb, 7 il həbs cəzası veriblər
00:06 / 18-04-2025
Bakıda arvadının başını kəsən kişi özünü binadan atıb
00:05 / 18-04-2025
Tramp: Gələn həftə Ukrayna ilə saziş imzalanacaq
00:02 / 18-04-2025
ABŞ qırıcıları Yəmənə zərbələr endirib
21:48 / 14-04-2025
Əvəz Zeynallı ilə bağlı prezidentə müraciət ünvanlanıb
17:56 / 16-04-2025
Deputat: Vəziyyət ağırdır, hökumət ciddi bir iş görmür
14:12 / 13-04-2025
"Ulduz"lu görüşlər"in növbəti qonağı Azər Turan olub - Fotolar
20:26 / 13-04-2025
Türkiyədə 4,7 maqnitudalı zəlzələ olub
19:37 / 13-04-2025
Firuzə İbadova yıxılıb
09:26 / 15-04-2025
ABŞ Konqresi Rusiyaya təzyiqə başlayır
10:19 / 14-04-2025
Pittin şirkəti yeni serialın davamını çəkəcək
00:44 / 14-04-2025
Putinin sözçüsü: "Ukraynanın razılaşmaya əməl etməməsi fəlakətdir”
15:52 / 14-04-2025
"Kimyagər" romanı ekranlaşdırılacaq
09:04 / 14-04-2025
Millimiz 2-ci dəfə Avropa çempionu titulunu qazanıb
08:52 / 14-04-2025
Qlobal istiləşmə Xəzəri təhdid edir
18:09 / 15-04-2025
Maliyyə nazirinə birinci müavin təyin olunub
Canməhəmməd xan Əmir Əlayi: Qacarları yıxmış qacar - Fotolar
Tarix: 12-05-2020 10:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Təbii ki, tarix və digər humanitar elmlər milli-mənəvi inkişaf, müasir düşüncənin formalaşması, vətəndaşlarda əxlaqi-vətənpərvərlik dəyərlərinin tərbiyə olunması üçün zəruridir. Məhz bu səbəbdən ictimai və humanitar elmlərin müxtəlif sahələr üzrə nəzəri və konseptual əsərlərin yaranması təqdirəlayiqdir. İstiqamətin bu cür dəyişməsi, bir tərəfdən kreativ təfəkkürün formalaşmasına kömək edər, digər tərəfdən isə milli tariximizin cənub qolunun “yaddan çıxmış” səhifələrinin öyrənilməsi, həmçinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizin, ənənələrimizin qaytarılması üçün obyektiv əsas olar. Öyrəndiklərimizdən biri.
Canməhəmməd xan Qacar elinin Dəvəli oymağının Qaraxanlı tayfasına bağlıdır. Əmir Əlayi soyadını daşıyırdı. Atası Əhməd xan (1852-1911) Qacarlar dövlətinin aliməqam şəxsiyyətlərindən idi. General-leytenant rütbəsi daşıyırdı. Bir neçə əyalətin general-qubernatoru olmuşdu. Babası Məhəmmədrəhim xan Məhəmmədəmin xan oğlu Əlaüddövlə də (?-1882) general-mayor rütbəsində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışmışdı. Məhəmmədəmin xan Məhəmmədhəsən xan oğlu Fətəli şahın kürəkəni və sərkərdəsi idi. İran-rus müharibələrində iştirak etmişdi. Ulu babası II Məhəmmədhəsən xan Hacı Canməhəmməd xan oğlu (?-1838) Qacarlar ordusunun nəsəqçibaşısı idi və dövlətin qurulmasında iştirak etmişdi.
Əhməd xanın ikinci oğlu Canməhəmməd xan Əmir Əlayi 1886-cı ildə Tehran şəhərində doğulmuşdu. O, ilk təhsilini bitirəndən sonra İran Kazak Briqadasının məktəbinə daxil olmuş və sonda bir polkovnik kimi oradan məzun olmuşdu. O, 1299-cu ildə baş verən çevrilişdə Rza xan mirpəncin yardımçılarından olmuş və elə bu ləyaqətinə görə general rütbəsi almış və Rza xanın sərəncamı ilə çevrilişdən sonra siyasi-hərbi müxaliflərin zindan yeri olan İşrətabad qarnizonuna rəis təyin olunmuşdu. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201) Sonra isə Ərakın atıcı briqadasının başçısı təyin edilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.213) General Ayronsayd özünü 1299-cu il çevrilişinin memarı bilsə də, şübhəsiz ki, bu çevriliş daxili qüvvələrin yardımı olmadan uğur qazana bilməzdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Elə buna görə general Canməhəmməd xan bu çevrilişdə əsas təsirə malik olan bir şəxs kimi tanınmışdır.
O, bəzi səfərlərdə Rza xanı müşayiət edərdi, nümunə olaraq 1303-cu il Aban ayının 13-də Rza xan Xuzistana gedərkən onu müşayiət etmişdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Eyni ildə Sərdar Sipəh (Rza xan-Ə.Ç.) Milli Məclis vəkilləri ilə müxalif olduğuna görə öz vəzifəsindən imtina etdi. Canməhəmməd xan top və bir tip qoşunla özünü Şimran darvazasından Milli Məclisin qabağına yetirib (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.65) müxalif vəkilləri qorxutmuş və onun bu işi Rza xanın qüdrətə qayıtmasına səbəb olmuşdu.
Düz bir ildən sonra; yəni 1304-cü ildə onun vəzifəsi yüksələrək Şərq (Xorasan) ləşgərinin komandanı təyin edilimiş və bu vəzifədə ilk işi bu olmuşdu ki, türkmənləri tərk-silah edib və onları səhralara dağıtmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.202) Eyni ilin yay fəslində, Bocnurdun hakimi və İranın böyük sərkərdələrindən biri sayılan Sərdar Müəzziz Bocnurdini və onun qardaşı ilə yeznəsini öldürtdürmüş və məntəqədə bir üsyana zəmin yaratmışdı. (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.227)
O, şaha göstərdiyi xidmətlərinə görə 1305-ci ilin ordibeheşt ayında şahın məxsus mühafizəçisi seçilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207) O, respublika sistemi ilə müxalif olan şəxslərdən idi. Yəzdanpənah ilə yanaşı bu mövqeyini Rza xana bildimişdi. Canməhəmməd xan səltənət dəyişilən və Qacarlar sülaləsi süqut edən zaman çox çalışaraq özünə mövqe qazanmışdı. Xorasan əyalətinin valisi təyin edilmiş və İmam Rza türbəsinin müdiriyyəti də ona tapşırılmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207)
Sərdar Müəzzəz edam olunandan sonra onun cəvahiratına sahib çıxmış və eyni zamnda xeyli adam öldürmüş, bir çox böyük cinayət törətmişdi. Elə bu cinayətlər onun əleyhinə yaranan üsyanlara səbəb olmuşdu. 1320-ci ildən sonra jurnalistlər və məclis vəkilləri onu və başqa cinayət törədən hərbçilərin cəzalandırmasını istəmişdilər, lakin o, bu hökmdən nicat taparaq 1330-cu (1951-ci) ildə insultdan dünyasını dəyişmişdi. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201)
Yuxarıda şərh olunan faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, qəhrəmanın formalaşması mürəkkəb tarixi və sosial-mədəni hadisə olub, öyrənilməsi vacibdir. Bizdən demək...
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-05-2020 10:55 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Təbii ki, tarix və digər humanitar elmlər milli-mənəvi inkişaf, müasir düşüncənin formalaşması, vətəndaşlarda əxlaqi-vətənpərvərlik dəyərlərinin tərbiyə olunması üçün zəruridir. Məhz bu səbəbdən ictimai və humanitar elmlərin müxtəlif sahələr üzrə nəzəri və konseptual əsərlərin yaranması təqdirəlayiqdir. İstiqamətin bu cür dəyişməsi, bir tərəfdən kreativ təfəkkürün formalaşmasına kömək edər, digər tərəfdən isə milli tariximizin cənub qolunun “yaddan çıxmış” səhifələrinin öyrənilməsi, həmçinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərimizin, ənənələrimizin qaytarılması üçün obyektiv əsas olar. Öyrəndiklərimizdən biri.
Canməhəmməd xan Qacar elinin Dəvəli oymağının Qaraxanlı tayfasına bağlıdır. Əmir Əlayi soyadını daşıyırdı. Atası Əhməd xan (1852-1911) Qacarlar dövlətinin aliməqam şəxsiyyətlərindən idi. General-leytenant rütbəsi daşıyırdı. Bir neçə əyalətin general-qubernatoru olmuşdu. Babası Məhəmmədrəhim xan Məhəmmədəmin xan oğlu Əlaüddövlə də (?-1882) general-mayor rütbəsində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışmışdı. Məhəmmədəmin xan Məhəmmədhəsən xan oğlu Fətəli şahın kürəkəni və sərkərdəsi idi. İran-rus müharibələrində iştirak etmişdi. Ulu babası II Məhəmmədhəsən xan Hacı Canməhəmməd xan oğlu (?-1838) Qacarlar ordusunun nəsəqçibaşısı idi və dövlətin qurulmasında iştirak etmişdi.
Əhməd xanın ikinci oğlu Canməhəmməd xan Əmir Əlayi 1886-cı ildə Tehran şəhərində doğulmuşdu. O, ilk təhsilini bitirəndən sonra İran Kazak Briqadasının məktəbinə daxil olmuş və sonda bir polkovnik kimi oradan məzun olmuşdu. O, 1299-cu ildə baş verən çevrilişdə Rza xan mirpəncin yardımçılarından olmuş və elə bu ləyaqətinə görə general rütbəsi almış və Rza xanın sərəncamı ilə çevrilişdən sonra siyasi-hərbi müxaliflərin zindan yeri olan İşrətabad qarnizonuna rəis təyin olunmuşdu. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201) Sonra isə Ərakın atıcı briqadasının başçısı təyin edilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.213) General Ayronsayd özünü 1299-cu il çevrilişinin memarı bilsə də, şübhəsiz ki, bu çevriliş daxili qüvvələrin yardımı olmadan uğur qazana bilməzdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Elə buna görə general Canməhəmməd xan bu çevrilişdə əsas təsirə malik olan bir şəxs kimi tanınmışdır.
O, bəzi səfərlərdə Rza xanı müşayiət edərdi, nümunə olaraq 1303-cu il Aban ayının 13-də Rza xan Xuzistana gedərkən onu müşayiət etmişdi. (Xatirati ser Ayronsayd, Tehran, s.167) Eyni ildə Sərdar Sipəh (Rza xan-Ə.Ç.) Milli Məclis vəkilləri ilə müxalif olduğuna görə öz vəzifəsindən imtina etdi. Canməhəmməd xan top və bir tip qoşunla özünü Şimran darvazasından Milli Məclisin qabağına yetirib (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.65) müxalif vəkilləri qorxutmuş və onun bu işi Rza xanın qüdrətə qayıtmasına səbəb olmuşdu.
Düz bir ildən sonra; yəni 1304-cü ildə onun vəzifəsi yüksələrək Şərq (Xorasan) ləşgərinin komandanı təyin edilimiş və bu vəzifədə ilk işi bu olmuşdu ki, türkmənləri tərk-silah edib və onları səhralara dağıtmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.202) Eyni ilin yay fəslində, Bocnurdun hakimi və İranın böyük sərkərdələrindən biri sayılan Sərdar Müəzziz Bocnurdini və onun qardaşı ilə yeznəsini öldürtdürmüş və məntəqədə bir üsyana zəmin yaratmışdı. (Məliküşüara Bahar, Tarixi müxtəsəri əxzab siyasiyi İran inqrazi Qacariyyə, Tehran, "Əmir Kəbir", s.227)
O, şaha göstərdiyi xidmətlərinə görə 1305-ci ilin ordibeheşt ayında şahın məxsus mühafizəçisi seçilmişdi. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207) O, respublika sistemi ilə müxalif olan şəxslərdən idi. Yəzdanpənah ilə yanaşı bu mövqeyini Rza xana bildimişdi. Canməhəmməd xan səltənət dəyişilən və Qacarlar sülaləsi süqut edən zaman çox çalışaraq özünə mövqe qazanmışdı. Xorasan əyalətinin valisi təyin edilmiş və İmam Rza türbəsinin müdiriyyəti də ona tapşırılmışdı. (Baqir Aqili, Ruzşumari tarix əz məşrutə ta inqilabi-islami İran, I cild, Tehran, "Narmək", s.207)
Sərdar Müəzzəz edam olunandan sonra onun cəvahiratına sahib çıxmış və eyni zamnda xeyli adam öldürmüş, bir çox böyük cinayət törətmişdi. Elə bu cinayətlər onun əleyhinə yaranan üsyanlara səbəb olmuşdu. 1320-ci ildən sonra jurnalistlər və məclis vəkilləri onu və başqa cinayət törədən hərbçilərin cəzalandırmasını istəmişdilər, lakin o, bu hökmdən nicat taparaq 1330-cu (1951-ci) ildə insultdan dünyasını dəyişmişdi. (Baqir Aqili, Şərhi-hali siyasi və nizami müasir İran, II cild, Tehran, 1380, s.201)
Yuxarıda şərh olunan faktları nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, qəhrəmanın formalaşması mürəkkəb tarixi və sosial-mədəni hadisə olub, öyrənilməsi vacibdir. Bizdən demək...
Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Bölməyə aid digər xəbərlər
11-04-2022, 21:25
Mazandaran alimi - Ənvər Çingizoğlu yazır
23-03-2022, 18:55
Rəşid Yasəmi: ədəbiyyatda nəciblik nümunəsi
17-03-2022, 09:49
Vahid Dəstigirdi: Nizaminin tədqiqatçısı
12-03-2022, 22:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Səid Nəfisi: Azərbaycan qəhrəmanı Babək Xürrəmdin əsərinin müəllifi
19-10-2021, 09:58
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədəli Füruği: siyasətçi, diplomat, tarixçi, tərcüməçi və millətçi kimi
16-10-2021, 01:06
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Hacıəli xan Rəzmara: Qurban bayramında doğuldu, terror qurbanı oldu
13-09-2021, 16:31
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Şəkinskilərin İran qolu haqqında... - Ənvər Çingizoğlunun araşdırması
10-09-2021, 17:27
Nəcəfqulu xan Sərşar: Qaradağın ağ gün görməmiş şairi
27-08-2021, 16:48
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Məhəmmədqulu xan Alar: inqilabda sərkərdə, işdə sərkar.. - Fotolar
20-08-2021, 13:38
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - İsmayıl xan Şəfai: Tehran-43 konfransında şahın tərcüməçisi - Fotolar
16-08-2021, 15:51
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Seyid Məhəmməd Dəbirsiyaqi: tədqiq və tədrisin işığında - Fotolar
24-07-2021, 16:15
Ənvər ÇİNGİZOĞLU - Qaradağ elləri: beloğludan eloğluya qədər - Ənvər Çingizoğlu yazır
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
