14:06 / 03-05-2024
Kəlbəcərdə qəza olub
Məhəmmədhəsən xan Seyfəssəltənə: səltənətin kəsərli qılıncı - Fotolar
Tarix: 09-05-2020 23:03 | Bölmə: Ənvər ÇİNGİZOĞLU
Məhəmmədhəsən xan Seyfəssəltənə: səltənətin kəsərli qılıncı

Məlumat və mütailə azlığı, savadsızlığa xas olan amillər bir çox adını alim-aydın qoymuşların durumuna öz təsirini göstərmişdir. Avşar adı gələndə “Onlar Azərbaycan xalqının düşmənidirlər, ölkəni böldülər, Borçalını Gürcüstana verdilər” və türk demişkən, at getdi, örkən apardı. Tarix təhrif olunanda götürdüyün səmtdən yanılır, istiqamətini çaşırsan. Bir şəxsiyyətdən yazanda rəğbət və qərəzi kənara qoymalısan. Bizi sıxan ən ağrılı cəhət hələ də tariximizə kölgə salan alimciklərdir.

Avşarlar tək halda əsgər, cəm halında ordu idilər. Ordudan biri...

Məhəmmədhəsən xan Avşar elinin İmanlı oymağının Qasımlı tayfasındandır. Onun mənsub ilduğu soy I Şah Abbasın dönəmindən Azərbaycan (Təbriz) bəylərbəyliyinin Urmiya vilayətində hakim olmuşdu.

Babasının babası Rzaqulu xan Məhəmmədmusa xan oğlu 1768-ci ildə Kərim xan Zəndin fərmanı ilə Urmiyaya başçılıq etmişdi.

Məhəmmədhəsən xan Seyfəssəltənə: səltənətin kəsərli qılıncı

Ulu babası İmamqulu xan Rzaqulu xan oğlu (1758-1783) on bir il Urmiyanın müstəqil hakimi olmuşdu.

Babası Hüseynqulu xan İmamqulu xan oğlu Urmiyada anadan olmuşdu. Avşar elinin İmanlı oymağının Qasımlı tayfasına mənsub idi. 1798-ci ildən 1821-ci ilədək Urmiya xanlığını idarə etmişdi. Onun uluları növbə ilə Urmiyanın xanları və hakimləri olmuşlar. Bu vilayətə I Şah Abbas Səfəvinin dövründən başçılıq edirdilər.

Atası Allahyar xan Hüseynqulu xan oğlu Urmiyada doğulmuş və orda dünyasını dəyişmişdir. O, Nasirəddin şahın hakimiyyəti dönəmində orduda xidmət edirdi. Savadkuh ordusunun komandanı olmuşdu. Cahangir xanın vəfatından sonra Adyutantbaşı vəzifəsini daşımışdı.

Məhəmmədhəsən xan Allahyar xan oğlu Urmiya şəhərində doğulmuşdu. Tarixi ədəbiyyatda Həsən xan, hətta bəzi mənbələrdə Hüseyn xan kimi tanınır. O, mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Sonra Hərbi məktəbdə oxumuşdu.

Məhəmmədhəsən xan Avşar Darai Adyutantbaşı və Seyfüssəltənə və Vəziri-Nizam və Sərdari-küll ləqəblərinə malik idi.

O, 1284-cü (1867) ildə Azərbaycandan Tehrana gəlir, Xərqan alayının yavəri vəzifəsinə təyin edilir. Mədrəsədə hicri qəməri 1292-ci (miladi 1875-ci) ildə ali hərbi təhsilini bitirdikdən sonra Kermanşah, Fars və Gürganda xidmət edir, Astrabada göndərilir. Atası Allahyar xan h.q. 1304-cü (miladi 1886-cı) ildə vəfat etdikdə onun rütbə və vəzifəsi Həsən xan Avşara verilir və o, bütün ordunun adyudantbaşı təyin edilir. Eyni zamanda Xərqan və avşarların 2 alayı və 300 nəfər atlı dəstəsi onun ixtiyarına verilir.

Məhəmmədhəsən xan h.q. 1309-cu (1891) ildə Seyfəssəltənə, 1315-ci (1897) ildə Vəziri-nizam, 1324-cü (1906) ildə Sərdari-küll ləqəblərini alaraq, Azərbaycan qoşunlarının rəisi təyin edilir.

Məhəmmədhəsən xan Avşar 1336-cı (1917) ildə vəfat etmişdir. (Mehdi Bamdad, Şərh-i hal-i rical-i İran dər-qərn-i XII, XII, XIV, V cild, səh.65-66.)

Məhəmmədhəsən xan Seyfəssəltənə: səltənətin kəsərli qılıncı

Məhəmmədhəsən xan Avşar Nişani-Qüds ordeni ilə təltif edilmişdi.

Məhəmmədhəsən xan Avşar Pərvinəddövlə xanım Seyfəssəltənə qızı Xələclə ailə qurmuşdu. Yarməhəmməd xan, Ələkbər xan, Əmir Qasım xan, Allahyar xan, Canməhəmməd xan, Əzizulla xan adlı oğlanları və Mehrtac xanım adlı qızı vardı.

Müəllifin bütün yazıları - Ənvər ÇİNGİZOĞLU



Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}